Kuba

Z Wikipedii

Artykuł wymaga poszerzenia. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, czego brakuje i uzupełnij braki, jeśli to możliwe.

República de Cuba Republika Kuby
Flaga Kuby Herb Kuby
Dewiza: (hiszp.) Patria y Libertad (Ojczyna i Wolność)
Hymn: La Bayamesa
Język urzędowy	hiszpański
Stolica	Hawana
Ustrój polityczny	republika socjalistyczna
Głowa państwa	prezydent Raúl Castro
Szef rządu	premier Raúl Castro
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	106. na świecie 100 860 km² ~0%
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	73. na świecie 11 424 0001▲ 113 osób/km²
Jednostka monetarna	peso kubańskie (CUP)
Niepodległość	spod okupacji USA 20 maja 1902
Strefa czasowa	UTC -5 - zima UTC-4 - lato
Kod ISO 3166	CU
Domena internetowa	.cu
Kod samochodowy	C
Kod telefoniczny	+53
1  Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (Źródło:CIA)

Republika Kuby (nazwa oficjalna República de Cuba) – państwo w Ameryce Środkowej położone na Morzu Karaibskim w archipelagu Wielkich Antyli. Państwo to składa się z wyspy o nazwie Kuba, oraz szeregu otaczających ją mniejszych wysepek, z których największą jest Isla de la Juventud. Stolicą Kuby jest Hawana, a największe miasta to: Santiago de Cuba, Camagüey, Holguin, Guantánamo, Santa Clara.

Spis treści 1 Geografia 2 Historia Kuby 3 Demografia 4 Ustrój polityczny 4.1 Media 4.2 Fragmenty konstytucji kubańskiej 5 Podział administracyjny 6 Religie 7 Gospodarka 8 Przypisy 9 Zobacz też 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

• Długość granic: 0 (nie graniczy z żadnym państwem, Baza Guantanamo jest wydzierżawiona USA)
• Długość wybrzeża: 3736 km
• Najniższy punkt: 0 m n.p.m. (Morze Karaibskie)
• Najwyższy punkt: Pico Turquino 1974 m n.p.m.

Kuba to największa z wysp karaibskich, a na liście największych wysp świata zajmuje 15 miejsce. Większość wyspy zajmuje nizina. W południowo-zachodniej części wznoszą się wapienne góry Sierra de los Organos. Wzdłuż południowych wybrzeży ciągnie się łańcuch gór Sierra Maestra z najwyższym szczytem Turquino. Klimat równikowy wilgotny, latem i jesienią występują cyklony tropikalne. Rozróżnia się porę deszczową (od maja do października) oraz porę suchą (od listopada do kwietnia). Główne miasta : Hawana, Santiago de Cuba, Guantánamo, Bayamo, Santa Clara, Cienfuegos, Holguín, Camagüey, Pinar del Rio, Matanzas, Las Tunas, Trinidad.

[edytuj] Historia Kuby

Pierwotnie Kuba była zamieszkiwana przez plemiona przybyłe z Ameryki południowej przez Antyle. Pierwszymi mieszkańcami Kuby byli Indianie Guanahatabey, którzy przywędrowali na wyspę ok. 3000 r. p.n.e. W późniejszym okresie pojawiło się plemię Ciboney (Sibonejów) a następnie zachodnią i środkową Kubę zasiedlili Tainowie (Indianie Taino) (ok. 1100 r. p.n.e.). W okresie poprzedzającym kolonizację wyspę zamieszkiwało ponad 100 tys. Indian.

