Włochy
Z Wikipedii
Włochy, Republika Włoska (wł. Italia, Repubblica Italiana) – państwo położone w Europie Południowej, na Półwyspie Apenińskim, będące członkiem wielu organizacji, m.in.: Unii Europejskiej, NATO. Włochy należą do ośmiu najbardziej uprzemysłowionych i bogatych państw świata - G8.
Spis treści |
[edytuj] Ustrój polityczny i partie polityczne
Ustrój demokratyczny, republika z dwuizbowym parlamentem (kadencja pięcioletnia)
- Izbą Deputowanych (630 miejsc)
- Senatem (315 miejsc)
Obie izby parlamentu wybierane są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. 75% mandatów w obu izbach obsadzane jest większościowo w okręgach jednomandatowych, 25% proporcjonalnie w okręgach wielomandatowych. Jest 27 sztucznie wytyczonych okręgów w wyborach do Izby Deputowanych, a w wyborach do Senatu okręgami są regiony.
Głową państwa jest Prezydent Republiki wybierany na 7 letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe – wspólnie obradujące obie izby parlamentu, wraz z reprezentantami regionów (1 z Valle d'Aosta, z pozostałych 19 regionów po 3).
Ustrój państwa można określić jako odmianę systemu parlamentarnego, w której wzmocniono jednak rolę prezydenta – dysponuje on na przykład swobodnym prawem desygnowania premiera – co jest istotne w systemie wielopartyjnym; w przypadku dymisji rządu może jej nie przyjąć i rozwiązać parlament.
System polityczny panujący we Włoszech powszechnie zaliczany jest do mało stabilnych. Rozwiązany 6 lutego 2008 gabinet Romano Prodiego był 61. rządem po zakończeniu II wojny światowej
[edytuj] Włoski system partyjny
Włoski system należy do wielopartyjnych. Scena polityczna jest mocno rozdrobniona. Aktualnie najważniejsze partie skoncentrowane są w dwóch obozach - rządzącej koalicji partii lewicowych zwanej Unią oraz w pozostającym w opozycji do rządu prawicowym Domu Wolności. Do głównych ugrupowań włoskiej sceny politycznej zalicza się:
- Forza Italia (FI)
- Demokraci Lewicy (Democratici di Sinistra, DS)
- Sojusz Narodowy (Alleanza Nazionale, AN)
- Liga Północna (Lega Nord, LN)
- Odrodzenie Komunistyczne (Rifondazione Comunista, RC)
- Włoska Partia Ludowa (Partito Popolare Italiano, PPI)
- Federacja Zielonych (Federazione dei Verdi)
- Włoska Partia Socjalistyczna (Partito Socialista Italiano, PSI)
[edytuj] Przywódcy Włoch
[edytuj] Geografia
Całkowita granica lądowa Włoch wynosi 1932,2 km. Sąsiadują z Francją – 488 km granicy, Szwajcarią – 740 km, Austrią – 430 km i Słowenią – 232 km). Wewnątrz terytorium Włoch znajdują się ponadto dwa państwa-enklawy: San Marino (39 km granicy) i Watykan (3,2 km).
Długość wybrzeża włoskiego wynosi aż 7600 km. Oblewają je wody kilku akwenów Morza Śródziemnego: Morze Liguryjskie, Morze Tyrreńskie, Morze Jońskie i Morze Adriatyckie.
Najwyższy punkt położony jest na najwyższym masywie Europy Mont Blanc. Nosi on nazwę Mont Blanc de Courmayeur – jego wysokość to 4807 m n.p.m.
