Nikaragua
Z Wikipedii
| República de Nicaragua Republika Nikaragui |
|||||
|
|||||
| Dewiza: (łac.) Pro Mundi Beneficio (Dla dobra świata) |
|||||
| Hymn: Salve a tí | |||||
 |
|||||
| Język urzędowy | hiszpański | ||||
| Stolica | Managua | ||||
| Ustrój polityczny | republika | ||||
| Głowa państwa | prezydent Daniel Ortega Saavedra |
||||
| Szef rządu | prezydent Daniel Ortega Saavedra |
||||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
115. na świecie 129 494 km² 14,01% |
||||
| Liczba ludności (2006) • całkowita • gęstość zaludnienia |
110. na świecie 5 570 000▲ 43 osób/km² |
||||
| Jednostka monetarna | córdoba (NIO) | ||||
| Niepodległość | od Hiszpanii 15 września 1821 |
||||
| Strefa czasowa | UTC -5 | ||||
| Kod ISO 3166 | NI | ||||
| Domena internetowa | .ni | ||||
| Kod samochodowy | NIC | ||||
| Kod telefoniczny | +505 | ||||
 |
|||||
Nikaragua |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
Nikaragua (Nicaragua, Republika Nikaragui – República de Nicaragua) – państwo w Ameryce Środkowej, położone między Hondurasem na północy, a Kostaryką na południu. Na zachodzie na długości 320 km oblewają ją wody Oceanu Spokojnego, a na wschodzie na długości 480 km – wody Morza Karaibskiego.
Spis treści |
[edytuj] Geografia
Wschodnie wybrzeże Nikaragui ma charakter wybrzeża lagunowego. Nadmorska nizina, miejscami zabagniona, nosi nazwę Wybrzeża Moskitów. Dalej ku zachodowi ciągnie się wyżyna, którą przecina kilka pasm górskich. Najwyższe z nich, Cordillera Isabelia ze szczytem Mogotón, osiąga wysokość 2438 m n.p.m. Krawędź tej wyżyny, równoległa do wybrzeża pacyficznego, stanowi północno-wschodnią ścianę rowu tektonicznego. W jego zagłębieniu znajdują się dwa wielkie jeziora – Nikaragua i Managua. Za rowem tektonicznym, wzdłuż wybrzeża, ciągnie się rząd 40 wulkanów, z których najwyższy jest El Viejo – 1780 m n.p.m. Najbardziej znanym wulkanem jest Momotombo (1258 m n.p.m.) nad jeziorem Managua, który uznawany jest za symbol Nikaragui. Inny interesującym wulkanem jest Concepción (1258 m n.p.m.), który wznosi się na wyspie Ometepe na środku jeziora Nikaragua.
W Nikaragui panuje wilgotny i gorący klimat równikowy, ze średnimi miesięcznymi temperaturami przekraczającymi 25°C. Na wyżej położonych terenach środkowej Nikaragui temperatury są średnio o 10°C niższe. Wschodnie wybrzeża karaibskie przyjmują o wiele więcej opadów (2000-6000 mm) niż zachodnie wybrzeża pacyficzne (do 1500 mm). Dlatego też na wschodzie występują bogate wilgotne lasy równikowe, a na zachodzie uboższa sawanna.
Wulkany w Nikaraguii:
- Azul
- Apoyeque
- Casita
- Cerro el Ciguatepe
- Cerro Negro
- Concepción
- Chiltepe
- El Chonco
- Cosigüina
- El Hoyo
- Las Lajas
- Maderas
- Masaya
- Mombacho
- Momotombito
- Momotombo
- Las Pilas
- Rota
- San Cristóbal
- Santa Clara
- Telíca
- Zapatera
[edytuj] Historia
Wybrzeże Nikaragui odkrył w 1502 Krzysztof Kolumb. Już wkrótce tereny te stały się obszarem hiszpańskiej kolonizacji. W 1524 hiszpański zdobywca Francisco Hernández de Córdoba założył miasta Granada i Leon. W XVII i XVIII wieku Nikaraguę nawiedzali piraci, którzy usytuowali się na wschodnim wybrzeżu.
W 1811 w Granadzie zrodził się pierwszy nikaraguański ruch niepodległościowy. Doprowadził on do niepodległości kraju w 1821, który wraz z częścią Gwatemali wszedł w skład meksykańskiego cesarstwa Iturbide, a od 1823 w skład Stanów Zjednoczonych Ameryki Środkowej. Mimo że niepodległość od Hiszpanii ogłoszono 15 września 1821, Nikaragua stała się uznawaną przez społeczność międzynarodową niezależną republiką dopiero 25 czerwca 1850 roku. Nikaragua stanowiła ważny strategicznie obszar, stąd też liczne interwencje mocarstw światowych: brytyjska w połowie XIX wieku i amerykańskie na początku XX wieku. Destabilizację kraju pogłębiał trwający od początków republiki konflikt między ugrupowaniami konserwatystów (właścicieli plantacji kawy i trzciny cukrowej) a liberałami (rzemieślnikami i drobnymi właścicielami ziemskimi).
