Język angielski

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu.
Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

English
Obszar	Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia i inne
Liczba mówiących	ok. 402 milionów (jako język ojczysty) ok. 1,2 - 1,6 miliarda (jako język obcy)
Ranking	2.
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie Języki germańskie Języki zachodniogermańskie Języki anglo-fryzyjskie Języki angielskie ***Język angielski
Pismo	łaciński
Status oficjalny
Język urzędowy	Australia, Kanada, Nowa Zelandia, Malta, Indie, Pakistan, Filipiny, Nigeria, RPA, Ghana, Namibia, Kamerun, Botswana, Zimbabwe, Zambia, Malawi, Tanzania, Kenia, Uganda, Sierra Leone, Liberia, Gambia, Papua-Nowa Gwinea, Gujana, jeden z urzędowych w ONZ, Unii Europejskiej oraz NATO
Regulowany przez	?
Kody języka
ISO 639-1	en
ISO 639-2	eng
ISO/FDIS 639-3	eng
SIL	ENG
Występowanie
Kolor ciemnoniebieski – państwa gdzie językiem angielskim posługuje się większość społeczeństwa. Kolor jasnoniebieski – państwa w których angielski jest językiem oficjalnym mimo posługiwania się nim przez mniejszość społeczeństwa
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Angielska wersja językowa Wikipedii W Wikisłowniku: Słownik języka angielskiego

Język angielski (ang. the English language, /ði'ɪŋglɪʃ 'læŋgwɪʤ/ ) – język urzędowy na terytoriach zależnych Wielkiej Brytanii, oraz w większości jej byłych kolonii i dominiów, m.in. Irlandii, Kanadzie, RPA, Australii i Nowej Zelandii.

W samej Wielkiej Brytanii angielski jest de facto językiem urzędowym, jednak formalnie państwo to nie posiada żadnego oficjalnie ustalonego języka urzędowego. Podobna sytuacja jest też w Stanach Zjednoczonych^[1]. Angielski należy do oficjalnych języków ONZ, a od XX wieku jest najczęściej używanym językiem w kontaktach międzynarodowych. Niekiedy określany jako pierwszy uniwersalny język ludzkości. ^[2]

Język angielski jest bardzo mocno zróżnicowany geograficznie. Dialekty różnią się fonetyką, słownictwem i do pewnego stopnia gramatyką.

Mimo że język angielski jest obecnie źródłem zapożyczeń na prawie całym świecie, to przez całą swą historię to angielszczyzna tworzona była poprzez wpływ innych języków. Obecnie trend ten został przyhamowany ale wciąż stanowi istotny czynnik rozwoju języka.

Spis treści

1 Historia
2 Pisownia i fonetyka
- 2.1 Samogłoski
- 2.2 Spółgłoski
3 Gramatyka języka angielskiego
4 Wpływ na język polski
5 Przypisy
6 Zobacz też
7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Angielszczyzna jest językiem zachodniogermańskim, który wziął swój początek z anglo-fryzyjskich dialektów przyniesionych do Brytanii przez germańskich osadników i rzymskich wojsk z terenu obecnych północnych Niemiec i Holandii. Na początku, język staroangielski był mieszaną grupą dialektów, obrazującą różnorodne źródła anglo-saksońskiej ludności ówczesnej Anglii. Jeden z tych dialektów, późny zachodniosaksoński, w końcu przejął przewagę. Pierwotny staroangielski następnie był pod wpływem obcym ze względu na dwie fale inwazji. Pierwsza inwazja to inwazja Wikingów, użytkowników języków skandynawskich; zdobyli i skolonizowali oni części Brytanii w ósmym i dziewiątym wieku. Druga inwazja to inwazja Normanów w XI wieku, którzy mówili językiem starofrancuskim i rozwinęli anglo-normańską odmianę języka. Te dwie inwazje spowodowały, że angielszczyzna stała się językiem mieszanym do pewnego stopnia (chociaż nie był to pidgin - prawdziwie mieszany język w ścisłym lingwistycznym znaczeniu tego słowa).

Współżycie ze Skandynawami zaowocowało w zauważalne gramatyczne uproszczenie i wzbogacenie leksykalne anglo-fryzyjskiego rdzenia angielszczyzny; późniejsza normańska okupacja prowadziła ku przeszczepieniu do rdzenia germańskiego bardziej wyszukanej warstwy słów z romańskiej gałęzi języków europejskich. Ten wpływ normański wprowadziło angielszczyznę do sądów i urzędów. W ten sposób, angielszczyzna rozwinęła się w "pożyczający" język o wielkiej elastyczności i bogatym słownictwie.

