Rumunia
Z Wikipedii
România Rumunia |
|||||
|
|||||
Hymn: Deşteaptă-te, Române! | |||||
![]() |
|||||
Język urzędowy | rumuński | ||||
Język używany | rumuński, węgierski, romski, arumuński | ||||
Stolica | Bukareszt | ||||
Ustrój polityczny | republika | ||||
Głowa państwa | prezydent Traian Băsescu | ||||
Szef rządu | premier Călin Popescu-Tăriceanu |
||||
Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
78. na świecie 238 391 km² 3% |
||||
Liczba ludności (2005) • całkowita • gęstość zaludnienia |
51. na świecie 21 624 0001▼ 91 osób/km² |
||||
Jednostka monetarna | lej (rum. leu) (RON) | ||||
Niepodległość | od Imperium Osmańskiego 9 maja 1877 |
||||
Strefa czasowa | UTC +2 – zima UTC +3 – lato |
||||
Kod ISO 3166 | RO | ||||
Domena internetowa | .ro, .eu | ||||
Kod samochodowy | RO | ||||
Kod telefoniczny | +40 | ||||
1 Ostatnie dane szacunkowe Rumuńskiego Narodowegp Instytutu Statystyki (Institutul National de Statistica) na 1 lipca 2005 roku [1] (ro), natomiast Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund) szacuje liczbę mieszkańców Rumunii w 2007 roku na ok. 21 564 tys. [2](en), CIA The World Factbook szacuje liczbę mieszkańców na lipiec 2008 roku na ok. 22 245 tys. [3](en), World Gazetteer szacuje liczbę mieszkańców w 2008 roku na ok. 21 503 tys. [4](en) |
Rumunia (rum. România, IPA: /ro.mɨ'ni.a/) – kraj w południowo-wschodniej części Europy. Graniczy z Węgrami i Serbią na zachodzie, Bułgarią na południu wzdłuż Dunaju, oraz Ukrainą i Republiką Mołdawii na północy. Kraj ma także dostęp do Morza Czarnego. Bukareszt (rum. Bucureşti, IPA: /bu.ku'reʃtʲ/) jest stolicą i największym miastem Rumunii.
Od 29 marca 2004 roku Rumunia jest członkiem NATO, a od 1 stycznia 2007 także Unii Europejskiej. Po przyjęciu do organizacji, Rumunia stała się siódmym według liczby ludności krajem wspólnoty.
Spis treści |
[edytuj] Ustrój polityczny
Rumunia jest demokracją o systemie parlamentarno-gabinetowym. Władza ustawodawcza koncentruje się w dwuizbowym parlamencie: Izbie Deputowanych (Camera Deputaţilor) liczącej 332 członków oraz Senacie (Senate) ze 143 deputowanymi. Obie izby wybierane są co 4 lata w wyborach tajnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych. Wg konstytucji w parlamencie mają zagwarantowane miejsce przedstawiciele mniejszości narodowych (m.in. Polacy). Wynika to z faktu, iż przez szereg lat prawa innych narodowości w Rumunii były łamane, stąd chęć państwa do zagwarantowania im autentycznego uprawnienia w życiu społecznym i politycznym.
Na czele władzy wykonawczej stoi prezydent wybierany w wyborach bezpośrednich co 5 lat (do 2004 roku co cztery), będący najwyższym reprezentantem państwa, mianującym ambasadorów, szefem armii – nie sprawuje on jednak rzeczywistej władzy, która koncentruje się w rękach szefa rządu. Obecnie władza w Rumunii znajduje się w rękach centroprawicowej koalicji PNL-PD wraz z mniejszością węgierską. Szefem rządu jest Călin Popescu-Tăriceanu, funkcję prezydenta sprawuje Traian Băsescu. W opozycji pozostaje postkomunistyczna Partia Socjaldemokratyczna (Partidul Social Democrat), której przewodzi Mircea Geoana. Znacząca jest też rola w polityce Partii Wielkiej Rumunii (Partidul România Mare) z Vadimem Tudorem na czele. Reprezentuje on skrajnie nacjonalistyczne poglądy. W opozycji znajduje się również Narodowa Partia Liberalna, która wykształciła się z dawnej Konwencji Demokratycznej prezydenta Emila Constantinescu.
[edytuj] Geografia

Znaczna część granicy rumuńsko-bułgarskiej i rumuńsko-serbskiej opiera się na Dunaju. Dopływ tej rzeki, Prut, tworzy granicę z Mołdawią. Dunaj wpływa do Morza Czarnego tworząc deltę, którą uznano Światowym Rezerwatem Biosfery.
Ponieważ znaczne odcinki rumuńskich granic opierają się na rzekach, często meandrujących, a także ponieważ delta Dunaju stale powiększa się o 2-5 metrów rocznie, powierzchnia Rumunii nieco wzrosła w ostatnich dekadach. Obecnie powierzchnia kraju wynosi 238 291 km², podczas gdy w roku 1969 wynosiła około 237 500 km².
Karpaty stanowią dominującą formę krajobrazu w środkowej Rumunii i otaczają Wyżynę Transylwańską. W czterech najwyższych masywach górskich: Retezat 2509 m n.p.m., Paringu 2518 m n.p.m., Fagaras 2544 m n.p.m. i Bucegi 2507 m n.p.m. położonych w Karpatach Południowych oraz Górach Kelimeńskich i Rodniańskich w Karpatach Wschodnich liczne szczyty przekraczają wysokość 2000 metrów. Znaczna wysokość gór sprawia że posiadają one cechy rzeźby wysokogórskiej (niewielkie kotły polodowcowe, polodowcowe jeziora górskie, ściany skalne) przypominające wyglądem Tatry Zachodnie a w środkowej części Gór Fagaskich rzeźbę wybitnie wysokogórską z nagimi ścianami skalnymi przypominającymi Tatry Wysokie. Najwyższym jest Moldoveanu 2544 m n.p.m. Na południu, Karpaty przechodzą w łagodne wzgórza, a następnie w Równinę Bărăgan.
Trzy najwyższe szczyty Rumunii to:
Nazwa | Wysokość | Pasmo | |
---|---|---|---|
1 | Moldoveanu | 2 544 m | Góry Făgăraş |
2 | Negoiu | 2 535 m | Góry Făgăraş |
3 | Viştea Mare | 2 527 m | Góry Făgăraş |
W Karpatach Rumuńskich znajduję się ciekawostka geologiczna, góra zbudowana z soli w miejscowości Slanic gdzie utworzono uzdrowisko wykorzystujące miejscową solankę.
[edytuj] Największe miasta

Główne miasta Rumunii to:
# | Miasto | Liczba mieszkańców | Okręg |
---|---|---|---|
1. | ![]() |
2 082 334 | - |
2. | ![]() |
320 888 | Jassy |
3. | ![]() |
317 953 | Kluż |
4. | ![]() |
317 660 | Timiş |
5. | ![]() |
310 471 | Konstanca |
6. | ![]() |
302 601 | Dolj |
7. | ![]() |
298 861 | Gałacz |
8. | ![]() |
284 595 | Braszów |
9. | ![]() |
232 527 | Prahova |
10. | ![]() |
216 292 | Braiła |
11. | ![]() |
206 616 | Bihor |
12. | ![]() |
183 939 | Arad |
13. | ![]() |
175 500 | Bacău |
[edytuj] Podział administracyjny

Rumunia dzieli się na 41 okręgów (rum. judeţ, l.mn. judeţe) oraz jedno miasto wydzielone (rum. municipiu) – Bukareszt.
[edytuj] Rumuńskie krainy historyczne
Poza oficjalnym podziałem administracyjnym Rumunii na okręgi, tradycyjnie wydziela się także krainy historyczne, których symbole znajdują się na rumuńskim godle:
- Wołoszczyzna
- Mołdawia
- Dobrudża
- Banat
- Siedmiogród (Transylwania)
Nie przewiduje się nadania im w przyszłości jakichś form autonomii, samodzielności, itp., choć istnieją plany decentralizacji kraju i nowego podziału, tym razem na regiony. Los tych planów jest jednak niepewny w związku z niewielkim poparciem, jakie okazuje im społeczeństwo.
Banat • Dobrudża • Mołdawia (Besarabia - Budziak - Bukowina - Herca) • Siedmiogród (Kriszana - Maramureş) •
Wołoszczyzna (Muntenia - Oltenia)
Poziom regionalny: Regiony rozwoju
Poziom okręgowy: Okręgi
Poziom lokalny: Gminy miejskie • Miasta • Gminy wiejskie
Inne jednostki: Wsie • Sektory
Alba • Arad • Ardżesz • Bacău • Bihor • Bistriţa-Năsăud • Botoszany • Braiła • Braszów • Buzău • Caraş-Severin • Călăraşi • Covasna • Dâmboviţa • Dolj • Gałacz • Giurgiu • Gorj • Harghita • Hunedoara • Ialomiţa • Ilfov • Jassy • Kluż • Konstanca • Maramureş • Mehedinţi • Mureş • Neamţ • Olt • Prahova • Sălaj • Satu Mare • Suczawa • Sybin • Teleorman • Timiş • Tulcza • Vâlcea • Vaslui • Vrancea
[edytuj] Historia Rumunii

[edytuj] Czasy przedpaństwowe
W 106 roku n.e. ziemie obecnej Rumunii zamieszkane w większości przez Daków włączono w obręb Imperium Rzymskiego. W średniowieczu uległy one daleko idącej romanizacji. W wyniku działalności Cyryla i Metodego Rumuni przejęli prawosławną wersję chrześcijaństwa. Pierwsze zalążki państwowości na terenie Rumunii powstały ok. IX i X wieku. Ziemie Transylwanii z kolei zostały przyłączone do węgierskiego królestwa Stefana I Świętego. Węgrzy sprowadzili tam niemieckich osadników z rejonu Nadrenii w celu zabezpieczenia granicy oraz zapewnienia krajowi cywilizacyjnego rozwoju. W 1541 w wyniku rozbioru Węgier, Siedmiogród został niezależnym księstwem pod zwierzchnictwem Turków. To stąd wywodzi się polski król Stefan Batory. W latach 1668-1918 Transylwania wróciła do Węgier jako jedna z części imperium Habsburgów (od 1867 podległym Zalitawii). W XIV wieku w Karpatach powstały księstwa wołoskie i mołdawskie, które w XVI wieku stały się zależne od Imperium Osmańskiego. W 1859 Aleksander Jan Cuza został wybrany księciem wołoskim, od 1862 również mołdawskim, co doprowadziło do unii obu prowincji. W 1864 przeprowadził on niekorzystną dla warstw posiadających reformę agrarną, co było przyczyną buntu i wygnania księcia 22 lutego 1867. Nowym władcą został ks. Karol Hohenzollern-Sigmaringen.
[edytuj] Powstanie Rumunii

Rumunia powstała na terenach Hospodarstwa Wołoskiego i Mołdawskiego w wyniku wojny rosyjsko-tureckiej 1877-1878 i w 1881 została ogłoszona królestwem. Pozostawała w bliskich związkach z Rosją, decydując się jednak na zamianę cyrylicy na alfabet łaciński. Z powodu tego przymierza stanęła w 1916 w I wojnie światowej po stronie Ententy. 1 grudnia 1918 proklamowano powstanie zjednoczonej Rumunii, która przejęła z rąk węgierskich Siedmiogród, Banat oraz Bukowinę, co zostało następnie usankcjonowane traktatem w Trianon. Ponadto, korzystając z porewolucyjnego chaosu, Rumunia zajęła rosyjską (ale zamieszkaną przez Rumunów) Besarabię. Z tego też powodu nie nawiązała stosunków dyplomatycznych z ZSRR. W okresie międzywojennym Rumunię łączył antyradziecki sojusz wojskowy z Polską. Ze względów kulturowych Rumunia pozostawała też w bliskich związkach z Francją. Działała także w tzw. małej entencie wraz z Czechosłowacją i Jugosławią. W 1934 przyłączyła się do tzw. ententy bałkańskiej.