Wyspa Kuba została odkryta przez Krzysztofa Kolumba podczas jego pierwszej wyprawy. 28 października 1492 Kolumb wylądował na wyspie nadając jej nazwę Juana (na cześć ówczesnego księcia Asturii - Jana). W 1511 Diego Velázquez de Cuéllar otrzymał zadanie podbicia Kuby, czego dokonał w krótkim czasie, łamiąc opór tubylców. W następnych latach Velázquez założył kilka kubańskich miast. W 1521 Kuba została włączona do wicekrólestwa Nowej Hiszpanii. Kolonizacja w ciągu 50 lat doprowadziła do całkowitej zagłady miejscowej ludności (1560). Ponieważ na wyspie powstawało coraz więcej plantacji trzciny cukrowej i brakowało rąk do pracy, zaczęto sprowadzać murzyńskich niewolników z Afryki. Dalszy rozwój wyspy w XVII i XVIII wieku spowodował powstanie tam centrum handlu niewolnikami, a także nowych upraw plantacyjnych tytoniu i kawy. W 1762 Kuba została zdobyta przez Anglię, która po roku oddała ją Hiszpanii za Florydę. Zakaz importu niewolników wprowadzono w 1865, jednak samo niewolnictwo zniesiono dopiero w 1880.

W 1894 wybuchło trwające z przerwami 30 lat powstanie niepodległościowe. José Martí, kubański bohater narodowy, wylądował na wyspie 11 kwietnia 1895 ze zbrojnym oddziałem kubańskich emigrantów. Jego celem było wywołanie antyhiszpańskiego powstania i zdobycie niepodległości. Przeciwstawiał się on również amerykańskim planom aneksji Kuby. Zginął w bitwie z oddziałami hiszpańskimi pod Dos Rios. W 1898 w wyniku wojny morskiej amerykańsko-hiszpańskiej i interwencji USA doszło do zajęcia wyspy. 12 sierpnia 1898 Hiszpania rozpoczęła rokowania o pokój, który zawarto 10 grudnia 1898 w Paryżu. USA objęły Kubę faktycznym protektoratem, nie doprowadzając do jej niepodległości. Protekcja USA wymusiła na Hiszpanii rezygnację ze spłaty długu ciążącego na kolonii. W 1902 proklamowano niepodległą republikę, nadal nadzorowaną przez USA, które miały znaczne wpływy na politykę tego państwa aż do 1956. Polegało to między innymi na wymuszeniu przyjęcia tzw. "poprawki Platta" (pozostającej w mocy do 1934), która zapewniała kontrolę USA nad polityką rządu kubańskiego, a także zapewniała USA prawo do posiadania bazy wojskowej Guantanamo.

W okresie międzywojennym miały miejsce napięcia społeczne spowodowane kryzysem na rynku cukru, jednego z podstawowych towarów eksportowych Kuby. Doprowadziło to do objęcia władzy przez dyktatora generała Machado y Moralesa w 1925. Został on obalony w 1933 w wyniku wojskowego zamachu stanu (tzw. bunt sierżantów kierowany przez Fulgencio Batistę).

W latach 1940-1944 prezydentem Kuby był proamerykański Fulgencio Batista. Wskutek porażki w wyborach w 1952 doprowadza on do zamachu stanu i zostaje dyktatorem. Od 1956 nasiliły się ruchy opozycyjne. Część z nich przekształciła się w ruch partyzancki (tzw. Ruch 26 Lipca) pod kierownictwem Fidela Castro. Walka partyzancka doprowadziła do upadku Batisty i wkroczenia partyzantów do Hawany 1 stycznia 1959. Castro został premierem. Znacjonalizował przemysł, banki i skonfiskował własność amerykańskich firm i obywateli. Doprowadził także do realizacji reformy rolnej, przeprowadzonej bez odszkodowania (na mocy ustaw z 1959 i 1963) za utracone tereny. W 1961 rozpoczęto także kampanię alfabetyzacji, mającą na celu upowszechnienie umiejętności czytania i pisania. Po pewnym czasie Kuba rządzona przez Castro nawiązała sojusz z ZSRR.

17-19 kwietnia 1961 doszło do zorganizowanej przez CIA inwazji uchodźców kubańskich w Zatoce Świń. Okazała się ona całkowitym fiaskiem, a w rezultacie nacjonalizacji i konfliktu Stany Zjednoczone zerwały stosunki dyplomatyczne z Kubą. W 1962 USA wprowadziły embargo handlowe i blokadę morską Kuby i wpisały to państwo na listę krajów popierających terroryzm. W październiku 1962 miał miejsce kryzys kubański, mający swoje źródło w obecności wojskowej ZSRR na wyspie, który nieomal doprowadził do wybuchu wojny światowej.