[edytuj] Podział administracyjny
Włochy podzielone są na 20 regionów (5 z nich na prawach szczególnych), 109 prowincji (z których 2 są autonomiczne) i 8092 gmin. Regiony:
Nazwa polska | Nazwa włoska | Stolica | Ludność (2005) | Powierzchnia (km²) | |
---|---|---|---|---|---|
Abruzja | Abruzzo | L'Aquila | 1 299 272 | 10 793 | |
Apulia | Puglia | Bari | 4 068 167 | 19 364 | |
Basilicata | Basilicata | Potenza | 596 546 | 9 992 | |
Emilia-Romania | Emilia-Romagna | Bolonia | 4 151 369 | 22 122 | |
Friuli-Wenecja Julijska | Friuli-Venezia Giulia | Triest | 1 204 718 | 7 712 | |
Kalabria | Calabria | Catanzaro | 2 009 268 | 15 083 | |
Kampania | Campania | Neapol | 5 788 986 | 13 592 | |
Lacjum | Lazio | Rzym | 5 269 972 | 17 210 | |
Liguria | Liguria | Genua | 1 592 309 | 5 421 | |
Lombardia¹ | Lombardia | Mediolan | 9 473 084 | 23 861 | |
Marche | Marche | Ankona | 1 518 780 | 9 695 | |
Molise | Molise | Campobasso | 321 953 | 4 438 | |
Piemont | Piemonte | Turyn | 4 330 172 | 25 398 | |
Sardynia | Sardegna | Cagliari | 1 650 052 | 24 090 | |
Sycylia | Sicilia | Palermo | 5 013 081 | 25 701 | |
Toskania | Toscana | Florencja | 3 598 269 | 22 990 | |
Trydent-Górna Adyga | Trentino-Alto Adige / Südtirol | Trydent | 974 613 | 13 599 | |
Umbria | Umbria | Perugia | 858 938 | 8 454 | |
Dolina Aosty | Valle d'Aosta / Vallée d'Aoste | Aosta | 122 868 | 3 266 | |
Wenecja Euganejska | Veneto | Wenecja | 4 699 950 | 18 390 |
¹ Do regionu Lombardia należy także włoska enklawa w Szwajcarii o nazwie Campione d'Italia.
[edytuj] Miasta
Rzym | Mediolan |
Neapol | Turyn |
Palermo | Genua |
Cagliari | Wenecja |
Do najludniejszych miast włoskich należy Rzym, Mediolan oraz Neapol
Lp. | Miasto | Ludność | Region | ||
1990 | 2001 | 2004 | |||
1. | Rzym | 2 775 250 | 2 546 804 | 2 553 873 | Lacjum |
2. | Mediolan | 1 369 231 | 1 256 211 | 1 299 439 | Lombardia |
3. | Neapol | 1 067 365 | 1 004 500 | 995 171 | Kampania |
4. | Turyn | 962 507 | 865 263 | 902 255 | Piemont |
5. | Palermo | 698 556 | 686 722 | 675 277 | Sycylia |
6. | Genua | 678 771 | 610 307 | 605 084 | Liguria |
7. | Bolonia | 404 378 | 371 217 | 374 425 | Emilia-Romania |
8. | Florencja | 403 294 | 356 118 | 368 059 | Toskania |
9. | Bari | 342 309 | 316 532 | 328 458 | Apulia |
10. | Katania | 333 075 | 313 110 | 305 773 | Sycylia |
[edytuj] Historia
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Gospodarka
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Włochy zajmują pierwsze miejsce w produkcji win na świecie (zaraz po nich jest Francja). Kraj jest wysoko rozwinięty. Górnictwo odgrywa coraz mniejszą rolę z powodu wyczerpania złóż. Największe znaczenie ma przemysł środków transportu. Ważnym działem gospodarki jest turystyka. Włosi produkują między innymi Ferrari, Lamborghini, samochody marki Fiat, Iveco, Lancia i Alfa Romeo.
[edytuj] Turystyka
Niezwykle ważną dziedziną gospodarki włoskiej jest turystyka, która ma znakomite możliwości rozwoju dzięki niewątpliwym walorom krajobrazu, bardzo długiemu wybrzeżu oraz niebywałemu nagromadzeniu zabytków z różnych epok. Od lat Włochy znajdują się na 3-4 miejscu pod względem liczby przyjeżdżających turystów zagranicznych, jak i wpływów, które sięgają 2% PKB. W 2003 roku liczba osób odwiedzających Włochy osiągnęła 39,6 mln, zaś dochody z turystyki zagranicznej 28,8 mld dolarów USA. Na potrzeby obsługi ruchu turystycznego zbudowano ogromną ilość obiektów noclegowych, restauracji i barów, a coroczne wydatki promocyjne i reklamowe wynoszą ponad 230 mln euro. Baza noclegowa osiągnęła 2 mln łóżek w obiektach o rozmaitym standardzie.