[edytuj] Pisownia i fonetyka

Alfabet angielski jest obecnie tożsamy z alfabetem łacińskim i składa się z dwudziestu sześciu liter:

A a	B b	C c	D d	E e	F f
G g	H h	I i	J j	K k	L l
M m	N n	O o	P p	Q q	R r
S s	T t	U u	V v	W w	X x
Y y	Z z

Pisownia angielska, w szczególności pisownia samogłosek, jest bardzo nieregularna. Dodatkowo występuje duże geograficzne zróżnicowanie wymowy. W wielu dialektach znika głoska „r” w wygłosie i zmienia się wymowa niektórych samogłosek.

Najpopularniejszymi literami są: „e” (występuje 56× częściej niż najrzadsze „q”), „a” (43×), „r” (39×), „i” (38×), „o” (36×), „t” (35×) i „n” (34×).

Najczęściej występujące dwuliterowe zbitki to: „th”, „he”, „in”, „er”.

[edytuj] Samogłoski

Angielskie samogłoski w wymowie Received Pronunciation opisuje następująca tabela:

Samogłoski podstawowe
	przednie		centralne		tylne
przymknięte	i:				u:
prawie przymknięte		ɪ		ʊ
średnie			ə
półotwarte	ɛ		ɜ:		ʌ • ɔ:
prawie otwarte	æ
otwarte					ɑ: • ɒ
Uwaga: jeśli podano dwa symbole, ten który znajduje się po lewej stronie oznacza samogłoskę niezaokrągloną, a po prawej zaokrągloną.

Istnieją też dwugłoski:

Dwugłoski	do/ɪ/	do /ʊ/	Centrujące
Dwugłoski	Zamykające		Centrujące
Od wysokiego			ɪə ʊə
od średniego	eɪ ɔɪ	əʊ	ɛə
od niskiego	aɪ	aʊ

[edytuj] Spółgłoski

	dwuwargowe	wargowo- zębowe	międzyzębowe	dziąsłowe	zadziąsłowe	podniebienne	miękkopodniebienne	krtaniowe
zwarte	p b			t d			k g
nosowe	m			n			ŋ
uderzeniowe				ɾ
szczelinowe		f v	θ ð	s z	ʃ ʒ			h
zwarto- szczelinowe					tʃ dʒ
półotwarte				ɹ		j	w
boczne				l

Spółgłoska [ɾ] występuje tylko w wymowie amerykańskiej jako alofon spółgłoski [d]^{[potrzebne źródło]}, a także w wymowie szkockiej, gdzie zastępuje [ɹ].

Choć Received Pronunciation, obok General American, jest stosowana przy nauce angielskiego jako języka obcego, to obecnie używa jej zaledwie 5% mieszkańców Wielkiej Brytanii i jest wypierana przez Estuary English. Spośród dialektów języka angielskiego można wymienić też używany w Londynie Cockney.

Zobacz też en:International Phonetic Alphabet for English

[edytuj] Gramatyka języka angielskiego

Język angielski jest językiem pozycyjnym i analitycznym (duże znaczenie odgrywają czasowniki posiłkowe), choć występują też pewne elementy fleksji. Są to relikty indoeuropejskiego systemu deklinacji i koniugacji, w pełni zachowanego w językach słowiańskich i łacinie, a częściowo w staroangielskim. Odmiana przez przypadki dotyczy zaimków, rzeczowniki posiadają tylko dopełniacz (Saxon genitive), tworzony z końcówką -s.

W języku angielskim występują przedimki: określony the i nieokreślony a(n). Formy an używa się przed wyrazami wymawianymi z nagłosową samogłoską – an hour ale a union. Co niezwykłe wśród języków indoeuropejskich, nie istnieje kategoria rodzaju gramatycznego, z wyjątkiem zaimków trzeciej osoby liczby pojedynczej.

[edytuj] Czasy

Zobacz podręcznik na Wikibooks:
Język angielski/Czasy

W języku angielskim występują dwa czasy morfologiczne - teraźniejszy i przeszły. Łącznie z konstrukcjami gramatycznymi można wyróżnić szesnaście czasów gramatycznych i konstrukcji osadzających czynności w odpowiednim czasie. Wyróżnia sie cztery kategorie czasowe:

czas teraźniejszy
czas przeszły
czas przyszły
czas przyszły w przeszłości.

Każdy występuje w czterech aspektach precyzujących usytuowanie czynności w czasie: prostym, ciągłym (zwanym niekiedy postępującym), przeszłym i przeszłym ciągłym. Poniższa tabela przedstawia przykładowe zdanie w 16 czasach strony czynnej (Present Simple: I do – Robię):

Czasy \ Aspekty czasowe	Simple	Continuous	Perfect	Perfect Continuous
Present (Teraźniejszy)	I do	I am doing	I have done	I have been doing
Past (Przeszły)	I did	I was doing	I had done	I had been doing
Future (Przyszły)	I will do	I will be doing	I will have done	I will have been doing
Future in the past (Przyszły w przeszłości)	I would do	I would be doing	I would have done	I would have been doing

Aspekty continuous (ciągły) nazywane są także progressive (progresywne). Obie te nazwy są jednak nieścisłe w odniesieniu do angielskiego, dlatego używa się także terminu continuous and progressive aspect (aspekt ciągły i progresywny). Zazwyczaj jest tłumaczony na język polski jako aspekt niedokonany.

