Englische Sprache

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Di änglischi Schproch isch e Schproch, wo us England kunnt, hüt abr unter anderem in Großbritannie, Südafrika, Nordamerika, Auschtralie und Nüseeland gschproche wird.
Si isch di meischt gredeti Sproch uf de Wält, s Hochchinesisch dägägä isch di meischt gredeti Muetersproch uf de Wält.
S Änglisch wird i vile Länder als erschti Fremdsproch ide Schuele gleert, si isch au di ofiziell Sproch vo de meischte internationale Organisatione. S Änglisch gilt als Wältsproch.
D Schproch ghört zu de germanische Sproche und zwor zält si wi Holländische und au s Dütsche zu dr Westgermanische Gruppe.

Dr änglisch Wortschatz hät allerdings extrem vill latinisch-romanischi und grichischi Lehn- und Fremdwörter. Di germanische Wörter sin hauptsächlich Strukturwörter un Wörter fer d Alldagssproch, degege dominiert i de Fachsproche s Latinisch un Griechisch.

Inhaltsverzeichnis 1 Verbreitung 1.1 Muettersproch 1.2 Amtssproch 2 Phonologi 2.1 Konsonante 2.1.1 Allophone 2.2 Vokäl 2.2.1 Australischs Änglisch 2.2.2 Allophone 3 Orthographi 4 Sprachwüsseschaftlichi Iiordnig 5 Wortschatz 5.1 Düütsch und Holländisch 5.2 Dänisch 5.3 Französisch 5.4 Latinisch un Griechisch 6 Paralelle im Änglische un im Oberrhiinalemannische 6.1 Grammatik 6.2 Wortschatz 6.3 Alemannisch as Hilf zum Änglisch lehre 7 Dialäkt 7.1 Moderni Dialäkt 7.1.1 Singlish 7.1.2 Britische Insle 7.1.3 Nordamerika 7.1.4 Auschtralie un Noiseeland 7.1.5 Südafrika 7.1.6 Indie 7.2 Traditioneli Dialäkt vo England 7.2.1 Nordänglischi Dialäkt 7.2.2 Zentral- un Südänglischi Dialäkt 8 Gschicht 8.1 Altänglisch 8.1.1 Yfluss vo andri Sproche 8.1.1.1 Cheltischi Spure 8.1.1.2 Latiinisch 8.1.1.3 Skandinavischi Yflüss 8.1.2 Syntax 8.1.3 Dialäkt 8.1.4 Byspiil 9 Literatür/Quelle

[ändere] Verbreitung

Änglisch wird vo über 380 Millione ^[1] Mänsche als Muettersproch gsproche. Es konkurriert mit em Spanische um de zweite Platz nooch em Mandarin-Chinesische als meischtgsprocheni Muettersproch (über 860 Millione).

Wenn allerdings näbe Muetter- au Fremdspröchler zählt werre (vo 470 Millione bis über e Milliarde Sprächer ^[2][3]; je nooch däm was für e Kompetenz gmesse wird) no isch Änglisch warschynts uf Platz 1 vor Mandarin-Chinesisch. Falls mer d zahlrychi Variante vum Chinesische als ei Sproch betrachtet het Chinesisch allerdings trotzdäm no meh Sprächer.

[ändere] Muettersproch

S Änglisch het ufwärts vo 380 Millione Muetterspröchler, wo uf alli Erdeil verdeilt sin. In denne sibe Länder het Änglisch über 1 Million Muetterspröchler:

	Land	Aazahl vo Muettersprochler
1	USA	215 Millione [4]
2	Grossbritanie	58,2 Millione [5]
3	Kanada	17,7 Millione [6]
4	Australie	15 Millione [7]
5	Irland	3,8 Millione [5]
6	Südafrika	3,7 [8]
7	Neuseeland	3,2 Millione (Schätzig) [9]

Usserdäm finde sich i Länder wie Jamaika oder Nigeria Millione vo Sprächer vo Kreolesproche wo ufem Änglische basiere.

[ändere] Amtssproch

Änglisch isch i de folgende Staate d einzigi oder eini vo de offizielle Amtsproche. Imene Deil vo denne Länder isch es d Sproch vo dr Mehrheit, vorallem i dr Karibik, i andri e Minderheitssproch (z.B Singapur). Imene grosse Deil isch es als Muettersproch numme unternere chlyne Gruppe verbreitet, dominiert aber als Verchehrsproch (z.B Indie). Usserdäm isch Änglisch zum Byspiil i de USA numme de facto d Amtssproch vum Bund, un nüt offiziel.

Amerika Antigua un Barbuda Barbados Belize Dominica Guyana Grenada Jamaika Kanada St. Kitts un Nevis St. Lucia St. Vincent un d Grenadine Bahamas Trinidad un Tobago Vereinigti Staate

Europa Malta Irland Grossbritannie un Nordirland Asie Indie Pakischtan Philippine Singapur Afrika Botsuana Kamerun Ghana Kenia Lesotho

Liberia Madagaskar Malawi Mauritius Namibia Nigeria Ruanda Seychellen Sierra Leone Südafrika Sudan Swasiland Gambia Uganda Sambia Simbabwe

Ozeanie Auschtralie Papua-Neuguinea Neuseeland Fidschi Salomone Föderiert Staate vo Mikronesie Vanuatu Kiribati Marshallinsle Palau Nauru Niue Tokelau

Usserdäm isch es i diversi Überseeterritorie vo Grossbritanie un de USA d Amtssproch; z Hong Kong isch es ebefalls e Amtssproch.

Englisch isch au no Amtsschproch vo dr Europäischa Union, da Afrikanischa Union, da Organisation vo Amerikanische Staate und vo da Vereinta Nationa.

[ändere] Phonologi

[ändere] Konsonante

S'Änglische het meischtens 24 Konsonante, im Schottische-Änglisch un i Teile vum Süde un Oschte vum Amerikanische Änglisch gits ein meh. Aasunschte isch s'Änglisch bim Konsonantismus zimli eiheitlich, d'Unterschied zwüsche de Dialäkt zeige sich ersch bi de Vokäl.

