Etiopia

Z Wikipedii

የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ

ye-Ītyōṗṗyā Fēdēralāwī Dīmōkrāsīyāwī Rīpeblīk
Federalna Demokratyczna Republika Etiopii


Flaga Etiopii	Godło Etiopii

Hymn: Whedefit Gesgeshi Woude Henate Ethiopia

prezydent Girma Woldegiorgis

Szef rządu

premier Meles Zenawi

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

26. na świecie
1 127 127 km²
7444 km² (0,66%)

Liczba ludności (2008)
• całkowita
• gęstość zaludnienia

16. na świecie
78 254 000¹▲
69 osób/km²

Jednostka monetarna

birr (ETB)

Niepodległość

od Królestwa Włoch
28 listopada 1941

UTC +3

ETH

+251

¹ Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) (en)

Etiopia (Federalna Demokratyczna Republika Etiopii – w języku amharskim ኢትዮጵያ^[1], ye-Ītyōṗṗyā Fēdēralāwī Dīmōkrāsīyāwī Rīpeblīk) – dawniej Abisynia – państwo położone we wschodniej Afryce. Od południa graniczy z Kenią, na zachodzie z Sudanem, na wschodzie z Dżibuti i Somalią, a na północnym wschodzie z Erytreą.

[edytuj] Ustrój polityczny

Etiopia jest parlamentarną republiką federalną. Na czele rządu stoi premier. Władza legislacyjna rozdzielona jest pomiędzy dwuizbowy parlament oraz rząd. Władza sądownicza jest niemal niezależna od władzy prawodawczej i wykonawczej (prezes i wiceprezes federalnego sądu najwyższego są rekomendowani przez premiera i wyznaczani przez niższą izbę; innych sędziów federalnych proponuje niższej izbie premier wedle selekcji przeprowadzonej przez federalną sądową radę administracyjną).

Na czele państwa stoi prezydent. Funkcję tę uważa się za głównie reprezentacyjną.

Zobacz też artykuł Wybory parlamentarne w Etiopii w 2005 roku

[edytuj] Historia

Panujący do 1974 cesarze Etiopii wywodzili swoje pochodzenie od pierwszego władcy kraju, Menelika I (ok. 1000 p.n.e.), którego rodzicami mieli jakoby być bohaterowie biblijni: król Salomon i królowa Saby.

Istniejące od I wieku p.n.e. na terytorium obecnej Etiopii i południowego Sudanu państwo Aksum zostało założone przez potomków ludów semickich z południowej Arabii (głównie Sabejczyków), które ok. połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e. opanowały te tereny. W IV wieku kraj przyjął chrześcijaństwo, które do 1974 było religią państwową. Do XV wieku wykształcił się tam rodzaj feudalizmu zbliżony do europejskiego. Kraj borykał się sporadycznie z próbą ekspansji islamu. W 1528 roku muzułmańskie sułtanaty istniejące na wybrzeżu Morza Czerwonego rozpoczęły wielką wojnę przeciwko niewiernym, która przeszła do historii jako Wojna XXX-letnia. W 1528 roku zadano klęskę etiopskim przygranicznym feudałom w bitwie nad Samermą. W następnym roku armia cesarska przegrała pod Sybura Kurie. Podczas tej bitwy wykorzystano po raz pierwszy w Afryce broń palną. Sukcesy zwiększyły napływ ochotników do szeregów sułtanatów, a łupy pozwoliły nawet na sprowadzenie artylerii. Ta po raz pierwszy została użyta w bitwie pod Antiochią w październiku 1531 roku. Od tamtej pory cesarz uciekał przed szaleńczym Imamem "Graniem", tworzył kolejne armie, które raz po raz były niszczone. Część możnowładców przeszła na Islam. Wszystko wskazywało, że los Etiopii jest przesądzony. W 1540 roku umiera cesarz Lybne Dynygala. Jego następca, Klaudiusz rozpoczyna "Rekonkwistę". Najważniejsza zmiana zaszła w Kościele Etiopskim. Do tej pory pacyfistyczny, uznał wojnę z sułtanatami za wojnę religijną i zaczął wspierać walki z najeźdźcą. Już w tym samym roku pobito wojska Wezyra Asa. Etiopczycy nawiązali kontakty z Portugalczykami, którzy dostarczyli cesarstwu broń palną, artylerię, a także wysłali niewielki oddział strzelców. Klaudiusz wygrał w 1542 roku ważną bitwę pod Wegerą. W roku następnym w czasie bitwy u stóp góry Zentara ginie szaleńczy imam Grań, co doprowadza do podziałów w armii najeźdźców. Wkrótce nastała olbrzymia susza, która wymusiła dwuletni pokój. W 1548 roku Etiopowie przenoszą walki na tereny Sułtanatu Hererskiego. Sukcesu nie wykorzystano przez kolejną straszliwą suszę. W 1559 roku ginie cesarz Klaudiusz. Wojna jednak wygasła z powodu wieloletniej suszy i straszliwego wyludnienia sułtanatów arabskich. Etiopia odzyskała swoje ziemie, jednak nie powzięła ofensywy, gdyż Kościół Etiopski uważał się za elitarny i nie zamierzał nawracać sąsiadów. Wojna XXX-letnia doprowadziła do islamizacji części Etiopii, ułatwiła także ekspansję negroidalnych ludów Oromo. Ślady tych zdarzeń są widoczne w tym państwie do dnia dzisiejszego.

