Madagaskar

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy kraju i wyspy. Zobacz też: Madagaskar - film animowany.

Repoblikan'I Madagasikara
République de Madagascar
Republic of Madagascar
Republika Madagaskaru


Flaga Madagaskaru	Godło Madagaskaru

Dewiza: (malg.) Tanindrazana, Fahafahana, Fandrosoana
(Ojczyzna, Wolność, Postęp)

Hymn: Ry Tanindraza nay malala ô

Język urzędowy

francuski, malgaski, angielski¹

prezydent Marc Ravalomanana

Szef rządu

premier Charles Rabemananjara

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

46. na świecie
587 040² km²
5500 km² (0,94 %)

Liczba ludności (2008)
• całkowita
• gęstość zaludnienia

55. na świecie
20 043 000³▲
34 osób/km²

Jednostka monetarna

ariary (MGA)

Niepodległość

od Francji
26 czerwca 1960

UTC +3

+261

¹ Język angielski został wprowadzony jako urzędowy zmianą konstytucji w 2007
² Dane podane za CIA The World Factbook (źródło: CIA) (en)
³ Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (źródło: CIA) (en)

Madagaskar (malg. Madagasikara, franc. Madagascar, ang. Madagascar; Republika Madagaskaru - Repoblikan'I Madagasikara, République de Madagascar, Republic of Madagascar) – państwo położone na wyspie Madagaskar w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo-wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar jest czwartą co do wielkości wyspą na świecie. Na Madagaskarze przeważa hodowla i pasterstwo, występuje również rolnictwo prymitywne, plantacje roślin tropikalnych, eksploatacja drewna, zbieractwo, myślistwo, oraz rolnictwo śródziemnomorskie. Występują dwie strefy roślinne: na północy suche lasy podrównikowe, a w centrum i na południu sawanny.

[edytuj] Pochodzenie nazwy

W Polsce przez pewien czas po uzyskaniu przez Madagaskar niepodległości w 1960 używano wobec tego państwa nazwy "Republika Malgaska", wywodzonej od nazwy rdzennych mieszkańców tej wyspy, Malgaszów.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Lista etymologii nazw państw.

[edytuj] Geografia

Madagaskar z powierzchnią 587 040 km² jest 46. co do wielkości państwem na świecie i czwartą co do wielkości wyspą. Wielkością porównywalny jest do Kenii. Na wschodnim wybrzeżu przeważają niziny, które przechodzą w strome urwiska, centralna część w głównej mierze składa się z wyżyn. Na północy kraju Masyw Tsaratanana zbudowany z gór wulkanicznych. Na zachodnim wybrzeżu wiele zatoczek i rozległych równin. Południe wyspy to region płaskowyżów i pustyń.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Geografia Madagaskaru.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Madagaskaru.

[edytuj] Historia

Archeolodzy datują, iż pierwsi ludzie przybyli na Madagaskar pomiędzy II a V wiekiem naszej ery. W VII wieku kupcy arabscy założyli na Madagaskarze faktorie.

