Watykan
Z Wikipedii
Watykan, Państwo Watykańskie (wł. Città del Vaticano, Stato della Città del Vaticano, łac. Status Civitatis Vaticanae), Państwo Kościelne – państwo-miasto europejskie, enklawa w Rzymie, Włochy. Najmniejsze państwo świata pod względem powierzchni.
Watykan to siedziba najwyższych władz Kościoła rzymskokatolickiego, gdzie rezyduje papież. Jest połączony unią personalną i funkcjonalną ze Stolicą Apostolską (łac. Sedes Apostolica, Sancta Sedes). Obywatele Watykanu to głównie dygnitarze kościelni, księża, zakonnice i Gwardia Szwajcarska. Oprócz tego do pracy przychodzi około 3000 osób mieszkających poza murami Watykanu (pracownicy poczty, radia, gazety, sklepów, dworca kolejowego i służby medycznej). Obywatelstwo watykańskie jest wyłącznie czasowe. Kardynałowie otrzymują je na czas pobytu w Rzymie.
Gospodarka opiera się na dochodach z pielgrzymek i wizyt w muzeach (rocznie od 4 do 7 mln turystów; w 2007: 4,3 mln), rękodzieła i emisji znaczków pocztowych. Watykan ma prawo bicia własnych monet, które są często rarytasami numizmatycznymi. Posiada też swoją gazetę L'Osservatore Romano, telewizję - Watykański Ośrodek Telewizyjny i rozgłośnię radiową - Radio Watykańskie. Na terenie Watykanu znajduje się maleńka stacja kolejowa.
Spis treści |
[edytuj] Nazwa
Nazwa pochodzi od Wzgórza Watykańskiego, na którym państwo jest położone. Nazwa Watykan pochodzi od łacińskiego vaticinius, vaticinia, vaticinium oznaczającego proroczy, przepowiadający przyszłość, wieszczy, wróżebny. Pokrewny wyraz został użyty, m.in. w Wulgacie, księga Nehemiasza 6:12:
- et intellexi quod Deus non misisset eum sed quasi vaticinans locutus esset ad me et Tobia et Sanaballat conduxissent eum
- Przeniknąłem bowiem: Nie Bóg go posłał, lecz on wypowiedział to proroctwo o mnie, ponieważ go przekupili Tobiasz wraz z Sanballatem.
Także słowo vates oznacza wieszcza. Drugi człon nazwy pochodzi od łacińskiego cano, -ere - śpiewać, grać, wieszczyć. Vaticanus mogło więc oznaczać także Miejsce wróżbitów lub Miejsce prorocze. Polskim odpowiednikiem byłby tu Wróżów lub Wieszczów. Określenie pochodzi zapewne od wróżbiarzy, którzy oferowali w tym miejscu swoje usługi starożytnym Rzymianom. W Rzymie istniał też, według świętego Augustyna, kult boga Vaticanusa odpowiedzialnego za kwilenie niemowląt.
[edytuj] Historia
Zobacz więcej w osobnych artykułach: Historia Watykanu, Państwo Kościelne.Historia Watykanu sięga IV wieku, kiedy cesarz rzymski przekazał biskupom Rzymu jeden z pałaców. Państwo Kościelne, władane przez papieży, powstało później. Jego powstanie związane było z tzw. donacją Konstantyna, który miał darować papieżom Rzym wraz z okolicami. Państwo to utrzymało się do 1870, kiedy to armia króla Włoch Wiktora Emanuela II włączyła je do nowopowstającego Królestwa Włoch. Papież nie zgodził się z tą decyzją i ogłosił się więźniem Watykanu. Dopiero w 1929 faszystowski rząd włoski Benito Mussoliniego i Stolica Apostolska podpisali tzw. traktaty laterańskie, kończące spór i gwarantujące istnienie państwa Watykańskiego w obrębie pałacu i ogrodów watykańskich.
Początkowo siedzibą papieży nie był sam Watykan lecz Lateran. Watykan był miejscem pielgrzymek do Grobu św. Piotra. W pobliżu już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa zbudowano klasztory, przytułki i schroniska. Powstały też liczne kramy kupieckie obsługujące podróżujących. Pierwsze umocnienia obejmujące bazylikę św. Piotra i Mauzoleum Hadriana zostały zbudowane podczas pontyfikatu papieża Leona IV pod koniec IX wieku. Watykan stał się miejscem, gdzie papież mógł się schronić przed najeźdźcami. Przeniesienia siedziby papieskiej do Watykanu dokonał Grzegorz XI 17 stycznia 1377 po powrocie z Awinionu, kiedy zastał Pałac Laterański w ruinie. W połowie XV wieku papież Mikołaj V powiększył i upiększył budowle watykańskie, założył również Bibliotekę Watykańską. Jego następcy kontynuowali rozbudowę Watykanu - Sykstus IV wzniósł Kaplicę Sykstyńską (1475-1483), Aleksander IV wybudował wieżę nad kaplicą (Torre del Borgia), Juliusz II natomiast zatrudnił Bramantego do zbudowania nowej Bazyliki św. Piotra.