Włochy to jeden z najczęściej odwiedzanych przez turystów krajów na świecie. Znajdują się tu takie słynne miejscowości jak: Rzym, Wenecja, Florencja, Rimini, Siena, Piza, Mediolan, Neapol, Sorrento czy Portofino, bogate w zabytki sięgające od czasów Imperium Rzymskiego, poprzez średniowiecze i renesans (którego Włochy były kolebką), po okres baroku. Światową sławą cieszą się tak ruiny w Pompejach, Koloseum w Rzymie oraz Krzywa wieża w Pizie, jak i bazylika w Asyżu, czy klasztor na Monte Cassino. Szacuje się, że we Włoszech jest tyle zabytków klasy "0" co w pozostałej części Europy. Włochy to także nieprzebrane dzieła sztuki, zgromadzone w licznych galeriach, pałacach i kościołach, z pierwszą w dziejach galerią Uffizi na czele.
Turystów przyciąga także kuchnia i wina włoskie, tak słynne jak toskańskie Chianti, czy sycylijskie Marsala i "corvo nero". Łagodny klimat, ciepłe morza, zagospodarowane plaże i cudowne krajobrazy to naturalne atuty Włoch. Zimą powodzeniem cieszą się Alpy, idealne dla sportów narciarskich, latem natomiast Sardynia, Sycylia, Capri, Amalfi, czy wybrzeże Adriatyku.
[edytuj] Czy wiesz, że...
- Włochy są pierwszym na świecie producentem win.
- Klimat jest zróżnicowany w zależności od regionu: w Alpach i w wyższych partiach Apeninów panuje klimat górski, na Nizinie Padańskiej półkotynentalny,zaś w centrum i na południu śródziemnomorski.
[edytuj] Demografia
(2007) | |
Liczba ludności | 59 545 000 |
Ludność według wieku | |
0 - 19 lat | 18,9% |
15 - 64 lat | 62,1% |
ponad 64 lata | 19,0% |
Społeczeństwo | |
Przyrost naturalny | -0,04% |
Współczynnik urodzeń | 9,4 urodzeń na 1000 mieszkańców |
Współczynnik zgonów | 9,8 zgonów na 1000 mieszkańców |
Włochy należą do najludniejszych państw Europy (czwarte miejsce na kontynencie) o wysokiej, lecz zróżnicowanej gęstości zaludnienia. Na 1 km² przypada średnio ponad 192 osób, ale w niektórych regionach wskaźnik ten jest znacznie wyższy np.: w Lombardii wynosi on około 388 mieszk./km², w Ligurii – 291, w Lacjum – 303, a w Kampanii – nawet 425. Wyraźnie słabiej zaludnione są obszary na południu: Basilicata – tylko 60 mieszk./km², a Moliza – 73; wysoką gęstość zaludnienia ma zaś Apulia – 209 osób na km². Najrzadziej zaludniona jest wysokogórska Dolina Aosty – 38. Z dwóch głównych wysp Sycylia osiąga 195 mieszk./km², a Sardynia zaledwie 68 mieszk./km².
Prawie całą ludność stanowią katolicy – 87,6% (licząc wszystkich ochrzczonych), ale mniej, niż 1/4 włoskich katolików regularnie praktykuje. W północnej części kraju (włoski Tyrol) żyje kilkadziesiąt tysięcy protestantów, a w całym kraju około 675 tysięcy (1,1%). Pozostałymi największymi wspólnotami chrześcijańskimi są prawosławni (1,2%) i Świadkowie Jehowy (0,9%). Napływ imigrantów z Albanii i krajów arabskich spowodował wzrost liczby muzułmanów, do 1,2 miliona (2,1%), a ich skupiskami są Apulia, Basilicata, Rzym, Genua i Mediolan. Coraz liczniejsi stają się także wyznawcy religii wschodnich, głównie sikhizmu, krysznaizmu, hinduizmu i buddyzmu (łącznie 0,6%). Ponadto w Rzymie i Mediolanie mieszkają znaczniejsze grupy wyznawców judaizmu – w sumie w całych Włoszech 25 - 45 tysięcy. 3,4 miliona Włochów (5,8%) formalnie nie należy do żadnej wspólnoty religijnej, ale osób deklarujących ateizm, brak wyznania lub obojętność religijną prawdopodobnie jest nawet trzykrotnie więcej.