	Bilabial	Labio- dental	Labio- velar	Dental	Alveolar	Post- alveolar	Palatal	Velar	Glottal
Verschlussluut	p  b				t  d			k  g
Affrikat						tʃ  dʒ
Nasal	m				n			ŋ
Frikativ		f  v		θ  ð	s  z	ʃ  ʒ			h
Approximant			ʍ¹  w		ɹ		j
Lateraler Approximant					l

1. Numme no im Schottische Änglisch un i Teile vum Süde un Oschte vo de USA.

[ändere] Allophone

D'wichtigschte Konsonante-Allophone (e Ussprochvariante vumene Luut) im Änglische sin:

• Aschpiration: Am Silbeaafang werre d'stimmlose Verschlussluut (/p/, /t/ un /k/) behaucht ussgsproche; usser noocheme /s/. So isch s'/p/ in pot ([pʰɒt]; „Topf“) nüt mit däm in spot ([spɒt]; „Flecke“) identisch; s'erschti isch wie im Alemannisch „bhalte“ un s'zweiti wie des in „öppis“. Am End vumene Wort sin /p t k/ au mangmol behuucht.
• Nooch de behuuchte Konsonante sin Approximante (/l ɹ w j/) stimmlos, z.B: "play", wo s /l/ stimmlos isch.
• Helles un dunkles-l: Am Silbeaafang wird s'l „hell“ ([l]) ussgsproche, i dr Silbekoda aber „dunkel“ (velarisiert, [ɫ]); z.B long ([lɔŋ]; „lang“) aber tall ([tʰɔɫ]; „gross“).
• Dentale Assimilation: Alveolare Konsonante (n, t, d, s un z) werre dentalisiert (zwüsche de Zähn) usgsproche wenn nooch ihne en dentaler Luut chunt; z.B tenth ([tʰɛn̪θ]; „zehnte“).
• Rundig: vor grundeti Vokäl werre Konsonante mit grundeti Lippe ussgsproche; z.B two ([tʷuw]; „zwei“). D'postalveolare Konsonante un s'r werre ällewell grundet ussgsproche, z.B right ([ɹʷajt); „rächts, richtig“) oder shine ([ʃʷajn]; „schiine“).
• Palatalisierig: Voreme Vordervokal werre d'velare Plosive (IPA: /k/ un /g/) wyter vorne im Mund usgsproche wie sunscht: key ([k̟ʰij]; „Schlüssel“) aber cold ([kʰowɫd]; „chalt“)
• “yod coalescence“: D'Konsonantekombinatione /tj/, /dj/, /sj/ un /zj/ falle i de allermeischte Dialäkt als [tʃ], dʒ], [ʃ] un [ʒ] zämme. So wird z.B “Did you?“ meischtens nüt als [dɪdjuw] sundern als [dɪdʒuw] usgsproche. En hüüfiger Fähler vo Fremdsprochler isch dass d'“yod coalescence“ nüt usgfüert wird, was sich oft künschlich un gstellzt aahört.
• “Tapping/flapping“: Im Nordamerikanische un Australische Änglisch werre /t/ un /d/ am Aafang vunere unbetonte Silbe, voreme Vokal zumene "tap": [ɾ]. D Kombination /nt/ wird i dr glychi Umgebig zumene nasalierte tap, z.B "winter": [wɪɾ̃ɚ]. Dodurch höre sich Wörter wie "rider" un "writer" oder "winter" un "winner" fascht glych aa. Die Ussproch isch eis vo de hörbarschte Merchmool vum Nordamerikanische Änglisch: [lɛɾɚ] (letter), [bʌɾɚ] (butter) oder [lejɾɚ] (later; unte als Audiodatei).

• Glottisschlag: Im Britische Änglisch wird /t/ un zum Deil au /p/ un /k/ zwüsche Vokäl un am Wortende vumene Glottisschlag ([ʔ]) begleitet oder sogar ganz ersetzt; z.B [sɪʔti] (city).

[ändere] Vokäl

S'Änglische isch für syn relativ grosses Vokälinventar bekannt, d'Aazahl vo de Vokäl cha vo 9 Monophthong un 5 Diphthong (Kanadischs Änglisch) bis züe 12 Monophthong un 8 Diphthong (Received Pronounciation vum Britische Änglisch) variere. Zum Verglych het s'Alemannische zwüsche 24 Monophthong un 10 Diphthong (z.B Züridütsch) un 12 Monophthong un 7 Diphthong (z.B Baseldytsch un andri Dialäkt wo Entrundet sin).

Es folgt s'Vokälinventar vo de drei wichtigschte Dialäkt vum Änglische (Received Pronounciation – Britischs Änglisch, General American – Amerikanischs Änglisch un Australischs Änglisch). Es unterscheidet sich lycht dodurch dass verschidni Vokäl nüt überall erhalte sin un dass d'gnaui Ussproch oft lycht andersch isch.

Received Pronounciation isch d'Standard Ussproch vo Grossbritannie un wird oft au als BCC English bezeichnet, es ähnelt am meischte dr Ussproch vum Süde vo England. Mit General American isch d'Ussproch vum Änglische gmeint wo im Weschte un im Zentrum vo de USA gsproche wird un oft als "US-Änglisch" schlechthi aagsehe wird. D'Dialäkt vum Oschte un Süde vo de USA unterscheide sich wiiderrum starch vum General American.

RP het 12 Vokäl un 8 Diphthong (zwei Vokäl in einere Silbe); im General American fähle zwei vo denne Vokäl, bi viilne Sprächer fähle au drei; usserdäm het GA numme 5 Diphthong.

Vokäl vum Änglische
(Vokäl wo numme im RP vorchömme in Chlammre)

	Vorne	Zentral	Hinte
Gschlosse	i		u
Fascht-gschlosse	ɪ		ʊ
Halbgschlosse		(ɜ)
Mittel	ɛ	ə	ɔ¹
Halboffe	æ	ʌ	(ɒ)
Offe			ɑ

1. Bi viilene Sprächer vo GA mit /ɑ/ verschmolze).

• /i/: beat, see
  

  
• /u/: boot, view
  

  
• /ɪ/: bit, ring
  

  
• /ʊ/: put, good
  

  
• /ɜ/: purr, heard; im General American isch de Vokal e Schwa.
• /ɛ/: bet, bread
  

  
• /ə/: paper, open
  

  
• /ɔ/: jaw, caught; bi viilene Sprächer vum General American isch de Vokal mit /ɑ/ zämmegfalle.
  

  
• /æ/: bat, land
  

  
• /ʌ/: but, love
  

  
• /ɒ/: pot, box; im General American mit /ɑ/ zämmegfalle.
• /ɑ/: palm, father; im General American zum Deil au /æ/.
  

  

Diphthong

D'Diphthong vum RP falle in drei Gruppe:

• Diphthong wo miteme gschlossene Vokäl aafange un miteme offene Vokäl ufhöre:
  • /aɪ̯/ write, my
    

    
  • /aʊ̯/ cow, house
    

    
  • /ɔɪ̯/ boy, noise
    

    
• Diphthong wo miteme mittlere Vokäl aafange un emene offene Vokäl ufhöre:
  • /eɪ̯/ pay, made
    

    
  • /oʊ̯/ boat, low
    

    
• Dipthong wo vumene Vokäl zumene Schwa übergönn; die Diphthong sin historisch durch de Verluscht vum r entstande (nüt im General American).
  • /ɪə̯/ beer, here
  • /ɛə̯/ bare, hair
  • /ʊə̯/ cure, mural; de Diphthong isch hüt sälte.

