Australia
Z Wikipedii
Australia (Związek Australijski) - kraj położony na Półkuli południowej, obejmujący najmniejszy kontynent świata, wyspę Tasmanię i inne znacznie mniejsze wyspy na Oceanie Indyjskim i Atlantyckim. Krajami sąsiadującymi z Australią na północy są: Indonezja, Timor Wschodni i Papua-Nowa Gwinea; na północnym-wschodzie: Wyspy Salomona, Vanuatu oraz Nowa Kaledonia; na południowym-wschodzie: Nowa Zelandia. Australia jest jedynym państwem, które jest również kontynentem.
Stanowi szóste pod względem powierzchni państwo świata.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie nazwy
Nazwa Australia odnosząca się do kontynentu pochodzi od określenia Terra Australis, którego używali Europejczycy aż do połowy XVIII w. Jest to określenie łacińskie i znaczy Ziemia Południowa (łac. terra - ziemia, australis - południowy,-a).
[edytuj] Ustrój polityczny
Australia jest członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów, zachowującym w aktach prawnych nazwę dominium. Ustrojem politycznym jest formalnie federacyjna monarchia konstytucyjna z dwuizbowym parlamentem. Konstytucja z 1900 (z późniejszymi zmianami); głową państwa jest Królowa Australii (obecnie Elżbieta II) reprezentowana przez gubernatora generalnego. Tytuł Królowej Australii został nadany panującemu monarsze brytyjskiemu w 1971 przez australijski parlament.
Praktycznie głową państwa jest gubernator generalny Australii Michael Jeffery reprezentujący królową Australii Elżbietę II. Premierem Australii jest Kevin Rudd. Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy parlament, wyłaniany w wyborach powszechnych: Senat o kadencji 6-letniej, liczący 76 senatorów: po 12 przedstawicieli każdego stanu i po 2 przedstawicieli Terytorium Północnego i Australijskiego Terytorium Stołecznego (co 3 lata połowa składu jest odnawiana) oraz Izba Reprezentantów o kadencji 3-letniej, licząca 150 deputowanych, wybieranych proporcjonalnie do liczby ludności; system wyborczy do Senatu jest mieszany.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd formalnie pod przewodnictwem gubernatora generalnego, a faktycznie z premierem na czele, powołany przez gubernatora generalnego w imieniu królowej i odpowiedzialny przed Izbą Reprezentantów; do wyłącznej kompetencji władz federalnych należą sprawy: obrony, polityki zagranicznej, handlu zagranicznego i imigracji.
Prawa wyborcze (ograniczone cenzusami osiadłości) przysługują obywatelom, którzy ukończyli 18 lat. Wybory w Australii są obowiązkowe dla wszystkich obywateli, kara za nieoddanie ważnego głosu wynosi 50$. Według przepisów wyborczych obywatel zobowiązany jest oddać ważny głos. Głosowanie jest tajne.
Wymiar sprawiedliwości sprawują: Federalny Sąd Najwyższy, Sąd Federalny (sprawy gosp. i bankructwa), Australijski Sąd Rodzinny oraz stanowe sądy najwyższe i sądy jednostek terytorialnych.
Każdy stan ma własną konstytucję, 2-izbowy organ ustawodawczy (z wyjątkiem Queenslandu, gdzie istnieje parlament 1-izbowy) i rząd stanowy; na czele stanów stoją gubernatorzy mianowani przez monarchę bryt. na wniosek rządu Australii; stany dzielą się na hrabstwa, okręgi i miasta (z organami samorządowymi radami municypalnymi).
[edytuj] Historia
Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Australii.Australia została odkryta przez Portugalczyków, którzy w tym czasie zakładali swe bazy handlowe w Indiach, Azji Płd.-Wsch. i w Chinach. Australia ich jednak nie zainteresowała, gdyż wydawała się niezamieszkana i nieprzyjazna dla Europejczyków pod względem przyrodniczym i klimatycznym. Podobnie Holendrzy, którzy penetrowali w XVII wieku zachodnie i północne wybrzeża kontynentu, zadowolili się jedynie nazwaniem go Nową Holandią.