W 1961 na Kubie wprowadzono system monopartyjny, jedynym legalnie działającym ugrupowaniem politycznym stała się Komunistyczna Partia Kuby. Od 1959 rozpoczęła działalność opozycja działająca przeciwko rządom Fidela Castro, która w połowie lat 60. nabrała charakteru konspiracji i antykomunistycznej partyzantki. Jej siedzibą stał się masyw górski Escambray, gdzie dochodziło do starć z wojskiem i policją, chcących zlikwidować opór sił opozycyjnych. Opór opozycji został złamany w kilka lat po przejęciu władzy w 1959, w efekcie musiała ona kontynuować działalność na emigracji.

W latach 60. i 70. Kuba była militarnie, gospodarczo i finansowo wspierana przez ZSRR, a w roku 1972 przystąpiła do RWPG. Zdecydowana większość obrotów handlowych, od 80 do 85%, stanowiły transakcje z członkami tej organizacji zrzeszającej kraje bloku wschodniego. Jednocześnie wprowadzano w życie nierealne projekty gospodarcze, od 1968 rozpoczęto program przekształcenia Kuby w światowego potentata w produkcji cukru (w założeniach miało to rozwiązać problemy ekonomiczne i stanowić początek industrializacji), który jednak wraz z innymi niecelowymi inwestycjami pogłębiał stopniowo problemy gospodarcze. Narastający kryzys gospodarczy został spowodowany głównie upadkiem bloku wschodniego, będącym głównym rynkiem zbytu (87% eksportu), utratą ogromnych dotacji ZSRR w postaci pomocy surowcowej, wojskowej i żywnościowej (do 1980 ZSRR przekazał Kubie świadczenia o wartości ok. 100 miliardów^[1] dolarów), "burzą stulecia" (szacuje się, że straty nią spowodowane wyniosły ok. 1 mld dolarów) oraz nasileniem amerykańskiej blokady wyspy, spadkiem cen cukru i niklu (dwa główne towary eksportowe Kuby) na światowych rynkach, oraz spadającym poziomem i niskim zróżnicowaniem produkcji krajowej. Czynniki te doprowadziły w rezultacie do upadku nieefektywnej gospodarki planowej w 1991, szybkiego wzrostu bezrobocia (z 8% do 36,5%), i praktycznie zahamowania wzrostu gospodarczego na Kubie.

W 1974 Kuba została członkiem ruchu państw niezaangażowanych. W 1976 uchwalono kubańską konstytucję, zezwolono także na pierwsze po rewolucji wybory pośrednie do parlamentu. Działania te zmierzały do zinstytucjonalizowania rewolucji, jednak pełnię władzy politycznej i wojskowej uzyskał ostatecznie Fidel Castro. W latach 70. Kuba podejmowała działania mające rozszerzyć rewolucję (tzw. eksport rewolucji), organizując, wspierając wojskowo, wywiadowczo (m.in. przez wysyłanie agentów^[1]) i logistycznie ruchy partyzanckie o charakterze marksistowskim w Ameryce Łacińskiej, m.in. w 1979 w Nikaragui i w 1980 na Grenadzie. Władze kubańskie wspierały także prokomunistyczne ugrupowania w Azji i Afryce - szczególne zaangażowanie wojskowe Kuby miało miejsce od 1975 w Angoli.

