Mordwa
Z Wikipedii
|
|||||
 Położenie w Federacji Rosyjskiej |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | Federacja Rosyjska | ||||
| Status polityczny | republika | ||||
| Stolica | Sarańsk | ||||
| Głowa państwa | Nikołaj Mierkuszkin | ||||
| Szef rządu | Władimir Wołkow | ||||
| Język urzędowy | rosyjski, erzja, moksza | ||||
| Powierzchnia | 26 159,3 km² | ||||
| Liczba ludności (2008) | 842 864 | ||||
| Gęstość zaludnienia | 32,2 osób/km² | ||||
 |
|||||
| Strefa czasowa | 2 rosyjska strefa czasowa (czas moskiewski) UTC +3:00 | ||||
Mordwa (Republika Mordwińska) – republika położona w europejskiej części Federacji Rosyjskiej.
Spis treści |
[edytuj] Geografia
Mordwa położona jest we wschodniej części Niziny Wschodnioeuropejskiej. Zachodnie obszary republiki znajdują się w obrębie Niziny Ocko-Dońskiej. Części środkowa i wschodnia położone są w obrębie Wyżyny Nadwołżańskiej.
Mordwa graniczy na północy z Obwodem niżegorodzkim, na północnym wschodzie – z Czuwaszją, na wschodzie – z Obwodem uljanowskim, na południu – z Obwodem penzeńskim i na zachodzie – z Obwodem riazańskim.
[edytuj] Demografia
Narody mordwińskie stanowią w Republice 32% ludności. Liczebność przedstawicieli grupy Erzja, którzy zamieszkują głównie na wschodzie Mordwy, wynosi 160 tysięcy osób. Przedstawiciele grupy Moksza zamieszkują na zachodzie republiki w liczbie około 180 tysięcy osób. Języki moksza i erzja, czasami uważane za dialekty języka mordwińskiego, są ze sobą spokrewnione, aczkolwiek występują między nimi wyraźne różnice zarówno w fonetyce, jak i słownictwie. Większość ludności stanowią Rosjanie (60%), a język rosyjski jest językiem codziennej komunikacji. Oprócz tego republikę zamieszkuje duża grupa Tatarów, którzy stanowią 5% ludności. Obecni są ponadto m.in. Czuwasze i Ukraińcy.
Należy zauważyć, że obecnie tylko jedna trzecia Mordwinów zamieszkuje w granicach Republiki Mordwa. Pozostali są rozproszeni na wielkim obszarze, obejmującym obwody samarski, penzeński, orenburski i niżegorodzki oraz republikę Tatarstan. Na skutek stalinowskiej polityki deportacyjnej duża ich część znalazła się także w Azji Środkowej i na Syberii.
[edytuj] Miasta i osiedla typu miejskiego
miasta i największe osiedla typu miejskiego (stan na 1 stycznia 2005 r.)
| Nazwa | Nazwa rosyjska | Liczba mieszkańców |
|---|---|---|
| Sarańsk | Саранск | 299.154 |
| Ruzajewka | Рузаевка | 48.973 |
| Kowyłkino | Ковылкино | 21.448 |
| Komsomolskij1) | Комсомольский | 14.051 |
| Krasnosłobodsk | Краснослободск | 10.645 |
| Zubowa Polana1) | Зубова Поляна | 10.332 |
| Czamzinka1) | Чамзинка | 9.842 |
| Romodanowo1) | Ромоданово | 9.737 |
| Ardatow | Ардатов | 9.507 |
| Torbiejewo1) | Торбеево | 9.247 |
| Łuchowka1) | Луховка | 9.075 |
| Insar | Инсар | 8.885 |
| Tiemnikow | Темников | 7.943 |
| Jawas1) | Явас | 7.848 |
| Atiaszewo1) | Атяшево | 6.140 |
| Jałga1) | Ялга | 5.179 |
| Turgieniewo1) | Тургенево | 5.174 |
| Nikołajewka1) | Николаевка | 5.137 |
| Kadoszkino1) | Кадошкино | 4.812 |
| Potma1) | Потьма | 4.344 |
| Umiet1) | Умет | 2.926 |
[edytuj] Historia
Autochtoniczni mieszkańcy republiki należą do rodziny narodów ugrofińskich. Trudno jest mówić o jednej narodowości mordwińskiej. Zamieszkałe na terenie dzisiejszej Mordwy plemiona ugrofińskie rozdzieliły się na dwie dosyć wyraźnie różniące się od siebie grupy etniczne: Moksza (której przedstawiciele osiedlali się na południowo-zachodnim obszarze międzyrzecza Sury, Wołgi i Oki) oraz Erzja (którzy osiedlali się zwłaszcza na północno-wschodnich obszarach dzisiejszej republiki). Pierwsze pisemne wzmianki o Mordwinach pochodzą już z VI wieku n.e. Na początku II tysiąclecia n.e. zaczęły powstawać pierwsze mordwińskie organizmy państwowe (nad rzeką Moksza i górną Surą dla ludu Moksza oraz w międzyrzeczu Oki i Sury dla ludu Erzja). Ziemie, na których zamieszkiwali Mordwini nie były etnicznie jednorodne. Zamieszkiwały na nich także znaczne grupy ludności słowiańskiej, której osadnictwo datuje się na II połowę I tysiąclecia n.e. oraz Tatarzy. Na okres IX-XII wieku datuje się rozwój zależności feudalnych wśród mordwińskich plemion. W XIII wieku następują najazdy mongolsko-tatarskie, które powodują znaczące migracje Mordwinów oraz burzą stabilność ich bytu państwowego. Pod koniec XIV wieku mordwińskie ziemie stopniowo zaczęły być włączane w skład Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Książęta mordwińscy, którzy stali się wasalami władców Moskwy szybko utracili względną niezależność, a mordwińskie plemiona zaczęły rozpraszać się na coraz większym obszarze kraju. Mordwini, których religia początkowo opierała się na kulcie sił przyrody, zaczęli przyjmować prawosławie i stali się ludnością rolniczą.
