Czad

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Jumhuriyat Tashad
République du Tchad
Republika Czadu


Flaga Czadu	Herb Czadu

Dewiza: (fr.) Unité, Travail, Progrès
(Jedność, Praca, Postęp)

Hymn: La Tchadienne

prezydent Idriss Déby

Szef rządu

premier Youssouf Saleh Abbas

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

20. na świecie
1 284 000 km²
~0%

Liczba ludności (2006)
• całkowita
• gęstość zaludnienia

82. na świecie
9 944 201▲
7,5 osób/km²

Jednostka monetarna

frank CFA (XOF)

Niepodległość

od Francji
11 sierpnia 1960

UTC +1

TCH

+235

Czad, Republika Czadu (fr. République du Tchad, arab. جمهوريّة تشاد [Jumhuriyat Tashad]) - państwo w środkowej Afryce. Graniczy od północy z Libią, od wschodu z Sudanem, od południa z Republiką Środkowoafrykańską, od południowego zachodu z Kamerunem i Nigerią, a od zachodu z Nigrem. Nazwa państwa pochodzi od jeziora Czad.

[edytuj] Geografia

Czad położony jest w centralnej części kontynentu afrykańskiego. Zajmuje powierzchnię 1284 tys. km², a zamieszkuje go ponad 9 mln mieszkańców.

Większą część kraju zajmują nizinne tereny Kotliny Czadu, z najniżej położonym obniżeniem Bodele (160 m n.p.m.). Kotlinę otaczają od wschodu płaskowyż Ennedi i góry Wadaj oraz wulkaniczny masyw Tibesti z najwyższym szczytem kraju Emi Koussi (3415 m n.p.m.).

Głównym zbiornikiem wodnym jest jezioro Czad, położone na granicy z Nigrem, Nigerią i Kamerunem. Zasilane jest przez dwie duże rzeki Szari i Logon. Jego powierzchnia jednak nieustannie się zmniejsza na skutek ekspansji pustyni. Sahara zajmuje większą część północy kraju. Na południu występują nieco większe opady, zasilające w porze deszczowej sawannę.

[edytuj] Historia

Terytorium Czadu zamieszkiwane było przez liczne plemiona, które później tworzyły niewielkie lokalne królestwa. Dopiero w średniowieczu powstało tu silne, zislamizowane afrykańskie królestwo Kanem-Bornu (wcześniej dwa oddzielne królestwa Kanem i Bornu). Czasy jego świetności przypadały na XVI wiek.

Późniejszy okres charakteryzuje się coraz większymi wpływami z zewnątrz, początkowo arabskich handlarzy, a później Europejczyków. W XIX wieku tereny te zostały podbite przez wojowników sudańskich, by ustąpić następnie miejsca Francuzom, którzy w 1891 utworzyli tu swoją kolonię. Czad stał się później jedną z prowincji Francuskiej Afryki Równikowej. W 1960 uzyskał niepodległość.

Historia niepodległego Czadu pełna jest walk i przewrotów. W 1965 wybuchła wojna domowa, której początek dało powstanie muzułmanów w północnej części kraju. Powstańców wspierała Libia, która zajęła część Czadu, tzw. strefę Aozou. W 1975 został zamordowany podczas przewrotu wojskowego pierwszy prezydent niepodległego Czadu François Tombalbaye. Sytuację w swojej byłej kolonii śledziła z uwagą Francja, która uczestniczyła w procesie pokojowym. W 1989 podpisano porozumienie z Libią, a rok później władzę w kraju przejął Patriotyczny Ruch Ocalenia. W 1996 wojna domowa ostatecznie się zakończyła, przyjęto nową konstytucję, a nowym prezydentem został wybrany Idriss Déby.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Konflikt w Darfurze.