10 sierpnia 1500 roku portugalski statek dowodzony przez Diogo Diaza, zniesiony przez prądy morskie trafił na nieznaną wyspę (Madagaskar). Z uwagi na okoliczność, iż na ten dzień przypadały imieniny Świętego Wawrzyńca wyspę nazwano wyspą Świętego Wawrzyńca.
Około 1600 ziemie kontrolowane przez lud Merina zostają podzielone na siedem niezależnych lokalnych państw-miast.
W roku 1625 jeden z lokalnych wodzów plemienia Merina o imieniu Andrianjaka zakłada w sercu wyspy obecną stolicę Republiki Madagaskaru Antananarivo.
W 1643 roku Francuzi założyli na Madagaskarze faktorie Fort Dauphin, która przetrwała do 1672 roku. Mieszkańców ewakuowano w 1674 roku.
W latach 1646 - 1649 Anglicy próbują kolonizować wyspę, zakładając osady niedaleko obecnego miasta Toliara oraz wyspy Nosy Be.
w 1665 dyrektor generalny François Caron Francuskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (fr. Compagnie des Indes Orientales) dopłynął do Madagaskaru. Kompanii nie udało się założyć kolonii na Madagaskarze, jednakże w tymże roku francuscy kolonizatorzy osiedlili się na pobliskich wyspach, tj. Reunion (pierwotnie nazwaną Bourbon) oraz Mauritius (nazwaną Île-de-France).
W latach 1680 - 1725 Madagaskar był jedną z ulubionych kryjówek piratów.
W 1745 w państwie Ambohimanga przychodzi na świat Ramboasalama.
W 1776 Maurycy Beniowski, którego w 1773 rząd Francji wysłał z misją kolonizacyjną na Madagaskar, został przez tubylców obwołany królem (ampansakebe) wyspy.
W 1783 wybucha powstanie przeciwko władcy państwa-miasta Ambohimanga o imieniu Andrianjafy. Andrianjafy zostaje pojmany i sprzedany w niewolę - jednakże Ramboasalama uwalnia go. Za ten wyczyn Andrianjafy adoptuje Ramboasalama i nadaje mu nowe imię Andrianampoinimerina. Obaj kontynuują walkę z rebeliantami z fortu Ilafy.
23 maja 1786 roku Maurycy Beniowski zginął w potyczce z Francuzami, przedtem zdążył zdobyć francuską faktorię handlową w Zatoce Antongilskiej oraz stolicę kraju. Ponadto wybudował kilka fortów.
W 1786 Andrianjafy zawiera traktat pokojowy z państwem-miastem Antananarivo.
W 1790 umiera władca Ambohimanga Andrianjafy. Andrianampoinimerina zostaje nowym władcą państwa Ambohimanga. Merina zaprzestaje płacić trybut plemieniu Sakalava z państwa-miasta Menabe.
W 1792 Andrianampoinimerina zdobywa Antananarivo.
W 1793 Antananarivo zostaje wyznaczone na stolicę królestwa Merina.
W 1808 Radama aby uzyskać primogeniturę skrytobójczo morduje najstarszego syna Andrianampoinimerina - Ramavolahy'ego.
1824 największa grupa etniczna Madagaskaru - lud Merina po podbiciu prawie całej wyspy tworzy królestwo Merina, które przetrwało do 1896.
- Władcy królestwa Merina:
  - król Andrianampoinimerina (1783 – 1810)
  - król Radama I (1810 - 1828)
  - królowa Ranavalona I (1828 - 1861)
  - król Radama II (1861 - 1863)
  - królowa Rasoaherina (1863 - 1868)
  - królowa Ranavalona II (1868 - 1883)
  - królowa Ranavalona III (1883 - 1897)
Kolejno w 1820, 1821 oraz 1822 Radama I przeprowadza najazdy na królestwo Menabe. Władca Menebe Ramitraho proponuje Radamie I mariaż. Radama I poślubia córkę Ramitraho - Rasalimo. Pomimo mariażu Radama I kontynuuje ofensywę i dopiero w 1827 przystępuje do rokowań pokojowych. Z uwagi na śmierć Radamy I pokój nie został zawarty.
W 1834 po śmierci Ramitraho królestwo Merina anektuje południową część królestwa Menabe.
W 1846 królowa Ranavalona I lokuje w stolicy Menabe odziały wojska oraz osadników w anektowanej części królestwa. Pomimo braku traktatu pokojowego już nigdy więcej nie prowadzono działań wojennych, a dwa miasta należące do plemienia Sakalava, tj. Menabe i Boina (Majunga) nigdy nie zostały zaanektowane przez plemię Merina.
W 1883 roku Francuzi dokonują inwazji na Madagaskar i rozpoczynają pierwszą wojnę francusko-hovską^[1].
W 1885 roku Anglicy uznają francuskie prawa do Madagaskaru.
W 1895 Francuzi zdobywają stolicę królestwa Merina Antananarivo.
1896 upadek królestwa Merina nastąpił w dniu w którym francuski parlament przyjął uchwałę o zaanektowaniu wyspy oraz o wysiedleniu królowej Ranavalona III początkowo na wyspę Reunion, a następnie do Algierii.
14 sierpnia 1897 pod Anosimena i 30 sierpnia 1897 Ambiky 10.000 wojowników plemienia Sakalava, uzbrojonych w strzelby stacza dwie bitwy z oddziałami francuskimi. Król Menabe Toera ginie w walce. Jednakże Francuzi anektują Menabe dopiero w 1900 roku.
1912 - powstały pierwsze organizacje niepodległościowe.
18 września 1942 na wschodnim brzegu wyspy kontrolowanej przez Francję Vichy w Tamatave lądują oddziały brytyjskie.
22 września 1942 oddziały wierne rządowi w Vichy opuściły stolicę Tananariwę i wycofały się na południe. Następnego dnia wojska brytyjskie i wolnych Francuzów zajmują miasto.
5 listopada 1942 wojska francuskie Brytyjczykom poddały się w Fort Dauphin.
1947-1948 - niepodległościowe powstanie zbrojne.
14 października 1958 proklamowano powstanie Demokratycznej Republiki Malagasy będącej republiką autonomiczną w ramach Wspólnoty Francuskiej.
1960 - uzyskanie pełnej niepodległości.
kwiecień 1971 - powstanie chłopskie na południu wyspy.