Rewolucja październikowa przyniosła szereg zmian na obszarach dzisiejszej Mordwy. Na początku lat 20. XX wieku brutalne rekwizycje żywności oraz terror rewolucyjny przyniósł głód i śmierć kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców tych ziem. W 1928 roku powstał Okręg Mordowski w składzie Kraju Środkowowołżańskiego. 10 stycznia 1930 roku utworzono Mordwiński Obwód Autonomiczny, przekształcony 20 grudnia 1934 w Mordwińską ASRR. Posiadanie własnego państwa nie przyczyniło się jednak do rozwoju mordwińskich narodowości, między innymi ze względu na ogromne straty, jakie poniosły one w wyniki stalinowskich represji lat trzydziestych, kiedy w inne rejony Związku Radzieckiego deportowano, jak się szacuje, około 300 tysięcy osób, a władza jawnie występowała przeciwko jakimkolwiek przejawom narodowych ruchów kulturalnych. W rezultacie większość Mordwinów znalazła się poza terytorium republiki, a zataczający szerokie kręgi proces asymilacji doprowadził do zmniejszenia rangi miejscowych języków, które w codziennej komunikacji coraz wyraźniej zaczął zastępować rosyjski. W latach 60. XX w. na terenie Mordwy istniało 19 obozów pracy przymusowej(m.in. sławny obóz nr 1, gdzie przetrzymywano ok. 600 osób). W 1990 roku Mordwińska ASRR została przemianowana na Mordwińską SRR. 22 grudnia 1991 roku odbyły się wybory prezydenta Mordwy, które wygrał Wasilij Gusliannikow, fizyk z wykształcenia, przewodniczący regionalnego oddziału partii Demokratyczna Rosja. W 1993 Rada Najwyższa Mordwy zlikwidowała stanowisko prezydenta republiki, w związku z czym Gusliannikow został odsunięty od władzy. Wkrótce jednak złożył on w Sądzie Konstytucyjnym Rosji odwołanie od decyzji Rady Najwyższej, który uznał ją jednakże za zgodną z Konstytucją Rosji. 25 stycznia 1994 roku powstała republika Mordwa, jeden z podmiotów Federacji Rosyjskiej. 21 września 1995 roku Zgromadzenie Konstytucyjne przyjęło Konstytucję Republiki Mordwa oraz wybrało Nikołaja Mierkuszkina na analogiczne do prezydenckiego stanowisko Głowy Republiki. Zwyciężył on również dwukrotnie w ogólnonarodowych wyborach na stanowisko Głowy Republiki Mordwińskiej, które odbyły się 15 lutego 1998 roku oraz w 2003. 10 listopada 2005 roku Zgromadzenie Narodowe Mordwy przeprowadziło wybory prezydenta według nowego systemu. Mierkuszkin został przedstawiony Zgromadzeniu do akceptacji przez Siergieja Kirienkę, przedstawiciela prezydenta Władimira Putina w Nadwołżańskim Okręgu Federalnym. Za kandydaturą opowiedziało się 44 z 47 posłów mordwińskiego parlamentu (34 z Jednej Rosji i 10 z Agrarnej Partii Rosji).
[edytuj] Tablice rejestracyjne
Tablice pojazdów zarejestrowanych w Mordwie mają oznaczenie 13 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.