W 1992 Fidel Castro doprowadził do zmian w konstytucji, które dawały mu prawo do wprowadzenia stanu wyjątkowego i wprowadziła bezpośrednie wybory do parlamentu (obowiązujące od 1993), które jednak nadal nie dopuszczały opozycji do wyborów. Konstytucja określiła również prywatną działalność gospodarczą oraz swobodę praktykowania religii. Kryzys wymusił reglamentację żywności począwszy od 1993, a gospodarce kubańskiej zaczął doskwierać brak ropy. W 1994 podjęto działania, mające pozyskać kapitały zagraniczne, w celu rozwiązania coraz większych problemów gospodarczych. Starania te zakończyły się podpisaniem porozumień handlowych i inwestycyjnych z krajami członkowskimi Unii Europejskiej w 1996. Od 1997 reformy te przyniosły pewne sukcesy gospodarcze (m.in. spadek bezrobocia do poziomu 4-5%), a do 2000 skończyły się problemy z ropą naftową (krajowe wydobycie tego surowca pokrywa jedynie 20% zapotrzebowania Kuby), dostarczaną gł. przez Wenezuelę w zamian za leczenie Wenezuelczyków na wyspie (Kuba ma najwięcej lekarzy przypadających na jednego obywatela).

Od czasu zmiany ustroju wielu Kubańczyków w sposób legalny lub nie starało się wyemigrować do USA. Pierwsza fala emigracji nastąpiła po przejęciu władzy przez Castro, druga w latach 1965-1973 (300 tys.), a następna duża fala to zaplanowana przez Castro na początku lat 80. XX wieku akcja wypuszczenia przeciwników systemu. Opuściło wtedy Kubę w kierunku Florydy ponad 120 tys. emigrantów (marielitos od portu Mariel z którego wypływali). Władze ze względów propagandowych dołączyły do grup uciekinierów drobnych przestępców i pacjentów zakładów psychiatrycznych. Ogółem, od roku 1959 do 2000, Kubę opuściło z powodów politycznych lub ekonomicznych około 1,5^[1] miliona ludzi. Porozumienie z 1995 podpisane przez Kubę ze Stanami Zjednoczonymi (regulujące kwestie embarga gospodarczego), zapobiegło kolejnemu kryzysowi migracyjnemu.

W 1998 wyspę odwiedził papież Jan Paweł II, co spowodowało uregulowanie wzajemnych relacji między państwem a Kościołem oraz poprawiło niekorzystny wizerunek Kuby za granicą. Kolejne lata stały pod znakiem nieudanych prób normalizacji stosunków z USA, pogorszone konfliktem wokół Eliana Gonzaleza, zestrzeleniem dwóch amerykańskich awionetek, wciąż zdarzającymi się represjami kubańskich dysydentów i naciskami antycastrowskiego lobby kubańskiego z Florydy.

W 2007 w Santa Clara stanął pierwszy pomnik osoby duchownej na wyspie. Postać Jana Pawła II została jednak umieszczona poza centrum miasta.

[edytuj] Demografia

Statystyki demograficzne (2008)
Liczba ludności	11 423 952
Ludność według wieku
0 – 14 lat	18,5% mężczyzn: 1 088 311 kobiet: 1 030 499
15 – 64 lat	70,5% mężczyzn: 4 029 381 kobiet: 4 025 154
ponad 64 lata	10,9% mężczyzn: 569 002 kobiet: 681 605
Średnia wieku
w całej populacji	36,8 lat
mężczyzn	36,1 lat
kobiet	37,5 lat
Przyrost naturalny	2,51%
Współczynnik urodzeń	11,27 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	7,19 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	-1,57 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,06 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,06 mężczyzn/kobiet
15 – 64 lat	1 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,83 mężczyzn/kobiet
w całej populacji	0,99 mężczyzn/kobiet
Umieralność niemowląt
w całej populacji	5,93 martwych/1000 żywych urodzeń
płci męskiej	6,64 martwych/1000 żywych urodzeń
płci żeńskiej	5,17 martwych/1000 żywych urodzeń
Oczekiwana długość życia
w całej populacji	77,27 lat
mężczyzn	75,02 lat
kobiet	79,64 lat
Rozrodczość	1,6 urodzeń/kobietę
HIV/AIDS
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS	0,1% (2003)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS	3300 (2003)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS	mniej niż 200 (2003)

Społeczeństwo Kuby jest wielorasowe: 51% stanowią Mulaci, 37% biali, 11% Murzyni, 1% chińczycy.

