Izrael
Z Wikipedii
| מדינת ישראל دولة اسرائيل trb. Medinat Jisra’el, Daulat Isra’il Państwo Izraela |
|||||
|
|||||
| Hymn: Hatikwa | |||||
 |
|||||
| Konstytucja | Ustawa Zasadnicza Izraela | ||||
| Język urzędowy | hebrajski, arabski | ||||
| Język używany | hebrajski | ||||
| Stolica | Tel Awiw1 | ||||
| Ustrój polityczny | demokratyczny | ||||
| Typ państwa | demokracja parlamentarna | ||||
| Głowa państwa | prezydent Szimon Peres | ||||
| Szef rządu | premier Ehud Olmert | ||||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
149. na świecie 20 770 km² 2% |
||||
| Liczba ludności (2008) • całkowita • gęstość zaludnienia |
98. na świecie 7 282 0002▲ 351 osób/km² |
||||
| Jednostka monetarna | nowy szekel izraelski (ILS (NIS)) | ||||
| Niepodległość | spod brytyjskiego mandatu Ligi Narodów 14 maja 1948 |
||||
| Religia dominująca | Judaizm | ||||
| Strefa czasowa | UTC +2 – zima UTC +3 – lato |
||||
| Kod ISO 3166 | IL | ||||
| Domena internetowa | .il | ||||
| Kod samochodowy | IL | ||||
| Kod telefoniczny | +972 | ||||
| Terytoria zależne | Strefa Gazy | ||||
| Terytoria autonomiczne | Autonomia Palestyńska | ||||
 |
|||||
| 1 Kwestia stolicy Izraela jest sprawą kontrowersyjną. Siedzibą władz i konstytucyjną stolicą jest Jerozolima, jednak jako, że prawnomiędzynarodowy status tego miasta nie został dotąd uregulowany, ONZ i większość państw, w tym Polska, nie uznają de iure suwerenności Izraela nad całą Jerozolimą i większość przedstawicielstw dyplomatycznych mieści się w Tel Awiwie. 2 (źródło) |
|||||
Kraje utrzymujące stosunki dyplomatyczne z Izraelem
kraje z którymi stosunki dyplomatyczne są zawieszone
kraje nie uznające Izraela
brak stosunków dyplomatycznych
Izrael, Państwo Izraela (hebr. – מדינת ישראל, trl. Yisra'el, Medinat Yisra'el, trb. Jisra’el, Medinat Jisra’el; arab. دولة اسرائيل, trl. Isrā’īl, Dawlat Isrā’īl, trb. Isra’il, Daulat Isra’il) – państwo położone na Bliskim Wschodzie.
Spis treści |
[edytuj] Etymologia nazwy
Nazwa Izrael (hebr. ישׂראל) pochodzi z Biblii Starego Testamentu (por. Rodz. 32,29) i oznacza "ten, który walczy (razem) z Bogiem" (שרה – walczyć, bić się, wojować; אֵל – Bóg). Takie imię otrzymał patriarcha Jakub[1].
Niektórzy komentatorzy są odmiennego zdania jeśli chodzi o sens znaczenia tego słowa. Niektórzy mówią, że słowo "Izrael" pochodzi od czasownika "śarar" i oznacza: "Bóg zasad" albo "Bóg osądzający"[2]. Jeszcze inni tłumaczą to słowo jako "książę (mocny przed) u Boga" lub "walczący"[3].
Z potomków Jakuba powstał biblijny naród, nazywany powszechnie Izraelczykami lub "Dziećmi Izraela".
Pierwsze historyczne użycia słowa "Izrael" pochodzi ze Steli Merenptaha, datowanej na okres 1224—1208 p.n.e.[4].
Współczesne państwo Izrael (Medinat Yisrael) jest powszechnie nazywane "Eretz Israel" (Ziemia Izraela)[5]. W pierwszych dniach niepodległości rząd używał słowa "Izrael" w odniesieniu do mieszkańców nowego państwa. Formalnie nazwy państwa po raz pierwszy użył minister spraw zagranicznych Mosze Szarett[6].