[ändere] Australischs Änglisch

S'australischi Änglisch unterscheidet sich bi de Vokäl starch vum reschtliche Änglisch. Zwar sin d'Aazahl vo de Vokäl un d'Wörter wo si vorchömme meischtens glych, aber d'gnaui Ussproch isch zum Deil radikal verschide:

Vokäl vum Australische Änglisch

	Vorne	Zentral	Hinte
Gschlosse	i	ʉ
Fascht-gschlosse	ɪ		ʊ
Halbgschlosse	e	ɜ	o
Mittel	ɛ	ə	ɔ
Halboffe		ʌ
Offe	a

Vergliche mitem reschtliche Änglisch zeige sich mehreri Unterschiid:

• Dr Vokal /u/ (z.B food) wird zentraler usgsproche, als /ʉ/ (hört sich meh wie en alemannischs "ü" aa).
• Alli Vokäl wo nüt scho gschlosse sin, werre gschlossener (wyter obe im Mund) usgsproche wie sunscht. Dr Vokal /ɑ/ (z.B "palm") wird ganz vorne ussgsproche (IPA: /a/), /æ/ (z.B "pat") wird züe /ɛ/ un ɛ (z.B "pet") züe /e/. Bi de Hintervokäl wird /ɒ/ (z.B "cloth") als [ɔ] usgsproche, un /ɔ/ (z.B "thought") wird züe /o/.

Diphthong

• Dr Dipthong /ej/ (z.B "late"), wird offener (wyter unte im Mund) usgsproche un als [ʌɪ̯] oder [æɪ̯] transkribiert.
• Dr Diphthong /aɪ̯/ (z.B "bite") wird wyter hinte usgsproche: [ɑe̯].
• Dr Diphthong /aʊ̯/ (z.B "house") wird gschlossener usgsproche: [æʊ̯].
• Dr Dipthong vo "goat" (IPA: /oʊ̯/) wird zur bessre Unterscheidig vo /o/ ("thought") zentraler usgsproche: [əʉ̯].
• D'Diphthong wo durch de Abfall vum -r entstande sin, sin glych wie bi dr Received Pronounciation, mit einer Usnahm: /ɛə̯/ (z.B "hair") isch en Monophthong: [e].

[ändere] Allophone

Im Änglische hen d'Vokäl verschidni Allophon (d'Vokäl verändre sich je nooch Umgebig). D'Allophoni isch zwar hörbar, wird aber nüt bwusst wahrgnumme.

Lengi

• D'Vokäl /i/, /u/, /ɜ/, /ɔ/ un /ɑ/ sin inere gschlosseni Silbe voreme stimmlose Konsonant e weng lenger wie d'reschtliche Vokäl ([iˑ], [uˑ], [ɜˑ], [ɔˑ] un [ɑˑ]). Voreme stimmhafte Konsonant oder inere offeni Silbe (also überall sunscht) sin si no emol lenger: [iː], [uː], [ɜː], [ɔː] un [ɑː].
• Voreme stimmhafte Konsonant sin au d'reschtliche Vokäl (bis uf de Schwa) lenger wie sunscht: [ɪˑ], [ʊˑ], [ɛˑ], [æˑ], [ʌˑ] un [ɒˑ].
  • Byspiil: bit un bid:

• D'Diphthong sin voreme stimmhafte Konsonant oder inere offeni Silbe au lenger: [aˑɪ̯], [aˑʊ̯], [ɔˑɪ̯], [eˑɪ̯] un [oˑʊ̯].
  • Byspiil: write un ride

Nasalität

Vor, nooch oder zwüscheme nasale Konsonant (/m/, /n/ un /ŋ/) sin d'Vokäl Nasalisiert, allerdings weniger starch wie z.B d'Nasalvokäl im Französische oder Schwebische.

• Bi moon (Mo) z.B isch dr Vokal starch nasaliert: [mũːn].

• Bi z.B long (lang) isch dr Vokal e weng weniger nasaliert: [lɔ̃ːŋ].

[ändere] Orthographi

S Änglische het, wie au s Französisch, en extrem starch historisch-etymologischi Schribig. Mer weiss also bin eme gschribene Wort nit gli, wie mer's schwätze sott.
Nöii Fremdwörter oder au Nämme werre in dr Regel in dr gliche Schribig wie dr Ursprungssproch ybernumme, aber deno nooch einere vu dr zahlriiche Konventione fer d'Vokalussproch gsproche. Vorallem aber au änglischi Erbwörter werre ällewell no wie im 15. Johrhundert vor dr Früeneuänglischi Vokalverschiebig usgsproche. Durch des un dutzendi vo andri Luutverschiebige isch d'änglischi Orthographi numme no für öberen durchsichtig wo mit dr Gschicht vum Änglische vertraut isch.

Säll het dr gross Vordeil, dass mer bispilswis als Franzos oder als Dytscher e Text in ere änglische Fachsproch rächt schnell läse un versto cha, wil d'Fachwörter fast glich gschribe werre (un d'Ussproch fers Verständnis vum Text zweitrangig isch). Im Gegesatz dezue isch d'Schribig vu z.B Polnisch oder Italienisch starch an dr Ussproch orientiert. Des macht's im e Fremdsprochler praktisch umöglich, gmeinsami Fremdwörter als sonigi z'erchenne un dr Text dur eifachs Yberfliege in sinem Sinn z'erfasse.

Dr grossi Noochdeil vo derre Orthographi isch dass s'Erlerne vo dr änglischi Rächtschrybig sälbscht für Muettersprochler nummi durch Uswändiglehre vo praktisch jedem Wort möglich isch. So schrybt dr Mario Pei vo dr Universität vo Colombia:

„In spanisch- oder italienischsprochigi Länder isch dr Prozess schrybe z'lerne nooch spöteschtens zwoo Johr ume un drno wird d'Schuelzit für andri Fächer verwändet. In änglischsprochigi Länder duuret de Prozess d'acht Johr i dr Grundschuel, d'viir Johr ufem Gymnasium, wird oft i dr Uni no emol ufgrollt, un isch ällewell no nüt ganz ume wenn e Student syni Doktorarbeit gmacht het.“ ^[10].

Us däm Grund wird scho syt längrem e Rächtschrybreform vum Änglische vorgschlage. Dr Benjamin Franklin (Erfinder, un einer vo de Gründigsväter vo de USA) het z.B e radikal vereifachti Schrybig vorgschlage, gnau wie dr Noah Webster, wo aber numme winzigi Ändrige het chönne durchsetze, wie z.B dass im amerikanische Änglisch s' u vo Wörter wie colour abgschafft worre isch.