[edytuj] Topografia miasta i budowle
Całe terytorium państwa watykańskiego od trzech stron otoczone jest murami. W kraju znajduje się zespół pałacowo-kościelny z Bazyliką świętego Piotra, placem św. Piotra, pałacem oraz wiele gmachów galerii, muzeów i budynków administracyjnych. Watykan posiada też Papieską Akademię Nauk i Obserwatorium Watykańskie założone w 1572 roku, oraz Ogrody Watykańskie. Niektóre części Rzymu należą do Watykanu np: 5 uniwersytetów, wiele kościołów, Bazylika Laterańska, Biblioteka Laterańska.
[edytuj] Atrakcje turystyczne
- renesansowo-barokowy kompleks bazyliki św. Piotra
- Muzea Watykańskie
- Muzeum Broni w dawnym więzieniu
- Pinakoteka
- Museo Chiaramonti
- Museo Sacro
- Museo Pio Clementino
- Museo Missionario-Etnologico
- Appartamento Borgia
- Kaplica Sykstyńska ze słynnymi freskami Michała Anioła
- Obelisk Amenemhata II ku czci boga słońca (w centrum Placu św. Piotra)
- Brama św. Piotra
- Brama dzwonnicy
- Fontanna orła
- Pałac Sykstusa V
- Pałac Grzegorza XIII
- Wieża Mikołaja V
- Dziedziniec Gwardii Szwajcarskiej
- Pałac Belwederski
- Poczta Główna
- Mury Leoniańskie
[edytuj] Bazylika
Zobacz więcej w osobnym artykule: Bazylika św. Piotra na Watykanie.Bazylika św. Piotra na Watykanie (wł. San Pietro in Vaticano) - zbudowana w latach 1506-1626 rzymskokatolicka bazylika na placu św. Piotra na Watykanie. To drugi co do wielkości kościół na świecie (powierzchnia: 23,000 m²) i jedno z najważniejszych świętych miejsc chrześcijaństwa. Wedle tradycji stoi na miejscu ukrzyżowania i pochówku św. Piotra, uznawanego za pierwszego papieża - jego grób leży pod głównym ołtarzem. W bazylice i w jej podziemiach znajdują się także groby innych papieży w tym papieża Polaka - Jana Pawła II.
Liczba odwiedzających bazylikę św. Piotra jest szacowana na kilkanaście milionów rocznie.[1]
Oprócz bazyliki św. Piotra w Rzymie znajdują się jeszcze trzy inne kościoły mające tytuł bazyliki patriarchalnej. Są to:
- Bazylika św. Jana na Lateranie
- Bazylika św. Pawła za Murami
- Bazylika Santa Maria Maggiore (Matki Bożej Większej)
[edytuj] Nauka
Najważniejszą instytucją naukową w Watykanie jest Papieska Akademia Nauk (założona w 1603 roku zreorganizowana w 1936). Ma 80 członków powoływanych przez papieża spośród wybitnych uczonych z całego świata (głównie przedstawicieli nauk matematyczno- przyrodniczych). Watykan nie prowadzi własnych badań naukowych, jest organem opiniodawczym papieża w sprawach nauki. Z nieteologicznej instytucji naukowych Watykanu najbardziej znane są: biblioteka (Bibliotheca Apostolica Vaticana), Pinacoteca Vaticana (założona w 1932, Muzea Watykańskie) i Watykańskie Muzeum Historyczne (założone w 1973 roku.). Pod egidą Watykanu działa 5 uniwersytetów: Papieski Uniwersytet Gregoriański (Gregorianum, założony w 1553), Papieski Uniwersytet Laterański (założony w 1824), Papieski Uniwersytet Świętego Tomasza z Akwinu (Angelicum, założone w 1909), Papieski Uniwersytet Urbana (założony w 1627), Papieski Uniwersytet Salezjański (założony w 1940), 7 kolegiów teologicznych, 5 instytutów studyjno-badawczych, m.in. największy ośrodek studiów biblijnych Papieski Instytut Biblijny (Biblicum, założony w 1909).
[edytuj] Tablice rejestracyjne
Zobacz więcej w osobnym artykule: Watykańskie tablice rejestracyjne.Na tablicach rejestracyjnych Watykanu znajdują się trzy czarne litery "SCV" oznaczające Watykan, oraz pięć cyfr - dla samochodów administracji, oraz dwie litery "CV" oraz pięć cyfr dla samochodów mieszkańców. Jednoślady posiadają odpowiednio litery "SCV" i cztery cyfry - administracja, oraz litery "CV" i cztery cyfry - mieszkańcy. Istnieją ponadto tablice specjalne dla papieża i kardynałów - na białym tle czerwone litery "SCV" i cyfry od 2 do 100. Numer 1 jest używany przez papamobile.
[edytuj] Zobacz też
- Biblioteka Watykańska
- Gwardia Szwajcarska
- Lateran, sobory laterańskie
- Ogrody Watykańskie
- Ordery i odznaczenia
- Państwa Europy
- Państwo Kościelne
- Papież
- Radio Watykańskie
[edytuj] Przypisy
- ↑ Źródło: Radio Watykańskie, 18.01.2008
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona internetowa Watykanu (en • de • es • fr • it • pt)
- Oficjalna strona internetowa Państwa Watykańskiego
- Watykan na zdjęciu satelitarnym
- Vaticano web (it)
- Mapa topograficzna Watykanu (plik PDF)
- Strona Radia Watykańskiego
|
|
||
| Państwa |
Albania • Andora • Austria • Belgia • Białoruś • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Kazachstan • Kosowo¹ • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Watykan • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
 |
| Terytoria zależne: |
Gibraltar (Wielka Brytania) • Guernsey (Wielka Brytania) • Jan Mayen (Norwegia) • Jersey (Wielka Brytania) • Svalbard (Norwegia) • Wyspa Man (Wielka Brytania) • Wyspy Owcze (Dania) |
|
| Terytoria autonomiczne (stanowią integralną część państw): |
Athos (Grecja) • Azory (Portugalia) • Baszkiria (Rosja) • Czuwaszja (Rosja) • Gagauzja (Mołdawia) • Irlandia Północna (Wielka Brytania) • Kałmucja (Rosja) • Karelia (Rosja) • Komi (Rosja) • Krym (Ukraina) • Mari Eł (Rosja) • Mordwa (Rosja) • Nieniecki Okręg Autonomiczny (Rosja) • Szkocja (Wielka Brytania) • Tatarstan (Rosja) • Udmurcja (Rosja) • Walia (Wielka Brytania) • Wojwodina (Serbia) • Wyspy Alandzkie (Finlandia) |
|
| Państwo nieuznawane na arenie międzynarodowej: | ||
|
¹ Republika Kosowa nie jest uznawana przez ONZ i większość państw niepodległych, uznawana jest natomiast przez większość państw europejskich, w tym Polskę. |
||
Amsterdam (konstytucyjna), Holandia • Andora, Andora • Ateny, Grecja • Belgrad, Serbia • Berlin, Niemcy • Berno, Szwajcaria • Bratysława, Słowacja • Bruksela, Belgia • Budapeszt, Węgry • Bukareszt, Rumunia • Douglas, Wyspa Man • Dublin, Irlandia • Gibraltar, Gibraltar • Haga (siedziba rządu), Holandia • Helsinki, Finlandia • Kijów, Ukraina • Kiszyniów, Mołdawia • Kopenhaga, Dania • Lizbona, Portugalia • Londyn, Wielka Brytania • Longyearbyen, Svalbard • Lublana, Słowenia • Luksemburg, Luksemburg • Madryt, Hiszpania • Mińsk, Białoruś • Monako, Monako (państwo-miasto) • Moskwa, Rosja • Oslo, Norwegia • Paryż, Francja • Podgorica, Czarnogóra • Praga, Czechy • Prisztina, Kosowo • Reykjavík, Islandia • Ryga, Łotwa • Rzym, Włochy • Saint Helier, Jersey • Saint Peter Port, Guernsey • San Marino, San Marino • Sarajewo, Bośnia i Hercegowina • Skopje, Macedonia • Sofia, Bułgaria • Sztokholm, Szwecja • Tallinn, Estonia • Thorshavn, Wyspy Owcze • Tirana, Albania • Tyraspol, Naddniestrze • Vaduz, Liechtenstein • Valletta, Malta • Warszawa, Polska • Watykan, Watykan (państwo-miasto) • Wiedeń, Austria • Wilno, Litwa • Zagrzeb, Chorwacja
| Członkowie UGiW i UE |
Austria • Belgia • Cypr • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Malta • Portugalia • Luksemburg • Niemcy • Słowenia • Włochy |
 |
| Członkowie UGiW spoza UE |
Monako • San Marino • Watykan |
|
| Pozostałe państwa spoza UE |
Andora • Czarnogóra • Kosowo |
| Język francuski |
Francja • Haiti • Monako • Senegal • Wybrzeże Kości Słoniowej |
 |
| Język hiszpański |
Argentyna • Dominikana • Ekwador • Filipiny • Gwatemala • Hiszpania • Honduras • Kolumbia • Kostaryka • Kuba • Meksyk • Nikaragua • Panama • Paragwaj • Peru • Urugwaj • Wenezuela |
|
| Język kataloński | ||
| Język portugalski |
Angola • Brazylia • Gwinea Bissau • Mozambik • Portugalia • Republika Zielonego Przylądka • Timor Wschodni • Wyspy Świętego Tomasza i Książęca |
|
| Język rumuński | ||
| Język włoski |
San Marino • Watykan • Włochy • Zakon maltański |