Zobacz więcej w osobnym artykule: wikt:Izrael.[edytuj] Historia
Początki państwa żydowskiego sięgają X w. p.n.e.[7]. To właśnie na obszarze obecnego Izraela powstały zręby religii abrahamicznych. Po zburzeniu świątyni w Jerozolimie przez Rzymian w 70 roku nastąpił okres rozproszenia Żydów (Diaspora). Żydzi żyjący w Diasporze zawsze mieli nadzieję powrotu do swojej ojczyzny[8].
W XIX w. wraz z rozwojem syjonizmu powiększa się emigracja Żydów z Europy do Palestyny. W latach od 1922 do 1948 Palestyna została brytyjskim terytorium mandatowym[9]. W 1947 została podzielona na dwa państwa: żydowskie i arabskie. 15 maja 1948 oficjalnie proklamowano Izrael, czego nie uznały kraje arabskie [10]. W latach od 1948 do 1949 trwała wojna między Arabami i Żydami, którzy zajęli 2/3 byłego brytyjskiego terytorium mandatowego (pozostałą część przyłączyły do siebie Jordania i Egipt). W 1956 Izrael wraz z Wielką Brytanią i Francją przeprowadził nieudaną inwazję na Egipt, po nacjonalizacji Kanału Sueskiego [11].
W 1967 zwycięstwo w wojnie z Egiptem (okupacja Półwyspu Synaj i Strefy Gazy), Jordanią (okupacja Zachodniego Brzegu Jordanu i części Jerozolimy) oraz Syrią (okupacja Wzgórza Golan). W 1979 układ pokojowy z Egiptem i zwrot zajętego Synaju). W 1981 aneksja Izraela Wzgórz Golan. W latach 1982-2000 Izrael był zaangażowany militarnie w Libanie. W 1987 wybuch powstania (Intifada) ludności palestyńskiej w Samarii, Judei i Strefie Gazy. Od 1991 pokojowe rozmowy bliskowschodnie. W 1993 pierwsze izraelsko-palestyńskie porozumienie o ustanowieniu autonomii palestyńskiej w Strefie Gazy i mieście Jerycho (później poszerzenie jej na część Zachodniego Brzegu). W 1994 porozumienie kończące stan wojny z Jordanią. W 1998 kolejne porozumienie izraelsko-palestyńskie przewidujące rozszerzenie obszaru autonomii palestyńskiej (wycofanie się wojsk Izraela z 13% Zachodniego Brzegu), w zamian między innymi za obietnicę Palestyńczyków podjęcia walki z terroryzmem. W 2000 załamanie rokowań i rozpoczęcie drugiej Intifady, ataki samobójcze Palestyńczyków, oraz działania armii izraelskiej, budowa muru odgradzającego terytoria okupowane. W 2003 nowy amerykański plan pokojowy (tzw. mapa drogowa). W 2005 wycofanie się Izraelczyków z Gazy. W 2006 druga wojna libańska (kryzys Libański).
Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Izraela.[edytuj] Ustrój polityczny
Izrael jest krajem demokracji parlamentarnej reprezentowanej przez władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Zobacz więcej w osobnych artykułach: ustrój polityczny Izraela, Dystrykty Izraela.[edytuj] Geografia
Państwo Izrael jest położone na Bliskim Wschodzie, pomiędzy Morzem Śródziemnym, Morzem Martwym i Morzem Czerwonym. Sąsiaduje z Libanem, Syrią, Jordanią i Egiptem.
Zobacz więcej w osobnym artykule: geografia Izraela.[edytuj] Siły Obronne Izraela
Cawa Hagana LeIsrael –wojska obronne Izraela zostały powołane do życia podczas wojny w 1948 roku
Zobacz więcej w osobnym artykule: Siły Obronne Izraela.[edytuj] Gospodarka
Izrael jest najbardziej rozwiniętym ekonomicznie i przemysłowo krajem na Bliskim Wschodzie. Posiada zaawansowaną technologicznie gospodarkę z dużym udziałem państwowych przedsiębiorstw.