E Reform un Vereifachig isch allerdings us mehreri Gründ nüt ohni wytres durchzfüere:

• D'Viilfalt vo Akzent im Änglische. So wär z.B für Ängländer, Auschtralier un viili Amerikaner nüt logisch wiiso stork (Storch) un stalk (noochgeischtre) verschide gschrybe werre wyl si bi stork kei –r usspreche. Ähnlich wäre Schotte, Neuseeländer un Neuengländer irritiert wenn whine un wine plötzlich glych gschrybe werre, oder Kanadier chönnte nüt noochvollziehe wiiso caught un cot nüt mitem glyche Vokal gschrybe würde. Lueg dezüe au do: English Accents and their Implications for Spelling Reform
• Durch e Orthographi wo sich nooch dr Ussproch orientiert wäre viili Wörter wo zwar glych usgsproche werre aber andersch gschrybe werre zue Homonyme; des Argumänt wird allerdings dodurch relativiert dass jetz scho Wörter wie plate mehreri Bedütige ha chönne. Wenn Wörter wie pear (Birne), pair (paar), pare (glych uf) glych gschrybe werre däte, wäri d'Bedütig gnauso wie mit plate durch de Kontext dütlich ^[11].
• Etymologischi Gründ (lueg obe).
• D'Umstellig uf e neui Rächtschrybig wär logistisch chuum z'bewältige un dät s'Läse vo dr gsamte bisherige änglische Literatur unmöglich mache.
• Selbscht wenn en Kompromiss möglich wäri, gits im änglische Sprochruum kei Autorität wie z.B d' Académie française oder de Duden wo d'Reform chönnt durchsetze.

Us denne Gründ gilt d'Durchfüerig vunere Rächtschrybreform im Änglische als usgschlosse (Lueg au do).

[ändere] Sprachwüsseschaftlichi Iiordnig

S Änglisch ghört zu dä Indogermanischä Sprache, wo eigetli sehr starch flektierendi Merkmal händ, aber s Änglische isch trotzdem e schwach flektierendi Sprach, das bedütet, dass si nöd so fescht dekliniert und konjugiert wi bispiilswiis s Dütsche oder s Latiinische. Nähmed mer bispiilswiis die normal Konjugation im Präsens vo reguläre Verb|Värbe. S einzige, wo da konjugiärt wird isch di dritt Pärson Singular, und zwar durs ahänkä vo -S. Zum Bispiel: I walk -- she walks Au d Nomina wärded fascht nöd dekliniärt, de Plural wird im Normalfall au dur -S bildät. the dog -- the dogs. De Artikel wird nöd gross veränderet, de bestimmt Artikäl the blibt immer glich, de unbestimmt lutet entweder a wänn s Nomen uf me Konsonant aafangt, odär an, wänns en Vokal isch.

[ändere] Wortschatz

[ändere] Düütsch und Holländisch

Es hät sehr vil Wörter, wo äm Holländisch oder am Dütsch sehr näch sind, si underscheided sich teilwiis eifach nur dur Luutverschiebige, Bedüütigsverschiebige oder -verängige. Die Verwandtschaft chunt devo, das d Angle und d Sachse vo Nordtütschland uf die britische Insle iigwanderet sind und deet di keltischi Bevölkerig in Weschte und Norde zruggdrängt händ.

Änglisch (hütigi Bedüütig)	verwants alemannisch Wort	verwants holländisches Wort
throw [θrəʊ̯] (werffe)	draie	draaien
warp [wɔːp] (sich verwerfe Metall)	werfe	werpen
kind [kaɪ̯nd] (fründli, nett)	Chind	kind
read [riːd] (lese)	roote	raden
write [raɪ̯t] (schriibe)	ritze	reet (entspricht dt. Ritze)
smart [smɑːt] (stechende Schmärz)	Schmärz	smart
wreak [riːk] (Raach uusüebe)	rääche	wreken
yell (schreie)	gäle/jodle
like (wie; gern haa)	gliich	gelijk
leap (gumpe)	laufe	lopen
stop (aahalte)	stopfe
knight (Ritter)	Chnächt
starve (verhungere)	sterbe	sterven
bone (Chnoche)	Bai (z.B. Nasebai)	been

[ändere] Dänisch

Die Verwandtschaft chunt vo de Wikinger, won mit irne Boot übers Meer uf Ängland cho sind, vor allem a de Oschtküschte und z Mittelängland. D Däne hend au längeri Zit über Mitellengland gherrscht (Danelag, 793-884). Überdiis sin d Angle urschprünglech an der norddütsch-dänische Küschte dehei gsi.

Änglisch	Dänisch	Alemannisch
first [fɜːst]	først [först]	Fürst
knife [naɪf]	kniv [kniv]	Kneif (Schustermesser), chnüüble
smile [smaɪl]	smile [smile]	schmunzle

[ändere] Französisch

Die Verwandtschaft chunt devo, das 1066 d Normane us Frankriich uf Ängland übere cho sind und d Macht überno händ. Wäred öppe zwäihundert Jaar isch Normanisch (Französisch) Regierigs- und Amtssprach gsi. Au spöter häd s Französische am änglische Hof no lang en grosse Iifluss gha. So werre franzöischi Fachusdrück wie cliché (Klischee), coup d'état (Staatsstriich) oder résumé (Läbenslauf) im änglische mit Akzänte gschriibe.

ibe.

Änglisch	Französisch	Alemannisch
jealous [ˈdʒɛləs]	jaloux, jalouse [ʒalu, ʒaluz]	iifersüchtig
publicity [pʌˈblɪsəti]	publicité [pyblisiteː]	Werbig, Reklaame
suggest [səˈdʒest]	suggérer [syɡʒeʀe]	suggeriere, vorschloo
beat (< A.Ängl. 'beatan')	battre	haue

[ändere] Latinisch un Griechisch

Sit dr Römerzitt het Latinisch middelbar, z.B. yber si Dochtersproch Französisch, oder au direkt uf die änglisch Sproch igwirkt. Latinisch und latinisierts Altgriechisch sin usserdem d Basis vum Vokabular vu vile englische Fachsproche. Latinisch-Romanische un griechischi Wörter stelle dorum dr yberwiegend Deil vum änglische Wortschatz. Obwohl Änglisch praktisch chei flektierendi Sproch meh isch, het s Latinisch umso stärcher in dr Konjugation vum Verb un dr Gerundial-Konstruktione uf die änglisch Sproch igwirkt.

Latinischi Wörter un ganzi Redewendige sin im änglische Legion: a.m. / p.m. heisst ante / post meridiem, AD stot fer anno domini, e.g. isch exempli gratia, e CV isch e curriculum vitae un 1992 isch fer d'Queen e annus horribilis gsi.

[ändere] Paralelle im Änglische un im Oberrhiinalemannische

[ändere] Grammatik

S Änglisch un s Alemannisch wiise bstimmti Paralelle uf, des soll am Oberrhiinalemannische ufzeigt wäre.