Kuba liczy ponad 11,5 milionów mieszkańców. Nie ma wśród dzisiejszej ludności Kuby potomków jej rdzennego ludu Arawak.

Na Kubie odnotowuje się najniższą liczbę urodzeń w Ameryce Łacińskiej (1,6 dziecka na kobietę). Jedną z przyczyn jest możliwość darmowego usuwania ciąży (usuwana jest co 3 ciąża).

Kontakty homoseksualne są legalne na Kubie. Pod koniec lat osiemdziesiątych Fidel Castro i przewodnicząca Kubańskiej Federacji Kobiet (Federación de Mujeres Cubanas) Vilma Espín wypowiedzieli się oficjalnie przeciwko dyskryminacji gejów i lesbijek. W czerwcu 2008 roku, parlament ma głosować nad ustawa o związkach rejestrowych, o której mówiła córka Raula Castro.

[edytuj] Ustrój polityczny

Kuba oficjalnie jest republiką, z obowiązującą konstytucją z 1976, znowelizowaną w 1992. Na określenie ustroju kubańskiego politolodzy używają również zwrotu "republika socjalistyczna", jest to jednak realny socjalizm a nie zachodnia socjaldemokracja.

Władzę ustawodawczą sprawuje 1-izbowy parlament - Zgromadzenie Narodowe Władzy Ludowej (Asamblea Nacional del Poder Popular), który co 5 lat wybierany jest w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Kierownictwo państwowe sprawuje naczelny organ władzy, 31-osobowa Rada Państwa, wybierana przez parlament raz na okres jego 5-letniej kadencji. Rada Państwa kontroluje rząd i może zastępować parlament w zakresie jego działalności. Przewodniczący Rady Państwa (odpowiednik prezydenta), którym nieprzerwanie od 1976 jest Fidel Castro (równolegle przywódca Kubańskiej Partii Komunistycznej), jest jednocześnie premierem rządu i głową państwa. Przewodniczący Rady Państwa wybierany jest przez Zgromadzenie Narodowe na okres pięcioletni, bez limitu sprawowanych kadencji. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, który jest powoływany przez parlament na wniosek przewodniczącego Rady Państwa. Rząd odpowiada przed parlamentem za wszelkie podejmowane decyzje.

Na Kubie funkcjonuje system monopartyjny. Rząd zdominowany jest przez kubańską partię komunistyczną Partido Comunista de Cuba (PCC). Obecnym przywódcą PCC jest Fidel Castro. Komunistyczna Partia Kuby zrzesza ok. 80% ludności Kuby. Funkcjonują także Komitety Obrony Rewolucji Comites de Defensa de la Revolucion (CDR), założone w 1960. Na Kubie i na emigracji działają różne organizacje polityczne, zrzeszające dysydentów kubańskich, walczące o pluralizm, rzeczywiste zmiany polityczne w kraju i reformy gospodarcze. Najważniejsze z nich to Partia Praw Człowieka (Partido Pro-Derechos Humanos, założona w 1988), Kubańska Platforma Demokratyczna (Platforma Democratica Cubana, CDP, założona w 1990), Kubańskie Porozumienie Demokratyczne (Concertacion Democratica Cubana, CDC, założona w 1991), Partia Solidarności Demokratycznej (Partido Solidaridad Democratica, PSD, powstała w 1993), Kubańska Partia Ortodoksyjna (Partido Cubano Ortodoxo, PCO, powstała w 1999). Związki zawodowe skupione są w Centrali Pracujących Kuby (Central de Trabajedores de Cuba, CTC), pierwotnie założonej w 1939, przekształconej według wzorów marksistowskich w 1961.

[edytuj] Media

• Oficjalnym organem prasowym Komitetu Centralnego del Partido Comunista de Cuba jest dziennik Granma.
• Obecnie w niektórych hotelach na Kubie jest mozliwość korzystania z internetu. Jest on jednak drogi (ok. 6CUC za godzinę) i powolny. Niemniej jednak pozwala na czytanie i wysyłanie e-poczty ze skrzynek polskich (np. Wirtualna Polska; O2 nie chciało się załadować).