Włochy mające niegdyś jeden z wyższych wskaźników przyrostu naturalnego w Europie od piętnastu lat borykają się z przewagą zgonów nad urodzeniami. W 2003 roku wskaźnik urodzeń na 1000 mieszkańców wyniósł 9,4, zaś zgonów 9,8, co dało naturalny ubytek ludności na poziomie 0,4 promila. Obecnie dzięki imigrantom przybywającym tutaj z różnych stron świata, pragnących zalegalizować swój pobyt liczba ludności kraju ciągle wzrasta, przewidywane jest, że wkrótce przekroczy 60 mln. Dzięki znacznemu postępowi medycyny oraz opieki zdrowotnej Włochy szczycą się jednym z najniższych wskaźników śmiertelności niemowląt, który spadł poniżej 5 na 1000 urodzeń żywych oraz najdłuższym – po Szwecji przeciętnym trwaniem życia spośród wszystkich krajów UE; mężczyźni żyją średnio 78,5 lat, zaś kobiety 82,7 lat (dane z 2003 roku).
Struktura wiekowa ludności wykazuje szybki wzrost udziału ludności starszej niż 65 lat (poprodukcyjnej) i jednocześnie spadek udziału dzieci i młodzieży w ogólnym zaludnieniu kraju. W 2003 roku osoby mające 19 lat i mniej stanowiły 18,9% ogółu mieszkańców, od 20 do 39 lat – 29,7%, w wieku od 40 do 64 lat – 32,4% i w wieku 65 lat i powyżej aż 19,0.
Aktywność zawodowa jest znacząco niższa od średniej unijnej, albowiem w 2003 roku tylko 24,4 mln osób pracowało w gospodarce (43%) wobec średniej unijnej ponad 51%. Od lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku szybko spada zatrudnienie w rolnictwie, oraz nieco wolniej w przemyśle, wzrasta natomiast liczba pracujących w usługach.
Struktura zatrudnienia była następująca (w procentach; dane za lata 2003/1990): przemysł 24,6/26,8, budownictwo 6,9/7,3, handel 15,4/14,8, transport i łączność 6,2/5,9, rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo 4,8/8,3, inne działy gospodarki 42,1/36,9.
Włochy należą do krajów o najwyższym w świecie poziomie edukacji, czego przejawem jest bardzo wysoka liczba studentów wynosząca w 2003 roku 1,86 mln, czyli 32,6 na tysiąc mieszkańców; w największych ośrodkach akademickich jak Rzym, Mediolan, Turyn, Neapol, Padwa czy Bolonia z najstarszym uniwersytetem na świecie studiuje po kilkadziesiąt tysięcy osób. W tymże samym roku użytkownikami komputerów było 15,7 mln osób.
Wskaźnik urbanizacji rośnie powoli, ze względu ostre tempo wyludniania się największych miast i przenoszeniem się ludności na przedmieścia – formalnie wiejskie. Statystyka włoska ponadto nie publikuje oficjalnych danych o zespołach miejskich, tylko o gminach w ich ścisłych granicach administracyjnych, niezależnie od statusu prawnego. W 2003 roku w miastach mieszkało prawie 68% ludności, przy czym wskaźnik koncentracji ludności w największych miastach jest wyraźnie mniejszy niż w innych podobnej wielkości krajach Unii. Od połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku Włochy notują znaczny napływ imigrantów, głównie z Albanii (Apulia), krajów arabskich północnej Afryki oraz Ameryki Południowej, którzy zasiedlili zwłaszcza Rzym i jego peryferia oraz okolice Mediolanu i Turynu, a także inne miasta na północy kraju. Liczba imigrantów w 2003 roku wyniosła 1126000, czyli 2% ludności, z czego około 32 tysiące stanowili Polacy. Wspomniana migracja ludności większych miast jest bardzo ciekawym zjawiskiem powodującym – niekiedy drastyczny – spadek zaludnienia głównych miast na rzecz osiedli podmiejskich.
Rozwój ludności najważniejszych miast włoskich przedstawia tabela (wszystkie liczące co najmniej 50 tysięcy mieszkańców), przy czym pod kreską zestawiono te pozostałe stolice prowincji, które nie osiągnęły tejże liczby mieszkańców:
[edytuj] Imigranci
Włochy dopiero w latach 80. XX wieku stały się krajem będącym celem wielu imigrantów. Obecnie nielegalna imigracja stanowi duży problem dla rządu włoskiego, bowiem kraj ten posiada linię brzegową o długości 7600 km, którą trudno jest zupełnie uszczelnić. Każdego roku przybywają tutaj tysiące imigrantów z Afryki, Chin, Indii, Rumunii, Turcji, Filipin, Albanii i innych. Dziesiątki ludzi ginie podczas ciężkiej morskiej przeprawy. W samym roku 2005 do Włoch przybyło około 1 miliona nielegalnych imigrantów. W sumie na wyżej wymienione państwa przypada 38 proc. spośród ogółu przyznanych pozwoleń na stały pobyt. Duży wpływ na liczbę imigrantów przybywających do Włoch mają uchodźcy, a co za tym idzie, takie wydarzenia jak konflikty na Bałkanach czy w basenie Morza Śródziemnego nie pozostają bez wpływu na ruchy imigracyjne. W 2005 roku zanotowano 95 500 wniosków o azyl. W obecnych czasach coraz większy napływ ludności napływa tutaj z takich krajów jak: Afganistan, Iran czy Irak. Oczywistym wydaje się fakt, iż sprawa imigracji legalnej i nielegalnej będzie ciągle powracać, ponieważ mimo że obecnie imigranci stanowią około 2,5% społeczeństwa włoskiego, to ich liczba ciągle rośnie. W 2007 r. włoski rząd oszacował, że w kraju żyje już ponad 1 milion muzułmanów. Innymi licznymi grupami imigrantów mieszkających we Włoszech są: obywatele dawnej Jugosławii (800 tys.), Albańczycy (~500 tys.), Azjaci (360 tys.), Rumuni (320 tys.), ludność z Europy Wschodniej (300 tys.), ludność z Ameryki Południowej (280 tys.), murzyni z Afryki (220 tys.), Francuzi (180 tys.), Chińczycy (140 tys.), Ukraińcy (107 tys.), Niemcy (100 tys.), Polacy (60 tys.) oraz pozostałe grupy ludzi, których ilość ogółem szacowana jest na około 270 tys.
[edytuj] Grupy etniczne i języki
Prawie całą ludność rodzimą stanowią Włosi, mówiący licznymi dialektami i odmianami języka włoskiego. Ponadto państwo włoskie uznaje istnienie następujących rodzimych mniejszości językowych:
Grupa etniczna | Liczebność | Język ojczysty | Region | |
---|---|---|---|---|
Sardyńczycy | 1 269 000 | sardyński | Sardynia | |
Friulowie | 526 000 | friulski | Friuli-Wenecja Julijska | |
Tyrolczycy | 290 000 | niemiecki | Trydent-Górna Adyga | |
Oksytańczycy | 178 000 | oksytański | Piemont, Liguria, Kalabria | |
Romowie | 130 000 | cygański | całe Włochy | |
Albańczycy | 98 000 | albański | południowe Włochy | |
Frankoprowansalczycy | 90 000 | franko-prowansalski | Piemont, Valle d'Aosta, Apulia | |
Słoweńcy | 70 000 | słoweński | Friuli-Wenecja Julijska | |
Ladynowie | 55 000 | ladyński | Trydent-Górna Adyga, Wenecja Euganejska | |
Francuzi | 20 000 | francuski | Valle d'Aosta | |
Grecy | 20 000 | grecki | Kalabria, Apulia | |
Katalończycy | 18 000 | kataloński | Sardynia (miejscowość Alghero) | |
Chorwaci | 2 600 | chorwacki | Molise | |
Karyntczycy | 2 000 | niemiecki, friulski | Friuli-Wenecja Julijska | |
Karnijczycy | 3 500 | friulski | Friuli-Wenecja Julijska |
[edytuj] Oświata
W szkolnictwie włoskim dużą wagę przywiązuje się do integracji młodzieży niepełnosprawnej z pełnosprawną, która jest szeroko realizowana na wszystkich szczeblach systemu szkolnego.
