Czas zaprzeszły
Z Wikipedii
Czas zaprzeszły, Plusquamperfectum - czas stosowany dla podkreślenia uprzedniości czasowej danego zdarzenia.
Spis treści |
[edytuj] Język polski
W języku polskim czas zaprzeszły używany jest tylko w wyjątkowych przypadkach, najczęściej w celu uzyskania określonego efektu anachronicznego. W mowie potocznej nie jest zazwyczaj używany.
Jest czasem złożonym i składa się z odmiany czasownika głównego w czasie przeszłym we wszystkich osobach z dodatkiem odmiany czasownika posiłkowego być wyłącznie w trzeciej osobie, a więc odmiana czasownika spotkać wygląda następująco
ja spotkałem był / spotkałam była ty spotkałeś był / spotkałaś była on spotkał był / ona spotkała była / ono spotkało było
my spotkaliśmy byli/ spotkałyśmy były wy spotkaliście byli / spotkałyście były oni spotkali byli / one spotkały były
Formy typu spotkałem byłem, widzieliśmy byliśmy są rażąco niepoprawne.
[edytuj] Język angielski
Czas zaprzeszły w języku angielskim (Past Perfect) jest czasem złożonym i składa się z czasownika posiłkowego have w czasie Past Simple oraz trzeciej formy czasownika głównego. Odmiana czasownika to, do w czasie Past Perfect:
-I had done -You had done -He/She/It had done
-We had done -You had done -They had done
W stronie biernej zaś dodaje się po "had" trzecią formę wyrazu be czyli been, np. :
It had been done by me.
W podobnej funkcji występuje też w języku angielskim czas Past Perfect Continuous, tworzony za pomocą czasownika posiłkowego have w czasie Past Simple, trzeciej formy czasownika be (tj. been) oraz gerundium czasownika głównego (z końcówką -ing), np.:
I had been doing
Past Perfect Continuous różni się od Past Perfect wyrażanym aspektem czasownika. Nie występuje w stronie biernej.
Formę przeczącą tworzy się przez dodanie wyrazu not po wyrazie had.
[edytuj] Język niemiecki
Czas zaprzeszły w języku niemieckim (Plusquamperfekt) jest czasem złożonym i składa się z czasownika posiłkowego haben lub sein w czasie Imperfekt oraz trzeciej formy czasownika głównego na końcu zdania. Odmiana czasowników machen i gehen w czasie Plusquamperfekt:
ich hatte gemacht ich war gegangen du hattest gemacht du warst gegangen er/sie/es hatte gemacht er/sie/es war gegangen
wir hatten gemacht wir waren gegangen ihr hattet gemacht ihr wart gegangen sie/Sie hatten gemacht sie/Sie waren gegangen
Formę przeczącą tworzy się przez dodanie nicht przed imiesłowem biernym czasownika.
[edytuj] Język niderlandzki
Czas zaprzeszły w języku niderlandzkim składa się z czasownika posiłkowego hebben lub zijn w czasie imperfectum oraz trzeciej formy czasownika głównego. Odmiana czasowników maken i gaan w czasie zaprzeszłym:
ik had gemaakt ik was gegaan jij had gemaakt jij was gegaan hij had gemaakt hij was gegaan
wir hadden gemaakt wij waren gegaan jullie hadden gemaakt jullie waren gegaan zij hadden gemaakt zij waren gegaan
[edytuj] Język francuski
W języku francuskim czas zaprzeszły (plus-que-parfait) trybu oznajmującego (indicatif) składa się z czasownika posiłkowego avoir lub être w czasie imparfait oraz imiesłowu przeszłego (participe passé) czasownika głównego. Wybór czasownika posiłkowego zależy od czasownika, który jest odmieniany. Formy imiesłowu przy użyciu czasownika être zgadzają się z liczbą i rodzajem. Odmiana czasowników faire (robić) oraz aller (iść) w czasie zaprzeszłym trybu oznajmującego:
j'avais fait j'étais allé (allée) tu avais fait tu étais allé (allée) il avait fait il était allé (elle était allée)
nous avions fait nous étions allés (allées) vous aviez fait vous étiez allés (allées) ils avaient fait ils étaient allés (elles étaient allées)
Oprócz tego istnieje również czas zaprzeszły trybu łączącego (subjonctif), składający się z czasownika posiłkowego avoir lub être w czasie imparfait trybu łączącego i imiesłowu przeszłego czasownika głównego, niemniej jednak jest to czas zanikający, obecnie używany praktycznie tylko i wyłącznie w literaturze. Odmiana czasowników faire oraz aller w czasie zaprzeszłym trybu łączącego:
j'eusse fait je fusse allé (allée) tu eusses fait tu fusses allé (allée) il eût fait il fût allé (elle fût allée)
nous eussions fait nous fussions allés (allées) vous eussiez fait vous fussiez allés (allées) ils eussent fait ils fussent allés (elles fussent allées)
[edytuj] Język hiszpański
Czas zaprzeszły w języku hiszpańskim (nazywany preterito pluscuamperfecto) składa się z czasownika posiłkowego haber w czasie preterito imperfecto oraz imiesłowu biernego czasownika głównego.