• Beidi Sproche sin in dr Deklination stark vereifacht: s git kenni lebändige Kasus-Ändunge meh.
• Dr Dativ wird im Änglische mit Präposition (to) un Akkusativ (the mother) umschriibe (I give it to the mother). Im Oberrhiinalemannische isch e präpositionali Konstruktion zum Deil notwändig, zum Deil meglig, aber nit zwingend. Allerdings stoht s Substantiv im Alemannische im Dativ. Dr Partikel im isch verkirzt üs "in em".
  --- notwändig: im Vatter (to the father), im e Maidli (to a girl), inere Mueter (to a mother), in Miätere (to mothers)
  --- meglig: (in) dr Mueter (to the mother), (in) miinere Mueter (to my mother), (in) sällere Muetter (to that mother), (in) miinem Vatter (to my father), (in) wäm / (in) wäne (to whom).
  Diä Verstärkung het mer aü Präpositionali Dativmarkiärig gnännt.

• E ächte Genitiv kännt s Änglisch numme no bi Persone; im Oberrhinalemannisch ischs ähnlig; Einzelheite lueg bi Genitiv.
  Father's car (s Vatters Auto)
  Miller's cat (s Millers Katz)
  in Peter's chair (uf s Peters Stuehl)

Die Paralelle het Gränze: "my father's car" mueß im Oberrhiinalemannische umschriibe wäre: (in) minem Vatter si Auto

Dr Genitiv vu Sache mueß im Änglische wiä im Alemannische mit Präposition (of bzw. vo) bildet wäre: "the colour of the houses" (d Farb vu dr Hiiser).

• Dr änglisch Üsdruck "I am doing something", wu arg viil vorkunnt, wird im Alemannische ganz ähnlig bildet. i bi am ebis mache. Anschtatt "I'm writing" heißts dno i bi am Schriibe, "I'm leaving" = i bi am Goh usw.

Die Paralelle sin wahrschiints zuefellig - si hänke drmit zämme, ass s Änglisch wies Alemannisch wennig reglementiert wore isch un sich Tendenze vu spontanem Sprochbrüch hän kenne durchsetze.

[ändere] Wortschatz

Bim Wortschatz kenne nit alli Ähnligkeite Zuefall sii, bi etlige ähnlige Werter isch vum e gmeinsame Ürsprung üszgoh.

Änglisch	ditschi Standardsproch	Oberrhiinalemannisch	ditschi Standardsproch	vermueteti Beziähig
wet	nass; feucht; Nässe	Wetti	Nässe durch ausgelaufenes Wasser	stammverwandt
knife	Messer	Gnibbe (Gniwwe)	stumpfes Messer	stammverwandt
look	schauen	luege	schauen	stammverwandt
delve	graben	dälbe (dälwe)	graben	stammverwandt
lift	hochheben	lubfe	hochheben	stammverwandt
listen	zuhören	loose (= hochalem.)	zuhören	stammverwandt
giggle	kichern	giigele (gickele)	kichern	stammverwandt
meadow (vo Altänglisch mædwe)	Wiese	Matte	Wiese	stammverwandt
yell	schreien	vergellschtere	Angst machen	stammverwandt
turnip	Rübe; weiße Rübe	Dornipp (Dirrlips)	Fütterrübe	Lehnwort
anyway	trotzdem, in jedem Fall	änewäg (einewäg)	trotzdem	Zuefall?
always	immer	alwäg (allewäg)	jedenfalls	Zuefall?

[ändere] Alemannisch as Hilf zum Änglisch lehre

Dr Wendelinus Wurth, Lehrer, Dichter un Lueginsland-Autor üs dr Ortenau, verdrittet, ass d Paralelle vum Alemannische zum Änglische e starki Hilf im Änglischunterricht sii kennte, aber d Vorurteil, wu d Lehrer gege dr Dialäkt hebe, diege ne de Wäg versperre. Er sälber nutzt Alemannisch in sinem Änglisch-Unterricht.

Dr Paul Adolf vu Owernah im Elsass het mehreri wisseschaftligi Publikatione zum Thema "Elsässisch as Hilf bim Änglisch lehre" gmacht. Do drzue ghert Mer lehre Ënglisch, e Lehrbuech mit 780 Sitte, wu d Grammatik uf Franzesisch erklärt wird, d Biispiil aber Elsässisch sin. In sinem dictionnaire comparatif multilingue (mehrsprochigs Verglichswerterbuech) wird dr germanisch un romanisch Wortschatz im Änglische vum Elsässische, Ditsche un vum Franzesische här erschlosse.

[ändere] Dialäkt

Im Änglische wird zwüsche Traditionele Dialäkt un Moderne- oder Mehrheitsdialäkt unterschiede (Änglisch: Traditional Dialects un Modern- oder Mainstream Dialects).

Moderni Dialäkt finde sich im ganze änglische Sprochruum, traditioneli drgege numme i denne Biet wo s Änglisch syt mindeschtens 500 Joor verbreitet isch; näbe sämtlichi änglischsprochigi Gegende usserhalb vo Grossbrittanie schliesst des au Irland (bis uf en Deil vo Nordirland wo diräkt vo Schottland us bsidlet worre isch), fascht ganz Wales, Weschtcornwall un s Schottische Hochland us. Usnaame sin zum Deil d Appalache im Oschte vo de USA un Neuschottland, wo sich ältri Dialäkt erhalte hen ^[12].

D traditionele Dialäkt lönn sich am beschte mit däm verglyche was im alemannische Sprochruum untereme urige Dialäkt verstande wird, wäärend d moderne Dialäkt sich mitem Français régional z Frankriich oder de Umgangssproche im dütsche Sproochruum verglyche lönn.

Vorallem i ländlichi un abglägeni Gegende vo Grossbrittanie un zum Deil au no städtischi Zentre vo Nord- un Weschtengland, usserdäm au Schottland, sin allerdings no Dialäktsprächer z finde ^[13]. Moderni Dialäkt uf dr andri Syte stönn em Standardänglisch un syni Dialäkt nöcher.

[ändere] Moderni Dialäkt

[ändere] Singlish

Es Biischpiil vom ne moderne Dialäkt isch e Variation vom Änglisch wo z Singapùùr gredet wird. Es wird au Singlish gnännt (vo singapore und english). Was dä Dialäkt uuszaichnet isch t Absänz vo Grammatik und abchürzige vo vil pruuchte Sätz und Bedüütige i es Wort oder e paar Wort. Zum Biischpiil: Can you come or can you not come?(Chasch cho oder chasch nüd cho?) wird zu Can or not?(wörtlich: Cha oder nüd?). Es anders Märkmaal isch t Mischig mit anderne Spraache wo au z Singapùùr gredet wärdet wiä Malei, Kantoniis, Hokien oder Tamil.