Zobacz więcej w osobnym artykule: gospodarka Izraela.[edytuj] Nauka i technologia
Izrael posiada wysoko rozwinięte technologie, które są rozwijane głównie dzięki bazie naukowej tworzonej w tutejszych uczelniach i instytutach. Izraelscy naukowcy specjalizują się w dziedzinach: genetyki, nauk komputerowych, elektroniki, optyki, inżynierii i przemysłu high-technology. Izraelska nauka słynie z osiągnięć w technologiach wojskowych, ale również w rolnictwie, fizyce i medycynie.
Zobacz więcej w osobnym artykule: nauka i technologia Izraela.[edytuj] Demografia
Większość ludności mieszka na wybrzeżu Morza Śródziemnego. W Izraelu jest wysoki poziom warunków bytowych i wykształcenia społeczeństwa. Jeden z najwyższych na Bliskim Wschodzie stopień urbanizacji. 90% ludności mieszka w miastach.
Zobacz więcej w osobnych artykułach: Demografia Izraela, Lista miast Izraela.[edytuj] Kultura
Kultura Izraela jest nierozerwalnie połączona z długą historią judaizmu.
Liczne muzea sztuki znajdują się w Tel Awiwie, Hajfie, Herzliji, Jerozolimie i innych małych miasteczkach oraz kibucach. Kolonie artystów znajdują się w Jaffie, Safed i Ein Hod.
Izrael jest najbardziej tolerancyjnym krajem Bliskiego Wschodu pod względem praw dla homoseksualistów.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Kultura Izraela.Przypisy
- ↑ [Za przekładem Biblii Tysiaclecia: "Powiedział: Odtąd nie będziesz się zwał Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi, i zwyciężyłeś" (1 Mojż. 32:29)]
- ↑ Victor P. Hamilton: The Book of Genesis. Wm. B. Eerdmans Publishing Company, 1995, s. 334. ISBN 0-8028-2309-2.
- ↑ Gordon J. Wenham: Word Biblical Commentary. 1994, ss. 296–297. ISBN 0-8499-0201-0.
- ↑ Julie Bowden John Barton: The Original Story: God, Israel and the World. Wm. B. Eerdmans Publishing Company, 2004, s. 126. ISBN 0-8028-2900-7.
- ↑ Popular Opinion. The Palestine Post, 1947-12-07, s. 1.
- ↑ On the Move. TIME Magazine, 1948-05-31.
- ↑ [Friedland & Hecht 2000, p. 8. "Przez tysiące lat Jerozolima była siedzibą żydowskiej suwerenności, miejscem panowania królów, lokalizacją ustawodawczych rad i sądów."]
- ↑ [Rosenzweig, p. 1. "Syjonizm, pragnienie żydowskiego narodu by powrócić do Palestyny, jest prawie tak samo starożytne jak sama żydowska diaspora. Niektóre talmudyczne oświadczenia... A także tysiąc lat później, poeta i filozof Yehuda Halevi... W XIX wieku..."]
- ↑ The Mandate for Palestine, July 24, 1922. Modern History Sourcebook. Fordham University, 1922-07-24.