W latach 1934-1979 krajem rządził reżim wojskowy, na czele którego stanął najpierw Anastasio Somoza García, a później jego synowie. Mieli oni poparcie amerykańskie. W 1961 zrodził się Front Wyzwolenia Narodowego im. Sandino, nazwani tak na cześć Augusta Sandino, przywódcy antyamerykańskiej partyzantki z lat 20.-30. W roku 1978 został zamordowany skrytobójczo wydawca opozycyjnej gazety „La Prensa” Pedro Chamorro. Wydarzenie to doprowadziło do intensyfikacji wystąpień przeciwko dyktaturze. FSLN stanęło na czele walki zbrojnej przewodząc dwa razy powstaniom w 1978 i 1979 roku. Sandiniści połączyli się z liberalno-demokratyczną opozycją i wystąpili razem przeciwko Somozie w czerwcu 1979 roku. Powstanie doprowadziło w lipcu 1979 do obalenia długoletniej dyktatury klanu Somozów. Koalicja opozycji utworzyła wspólny rząd zapowiadając reformy polityczne i społeczne. Szybko doszło do rozłamu i powstania opozycji skupionej wokół gazety „La Prensa” i wdowy po Pedro Chamorro – Violecie Chamorro. W 1984 wybory parlamentarne wygrał FSLN a prezydentem został sandinistowski przywódca Daniel Ortega Saavedra. Sandiniści głosili pluralizm polityczny, politykę niezaangażowania i mieszaną gospodarkę co podkreślili w konstytucji z 1987 roku. Lewicowy FSLN łączył doktrynę marksizmu z teologią wyzwolenia. Sandiniści utrzymywali bliskie kontakty z Kubą i blokiem wschodnim. USA finansowały i udzielały wszechstronnej pomocy wszelkim przeciwnikom FSLN. CIA z byłych członków Gwardii Narodowej Somozy zorganizowała antyrządowe grupy zbrojne zwane Contras. Niewypowiedziana wojna USA przeciwko Nikaragui trwała od 1981 do 1989 roku. W jej trakcie zginęło 40000 ludzi głównie cywili zamordowanych przez Contras. Schyłek zimnej wojny przyczynił się do porozumienia między walczącymi stronami w sierpniu 1989. W wolnych wyborach w 1990 zwyciężyła popierana przez USA kandydatka antysandinistowskiej Narodowej Unii Opozycyjnej (UNO) Violeta Chamorro. Również w wyborach parlamentarnych zwolennicy prezydenta zwyciężyli nad sandinistami Ortegi.
5 listopada 2006 roku, po prawie 17 latach pozostawania w opozycji Daniel Ortega niespodziewanie łatwo wygrał wybory prezydenckie. Sukces ten zawdzięcza przyjęciu znacznie bardziej pragmatycznego a mniej radykalnego programu społeczno - gospodarczego oraz pojednaniu z wieloma przeciwnikami politycznymi. Dodatkowe wsparcie uzyskał ze strony Kościoła katolickiego, dzięki poparciu stanowiska episkopatu w sprawie zakazu aborcji.
[edytuj] Ustrój polityczny
Nikaragua jest wielopartyjną republiką z jednoizbowym parlamentem, w którym zasiada 92 deputowanych.
[edytuj] Podział administracyjny
Podział administracyjny Nikaragui obejmuje 15 departamentów (departamentos) i 2 regiony autonomiczne (región autónoma):
Departamenty:
- Boaco,
- Carazo,
- Chinandega,
- Chontales,
- Esteli,
- Granada,
- Jinotega,
- León,
- Madriz,
- Managua,
- Masaya,
- Matagalpa,
- Nueva Segovia,
- Rio San Juan,
- Rivas.
Regiony autonomiczne:
[edytuj] Społeczeństwo
Większość ludności Nikaragui, około 3/4, stanowią Metysi, potomkowie Indian i Europejczyków. Resztę stanowią osoby o białym lub czarnym kolorze skóry oraz Indianie. Językiem urzędowym jest hiszpański, choć część osób o czarnym kolorze skóry zamieszkujących głównie wybrzeże karaibskie posługuje się językiem angielskim. Według spisu ludności z roku 2005 większość Nikaraguańczyków (ok. 58,5%) to wyznawcy katolicyzmu (widać jednak wyraźny spadek - w 1995 roku odsetek wyznawców katolicyzmu wynosił 73%), liczni są również protestanci (21,6% - wzrost o około 5% w stosunku do roku 1995). Pozostałe grupy religijne to: Bracia morawscy (1,6%), Świadkowie Jehowy (0,9%), inne wyznania (1,6%) i bezwyznaniowcy (15,7%).