Badania wskazują, że Australia była już zasiedlona 60 tys. lat temu przez ludzi przybyłych z Azji. Byli to Aborygeni. W 1787 r. na teren owego kontynentu przybył biały człowiek - statki z więźniami z Anglii, Szkocji, Walii. Większość więźniów po odbyciu kary osiedliła się na australijskich ziemiach.
Wnętrze kontynentu Australii było nie zbadane aż do początków XIX wieku.
Wielu badaczy starało się dotrzeć w głąb kontynentu, dla wielu skończyło się to śmiercią (jednym z nich był William Wills).
[edytuj] Geografia
Zobacz więcej w osobnym artykule: Geografia Australii.
Australia to szósty pod względem wielkości kraj świata, położony na kontynencie australijskim będącym najmniejszym spośród wszystkich kontynentów. Najgęściej zaludnione jest wschodnie i południowo-wschodnie wybrzeże. Australia leży na półkuli południowej i wschodniej. Jest to jeden z najbardziej płaskich kontynentów ze średnią wysokością 330 m i 9cm.
[edytuj] Demografia
Ludność kraju: 21 152 000 (w 2007 roku), co czwarty mieszkaniec urodził się za granicą.[1]
[edytuj] Miasta Australii
Zobacz więcej w osobnym artykule: Miasta Australii.Do największych miast Australii należą:
| Miasto | Ludność | Stan | |
|---|---|---|---|
| 1 | Sydney | 4 293 100 | Nowa Południowa Walia |
| 2 | Melbourne | 3 730 000 | Wiktoria |
| 3 | Brisbane | 1 810 900 | Queensland |
| 4 | Perth | 1 507 900 | Australia Zachodnia |
| 5 | Adelajda | 1 138 833 | Australia Południowa |
| 6 | Gold Coast | 554 628 | Queensland |
| 7 | Newcastle | 512 000 | Nowa Południowa Walia |
| 8 | Canberra | 323 000 | Australijskie Terytorium Stołeczne |
| 9 | Wollongong | 274 000 | Nowa Południowa Walia |
| 10 | Sunshine Coast | 212 900 | Queensland |
| 11 | Geelong | 205 000 | Wiktoria |
| 12 | Hobart | 202 000 | Tasmania |
| 13 | Townsville | 165 059 | Queensland |
| 14 | Cairns | 130 000 | Queensland |
| 15 | Toowoomba | 119 133 | Queensland |
| 16 | Darwin | 111 300 | Terytorium Północne |
| 17 | Launceston | 98 000 | Tasmania |
| 18 | Coffs Harbour | 97 425 | Nowa Południowa Walia |
| 19 | Mackay | 78 000 | Queensland |
| 20 | Bundaberg | 74 000 | Queensland |
| 21 | Alice Springs | 28 000 | Terytorium Północne |
[edytuj] Statystyki demograficzne
| Wykres Demograficzny Australii | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||
| Historyczna Populacja | |||||
| Rok | Populacja | Zmiana proc. | Rok | Populacja | Zmiana proc. |
| 1900 | 3 765 400 | — | 1960 | 10 392 000 | 25,1% |
| 1910 | 4 525 100 | 20,2% | 1970 | 12 663 000 | 21,9% |
| 1920 | 5 411 000 | 19,6% | 1980 | 14 726 000 | 16,3% |
| 1930 | 6 501 000 | 20,1% | 1990 | 17 169 000 | 16,6% |
| 1940 | 7 078 000 | 8,9% | 2000 | 19 169 000 | 11,6% |
| 1950 | 8 307 000 | 17,4% | 2007 | 20 434 000 | 10,6% |
| (2007) | |
|---|---|
| Liczba ludności | 20 434 176 |
| Ludność według wieku | |
| 0 - 14 lat | 19,3% |
| 15 - 64 lat | 67,4% |