W XIX wieku krzyżowały się tu interesy mocarstw kolonialnych.

O dominację nad Etiopią bezskutecznie starali się Brytyjczycy i Włosi.Kulminacja konfliktu z Włochami była pierwsza wojna włosko-abisyńska. W roku 1916 następuje zamach stanu, jakiego dopuszcza się późniejszy cesarz Etiopii Haile Sellasie. Za pomocą ambasad zachodnich spiskuje i usuwa legalnego następcę tronu Lydza Ijasu. W 1930 na tronie etiopskim zasiadł Ras Tafari, przybierając imię Haile Selassie I. W 1935 w Etiopii wybuchła druga wojna włosko-abisyńska w wyniku której Włosi zajęli kraj, zmuszając cesarza do emigracji i włączając Etiopię do Włoskiej Afryki Wschodniej. Po zwycięstwie wojsk brytyjskich nad Włochami w 1941 Haile Selassie ponownie objął rządy. Za swego panowania włączył on do Etiopii Erytreę (od 1952 jako państwo sfederowane, później prowincja, obecnie niepodległe państwo) i Ogaden.

W 1974, w związku z bardzo złą sytuacją gospodarczą i powtarzającymi się klęskami głodu, doszło do puczu wojskowego kierowanego przez Mengistu Hajle Marjama. Komunistyczny reżim wojskowy utrzymywał się u władzy do 1991 dzięki pomocy gospodarczej i militarnej ze strony ZSRR, NRD i Kuby. Rozpętana fala terroru komunistycznego, połączona z masowymi przesiedleniami ludności w strefach objętych klęską głodu doprowadziła do zagłady ok. 1,5 mln Etiopczyków^[2]

W maju 1991 opozycja zdołała obalić rządzący reżim i przejęła władzę w państwie, ogłaszając ambitny program demokratyzacji życia politycznego. W kwietniu 1993 w Erytrei odbyło się referendum, w jego wyniku dotychczasowa północno-wschodnia prowincja Etiopii – Erytrea uzyskała niepodległość, odcinając Etiopię od dostępu do Morza Czerwonego.

W 1998 pomiędzy Etiopią a Erytreą wybuchła wojna graniczna. Znaczne nasilenie walk nastąpiło w maju 2000, co skłoniło władze obydwu krajów do poszukiwania kompromisu. W kilka miesięcy później podpisano porozumienie pokojowe.