[edytuj] Gospodarka

Słabo rozwinięty kraj rolniczy. Uprawa zbóż (głównie ryżu), trzciny cukrowej, batatów, ziemniaków. Główne rośliny eksportowe: kawowiec, goździkowiec (2 miejsce w zbiorach światowych), wanilia (1 miejsce w zbiorach światowych), agawa sizalska, bawełna, pieprz. Hodowla bydła. Rybołówstwo. Niewielkie wydobycie rud chromu, uranu, złota, kamieni szlachetnych. Przemysł spożywczy, włókienniczy, skórzany. Rafineria ropy naftowej w Toamasina. Wymiana handlowa głównie z Francją, Stanami Zjednoczonymi, Japonią.

[edytuj] Transport

Sieć komunikacyjna słabo rozwinięta.

Nawierzchnia większości głównych dróg jest silnie zniszczona (nieprzyjazny klimat, erozja). Drogi z nieutwardzoną nawierzchnią są nieprzejezdne w porze deszczowej. Mimo tego istnieje silnie rozbudowana sieć połączeń autobusowych z dziesiątkami stowarzyszeń przewoźników oferujących kursy w najodleglejsze zakątki kraju.

Istnieją dwie czynne linie kolejowe między Antananarivą i Toamasiną oraz między Fianarantsoa i Manakarą przy czym pierwsza odgrywa istotną rolę w przewozie towarów między głównym portem wyspy (Toamasina), a stolicą kraju. Druga linia funkcjonuje głównie jako atrakcja turystyczna.

Na Madagaskarze znajduje się około 100 lotnisk (133 w roku 1999). Przeloty regionalne obsługuje Air Madagascar. Nie ma bezpośrednich połączeń między poszczególnymi miastami. Cały ruch odbywa się poprzez stolicę kraju, Antananarivo. Na początku 2007 roku częstotliwość lotów została znacznie ograniczona w związku z restrukturyzacją Air Madagascar (2-3 razy w miesiącu między głównymi miastami, a stolicą). Są dwa lotniska międzynarodowe, w Antananarivo oraz na wyspie Nosy Be u północno-zachodnich wybrzeży Madagaskaru, która jest największym kurortem turystycznym kraju. Połączenia międzynarodowe obsługują: Air Madagascar, Air France, Corsair.

Wzdłuż zachodniego wybrzeża Madagaskaru popularny jest transport morski. Towary i ludzi przewozi się pirogami bądź małymi żaglowcami.

[edytuj] Klimat

Na całej wyspie panuje klimat równikowy. Na wyżynach jest nieco chłodniej. Średnia temperatura w Antananarywie to około 15 ℃ w lipcu i około 25 ℃ w lutym.