| ponad 64 lata | 13,2% |
| Wiek (mediana) | |
| W całej populacji | 37,1 lat |
| Mężczyzn | 36,3 lat |
| Kobiet | 38 lat |
| Przyrost naturalny | 0,82% |
| Współczynnik urodzeń | 12,02 urodzin/1000 mieszkańców |
| Współczynnik zgonów | 7,56 zgonów/1000 mieszkańców |
| Współczynnik migracji | 3,78 migrantów/1000 mieszkańców |
| Ludność według płci | |
| przy narodzeniu | 1,05 mężczyzn/kobiet |
| poniżej 15 lat | 1,05 mężczyzn/kobiet |
| 15 - 64 lat | 1,02 mężczyzn/kobiet |
| powyżej 64 lat | 0,79 mężczyzn/kobiet |
| Umieralność noworodków | |
| W całej populacji | 4,57 śmiertelnych/1000 żywych |
| płci męskiej | 4,95 śmiertelnych/1000 żywych |
| płci żeńskiej | 4,16 śmiertelnych/1000 żywych |
| Oczekiwana długość życia | |
| W całej populacji | 80,62 lat |
| Mężczyzn | 77,75 lat |
| Kobiet | 83,63 lat |
| Rozrodczość | 1,76 urodzin/kobietę |
[edytuj] Religia
Zobacz więcej w osobnym artykule: Religie rodzime Australii i Oceanii.Zgodnie z rządowym cenzusem z 2006 roku, 63,8% Australijczyków to chrześcijanie, 2,1% to buddyści, 1,7% stanowią muzułmanie, 0,7% hinduiści, 0,4% żydzi, 1,2% wyznawcy pozostałych niechrześcijańskich religii i sekt, a 30,6% nie identyfikuje się z żadną religią. Wśród chrześcijan największą grupę stanowią katolicy (25,8% ludności) i anglikanie (18,7%). Większość Australijczyków na co dzień nie przywiązuje zbyt dużej wagi do praktyk religijnych. Zaledwie 1,5 miliona chrześcijan regularnie bierze udział w niedzielnych nabożeństwach, co stanowi około 7,5% Australijczyków, przy czym świątynie katolickie są odwiedzane częściej niż świątynie protestanckie.
[edytuj] Gospodarka
Zobacz więcej w osobnym artykule: Gospodarka Australii.Australia należy do krajów rozwiniętych, gospodarkę Australii cechuje daleko posunięta koncentracja produkcji oraz centralizacja kapitału. Największe organizacje produkcyjno-usługowe to: Broken Hill Proprietary (BHP), Colonial Sugar Refining, Imperial Chemical Industries, Telstra.
[edytuj] Kultura
Pierwsze amatorskie przedstawienia teatralne odbywały się w teatrach więziennych. Pierwszy teatr w kraju powstał w Sydney (1830) i nazywał się Theatre Royal. Obecnie w miastach jest bardzo dużo teatrów.
[edytuj] Media
Pierwszą australijską gazetą była "Sydney Gazette and the News South Wales Advertiser" (wydawany w latach 1803-1842). Główne dzienniki i czasopisma są w rękach korporacji prasowych takich jak: "Sydney News Ltd." i "The Herald Sun". W Australii ukazuje się 3000 gazet. Największe dzienniki to: "The Herald Sun" (założony w 1840, nakład 558 800 egzemplarzy) i "The Daily Telegraph" (założony w 1879, nakład 442 000 egzemplarzy). Wśród czasopism kobiecych prowadzi "Australian Women's Weekly" (założony w 1933, nakład 1 230 000 egzemplarzy). Agencje prasowe: "Australian Agency Press" (AAP, założona w 1935 w Melbourne, obecna centrala w Sydney) i "Australian United Press Ltd." (AUP).