Wyboru czasu gramatycznego w zdaniu dokonuje się w zależności od sytuacji.

Wśród językoznawców nie ma pełnej zgody co do tego, czy każdą z podanych wyżej konstrukcji uważać za samodzielny czas. Niektórzy wyróżniają w angielszczyźnie jedynie czas przeszły i teraźniejszy (ze względu na istnienie w nich prostych form czasownika), pozostałe zaś czasy uważają za aspekty tych dwóch czasów.

Poza tym duża część językoznawców^{[potrzebne źródło]} uważa, że umieszczając dany czas w stronie biernej (zamiast czynnej) tworzy się nowy czas. Można więc nawet doliczyć się w języku angielskim trzydzieści dwóch czasów.

[edytuj] Strony

W języku angielskim występuję trzy strony: czynna, bierna i zwrotna.

[edytuj] Strona bierna

Oznacza, że czynność jest wykonywana na podmiocie. Zasadniczą różnicą między angielskim i większością języków jest fakt, że podmiotem w zdaniu w stronie biernej może stać sie dopełnienie dalsze:

She was given a chance - dano jej szansę.

Strona bierna nie może być utworzona w czasach z rodziny Perfect Continuous.

[edytuj] Strona zwrotna

Oznacza wykonywanie czynności przez podmiot na samym sobie. Używa się do tego celu partykuły o konstrukcji zaimek w formie dopełnienia + self w liczbie pojedynczej lub selves w liczbie mnogiej

myself                                 ourselves
yourself                               yourselves
himself herself itself                  themselves

Jest to jedyny przypadek w języku, gdy druga osoba liczby pojedynczej różni się od liczby mnogiej. Strona zwrotna nie występuje w relacjach wzajemnych (reciprochal). U·zywa się wtedy each other, w l. mn one another.

They washed themselves - umyli się (każdy siebie)
They washed each other - umyli się (wzajemnie)

[edytuj] Składnia

Podstawowym szykiem zdania jest SVO, podobnie jak w języku polskim. Wyrazy określające poprzedzają określane. Szyk zdania jest o wiele mniej swobodny w porównaniu z językiem polskim.

W języku angielskim istnieją tzw. okresy (tryby) warunkowe. Używamy ich, kiedy mówimy, piszemy o jakiejś czynności, która może zostać wykonana (lub nie) jeśli zostanie spełniony jakiś warunek. Wyróżnia się następujące okresy warunkowe:

first conditional, np. If he really loves Cindy, he will ask her to be his wife (warunek możliwy do spełnienia)
second conditional, np. If I were you I would go to a doctor (sytuacja hipotetyczna, nierealistyczna)
third conditional, np. If she had come earlier she would have met with Tom (warunek niemożliwy do spełnienia, bo dotyczy przeszłości)
zero conditional, np. If she goes in rain, she gets wet (zdanie zawsze prawdziwe)

Uwaga! Można łączyć zdania z różnych okresów warunkowych, powstaje wówczas mixed conditional.

[edytuj] Wpływ na język polski

Z języka angielskiego do polskiego przechodzi ogromna liczba wyrazów. Są to głównie terminy naukowo-techniczne głównie o żródłosłowie grecko-łacińskim (np. akronim "laser", itp.) i związane z kulturą masową (np. "baseball", "jazz", "football" ^[3]).

Przy czym słowo jazz "o nie znanej genezie" ukuto w językowym aglomeracie Chicago okolo 1915 r. W literaturze notowane wcześniej jako jazgot (got jazz) lub tam mówione dialektowo dżes lub literacko drzesz.

Przyjęły się też pewne angielskie zwroty konwersacyjne i wykrzykniki, jak np. "OK", "sorry", "hello", "oops", "wow".

Zaobserwować można też zmianę sposobu wymawiania zapożyczeń z innych języków na korzyść ich wymowy w jęz. ang, np.: "image" czy "quiz".

Wskazuje się też na niewielki wpływ języka angielskiego na ortografię i interpunkcję polszczyzny: użycie wielkich liter (szczególnie w tytułach i nazwach), wzmożone użycie kursywy, użycie (podwójnego) apostrofu, a także kropki dziesiętnej.

Niektóre podobieństwa pochodzą ze wspólnej indoeuropejskiej genezy obu języków.