23 grudnia 2005 roku Czad ogłosił, że jest w stanie wojny z Sudanem. Przyczyną wybuchu wojny, według rządu w Ndżamenie, było wspieranie przez rząd w Sudanie czadyjskich rebeliantów, którzy niedawno napadli na przygraniczne, czadyjskie miasto Adre, zabijając 100 ludzi. Ponadto Czad oskarża sudańską milicję o napadnie na terytorium Czadu, rabowanie i palenie wsi. Rząd w Ndżamenie wezwał obywateli do przygotowań na wypadek sudańskiej agresji.

13 marca 2008 został podpisany po kilku miesięcznych rozmowach pokój w Dakarze

[edytuj] Ustrój polityczny

Czad jest republiką jednopartyjną, gdzie główną rolę odgrywa Patriotyczny Ruch Ocalenia. Z niego wywodzi się obecny prezydent kraju Idriss Déby, który zajmuje to stanowisko od 1990. Po przyjęciu konstytucji został on dwukrotnie wybrany w powszechnych wyborach w 1996 i 2001, aczkolwiek obserwatorzy międzynarodowi zwracali uwagi na nieregularności procesu wyborczego. Prezydent Czadu może sprawować tylko dwie pięcioletnie kadencje (nie licząc okresu sprzed przyjęcia konstytucji), ale wydaje się prawdopodobne uchwalenie poprawki do konstytucji umożliwiającej staranie się o kolejną kadencję dotychczasowemu prezydentowi. Prezydent Czadu wyznacza premiera i radę stanu. Ma też duży wpływ na obsadzenie urzędów sędziowskich, generałów, szefów prowincji i państwowych przedsiębiorstw.

Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego Zgromadzenia Narodowego. Władza sądownicza obejmuje Sąd Najwyższy, Sąd Apelacyjny, sądy karne i cywilne.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Czadu.

Od 2002 Czad podzielony jest na 18 regionów, w tym region stołeczny Ndżamena posiadający specjalny status administracyjny. Do 1999 roku kraj był podzielony na 14 prefektur.

p • d • e

Podział administracyjny Czadu

Batha • Chari-Baguirmi • Hadjer-Lamis • Wadi Fira • Bourkou-Ennedi-Tibesti • Guéra • Kanem • Lac • Logone Occidental • Logone Oriental • Mandoul • Mayo-Kebbi Est • Mayo-Kebbi Ouest • Moyen-Chari • Ouaddaï • Salamat • Tandjilé • Ville de Ndjamena

[edytuj] Społeczeństwo

Mapa Czadu

Społeczeństwo Czadu jest silnie zróżnicowane pod względem etnicznym i kulturowym. Zamieszkuje go ponad 200 grup etnicznych, z których najważniejsze to Sara, Begirmi, Kreisz, Teda, Mbum, Masalit, Maba, Mimi, Tama, Mubi, Kanuri, Hausa, Masa i Koroko. Blisko 1/4 ludności stanowią Arabowie sudańscy zamieszkujący głównie wschodnią i środkową część kraju. Mieszkańcy Czadu posługują się blisko 100 różnymi językami. Generalnie, północ kraju wyznaje islam (44% ogółu ludności kraju), a południe chrześcijaństwo (33%) i religie animistyczne (23%).

[edytuj] Gospodarka

Gospodarka Czadu opiera się w znacznej mierze na rolnictwie, w którym pracuje około 3/4 ludności zawodowo czynnej. Głównymi uprawami są proso, sorgo, ryż, bawełna i orzeszki ziemne. Ważną rolę odgrywa również hodowla zwierząt.

Przemysł Czadu jest słabo rozwinięty. Nieeksploatowane są występujące tu złoża rud wolframu, cynku i ołowiu, podobnie jak rudy uranu w spornej strefie Aozou. Spore nadzieje na rozwój wiążę się z eksploatacją ropy naftowej, którą rozpoczęto w 2000 w południowym Czadzie.

Sporym utrudnieniem w rozwoju gospodarczym Czadu pozostaje brak dostępu do morza, który utrudnia eksport i import produktów.