[ändere] Britische Insle

[ändere] Nordamerika

[ändere] Auschtralie un Noiseeland

[ändere] Südafrika

[ändere] Indie

[ändere] Traditioneli Dialäkt vo England

D traditionele Dialäkt gälte hüt als fascht ussgstorbe, dr Peter Trudgill het 1990 vunere „warschynts e Minderheit wo schrumpflet“ (a probably shrinking minority) gschrybe wo no traditioneli Dialäkt spricht. Dr John Wells schrybt scho 1982 dass „traditioneler Dialäkt am zruggwiche isch, überall do wonner überhaupt no present isch. Syni Sprecher ... sin e Minderheit wo ständig schwinded " (traditional-dialect is recessive everywhere that it persists at all. Its speakers...are a steadily decreasing minority). Traditioneler Dialäkt isch nooch ihm oft numme noo e „Errinnrig aa des wo d Grosseltre vo denne wo i de 1940er uf d Wält cho sin gsproche hen".

Dr Eugen Dieth isch unter andrem au en Dialäktforscher vum Änglische gsi.

Au wenn bi jedere Sproch d regionale Unterschiid fliessend sin, lönn sich mehreri Isoglossebündel feschtstelle wo e Ydeilig zuelönn. D wichtigschti Unterscheidig bi de Änglische Dialäkt isch zwüsche de Nordänglische un Südänglische (wo sich in e Zentrale un en Südlichere drännt) Dialäkt. Dr nördlichi Dialäkt het im allgemaine ältri Forme, dr Süde isch innovativer; d Gränz zwüsche de nördliche un südliche Dialäkt stimmt ungfäär mit derre zwüsche de angelsäggsische Chönigrych Northumbria un Mercia überei ^[14]. S Nordänglische setzt sich uf dr schottische Syte vo dr Gränz als Scots furt, wo allerdings no konservativer wie s Nordänglisch isch.

[ändere] Nordänglischi Dialäkt

D wichtigschti Isogloss wo s Nordänglisch vum Südänglisch dränt isch die zwüsche dr Ussproch vum altänglische /a/ i Wörter wie long un stone. Im Norde wird long miteme helle, churze /a/ usgsproche: lang, im Süde hygäge als churzes /ɔ/. S langi /a/ vum Altänglische i Wörter wie stān het sich entlang dr glyche Linie im Norder zumene /eɪ/ entwicklet, so dass stone dört als stane usgsproche wird, mitem glyche Vokal wie name. Im Süde het sich de Vokal hygäge zumene /oʊ/ entwicklet: stone.

Die Linie wo die Ussproche dränt verlauft entlang vum Fluss Humber.

Andri Luuterschinige wo als typisch für s Nordänglisch gälte, sin au südlich vum Humber im Zentralänglische verbreitet, vorallem de Yorkshire südlich vum Humber ghört dezüe. Dr Peter Trudgill zäält do uf:

• D Monophthong vo Wörter wie night un house sin im Norde erhalte, dr Früenoiänglischi Vokalwandel isch do überhaupt nüt oder numme zum Deil durchgfüert worre. Dr Vokal vo Wörter wie right, light oder night un vo house, out un cow isch en langs /i/ bzw /u/. S Wort house wird also im Nordänglische glych ussgsproche wie s Alemannisch Huus. Z Schottland werre right un night sogar no wie miteme alemannische <ch> als /rixt/ un /nixt/ usgsproche.
• Dr Vokal vo Wörter wie blind un find isch im Norde en churze Vokal /ɪ/, im Süde hygäge en Diphthong /aɪ/, wo sich usem lange /i/ entwickelt het. Im Norde werre die Wörter also praktisch glych wie im Dütsche usgsproche.

S Nordänglisch wird wiiderum in zwee Dialäkt ydeilt: De Northumberland Dialäkt un de Lower North Dialäkt. Dr traditioneli Dialäkt vo Schottland, s Scots wird separat bhandelt.

Dr Northumberland Dialäkt unterscheidet sich im Konsonantismus vum übrige Nordänglische.

• Als einzigi Landschaft vo England isch d Ussproch vo <wh> als [ʍ] erhalte wo s Änglisch sunscht en eifachs [w] het. Wörter wie whine (pläre) un wine (Wy) oder whales (Wäl) un Wales werre unterschidlich usgsproche.
• Als eini vo de ganz wenige Gegende vo England wird s [h] im Northumberland usgsproche: hill isch [hɪɫ] un nüt wie sunscht [ɪɫ].
• Dr Northumberland Dialäkt het e Zäpfli-r, also en uvulare Konsonant [ʁ] ^[15] wie au s Französisch un grossi Deil vum alemannische Sprochruum, wärend s Änglisch sunscht en [ɹ] oder sältener [ɾ] het. Des isch als Northumbrian burr bekannt.

Im Lower North Dialäkt finde sich die drei Merchmool nüt.

[ändere] Zentral- un Südänglischi Dialäkt

Bi de Zentrale un Südliche Dialäkt (Central un Southern Dialects) sin d Isoglosse weniger scharf wie bim nördliche Dialäkt un überschniide sich me. Beidi werre jeweils ine weschtliche un en öschtliche Dialäkt unterdeilt. D Gränz zwüsche de zentrale un südliche Dialäkt verlauft vo dr waliser Gränz bis zur Mündig vum Fluss Humber. Als Unterscheidigsmerchmool zwüsche de Dialäkt gälte nooch em Peter Trudgill:

• Abfall vum –r usser voreme Vokal. De Wandel het vor zirka 250 Joor vum Südoschte us ygsetzt un betrifft de Grossdeil vo England. Im Norde sin numme Northumbria, East Yorkshire un d Gegende um Liverpool, Manchester un Lancaster nüt betroffe; im Südweschte isch e grössres Gebiet wo grad weschtlich vo London, Northhampton un Burmingham aafängt. Wörter wie arm oder father sin imene nüt-rhotische (non-rhotic) Dialäkt [ɑːm] un [fɑːðə], imene rhotische (rhotic) Dialäkt hygäge [ɑːɹm] un [fɑː.ðɚ]; de Südweschtliche als rhotischer Dialäkt wird vum Südöschtliche un Zentrale Dialäkt als nüt-rhotischi Dialäkt drännt. Dr Abfall vum –r isch bi de moderne Dialäkt s allerwichtigscht Unterscheidigsmerchmool.
• D Ussproch vum churze-a i vo Wörter wie bat, bad oder man isch im Südoschte [æ] (die Ussproch wo vo dr BBC un vum Nordamerikanische Änglisch bekannt isch), sunscht aber offniger, IPA: [a]. De Luutwandel isch relativ jung un het vor zirka 200 Joor im Südoschte ygsetzt ^[16]. D Ussproch mit [æ] isch en Unterscheidigsmerchmool vum Südöschtliche Änglisch. De Dialäkt isch fascht mitem britische Standardänglisch identisch, wo nämli do entstande isch ^[17]. Er wird in en „Zentralöschtliche“ (Central East) un en „Eastern Counties“ Dialäkt unterdeilt. Merchmool vum letschtere sin d Erhaltig vum [h] (wie im Northumbrian) un dr Zämmefall vum Diphthong [əʊ̯̯] un [ʊ] als [ʊ]; road reimt sich do mit good ^[18].

Dr Zentrale Dialäkt stoot im Übergang zwüschem Nord- un Südänglische. Usserdäm findet sich im Weschtliche Zentralänglisch zwei bsundri Merchmool:

• D Verschiebig vo lang > long (lueg bi Nordänglisch) isch im Zentralweschte komplet durchgfüert worre. Do het au land un man en churzes /ɔ/: lond un mon ^[19].
• Dr Konsonant [g] wo nooch /n/ sunscht überall abgfalle isch un [ŋ] hinterlo het (z.B sing, [sɪŋ] oder tongue [tʌŋ]) isch im Zentralweschte erhalte. Sing un tongue sin do [sɪŋg] un [tʌŋg].

Die Luutmerchmool wo folge finde sich vorallem je wyter weschtlich mer goot un sin typisch für s Südweschtliche Änglisch.

• Imene grosse Deil vum Südweschte sin d stimmlose Frikativ (IPA: [f], [θ], [s] un [ʃ]) am Wortaafang stimmhaft: [v], [ð], [z] un [ʒ]. seven isch do zeven un s County Somerset wird vo Yheimischi Zomerset gnännt.
• Dr Diphthong [oʊ̯̯] vo Wörter wie cold isch [aɪ̯]. No reimt sich do mit now.
• D Yfüegig vumene [w] vor [o] un vor [ɔɪ̯]. Old un boil sin do wold ([wɔʊ̯̯ɫd]) un bwile ([bwɔɪ̯ɫ]).
• /t/ un /d/ werre am Aafang vunere unbetonte Silbe voreme Vokal zumene "tap": [ɾ]. City hört sich do wie ciddy aa: [sɪɾi]. De Luutwandel isch au im ganze Nordamerikanische un Australische Änglisch verbreitet.
• S langi /u/ vo Wörter wie boot oder food isch do zentral [ʉ] (de Luut ähnelt em Alemannische "ü").
• Dr Abfall vum /l/ am End vumene Wort; school oder fool sin do schoo un foo.

[ändere] Gschicht

D Sprochgschicht vum änglischi loot sich i drei Periode yteile. D'erschti Phas goht vo 500 bis circa 1100 (normännischi Erobrig) un wird als Altänglisch oder Angelsäggsisch bezeichnet. D sprochlichi Period noochem Altänglisch wird als Mittelänglisch bezeichnet un goht bis zur Grosse Vokalverschiibig im 15te Johrhundert. Druf gfolgt isch s Früehnoiänglisch, wo sich vum hütigi Änglisch nüt bsunders unterschyde het.

[ändere] Altänglisch

D'änglischi Sproch goht uf d'Bsiidlig vo England durch Angle, Saxe un Jüte im 6te Johrhundert zrugg. Als Aafang vum Änglisc wird s'Johr 500 aagsetzt, allerdings het sich d'Sproch am Aafang sicher nüt vo de germanischi Dialäkt ufem Feschtland unterschide. Bsunders nah verwandt gsi isch Altänglisch mit dr altfriesische Sproch un d'beidi Sproche hen zum Teil sogar d'glyche Luutverschiebige durchgmacht. Au hüt isch Friesisch die Sproch wo mitem Änglisch am engschte verwandt isch. D'Grundlag vum Altänglisch isch no vorallem s'Germanisch gsi, ersch in dr Periode vum Mittelänglisch isch s'starki französischi Element dezuecho. Öber 80-85% vum altänglischi Vokabular wird hüt nümm bruucht.

[ändere] Yfluss vo andri Sproche

[ändere] Cheltischi Spure

D'cheltischi Bvölkrig vo Britannie isch zum Teil vertrybe worre, zum allergröschte Teil aber assimiliirt worre; numme in abglegeni Regione hen sich cheltischi Sproche chönne halte. In dr änglischi Sproch finde sich allerdings absolut überhaupt e chei cheltischi Wörter (bis uf spöteri Entlehnige usem walisischi un gälischi), au Flurname wo uf d'Chelte zruggönn sin üsserscht selte. Des bedütet allerdings nüt dass d'Britannier alli vo de Germane totgschlage worre sin, aber s Cheltischi het als Sproch vo de Unterworfeni chei bsunders Prestige mehr gha. Des stoht im starke Gegesatz zum alemannische Sprochruum, wo vo cheltischi un romanischi Flurname regelrächt übersäht isch.

[ändere] Latiinisch

Durch de Status vum Latiin als Chultursproch un Lingua Franca het s Altänglisch e Aazahl vo Latiinischi Lehnwörter überno. D'latiinischi Lehnwörter lönn sich i drei Schichte yteile: d'erschti stammt no us dr Zit vor dr Bsiidlig vo England, d'zweite us dr Zit nooch dr Chrischtianiisirig vo de Engländer, d'dritti schliesslich usem Mittelänglisch nooch dr normännischi Erobrig.

[ändere] Skandinavischi Yflüss

De gröschti Yfluss im Altänglisch isch de vo de skandinavischi Sproche vo de Wikinger, vorallem vo de Däne. Bsundrigs im 9te un 10te Johrhunder sin viili altäglichi Wörter usem Altnordisch entlehnt worre. D'skandinavischi Lehnwörter werre vo de meischt Änglischsprochigi nüd als Fremd erchannt, so zum Byspiil sky (Himmel), leg (Bei), cake (Chueche), husband (Ehemaa), oder au s'Pronom they. S'git au e Theori, wonooch dr Verluscht vum Kasussyschtem durch d'Däne usglösst worre isch, möglicherwys durch d'Bildig vonere Mischsproch us Änglisch un Dänisch. D'Theori stützt sich zum Byspiil do druf dass d'Fäll z'erscht im dänisch bsetzte Norde verschwunde sin, un ersch spöter im unabhänigi Süüde.

[ändere] Syntax

Dodurch dass s Änglisch domols so stark inflektiirt gsi isch, het au d'Satzstellig chönne freier sy. Theoretisch sin alli säggs Stellige vo Subjekt, Objekt un Verb möglich gsi; zum Byschpiil um ei Teil vum Satz als bsunders wichtig z'markiire. In Würklichkeit sin aber mangi Satzstellige trotzdem hüüfiger wie andri gsi. Am hüüfigschte isch s'Verb in zweiter Position, wie im Dütsche, oder am Schluss gsi, mit freie Position vo Subjekt un Objekt. In Sätz ohni bsunderi Ufmerksamkeit uf ei Satzteil isch d'Satzstellig also entweder SVO:

• and þa Deniscan ahton sige
• un d' Däne gwunne Siig (un d’Däne hen de Siig gwunne)

oder SOV gsi:

• þæt hie þone Godes mann abitan scolden
• dass sii de Gottes Maa verschlinge sotte (so dass sii de Maa vo Gott verschlinge sotte)

Wenn e Teil vum Satz bsunders wichtig gsi isch, het mer s chönne aa de Aafang stelle:

• þa stowe habbaþ giet his ierfenuman
• de Platz hen no syni Erbnemer (dä Platz hen syni Nochfahre immer no)

Au miteme Adverb het e Satz chönne aafange:

• þy ilcan geare gesette Ælfred cyning Lundenburg
• des glychi Johr belagert Alfred Chönig London (im glychi Johr het de Chönig Alfred London belagert)

Dodurch dass es s Hilfsverb do ("tue") nonüt ggee, het sin Froge durch s'Vertuusche vo Subjekt un Objekt gformt worre, gnau wie im Alemannisch:

• Hwæt segest þu yrðling?
• Was seisch du Buur?
• Wære þu todæg on huntoðe?
• Warsch du hüt uf Jagd?

Usserdem isch d'doppelti Verneinig wo hüt vo änglischi Sprochpuriste als grottefalsch aagsehe wird, im Altenglisch d Regel gsi:

• ne geseah ic næafre þa burg
• nüt gsehe i nie d Stadt (i han d'Stadt nie gsehe)

Im hütige Änglisch isch d'Satzstellig uf Grund vum Verluscht vo de Fäll feschtgleit (Subjekt- Verb- Objekt).

[ändere] Dialäkt

S Altänglisch het e Viilfalt vo Dialäkt gha. D'viir wichtiggschti sin s Merzisch, s Northumbrisch, s Kentisch un s Weschtsäggsisch gsi. Die viir Dialäkt hen mit de verschiidni änglischi Chönigrych überiigstimmt un sin durchus verschriftet gsi. Im Gägesatz zu de althochdütschi Dialäkt isch s Altänglisch zimli guet überliifert; s Latiinisch isch nämli nüt gar so oft als Amts- un Schriftsproch bnutzt worre, wie im althochdütsche Sprochruum. Zwei vo denne Chönigrych, Mercia un Northumbria, sin spöter vo de Wikinger underworfe worre, während Kent un e Teil vo Mercia erfolgrych verteidigt worre sin. Nochdäm d angelsäggsischi Chönigrycher 878 vum Alfred dr Grossi vereinigt worre sin, hen d regionali Dialäkt uf Choschte vum Weschtsäggsischi Dialäkt aa Bedütig verlore. Zwar isch immer no uf andri Dialäkt gschrybe worre, dr Grossteil vo de schriftlichi Quelle isch aber im Dialäkt vo Wessex gschrybe. Des loht sich vorallem uf d'politischi Zentraliisirig zruggführe, wo de Dialäkt vo Wessex zur Amtssproch erhobe het. Usserdem sin jetz viili früeher numme mündlich überliiferti Teggscht uf Änglisch übersetzt worre, allerdings vorallem vo Lüt us Wessex. Noii Schriftdialäkt usserhalb vo Wessex sin nooch dr Zentraliisrig nümm entstande.

[ändere] Byspiil

S Vaterunser (imene Weschtsäggsische Schriftdialäkt)

Fæder ure þu þe eart on heofonum,

Si þin nama gehalgod.

To becume þin rice,

gewurþe ðin willa, on eorðan swa swa on heofonum.

urne gedæghwamlican hlaf syle us todæg,

and forgyf us ure gyltas, swa swa we forgyfað urum gyltendum.

and ne gelæd þu us on costnunge, ac alys us of yfele. soþlice.

[ändere] Literatür/Quelle

• Wendelinus Wurth: Erlickert. Lueginsland vum 30. 9. 2000, Badischi Zittig
• Paul Adolf: Mer lehre Ënglisch. Guide pratique de conversation et de grammaire anglaise pour Alsaciens. 2002. ISBN 2-84629-064-4
• Paul Adolf: dictionnaire comparatif multilingue - Français, Allemand, Alsacien, Anglais. Strasbourg 2006, ISBN 2-84512-038-9

1. ↑ CIA World Factbook, Field Listing - Languages (World).
2. ↑ English language. Columbia University Press: (2005). vum 2007-03-26.
3. ↑ http://www.oxfordseminars.com/Tesol/Pages/Teach/teach_20000jobs.php
4. ↑ {{cite web| url = http://www.census.gov/prod/2005pubs/06statab/pop.pdf| title = U.S. Census Bureau, Statistical Abstract of the United States: 2003, Section 1 Population| format = pdf| publisher = U.S. Census Bureau| pages = 59 pages| language = English
5. ↑ ^{5,0 5,1} The Cambridge Encyclopedia of the English Language, Second Edition, Crystal, David; Cambridge, UK: Cambridge University Press, [1995 (2003-08-03).]
6. ↑ Mother Tongue, 2001 Counts for Both Sexes, for Canada, Provinces and Territories - 20% Sample Data, Census 2001, Statistics Canada.
7. ↑ 2001 Census QuickStats: Australia Main Language Spoken at Home. The figure is the number of people who spoke English only at home.
8. ↑ Census in Brief, page 15 (Table 2.5), 2001 Census, Statistics South Africa.
9. ↑ Languages spoken, 2006 Census, Statistics New Zealand. No figure is given for the number of native speakers, but it would be somewhere between the number of people who spoke English only (3,008,058) and the total number of English speakers (3,673,623), if one ignores the 197,187 people who did not provide a usable answer.
10. ↑ Some Comments on Spelling Reform. Mario A. Pei American Speech, Vol. 21, No. 2. (Apr., 1946), pp. 129-131
11. ↑ Obstacles to Spelling Reform. William J. Stevens. The English Journal, Vol. 54, No. 2. (Feb., 1965), pp. 85-90.
12. ↑ Wells, J.C. 1982. Accents of English 1. Cambridge University Press. Syte 4
13. ↑ Trudgill, Peter. 1990. The Dialects of England. Basil Blackwell: Cambridge, Massachusetts. Syte 5
14. ↑ Trudgill, Peter. 1990. The Dialects of England. Basil Blackwell: Cambridge, Massachusetts. Syte 34
15. ↑ Wells, J.C. 1982. Accents of English 2: The British Isles. Cambridge University Press. Syte 368
16. ↑ Trudgill, Peter. 1990. The Dialects of England. Basil Blackwell: Cambridge, Massachusetts. Syte 29
17. ↑ Trudgill, Peter. 1990. The Dialects of England. Basil Blackwell: Cambridge, Massachusetts. Syte 44
18. ↑ Trudgill, Peter. 1990. The Dialects of England. Basil Blackwell: Cambridge, Massachusetts. Syte 43
19. ↑ Trudgill, Peter. 1990. The Dialects of England. Basil Blackwell: Cambridge, Massachusetts. Syte 23