Odmiana czasownika hacer ("robić") w czasie preterito pluscuamperfecto (w odmianie castellano):
yo había hecho tu habías hecho el, ella, ello había hecho
nosotros, nosotras habíamos hecho vosotros, vosotras habíais hecho ellos, ellas habían hecho
Dawniej istniał w podobnej funkcji również czas preterito anterior, tworzony za pomocą haber w czasie preterito indefinido i imiesłowu biernego czasownika głównego. Preterito pluscuamperfecto i preterito anterior różniły się wyrażanym aspektem czasownika.
[edytuj] Język fiński
Czas zaprzeszły w języku fińskim (plusquamperfekti) składa się z czasownika posiłkowego olla w czasie imperfekti oraz imiesłowu biernego czasownika głównego.
Odmiana czasownika tehdä w czasie zaprzeszłym:
minä olin tehnyt sinä olit tehnyt hân oli tehnyt
me olimme tehneet te olitte tehneet he olivat tehneet
W stronie biernej spotykany bardzo rzadko.
[edytuj] Język włoski
W języku włoskim wystepuje kilka czasów zaprzeszłych. Czas zaprzeszły trapassato prossimo używany jest w połączeniu z czasem przeszłym dokonanym passato prossimo, czasem przeszłym dokonanym odległym passato remoto oraz czasem przeszłym niedokonanym imperfetto. Czas ten składa się z czasownika posiłkowego avere lub essere odmienianego w imperfetto oraz imiesłowu przymiotnikowego biernego participio passato. Wybór czasownika posiłkowego zależy od czasownika, który jest odmieniany. Formy imiesłowu przy użyciu czasownika essere zgadzają się z liczbą i rodzajem. Przykład:
pagare (płacić) andare (iść) avevo pagato ero andato (andata) avevi pagato eri andato (andata) aveva pagato era andato (andata) avevamo pagato eravamo andati (andate) avavate pagato eravate andati (andate) avevano pagato erano andati (andate)
Czas ten, w momencie użycia go w konstrukcjach z trybem łączącym conguntivo, zmienia formy czasowników posiłkowych, które wtedy odmienane są w czasie conguntivo imperfetto. Przykład:
pagare (płacić) andare (iść) avessi pagato fossi andato (andata) avessi pagato fossi andato (andata) avesse pagato fosse andato (andata) avessimo pagato fossimo andati (andate) aveste pagato foste andati (andate) avessero pagato fossero andati (andate)
Innym czasem zaprzeszłym jest bardzo rzadko używany (głównie w literaturze) czas trapassato remoto. Czas ten użyty może być tylko z czasem passato remoto w konkretnych konstrukcjach czasowych (np. quando, (non) appena). Przykład:
pagare (płacić) andare (iść) ebbi pagato fui andato (andata) avesti pagato fosti andato (andata) ebbe pagato fu andato (andata) avemmo pagato fummo andati (andate) aveste pagato foste andati (andate) ebbero pagato furono andati (andate)
Czasem czas trapassato prossimo może zostać użyty z czasem teraźniejszym. W takim zestawieniu pokreśla oddalenie czasowe czynności przeszłej od teraźniejszej.
Czas przeszły: perfekt • imperfekt • aoryst • zaprzeszły
Czas przyszły: prosty • złożony • zaprzyszły