- ↑ [Part 3: Partition, War and Independence. The Mideast: A Century of Conflict. National Public Radio (2002-10-02)]
- ↑ [The Suez Crisis. University of San Diego (2005-12-05). Retrieved on 2007-07-15]
[edytuj] Bibliografia
- Hupper Uri Izrael na rozdrożu, Warszawa, Res Polonia, ISBN 83-7071-376-9
[edytuj] Zobacz też
- Żydzi, judaizm, język hebrajski
- Światowa Organizacja Syjonistyczna
- Światowy Kongres Żydowski
- Agencja Żydowska
- Deklaracja Niepodległości Izraela
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Strona rządowa Izraela (wersja po angielsku)
- Najnowsza mapa Izraela w formacie pdf Israel Wonders
- Izrael – serwis poświęcony narodowi żydowskiemu
- Najnowsze wiadomości z Izraela
- Strona Towarzystwa Polsko-Izraelskiego "Nadzieja-Hatikvah"
- Święta ziemia płaczu Artykuł o konflikcie palestyńsko-izraelskim
- Zdjęcia z Izraela
Afganistan • Armenia • Arabia Saudyjska • Azerbejdżan • Bahrajn • Bangladesz • Bhutan • Birma • Brunei • Chiny • Cypr • Filipiny • Gruzja • Indie • Indonezja • Irak • Iran • Izrael • Japonia • Jemen • Jordania • Kambodża • Katar • Kazachstan • Kirgistan • Korea Południowa • Korea Północna • Kuwejt • Laos • Liban • Malediwy • Malezja • Mongolia • Nepal • Oman • Pakistan • Rosja • Singapur • Sri Lanka • Syria • Tadżykistan • Tajlandia • Timor Wschodni • Turcja • Turkmenistan • Uzbekistan • Wietnam • Zjednoczone Emiraty Arabskie
Terytoria zależne
Akrotiri • Dhekelia
Państwa nieuznawane na arenie międzynarodowej
Abchazja • Cypr Północny • Górski Karabach • Osetia Południowa • Palestyna (Autonomia Palestyńska) • Tajwan
Terytoria autonomiczne (stanowią integralną część państw):
Aceh • Adygeja • Adżaria • Ałtaj • Buriacja • Chakasja • Chanty-Mansyjski Okręg Autonomiczny • Czeczenia • Czukocki Okręg Autonomiczny • Dagestan • Górski Badachszan • Guangxi • Hongkong • Inguszetia • Jakucja • Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny • Kabardo-Bałkaria • Karaczajo-Czerkiesja • Karakałpacja • Kurdystan • Makau • Mongolia Wewnętrzna • Muzułmańskie Mindanao • Nachiczewańska Republika Autonomiczna • Ningxia • Osetia Północna • Sinkiang • Tuwa • Tybet • Żydowski Obwód Autonomiczny
| państwa członkowskie |
Albania • Andora • Armenia • Austria • Azerbejdżan • Belgia • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Gruzja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
  |
| kandydaci | ||
| obserwatorzy |
Izrael • Japonia • Kanada • Meksyk • Stany Zjednoczone • Stolica Apostolska |
|
| chęć przystąpienia do EKPC |
| Strony negocjojujące |
|
 |
| Kwartet dyplomatyczny |
|
|
| Specjalny wysłannik |
Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Birma • Burundi • Kambodża • Kamerun • Kanada • Republika Środkowoafrykańska • Czad • Chile • Chiny • Kolumbia • Demokratyczna Republika Kongo • Kongo • Kostaryka • Wybrzeże Kości Słoniowej • Chorwacja • Kuba • Dżibuti • Dominika • Dominikana • Ekwador • Egipt • Salwador • Macedonia • Fidżi • Gabon • Gambia • Gruzja • Ghana • Grenada • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Gujana • Haiti • Honduras • Hongkong • Islandia • Indie • Indonezja • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kenia • Korea Południowa • Kuwejt • Kirgistan • Lesotho • Liechtenstein • Makau • Madagaskar • Malawi • Malezja • Malediwy • Mali • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mołdawia • Mongolia • Maroko • Mozambik • Namibia • Nepal • Nowa Zelandia • Nikaragua • Niger • Nigeria • Norwegia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Filipiny • Katar • Rwanda • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Arabia Saudyjska • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Wyspy Salomona • Republika Południowej Afryki • Sri Lanka • Surinam • Suazi • Szwajcaria • Republika Chińska • Tanzania • Tajlandia • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Stany Zjednoczone • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Zambia • Zimbabwe • Wspólnota Europejska w tym poszczególne kraje członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy
| państwa członkowskie |
Australia • Austria • Belgia • Czechy • Dania • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Japonia • Kanada • Korea Południowa • Luksemburg • Meksyk • Niemcy • Norwegia • Nowa Zelandia • Polska • Portugalia • Słowacja • Stany Zjednoczone • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy • Wspólnota Europejska |
 |
| kandydaci | ||
| obserwatorzy | ||
| współpraca |
Brazylia • Chiny • Indie • Indonezja • Republika Południowej Afryki |