24 grudnia 2006 Premier Etiopii w orędziu do narodu ogłosił, że jego kraj został zmuszony do wojny z Somalią, czyli do zbrojnej interwencji na jej terytorium, skierowanej przeciwko faktycznie panującym tam i kontrolującym stolicę fundamentalistom islamskim.

[edytuj] Podział administracyjny

Etiopia dzieli się na 9 stanów (kilil) i 2 miasta wydzielone.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Etiopii.

[edytuj] Gospodarka

Jeden z najuboższych krajów świata. PKB w 2000 roku wyniósł 8,6 mld USD (zaledwie 134 USD na mieszkańca).

[edytuj] Demografia

Statystyki demograficzne

(2006)
Liczba ludności	73 053 286
Ludność według wieku
0-14 lat	43,9 % (mężcz. 16 082 504; kobiety 15 999 602)
15-64 lat	53,4 % (mężcz. 19 452 737; kobiety 19 525 746)
ponad 64 lata	2,3 % (mężcz. 905 648; kobiety 1 087 049)
Średnia wieku
całej populacji	17,75 lat
mężczyźni	17,64 lat
kobiety	17,85 lat
Przyrost naturalny	2,36%
Współczynnik urodzeń	38,61 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	15,06 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	0 migrantów/1000 mieszkańców PS Repatriacja Etiopczyków, którzy uciekli do Sudanu dla schronienia przed wojną i przed głodem we wcześniejszych latach. Niektórzy Sudańczycy i uciekinierzy z Somalii, którzy zbiegli do Etiopii przed wojną lub głodem w ich własnych państwach, kontynuują zabieranie ich domów.
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,03 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,01 mężczyzn/kobiet
15-64 lat	1,00 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,83 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
w całej populacji	95,32 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	105,3 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	85,05 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
w całej populacji	48,83 lat
mężczyzn	47,67 lat
kobiet	50,03 lat
Rozrodczość	5,33 urodzeń/kobietę
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS	4,4% (2003)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS	1,5 miliona (2003)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS	120 000 (2003)

[edytuj] Religie

Chrześcijaństwo - 61%
- Kościół etiopski - 51%
- Ewangelicki Kościół Etiopii Mekane Yesus (luterański) - 10%
Islam - 32%
Animizm - 5%
inne - 2%

[edytuj] Znaczenie religijne

Etiopia jest dla rastafarian Ziemią Obiecaną, opierają się oni na treści Psalmu 87:1-4:

Synów Koracha. Psalm. Pieśń. Budowla Jego jest na świętych górach:
Pan miłuje bramy Syjonu bardziej niż wszystkie namioty Jakuba.
Wspaniałe rzeczy głoszą o tobie, o miasto Boże!
Wymienię Rahab i Babel wśród tych, co mnie znają; oto Filistyni i Tyr razem z Kusz [powiedzą]: «Ten [i ten] się tam urodził».

ponieważ tam gdzie w cytowanym powyżej fragmencie Biblii Tysiąclecia jest słowo Kusz, w akceptowanej przez rastafarian wersji Pisma Świętego – Biblii Króla Jakuba (z roku 1611) jest słowo Ethiopia.

Rastafarianie, który przesiedlili się do Etiopii, mieszkają na ziemi darowanej im przez cesarza Hajle Selasje w miasteczku Shashemene.

[edytuj] Święta w Etiopii

Genna (Lidet) Boże Narodzenie obchodzone 7 stycznia.

Timket Święto Trzech Króli obchodzone 19 stycznia.

Fasika Wielkanoc.

Enkutatash Nowy Rok obchodzony 11 września.

Meskal Odnalezienia Krzyża obchodzone 27 września.

Przypisy

↑ Jeśli tam, gdzie oczekujesz wyrazów amharskich, widzisz sekwencję znaków zapytania w rodzaju "?? ???", oznacza to, że nie masz odpowiedniej czcionki zainstalowanej w swoim systemie. Skorzystaj np. z czcionki GFZemen (gotowa do instalacji) lub Code2000 (po rozpakowaniu archiwum).
↑ Rządy Dergu i Mengistu Haile Mariama.