[edytuj] Gospodarka
Nikaragua to nadal dość słabo rozwinięty kraj, w którym dominuje rolnictwo, głównie wielkie plantacje bawełny i kawy. Ponadto uprawia się kukurydzę, ryż, rośliny strączkowe, warzywa, tytoń i banany.
Choć wnętrze Nikaragui kryje wiele surowców mineralnych, to na uwagę zasługuje jedynie eksploatacja złota i rud miedzi. Przemysł przetwórczy jest również słabo rozwinięty.
Sieć kolejowa i drogowa są słabo rozwinięte i obejmują głównie zachodnią część kraju. Tutaj też przebiega Droga Panamerykańska. Ważną rolę odgrywa transport wodny (m.in. na obu jeziorach) i lotniczy.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- CIA Wold Factbook (po angielsku)
- Artykuł o A. Sandino (po polsku)
- Somoza - Artykuł o klanie nikaraguańskich dyktatorów Aorta Magazine
Antigua i Barbuda • Bahamy • Barbados • Belize • Dominika • Dominikana • Grenada • Gwatemala • Haiti • Honduras • Jamajka • Kanada • Kostaryka • Kuba • Meksyk • Nikaragua • Panama • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Salwador • Stany Zjednoczone • Trynidad i Tobago
Terytoria autonomiczne i zależne: Anguilla • Antyle Holenderskie¹ • Aruba • Bermudy • Brytyjskie Wyspy Dziewicze • Grenlandia • Gwadelupa • Kajmany • Martynika • Montserrat • Navassa • Portoryko • Saint-Barthélemy • Saint-Martin • Saint-Pierre i Miquelon • Turks i Caicos • Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych
¹ 15 grudnia 2008 Antyle Holenderskie przestaną istnieć, a w ich miejsce utworzonych zostanie 5 osobnych terytoriów zależnych Holandii: Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius i Sint Maarten
Antigua i Barbuda · Argentyna · Bahamy · Barbados · Belize · Boliwia · Brazylia · Chile · Dominika · Dominikana · Ekwador · Grenada · Gwatemala · Gujana · Haiti · Honduras · Jamajka · Kanada · Kolumbia · Kostaryka · Kuba · Meksyk · Nikaragua · Panama · Paragwaj · Peru · Saint Kitts i Nevis · Saint Lucia · Saint Vincent i Grenadyny · Salwador · Stany Zjednoczone · Surinam · Trynidad i Tobago · Urugwaj · Wenezuela
| Język francuski |
Francja • Haiti • Monako • Senegal • Wybrzeże Kości Słoniowej |
 |
| Język hiszpański |
Argentyna • Dominikana • Ekwador • Filipiny • Gwatemala • Hiszpania • Honduras • Kolumbia • Kostaryka • Kuba • Meksyk • Nikaragua • Panama • Paragwaj • Peru • Urugwaj • Wenezuela |
|
| Język kataloński | ||
| Język portugalski |
Angola • Brazylia • Gwinea Bissau • Mozambik • Portugalia • Republika Zielonego Przylądka • Timor Wschodni • Wyspy Świętego Tomasza i Książęca |
|
| Język rumuński | ||
| Język włoski |
Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Birma • Burundi • Kambodża • Kamerun • Kanada • Republika Środkowoafrykańska • Czad • Chile • Chiny • Kolumbia • Demokratyczna Republika Kongo • Kongo • Kostaryka • Wybrzeże Kości Słoniowej • Chorwacja • Kuba • Dżibuti • Dominika • Dominikana • Ekwador • Egipt • Salwador • Macedonia • Fidżi • Gabon • Gambia • Gruzja • Ghana • Grenada • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Gujana • Haiti • Honduras • Hongkong • Islandia • Indie • Indonezja • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kenia • Korea Południowa • Kuwejt • Kirgistan • Lesotho • Liechtenstein • Makau • Madagaskar • Malawi • Malezja • Malediwy • Mali • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mołdawia • Mongolia • Maroko • Mozambik • Namibia • Nepal • Nowa Zelandia • Nikaragua • Niger • Nigeria • Norwegia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Filipiny • Katar • Rwanda • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Arabia Saudyjska • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Wyspy Salomona • Republika Południowej Afryki • Sri Lanka • Surinam • Suazi • Szwajcaria • Republika Chińska • Tanzania • Tajlandia • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Stany Zjednoczone • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Zambia • Zimbabwe • Wspólnota Europejska w tym poszczególne kraje członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy