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Sport
Włosi znani są z miłości do sportu i gier sportowych. Szczególnie dużą popularnością cieszy się tu piłka nożna. Włosi zdobyli już Mistrzostwo świata na Mundialu 4-krotnie, ostatnio w 2006 r. Dodatkowo w Rzymie znajduję się Stadion Olimpijski. Często uprawianym sportem jest także Palio, czy wyścigi Gondoli. Oprócz piłki nożnej dużą popularnością cieszy się koszykówka (2 miejsce drużyny narodowej począwszy od lat 50.). Siatkówka, Piłka wodna, Szermierka, Rugby, Kolarstwo, Hokej na lodzie (szczególnie w rejonie Mediolanu i okolicach Alp) oraz wyścigi formuły 1 cieszą się dużą sympatią wśród Włochów.
[edytuj] Kultura
Włochy są krajem prawie jednonarodowościowym. Jedynie pewne wymieszanie kultur można zauważyć na terenach przygranicznych w północnej części kraju, gdzie oprócz włoskiego obowiązują języki słoweński lub francuski (w zależności od graniczącego państwa). Odrębnością odznaczają się zwłaszcza wyspy, a mieszkańcy Sardynii uważani są przez niektórych za odrębny naród. Wszakże to jednak Sardynia była inicjatorką zjednoczenia kraju w XIX wieku. Rytm życia rodzinnego wyznaczony jest przez zwyczaje i tradycje religijne. Nie ma tu jednak zbyt wielu świąt ogólnonarodowych, za to jest bardzo dużo świąt lokalnych, które obchodzone są niezwykle hucznie. Najczęstszą okazją są dni patronów miejscowości. Podczas wszystkich świąt najbardziej rozpowszechnioną tradycją są procesje. Obnoszone są wtedy relikwie i podobizny świętego. Całości towarzyszy wrzawa, muzyka oraz występy, przypominające spektakl teatralny. Największe jednak uroczystości obchodzone są podczas Wielkanocy, począwszy od Wielkiego Piątku. Wówczas to procesje przemierzają ulice i obnoszą figury ukrzyżowanego Chrystusa. Wśród uczestników wyróżniają się zakapturzone postacie w habitach, śpiewające pokutne pieśni.
Uroczystości te odbywają się one głównie na zachodnim wybrzeżu Sycylii oraz w miastach południa, np. w Tarencie, Reggio. Natomiast w Wielką Sobotę przez ulice Nocera Tirinesa w Kalabrii przechodzi procesja biczowników.
Przed Bożym Narodzeniem w Neapolu odbywają się targi szopek. Tradycja żywej szopki pochodzi od św. Franciszka z Asyżu, który jako pierwszy ją zainicjował.
Obchodzi się tu również dzień Wszystkich Świętych. Zwyczaje nakazują, aby w ten dzień dzieci otrzymywały prezenty od rodziców w imieniu zmarłych krewnych.
Słynny jest również karnawał w Wenecji, który trwa przez pięć dni przed Środą Popielcową. Jest to wielka parada kostiumów i ręcznie wykonywanych masek. Na ten tydzień przyjeżdża do Wenecji wielu turystów, których głównym celem jest uczestniczenie w tych uroczystościach.
Pomimo, że Włochy są państwem praktycznie jednonarodowościowym, to jednak częściej odczuwane jest ich przywiązanie do danego regionu, niż do całego kraju. Odmienność poszczególnych regionów przejawia się w lokalnych tradycjach kulturowych, standardzie życia, dialektach, a także w krajobrazie.
Kultura i tradycja artystyczna Włoch wywarła ogromny wpływ na sztukę i kulturę innych krajów Europy. Niemal każdy zna takie nazwiska jak Leonardo da Vinci, Michał Anioł czy Botticelli.
Ich dzieła, często nawet nie kojarzone ze swoimi autorami weszły na stałe do kanonu sztuki: "Mona Lisa", Kaplica Sykstyńska lub Pieta. Florencja, Rzym, Wenecja, to miasta, do których zdąża wielu Europejczyków chcących poznać swoje kulturowe korzenie.
[edytuj] Język
Język włoski jest, pod względem słownictwa, najbliższy łacinie ze wszystkich języków romańskich. Współczesny włoski dużo zawdzięcza takim pisarzom, jak Dante Alighieri i Alessandro Manzoni, którzy za standard obrali język wyedukowanych Toskańczyków. Dzisiaj mówi się, że najlepsza mowa to la lingua toscana in bocca romana (toskański w rzymskich ustach). Włoski uważany jest za najbardziej śpiewny język na świecie. Aż do niedawna obok oficjalnego języka włoskiego istniało ponad 1,5 tys. dialektów. Językiem włoskim na świecie posługuje się ponad 100 milionów ludzi.
W rejonie Alp zamieszkałym głównie przez Tyrolczyków mówi się po tyrolsku (odmiana języka niemieckiego), gdyż mieszkańcy nie uważają się ani za Austriaków, ani za Niemców.
[edytuj] Literatura
Znani pisarze włoscy to Petrarca, Boccaccio, Dante, Torquato Tasso, Gabriele D'Annunzio, Italo Calvino, Umberto Eco.
[edytuj] Przypisy
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
Wiadomości na Wikinews
- Presidenza della Repubblica – oficjalna strona Prezydenta Włoch
- Parlamento – oficjalna strona włoskiego parlamentu
- italia.gov.it – portal włoskiego rządu
- Życie i praca we Włoszech
|
||
Państwa |
Albania • Andora • Austria • Belgia • Białoruś • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Kazachstan • Kosowo¹ • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Watykan • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
|
Terytoria zależne: |
Gibraltar (Wielka Brytania) • Guernsey (Wielka Brytania) • Jan Mayen (Norwegia) • Jersey (Wielka Brytania) • Svalbard (Norwegia) • Wyspa Man (Wielka Brytania) • Wyspy Owcze (Dania) |
|
Terytoria autonomiczne (stanowią integralną część państw): |
Athos (Grecja) • Azory (Portugalia) • Baszkiria (Rosja) • Czuwaszja (Rosja) • Gagauzja (Mołdawia) • Irlandia Północna (Wielka Brytania) • Kałmucja (Rosja) • Karelia (Rosja) • Komi (Rosja) • Krym (Ukraina) • Mari Eł (Rosja) • Mordwa (Rosja) • Nieniecki Okręg Autonomiczny (Rosja) • Szkocja (Wielka Brytania) • Tatarstan (Rosja) • Udmurcja (Rosja) • Walia (Wielka Brytania) • Wojwodina (Serbia) • Wyspy Alandzkie (Finlandia) |
|
Państwo nieuznawane na arenie międzynarodowej: | ||
¹ Republika Kosowa nie jest uznawana przez ONZ i większość państw niepodległych, uznawana jest natomiast przez większość państw europejskich, w tym Polskę. |
Austria • Francja • Liechtenstein • Monako • Niemcy • Słowenia • Szwajcaria • Włochy
Francja • Japonia • Kanada • Niemcy • Rosja • Stany Zjednoczone • Wielka Brytania • Włochy • Unia Europejska (dodatkowa reprezentacja)
Państwa członkowskie |
Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
|
Terytoria specjalne wchodzące w skład Unii |
Athos (gr.) • Azory (port.) • Büsingen am Hochrhein (niem.) • Campione d'Italia (wł.) • Ceuta (hiszp.) • Gibraltar (bryt.) • Gujana Francuska (fr.) • Gwadelupa (fr.) • Livigno (wł.) • Helgoland (niem.) • Madera (port.) • Martynika (fr.) • Melilla (hiszp.) • Reunion (fr.) • Saint-Barthélemy (fr.) • Saint-Martin (fr.) • Wyspy Alandzkie (fiń.) • Wyspy Kanaryjskie (hiszp.) |
|
Oficjalni kandydaci | ||
Terytoria, które wchodziły w skład EWG/UE |
Algieria (do 1962 jako część Francji)[potrzebne źródło] • Grenlandia (do 1985) |
Członkowie UGiW i UE |
Austria • Belgia • Cypr • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Malta • Portugalia • Luksemburg • Niemcy • Słowenia • Włochy |
|
Członkowie UGiW spoza UE |
Monako • San Marino • Watykan |
|
Pozostałe państwa spoza UE |
Andora • Czarnogóra • Kosowo |
państwa członkowskie |
Albania • Andora • Armenia • Austria • Azerbejdżan • Belgia • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Gruzja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