[edytuj] II wojna światowa

W 1939 związana z Polską sojuszem wojskowym Rumunia, mimo nacisków Niemiec, wyraziła zgodę na przejście przez jej terytorium polskich oficerów oraz rządu polskiego do Jugosławii. Wkrótce ZSRR (w zgodzie z paktem Ribbentrop-Mołotow) wymusił na Rumunii zrzeczenie się północnej Bukowiny i Besarabii. Podobnie próbowali postąpić Węgrzy, jednak Niemcy nie zgodzili się na oddanie im całego Siedmiogrodu. Nastąpił tzw. II arbitraż wiedeński (wyjaśnić). W 1940 z inspiracji Niemiec w Rumunii doszedł do władzy faszystowski przywódca, generał Ion Antonescu, który był częściowo popierany przez Legion Archanioła Michała (patrona Rumunii). Król Michał I pozostał na tronie, tracąc jednak realną władzę. Rumunia wzięła udział w wojnie Niemiec z ZSRR, dzięki czemu odzyskała Besarabię i Bukowinę, ustanawiając ponadto swoją strefę okupacyjną sięgającą Bohu (tzw. Transnistria). Okupacja rumuńska na Ukrainie okazała się okrutniejsza od niemieckiej. Żołnierze rumuńscy walczyli m.in. w tzw. kotle stalingradzkim. W 1944 Antonescu został obalony przez króla Michała I, który przyłączył Rumunię do aliantów i zezwolił Armii Czerwonej na przejście przez terytorium kraju w celu dalszej walki z Niemcami.
[edytuj] Okres powojenny
W traktacie paryskim z 1947 ustalone zostały współczesne granice Rumunii. Poza Besarabią i północną Bukowiną włączoną do ZSRR straciła ona (oddaną już wcześniej) na rzecz Bułgarii południową Dobrudżę, zachowując jednak zabrany Węgrom Siedmiogród. Wzrastające wpływy radzieckie doprowadziły w 1947 r. do detronizacji Michała I (zmuszono go do abdykacji) oraz powołania Rumuńskiej Republiki Ludowej z Georghe Georghiu-Dej na czele. W 1965 do władzy doszedł Nicolae Ceauşescu (po tajemniczej śmierci przebywającego w ZSRR G. Georghiu-Deja), który niemal natychmiast po dojściu do władzy ogłosił, że w Rumunii socjalizm został już właśnie zbudowany i kraj wchodzi na nowy etap – budowy komunizmu, pod nową nazwą – Socjalistyczna Republika Rumunii. Ten propagandowy zabieg nie spodobał się w Moskwie, która zazdrośnie strzegła swych praw do stosowania symboliki i nomenklatury socjalistyczno-komunistycznej. W dodatku w 1968, mimo nacisków ze strony ZSRR, Rumunia nie wzięła udziału w interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji (wkrótce zaś Ceauşescu faktycznie zawiesił udział kraju w strukturach wojskowych Układu), co wpłynęło korzystnie na ogląd Rumunii przez kraje zachodnie. Licząc na to, że kraj ten zmierzać będzie do wyzwolenia się spod kurateli ZSRR w kierunku przynajmniej zbliżonym do tego, którym szedł Tito w sąsiedniej Jugosławii, przyjęto Rumunię do Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Na Rumunię posypał się deszcz kredytów i funduszy pomocowych, część z nich kraj uzyskiwał zresztą jako rekompensatę za emigrujących z Rumunii do Izraela Żydów oraz wyjeżdżających do Niemiec Rumunów pochodzenia niemieckiego. Pojawiły się także inwestycje, np. z bliskiej Rumunom z racji pokrewieństwa językowego Francji (np. Renault zbudował w 1968 w Colibaşi koło Piteşti fabrykę Dacia). W miarę upływu czasu, kiedy okazało się, że środki uzyskane na Zachodzie przeznaczane są nie na rzeczywisty rozwój kraju, ale na wzmacnianie reżimu Ceauşescu, na budowę pałaców i innych symboli wielkości dyktatora – Rumunia pogrążała się powoli w kompletnej izolacji. Reżim Ceauşescu był przy tym wyjątkowo okrutny, nawet w porównaniu z radzieckim i enerdowskim.