Radio Australijskie rozpoczęło nadawanie 13 listopada 1923 r. a telewizja 1 listopada 1956 r. Działa telewizja i radio państwowe oraz stacje komercyjne, etniczne i środowiskowe. Media publiczne nadzoruje Australian Broadcasting Corporation (ABC), jest finansowana przez państwo (abonament zniesiono w 1974r.). Istnieje jedna państwowa stacja telewizyjna i 4 stacje radiowe. W Australii nadaje około 50 komercyjnych stacji telewizyjnych i około 140 radiowych.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Dziennik Polska-Europa-Świat, 28.08.2007 r., str 14
[edytuj] Zobacz też
- Australia (kontynent)
- Podział administracyjny Australii
- Oświata w Australii
- Fauna Australii
- Egzonimy Australii
[edytuj] Linki zewnętrzne
Stany i terytoria
Australia Południowa • Australia Zachodnia • Australijskie Terytorium Stołeczne • Nowa Południowa Walia • Queensland • Tasmania • Terytorium Jervis Bay • Terytorium Północne • Wiktoria
Terytoria zależne
Australijskie Terytorium Antarktyczne • Norfolk • Wyspa Bożego Narodzenia • Wyspy Ashmore i Cartiera • Wyspy Heard i McDonalda • Wyspy Kokosowe • Wyspy Morza Koralowego
Australia • Fidżi • Kiribati • Mikronezja • Nauru • Nowa Zelandia • Palau • Papua-Nowa Gwinea • Samoa • Tonga • Tuvalu • Vanuatu • Wyspy Marshalla • Wyspy Salomona
Terytoria zależne
Baker • Clipperton • Guam • Howland • Jarvis • Johnston • Kingman • Mariany Północne • Midway • Niue • Norfolk • Nowa Kaledonia • Palmyra • Pitcairn • Polinezja Francuska • Samoa Amerykańskie • Tokelau • Wake • Wallis i Futuna • Wyspa Bożego Narodzenia • Wyspy Ashmore i Cartiera • Wyspy Cooka • Wyspy Kokosowe • Wyspy Morza Koralowego
Integralne części państw położonych poza Australią i Oceanią
Hawaje (część Stanów Zjednoczonych) • Papua, Papua Zachodnia (część Indonezji) • Wyspa Wielkanocna, Sala y Gómez (część Chile) • Ogasawara Shotō, Minami Tori-shima, Okino Tori-shima, Kazan Rettō (część Japonii)
| Europa |  |
|
| Ameryka Północna |
Kanada • Jamajka • Trynidad i Tobago • Barbados • Bahamy • Grenada • Dominika • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Antigua i Barbuda • Belize • Saint Kitts i Nevis Reunion |
|
| Ameryka Południowa | ||
| Azja |
Indie • Pakistan • Sri Lanka • Malezja • Cypr • Singapur • Bangladesz • Malediwy • Brunei |
|
| Australia i Oceania |
Australia • Nowa Zelandia • Samoa • Tonga • Papua-Nowa Gwinea • Wyspy Salomona • Vanuatu • Tuvalu • Kiribati • Nauru |
|
| Afryka |
RPA • Ghana • Nigeria • Sierra Leone • Tanzania • Uganda • Kenia • Malawi • Zambia • Gambia • Botswana • Lesotho • Mauritius • Suazi • Seszele • Namibia • Mozambik • Kamerun |
|
| Członkostwo zawieszone | ||
| Dawne państwa członkowskie |
Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Birma • Burundi • Kambodża • Kamerun • Kanada • Republika Środkowoafrykańska • Czad • Chile • Chiny • Kolumbia • Demokratyczna Republika Kongo • Kongo • Kostaryka • Wybrzeże Kości Słoniowej • Chorwacja • Kuba • Dżibuti • Dominika • Dominikana • Ekwador • Egipt • Salwador • Macedonia • Fidżi • Gabon • Gambia • Gruzja • Ghana • Grenada • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Gujana • Haiti • Honduras • Hongkong • Islandia • Indie • Indonezja • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kenia • Korea Południowa • Kuwejt • Kirgistan • Lesotho • Liechtenstein • Makau • Madagaskar • Malawi • Malezja • Malediwy • Mali • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mołdawia • Mongolia • Maroko • Mozambik • Namibia • Nepal • Nowa Zelandia • Nikaragua • Niger • Nigeria • Norwegia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Filipiny • Katar • Rwanda • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Arabia Saudyjska • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Wyspy Salomona • Republika Południowej Afryki • Sri Lanka • Surinam • Suazi • Szwajcaria • Republika Chińska • Tanzania • Tajlandia • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Stany Zjednoczone • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Zambia • Zimbabwe • Wspólnota Europejska w tym poszczególne kraje członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy
| państwa członkowskie |
Australia • Austria • Belgia • Czechy • Dania • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Japonia • Kanada • Korea Południowa • Luksemburg • Meksyk • Niemcy • Norwegia • Nowa Zelandia • Polska • Portugalia • Słowacja • Stany Zjednoczone • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy • Wspólnota Europejska |
 |
| kandydaci | ||
| obserwatorzy | ||
| współpraca |
Brazylia • Chiny • Indie • Indonezja • Republika Południowej Afryki |