|
kandydaci | ||
obserwatorzy |
Izrael • Japonia • Kanada • Meksyk • Stany Zjednoczone • Stolica Apostolska |
|
chęć przystąpienia do EKPC |
Albania · Andora · Armenia · Austria · Azerbejdżan · Białoruś · Belgia · Bośnia i Hercegowina · Bułgaria · Chorwacja · Cypr · Czechy · Czarnogóra · Dania · Estonia · Finlandia · Francja · Gruzja · Grecja · Holandia · Hiszpania · Irlandia · Islandia · Kanada · Kazachstan · Kirgistan · Liechtenstein · Litwa · Luksemburg · Łotwa · Macedonia · Malta · Mołdawia · Monako · Niemcy ·Norwegia · Polska · Portugalia · Rosja · Rumunia · San Marino · Serbia · Słowacja · Słowenia · Stany Zjednoczone · Szwajcaria ·Szwecja · Tadżykistan · Turcja · Turkmenistan · Ukraina · Uzbekistan · Węgry · Wielka Brytania · Włochy
Stali członkowie: |
Chiny • Francja • Rosja • Stany Zjednoczone • Wielka Brytania |
|
Do 31 grudnia 2008: |
Belgia • Indonezja • Panama • Republika Południowej Afryki • Włochy |
|
Do 31 grudnia 2009: |
Burkina Faso • Chorwacja • Kostaryka • Libia • Wietnam |
Belgia • Bułgaria • Czechy • Dania • Estonia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Islandia • Kanada • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy
Język francuski |
Francja • Haiti • Monako • Senegal • Wybrzeże Kości Słoniowej |
|
Język hiszpański |
Argentyna • Dominikana • Ekwador • Filipiny • Gwatemala • Hiszpania • Honduras • Kolumbia • Kostaryka • Kuba • Meksyk • Nikaragua • Panama • Paragwaj • Peru • Urugwaj • Wenezuela |
|
Język kataloński | ||
Język portugalski |
Angola • Brazylia • Gwinea Bissau • Mozambik • Portugalia • Republika Zielonego Przylądka • Timor Wschodni • Wyspy Świętego Tomasza i Książęca |
|
Język rumuński | ||
Język włoski |
San Marino • Watykan • Włochy • Zakon maltański |
Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Birma • Burundi • Kambodża • Kamerun • Kanada • Republika Środkowoafrykańska • Czad • Chile • Chiny • Kolumbia • Demokratyczna Republika Kongo • Kongo • Kostaryka • Wybrzeże Kości Słoniowej • Chorwacja • Kuba • Dżibuti • Dominika • Dominikana • Ekwador • Egipt • Salwador • Macedonia • Fidżi • Gabon • Gambia • Gruzja • Ghana • Grenada • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Gujana • Haiti • Honduras • Hongkong • Islandia • Indie • Indonezja • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kenia • Korea Południowa • Kuwejt • Kirgistan • Lesotho • Liechtenstein • Makau • Madagaskar • Malawi • Malezja • Malediwy • Mali • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mołdawia • Mongolia • Maroko • Mozambik • Namibia • Nepal • Nowa Zelandia • Nikaragua • Niger • Nigeria • Norwegia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Filipiny • Katar • Rwanda • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Arabia Saudyjska • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Wyspy Salomona • Republika Południowej Afryki • Sri Lanka • Surinam • Suazi • Szwajcaria • Republika Chińska • Tanzania • Tajlandia • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Stany Zjednoczone • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Zambia • Zimbabwe • Wspólnota Europejska w tym poszczególne kraje członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy
państwa członkowskie |
Australia • Austria • Belgia • Czechy • Dania • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Japonia • Kanada • Korea Południowa • Luksemburg • Meksyk • Niemcy • Norwegia • Nowa Zelandia • Polska • Portugalia • Słowacja • Stany Zjednoczone • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy • Wspólnota Europejska |
|
kandydaci | ||
obserwatorzy | ||
współpraca |
Brazylia • Chiny • Indie • Indonezja • Republika Południowej Afryki |