Dla przeciętnego kubańczyka cena za korzystanie z internetu jest za wysoka i niewielu z nich z niego korzysta. Nie można wykluczyć, że dostęp do internetu jest ograniczony (blokowanie niektórych stron) oraz, że poczta jest cenzurowana (informacja nie potwierdzona). Polska poczta przechodziła bez problemu on-line (stan na czerwiec 2008) ale być może ze względu na fakt, że polski w tej części świata może być uważany za język "egzotyczny".

[edytuj] Fragmenty konstytucji kubańskiej

Kubańska konstytucja stwierdza, że: Kuba jest niezależnym i suwerennym państwem socjalistycznym [Artykuł 1]... nazwa państwa kubańskiego brzmi Republika Kuby [Artykuł 2].

Konstytucja Kuby określa zasady systemu jednopartyjnego (mimo iż dozwolone jest istnienie innych partii politycznych, które jednak mają one marginalny wpływ na politykę, a częściej ich role spełniają związki zawodowe) stwierdzając również: Komunistyczna Partia Kuby (...) jest najwyższą siłą przewodnią społeczeństwa i państwa.

Konstytucja gwarantuje wolność słowa i zgromadzeń, jednak artykuł 62 konstytucji kubańskiej stwierdza: żadna z powyższych wolności przyznanych obywatelom nie może być wykorzystywana przeciw (...) istnieniu i celom państwa socjalistycznego, lub przeciw decyzji Ludu Kuby o budowie socjalizmu i komunizmu. Naruszanie tej zasady może być karane prawnie.

[edytuj] Podział administracyjny

Kuba jest podzielona na czternaście prowincji i jeden specjalny okręg administracyjny.

[edytuj] Religie

Na podstawie zmiany w konstytucji z dnia 12 lipca 1992 Kuba przestała mieć status państwa ateistycznego i stała się państwem świeckim. Miało to umożliwić również obywatelom wierzącym członkostwo w Partii Komunistycznej (PCC).

Główną religią jest katolicyzm (85%), a obok niego tzw. Santería. W ostatnich latach powstały również wspólnoty protestanckie (2%), a także świadków Jehowy (1,5%).

[edytuj] Gospodarka

Gospodarka Kuby jest prawie całkowicie upaństwowiona. Dochód narodowy na 1 mieszkańca 4 500 USD (2007). (W Polsce 14,100 USD (2006)). Inflacja 3,1% (2007). Struktura zatrudnienia: usługi 60,6%, przemysł 19,4%, rolnictwo 20% (W Polsce: rolnictwo 16,1%, przemysłu 29%, usług 54,9%). Państwo rolniczo-przemysłowe nastawione na uprawę trzciny cukrowej, tytoniu, kawy, ryżu, bananów, warzyw i ziemniaków. Posiada wiele bogactw naturalnych, m.in.: rudy niklu (ok. 33% zasobów światowych), miedzi, chromu, manganu, żelaza, kobaltu, berylu, złota, srebra, krzemu, oraz złoża ropy naftowej.

Rozwinięty przemysł hutniczy, metalowy, chemiczny i elektrotechniczny. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie cukier, minerały, tekstylia, żywność, obuwie, cement, stal, radioodbiorniki, wyroby tytoniowe, nawozy sztuczne, chemikalia, autobusy m.in. do Holandii, Rosji, Hiszpanii, Niemiec i Chin. Importuje się paliwa, maszyny, żywność. Obroty towarowe z zagranicą (2007) – eksport: 3,702 mld USD, import: 10,080 mld USD. Zadłużenie zagraniczne w 2007: 16,79 mld USD (oraz około 15-20 mld USD zadłużenia wobec Rosji).

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Cubaweb – oficjalny kubański katalog on-line (es)
• Cubaimagen - oficjalny kubański portal internetowy, historia, kultura, turystyka
• Cuban American National Foundation – witryna antycastrowskiej opozycji kubańskiej (en) (es)