Liechtenstein

Z Wikipedii

Współrzędne: 47°10' N 9°32' E47.1666667 9.5333333 (Liechtenstein)

Fürstentum Liechtenstein Księstwo Liechtensteinu
Flaga Liechtensteinu Herb Liechtensteinu
Hymn: Oben am jungen Rhein
Język urzędowy	niemiecki
Stolica	Vaduz
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Głowa państwa	książę Hans-Adam II
Następca tronu	książę Alojzy
Szef rządu	premier Otmar Hasler
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	189. na świecie 160,475 km² 0%
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	211. na świecie 34 4981▲ 215 osób/km²
Jednostka monetarna	frank szwajcarski (SF)
Strefa czasowa	UTC +1 - zima UTC +2 - lato
Kod ISO 3166	LI
Domena internetowa	.li
Kod samochodowy	FL
Kod telefoniczny	+423
1  Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (Źródło:CIA) (en)

Liechtenstein, Księstwo Liechtenstein (Fürstentum Liechtenstein) – państwo w Europie Zachodniej, leżące pomiędzy Austrią i Szwajcarią. Jest to bardzo małe państwo górskie. Główną rzeką jest Ren, a stolicą Vaduz. Kraj nie ma dostępu do morza^[1] i nie należy do Unii Europejskiej.

Spis treści 1 Historia 2 Ustrój polityczny 3 Podział administracyjny 4 Geografia 5 Ludność 5.1 Język 5.2 Struktura wyznaniowa 6 Gospodarka 7 Demografia 8 Obronność 9 Transport 10 Media 11 Zobacz też 12 Przypisy 13 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Obecne tereny Liechtensteinu już ponad 1500 lat temu zostały zasiedlone przez Alemanów i Germanów. W tym czasie Karol Wielki włączył te ziemie do swego imperium. Przez wieki te tereny były podzielone na dwa hrabstwa: jedno ze stolicą w Vaduz, a drugie w Schellenbergu. Obydwa hrabstwa zostały zakupione przez ród Liechtenstein (jego nazwa pochodzi od twierdzy w pobliżu Wiednia o takiej samej nazwie).

W 1719 r. te ziemie zostały uznane przez Austrię za suwerenne księstwo w granicach Cesarstwa Niemieckiego. W roku 1806 cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego (narodu niemieckiego) Franciszek II (I) Habsburg został zmuszony przez Napoleona do abdykacji i zrzeczenia się tytułu cesarza rzymskiego. Liechtenstein w 1806 r. został członkiem Związku Reńskiego, który miał zastąpić cesarstwo i pozostał w nim do roku 1814 r. W latach 1815-1866 był członkiem Związku Niemieckiego. Przez te wszystkie lata księstwo utrzymywało ścisłe kontakty gospodarcze i polityczne z Austrią. Wynikiem tego było 1866 r. wystąpienie z nią ze Związku Niemieckiego i uzyskanie przez Liechtenstein pełnej niepodległości.

Podczas I wojny światowej państwo było neutralne. Po wojnie więzy z Austrią zostały zastąpione przez kontakty z Szwajcarią. W 1921 r. w Liechtensteinie ustanowiono konstytucję, według której kraj jest monarchią o demokratyczno-parlamentarnej formie rządów. W 1924 r. państwo weszło w skład szwajcarskiego związku celnego. Liechtenstein związał się ze Szwajcarią również unią monetarną i pocztową.

W 1949 r. państwo zostało członkiem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, a w 1978 r. zostało przyjęte do Rady Europy. W 1984 r. książę Franciszek Józef przekazał władzę Hansowi Adamowi II. W tym samym roku przyznano kobietom prawo głosu w wyborach powszechnych. W 1989 r. zmarł książę Franciszek i władzę przejął obecny książę Hans Adam II. Rok później Liechtenstein został przyjęty do ONZ. W 1991 r. kraj wstąpił do EFTA. Obecny premier Liechtensteinu Otmar Hasler został wybrany w 2001 r. W 2003 r. ogólnonarodowe referendum zwiększyło uprawnienia monarchy. Tym samym Księstwo zostało pierwszym państwem europejskim, które przywróciło klasyczną monarchię, radykalnie ograniczając demokrację parlamentarną.

[edytuj] Ustrój polityczny

Liechtenstein pod względem ustrojowym stanowi monarchię konstytucyjną. Od 1989 panuje tu książę Hans-Adam II (Jan Adam II). Bieżące sprawy polityczne podlegają księciu następcy tronu (kronprinz) Aloisowi (Aloizowi).

Władza prawodawcza należy do księcia i landtagu, liczącego 25 deputowanych i wybieranego co cztery lata w wyborach proporcjonalnych. Książę ma prawo absolutnego veta w stosunku do ustaw uchwalanych przez parlament.

Najważniejsze partie polityczne Liechtensteinu to aktualnie: Unia Ojczyźniana (Vaterländische Union, VU), Postępowa Partia Obywatelska Liechtensteinu (Fortschrittliche Bürgerpartei in Liechtenstein, FBL) i Wolna Lista (Freie Liste).

Władza wykonawcza uzewnętrznia się w osobie premiera i rządu jako kolegium. Obecnie funkcję szefa egzekutywy sprawuje Otmar Hasler, wspomagany przez 4 ministrów (tzw. radców rządowych), mianowanych przez księcia na wniosek landtagu. Książę ma prawo do zdymisjonowania rządu i powołania gabinetu przejściowego, który musi w ciągu 4 miesięcy uzyskać votum zaufania parlamentu.