Przez cały ten okres dużą rolę odgrywała tajna policja komunistyczna – Securitate, największa służba bezpieczeństwa w krajach Układu Warszawskiego.
W grudniu 1989 Ceauşescu – dyktator porównywany przez opozycjonistów do transylwańskiego Draculi został obalony w wyniku krwawej rewolucji i – po krótkiej "rozprawie", z wyroku samozwańczego marionetkowego sądu wojskowego skleconego naprędce z oficerów, którzy wypowiedzieli lojalność jego reżimowi – rozstrzelany wraz z żoną. Do władzy doszli przedstawiciele umiarkowanego skrzydła partii komunistycznej, a w 1996 demokraci. W 2004 Rumunia wstąpiła do NATO, natomiast w 2007 wstąpiła do Unii Europejskiej.
Historia kolei w Rumunii w artykule Căile Ferate Române.
[edytuj] Gospodarka
Jest gospodarką przejściową od centralnie planowanej do rynkowej. Od 1991 roku gospodarka Rumunii jest prywatyzowana. W sektorze prywatnym wytwarzane jest prawie 70 procent PKB. Bezrobocie liczone dla całego kraju nie przekracza 10 proc., choć w niektórych regionach sięga nawet 60 proc. W 2005 roku Rumunię nawiedziła powódź, która wyrządziła straty w wysokości około 1 mld euro, obawiano się wtedy, że może to nawet opóźnić jej przystąpienie do Unii Europejskiej. Najważniejszymi gałęziami są górnictwo, hutnictwo i przemysł maszynowy. W Rumunii rozwija się także turystyka.
[edytuj] Kultura
Nowoczesną literaturę rumuńską pod koniec XIX wieku rozwinął Mihai Eminescu.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Galeria
[edytuj] Ludność
Według wyników spisu powszechnego z 2002 roku struktura etniczna ludności Rumunii przedstawia się następująco:
- Rumuni – 89,5%
- Węgrzy – 6,6%
- Romowie – 2,5%
- Ukraińcy – 0,3%
- Niemcy – 0,3%
- Rosjanie (Staroobrzędowcy) – 0,2%
- Turcy – 0,2%
Inne – 0,4% Dane dotyczące liczebności mniejszości narodowych mogą być jednak znacznie zaniżone.
[edytuj] Religie
- Prawosławni 87%
- Protestanci 6,8%
- Katolicy 5,6%
[edytuj] Tablice rejestracyjne
Rumuńskie tablice rejestracyjne mają białe tło i czarne znaki, a z boku – niebieski pasek z flagą Rumunii i literami RO. 2 pierwsze litery są kodem miejsca rejestracji (wyjątkiem jest Bukareszt, który ma kod B).
[edytuj] Zobacz też
- kalendarium historii Rumunii
- hymn państwowy, herb Rumunii, flaga Rumunii
- hospodarowie Mołdawii, hospodarowie Wołoszczyzny, królowie Rumunii
- Romanofonia
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Towarzystwo Polsko-Rumuńskie w Krakowie – informacje o kraju, regionach i górach, artykuły oraz eseje
- Rumunia w UE
- Rumunia w UE
Państwa członkowskie |
Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
![]() ![]() |
Terytoria specjalne wchodzące w skład Unii |
Athos (gr.) • Azory (port.) • Büsingen am Hochrhein (niem.) • Campione d'Italia (wł.) • Ceuta (hiszp.) • Gibraltar (bryt.) • Gujana Francuska (fr.) • Gwadelupa (fr.) • Livigno (wł.) • Helgoland (niem.) • Madera (port.) • Martynika (fr.) • Melilla (hiszp.) • Reunion (fr.) • Saint-Barthélemy (fr.) • Saint-Martin (fr.) • Wyspy Alandzkie (fiń.) • Wyspy Kanaryjskie (hiszp.) |
|
Oficjalni kandydaci | ||
Terytoria, które wchodziły w skład EWG/UE |
Algieria (do 1962 jako część Francji)[potrzebne źródło] • Grenlandia (do 1985) |
Belgia • Bułgaria • Czechy • Dania • Estonia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Islandia • Kanada • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy
państwa członkowskie |
Albania • Andora • Armenia • Austria • Azerbejdżan • Belgia • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Gruzja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
![]() ![]() |
kandydaci | ||
obserwatorzy |
Izrael • Japonia • Kanada • Meksyk • Stany Zjednoczone • Stolica Apostolska |
|
chęć przystąpienia do EKPC |
Albania • Armenia • Azerbejdżan • Bułgaria • Grecja • Gruzja • Mołdowa • Rosja • Rumunia • Serbia • Turcja • Ukraina
kraje kandydujące: Cypr • Czarnogóra
obserwatorzy: Austria • Białoruś • Chorwacja • Czechy • Egipt • Francja • Izrael • Niemcy • Polska • Słowacja • Tunezja • USA • Włochy
Estonia • Gruzja • Litwa • Łotwa • Macedonia • Mołdowa • Rumunia • Słowenia • Ukraina
obserwatorzy: Azerbejdżan • Bułgaria • Czechy • Węgry • Polska • USA
Język francuski |
Francja • Haiti • Monako • Senegal • Wybrzeże Kości Słoniowej |
![]() |
Język hiszpański |
Argentyna • Dominikana • Ekwador • Filipiny • Gwatemala • Hiszpania • Honduras • Kolumbia • Kostaryka • Kuba • Meksyk • Nikaragua • Panama • Paragwaj • Peru • Urugwaj • Wenezuela |
|
Język kataloński | ||
Język portugalski |
Angola • Brazylia • Gwinea Bissau • Mozambik • Portugalia • Republika Zielonego Przylądka • Timor Wschodni • Wyspy Świętego Tomasza i Książęca |
|
Język rumuński |
Mołdawia • Rumunia |
|
Język włoski |
Albania • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Czarnogóra • Grecja • Macedonia • Serbia
Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Birma • Burundi • Kambodża • Kamerun • Kanada • Republika Środkowoafrykańska • Czad • Chile • Chiny • Kolumbia • Demokratyczna Republika Kongo • Kongo • Kostaryka • Wybrzeże Kości Słoniowej • Chorwacja • Kuba • Dżibuti • Dominika • Dominikana • Ekwador • Egipt • Salwador • Macedonia • Fidżi • Gabon • Gambia • Gruzja • Ghana • Grenada • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Gujana • Haiti • Honduras • Hongkong • Islandia • Indie • Indonezja • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kenia • Korea Południowa • Kuwejt • Kirgistan • Lesotho • Liechtenstein • Makau • Madagaskar • Malawi • Malezja • Malediwy • Mali • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mołdawia • Mongolia • Maroko • Mozambik • Namibia • Nepal • Nowa Zelandia • Nikaragua • Niger • Nigeria • Norwegia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Filipiny • Katar • Rwanda • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Arabia Saudyjska • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Wyspy Salomona • Republika Południowej Afryki • Sri Lanka • Surinam • Suazi • Szwajcaria • Republika Chińska • Tanzania • Tajlandia • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Stany Zjednoczone • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Zambia • Zimbabwe • Wspólnota Europejska w tym poszczególne kraje członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy