Christentum
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Christetum« |
S' Christetum isch mit ca. 2 Milliarde Ahänger vor em Islam (ca. 1,2 Milliarde) un em Hinduismus (ca. 800 Millione) die grösst Religion uf dr Erde un eini vu dr fümf Weltreligione. Glegentlich wird mit em Begriff au d' Christenheit – d'Gsamtheit vu dr Ahänger vu sällere Religion – bezeichnet.
Dr Begriff Christetum (v. grich. χριστιανιμός /christianismós/) wird erstmols ime Brief vum syrische Bischof Ignatios vu Antiochie erwähnt. D'Ahänger vum Christetum nenne sich selber Christe, nooch Jesus Christus. D'Apostelgschichte schribt, dass d'Noochfolger Christi dr Namme Christe zerst vu dr Ugläubige vu dr syrische Stadt Antiochia (hyt Antakya, in dr Türkei gläge) erhalde häbe, wo si nooch dr erste Verfolgige z'Palästina ani gflohe seie.
S'Christetum isch e monotheistischi, gstifteti un missionierendi Religion. Ihri Wurzle lige im Judetum, in Palästina, zue dr Zitt vu dr römische Herrschaft am Afang vum 1. Johrhundert. S'Christetum got nooch eigener Darstellig zruck uf d'Ahänger vum jüdische Wanderprediger Jesus von Nazaret. De Jesus wird vo de Christe als Christus (dr Gesalbti), also dr jüdischi Messias, verehrt, sowie als dr Mensch wordeni Sohn Gottes. Näbem Jesus isch dr Apostel Paulus dur si Missionierig vu Nicht-Jude dr ander Religionsstifter.
Dr Chern vu dr christliche Religion rüehrt nooch ihrem Selbstverständnis us ere Zuewendig Gottes an dr Mensch. In sällere Zuewendig, wu sich dr Herrgott drbi offebart bzw. sich selber erschliesst, wird d'Beziegig Mensch-Welt-Gott chlärt. Wie alli Religione mit Exklusivitätsaspruch verstoht sich s'Christetum selber entweder als dr älleinig Ort, wo sich dr Herrgott dr Mensche zuegwendet het oder zuemindest als dr Ort, wo er säll in agmessenster, chlärtister un uüberholbarer Wiis due het. Nooch dr ersten Position werre alli andere Religione als uzuelässigi un umöglichi Versuech vum Mensch angluegt, mit sine Astrengige un „Wercher“ im Gott, oder des, was er defür haldet, z'gfalle un sich ihm z'nächere; die ander siht sälli Versuech als uzueriichend chlärti a. Sälli Chlärig, wo in Gottes Offebarig gschiht, isch aber fer beidi vu sällene Positione e Gschenk (Gnade) Gottes, chei aktivs Due vum Mensch.
Mehrheitlich herrscht im Christetum dr Glaube vor, dass dr Herrgott sich im Jesus Christus dr sündige Menschheit zuegwendet het. Dr Tod Jesu Christi am Chrüz wird debi als dienendi Erlösertat Gottes agsähe. Im Jesus sei somit d'Schuld un d'Sünde vu dr gsamte Menschheit ufghobe, wobi d'Wirksamkeit vu sällere Sündevergäbig fer dr einzelne vu sällem sinere glaubende Anahm vum Gnadegschenk abhänge dät. Als Initialzündig vum christliche Glaube giltet d'Erschliessig vu sällere Gwissheit an Ostere, im dritte Dag nooch dr Chüzigig Jesu, wo dr Herrgott am Jesus d'Uferstehig bzw. Uferweckig als erstem vu allene Mensche gwirkt un demit d'Botschaft vum Jesus vu Nazareth bestätigt ha soll. Dur säller Oster- bzw. Uferstehigsglaube isch die christlich Gmeinschaft („Chilche“ entstande).
E witters Chennzeiche vum Christetum isch s'Bechenne vum Jesus vu Nazareth als „Christus“, „Sohn Gottes“ etc. (Hoheitstitel). Sällen Glaube het mer versuecht, zämme mit dr Erinnerig an dr Jesus vu Nazareth als em Initiator vu dr Gmeinschaft un em Glauben an dr Jesus Christus, als em Verchünder vu dr Botschaft Gottes, im historisch gewaxene und in mehrere Konsensbewegige festglegte nöitestamentliche Kanon authentisch festzhebe un z'bewahre.
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Chrischtligi Religionsüsiäbung
Im Zäntrum vu dr chrischtlige Religionsüsiäbung stoht s Gebätt. Do wird Gott agsproche - mer dankt em, bittet oder duet e lobe. S wichtigscht Gebätt in allene Konfessione isch s Vatterunser - des isch e Gebätt, wu dr Jesus noch Matthäus 6, 9-13 in sinene Jinger esälber glehrt het.
In dr grischtlige Gottesdiänscht spiilt s gmeinsam Gebätt un s Bätte in Form vu Gsang e großi Roll. E bsunderi Form vum Gottesdiänscht isch d Heilig Mäss (in dr katholische un orthodoxe Kirch) un dr Gottesdiänscht mit Abendmahl (in dr proteschtantische un reformiarte Kirche). In allene Forme wird Brot un zum Deil Wii verzehrt, alli wäre uf s gmeinsam Z-Obe-Ässe vum Jesus mit sinene Jinger (12 ängschte Ahänger) zruckgfiährt, wu noch em Obe, bevor e gfange gnumme wore isch, stattgfunde het. Noch em Matthäus 26, 26-30 het dr Jesus do gsait:
- "Wo si am Ässe sy gsi, nimmt Jesus e Bitz Brot, seit der Lobspruch, bricht nen abenand, git ds Brot de Jünger und seit: "Nät, ässet, das isch my Lyb." Und er nimmt der Bächer, seit der Lobspruch und git ne ne und seit: Trinket alli druus, das isch mys Bluet für ds Bündnis. I gibe's für vili, dass ne d Sünde vergä wärde. (...)" (zitiärt noch Ds Nöie Teschtamänt bärndütsch)
S Abendmahl (bi dr Katholike: d Kummion) wird vu dr verschiidene Konfessione unterschiidlig interpretiärt - so hän aü dr Luther, dr Zwingli un dr Calvin do unterschiidlichi Uffassunge gha. Bi dr Katholike isch offiziäll nit erwinscht, ass Glaibigi vu andere Konfessione an dr Kummion teilnämme.
[ändere] Liturgiisproch
D Sproch, wu im Gottesdiänscht un bi andere Glaübenshandlunge verwändet wird, isch nit immer d normal Volkssproch. So isch d Liturgiisproch in dr griächische Orthodoxii e elters Griächisch, wu siter mehrere Johrhunderte stoh bliibe isch un nit ohni witters verständlig isch. In dr slawische Orthodoxii spilt s'Chilcheslawisch e ähnlichi Rolle.
In dr Katholische Kirch isch bis in d 60er Johr vum letschte Johrhundert Latiinisch Liturgiisproch gsii, e Sproch, wu vu dr meischte Glaibige iberhaüpt nit verstande wore isch. Des isch scho im 16. Johrhundert vu dr Reformatore as Missstand agsähne wore un eine vu dr Grind fir d Reformation un Kirchspaltung gsii. Friili isch d Bredigt aü in dr latiinische Zit in dr Landessproch gsii.
Im alemannische Sprochrüüm isch normalerwiis d Amtssproch Liturgiisproch. Des bedittet, ass im Elsass Franzesisch stark vorherrscht, in dr andere alemannische Landschafte üsserhalb vu dr Schwiz standardditsch, in dr Schwiz wird friili viilmol d Bredigt un eventuell anderi Deil vum Gottesdiänscht uf Alemannisch ghalte. Im Elsass gits sälte elsässerditschi, standardditschi oder bilinguali (ditsch un franzesisch zämme) Gottesdiänscht.
[ändere] D Schbaltig vom Chrischdedum
S Chrischdedum as dogmatischi Religion het sich scho immer schwer do mit Ideä wo abgwiiche si vom offizielle Dogma. So hai sich im Verlauf vo dr Gschicht mit jeder grössere Usenandersetzig neui Deil vo de Chille, wo scho beschdande hai, abgschbaldet.
S Verhältnis vo de verschiidnige Chille zuenander isch im allgemeine schlächt gsi und het sich öfters in Verfolgige und Chrieg güsseret. Im zwanzigschde Johrhundert het sich underem Iidruck vo dr Verbreitig vom Atheismus än interkonfessionelli Bewegig entwicklet wo as Ökumene dr Dialog zwüsche de Chille, aber au mit andere Religione will fördere.
[ändere] Quälle
Ds Nöie Teschtamänt bärndütsch (Übersetzig: Hans und Ruth Bietenhard), Bern 1983