Władza judykatywna należy do sądów, w tym do składającego się z 5 sędziów Sądu Najwyższego. Sędziowie mianowani są przez księcia; raz mianowani są jednak nieusuwalni.

Interesy zewnętrzne Liechtensteinu prowadzone są głównie przez Szwajcarię. Przejścia graniczne do Austrii obsługiwane są przez szwajcarską służbę graniczną i celną. Na granicy ze Szwajcarią nie ma żadnych posterunków.

Liechtenstein jest monarchią, w której władca ma od czasu referendum konstytucyjnego w marcu 2003 największą realną władzę polityczną w Europie (nie licząc Watykanu). Żadna zmiana konstytucji nie może być przeprowadzona bez zgody księcia. Z drugiej strony monarchia może być zniesiona drogą referendum.

[edytuj] Podział administracyjny

Liechtenstein składa się z 11 gmin. 6 z nich (w tym stolica kraju Vaduz) przyporządkowana jest regionowi Oberland, pozostałe przynależą Unterlandowi. Jednostki administracyjne są bardzo rozdrobnione (np. gmina Vaduz składa się z 6 części), co wynika z dawnego podziału feudalnego księstwa.

[edytuj] Geografia

Liechtenstein położony jest nad górnym Renem, w Alpach. Cała granica zachodnia państwa przebiega wzdłuż biegu Renu, wschodnia zaś wyznaczana jest przez łańcuchy alpejskie. Najwyższym szczytem Liechtensteinu jest Grauspitz o wysokości 2599 m n.p.m.

• Koordynaty: 47°10' N 09°32' E
• Całkowita granica lądowa: 77,9 km
• Długość wybrzeża: 0,00 km
• Długość granic z sąsiadującymi państwami: Austria 35 km, Szwajcaria 41 km
• Najniższy punkt: Ruggeller Riet 430 m

Powierzchnia Liechtensteinu zwiększyła się o około 0,5 km² (kosztem Austrii) a granica wydłużyła o 1,9 km, gdy 28 grudnia 2006 roku rząd dokładnie określił granicę państwa.

[edytuj] Ludność

Mniej niż dwie trzecie ludności podaje się za rodowitych Liechtensteinczyków, ludność obca to z kolei w większości Niemcy ze Szwajcarii (11%), Austrii (6%) i RFN (4%) oraz Włosi (3%), Jugosłowianie (3%), Turcy (3%) i inni.

[edytuj] Język

W księstwie językiem urzędowym jest niemiecki, jakkolwiek większość mieszkańców posługuje się na co dzień dialektem alemańskim języka niemieckiego (tzw. Schwyzer Dytsch). Liechtenstein jest jedynym państwem niemieckojęzycznym, w którym mowa ta pełni funkcję jedynego dopuszczonego do obiegu języka (brak dopuszczonych języków mniejszościowych tak jak w Austrii i w Niemczech).

[edytuj] Struktura wyznaniowa

W czerwcu 2003 większość mieszkańców Liechtensteinu uważała się za katolików (75% ogółu), 7% przynależało do kościoła ewangelickiego, 4% podało się za muzułmanów, z kolei 11% mieszkańców określiło się jako ateiści lub bezwyznaniowcy. W Liechtensteinie katolicyzm jest religią państwową. 2 grudnia 1997 zostało powołane przez Jana Pawła II oddzielne arcybiskupstwo w Vaduz.

[edytuj] Gospodarka

Liechtenstein jest jednym z najbogatszych państw świata. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosi 130,3 tys. dolarów amerykańskich (2004). W Liechtensteinie mają swoją siedzibę liczne firmy zagraniczne i towarzystwa finansowe (korzystne przepisy podatkowe).

[edytuj] Demografia

(2005)
Liczba ludności	33 717
Ludność według wieku
0 - 14 lat	17,6%
15 - 64 lat	70,4%
ponad 64 lata	12%
Wiek (mediana)
W całej populacji	39,22 lat
Mężczyzn	38,74 lat
Kobiet	39,68 lat
Przyrost naturalny	0,82%
Współczynnik urodzeń	10,41 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	7,06 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	4,8 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,01 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	0,98 mężczyzn/kobiet
15 - 64 lat	0,99 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,71 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	4,7 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	6,34 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	3,05 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	79,55 lat
Mężczyzn	75,96 lat
Kobiet	83,16 lat
Rozrodczość	1,51 urodzin/kobietę

[edytuj] Obronność

Liechtenstein nie posiada własnej armii. Bezpieczeństwo zewnętrzne państwu zapewnia Szwajcaria. Jednak gdyby zaszła taka potrzeba, wcielony do wojska może zostać każdy mężczyzna do 60 roku życia. Jak na razie nie było to potrzebne.

[edytuj] Transport

W Liechtensteinie jest 323 km dróg o twardej nawierzchni. Linii kolejowych jest 19 km, a śródlądowych szlaków wodnych 26 km.

[edytuj] Media

W Liechtensteinie działają dwa dzienniki: Liechtensteiner Vaterland i Lichtensteiner Volksblatt. Nie podlegają one kontroli władz, ale są administrowane przez partie polityczne. Vaterland przez VU, a Volksblatt przez FBP. W kraju działa również stacja radiowa. Liechtenstein pozostaje jedynym krajem w Europie nie posiadającym własnej stacji telewizyjnej.

[edytuj] Zobacz też

• Książęta Liechtensteinu
• Wybory parlamentarne w Liechtensteinie w 2005 roku

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Księstwa