Zambia

Z Wikipedii

Republic of Zambia Republika Zambii
Flaga Zambii Herb Zambii
Dewiza: (ang.) One Zambia, One Nation (Jedna Zambia, Jeden Naród)
Hymn: Stand and Sing of Zambia, Proud and Free
Język urzędowy	angielski
Stolica	Lusaka
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Levy Mwanawasa
Szef rządu	prezydent Levy Mwanawasa
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	38. na świecie 752 614 km² 1%
Liczba ludności (2007)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	73. na świecie 11 500 000▲ 15,3 osób/km²
Jednostka monetarna	kwacha (ZMK)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 24 października 1964
Strefa czasowa	UTC +2
Kod ISO 3166	ZM
Domena internetowa	.zm
Kod samochodowy	Z
Kod telefoniczny	+260

Zambia (Republika Zambii, ang. Republic of Zambia), dawniej Rodezja Północna – państwo w południowej Afryce bez dostępu do morza.

Spis treści 1 Ustrój polityczny 2 Geografia 2.1 Ukształtowanie powierzchni 2.2 Granice 2.3 Podział administracyjny 3 Historia 4 Gospodarka 5 Demografia

[edytuj] Ustrój polityczny

• Ustrój: republika prezydencka
• Prezydent: Levy Mwanawasa
• Parlament: Zgromadzenie Narodowe (150 deputowanych)

• Główne partie polityczne:
  • Ruch na Rzecz Wielopartyjnej Demokracji (Movement for Multiparty Democracy - MMD)
  • Zjednoczona Narodowa Partia Niepodległości ( United National Independence Party - UNIP)

• Przynależność do organizacji międzynarodowych:
  • ONZ
  • Organizacja Jedności Afrykańskiej
  • Wspólnota Narodów
  • Wspólnota Rozwoju Afryki Południowej (SADC)
  • Wspólny Rynek dla Wschodniej i Południowej Afryki (COMESA)

[edytuj] Geografia

Największe miasta: Lusaka, Kitwe-Nkana, Ndola, Mufulira, Chingola, Livingstone, Chipata, Kapiri-Mposhi, Solwezi.

Klimat: podrównikowy suchy.

Główna rzeka: Zambezi - dopływy Kafue, Luangwa.

Jeziora: Bangweulu oraz częściowo Tanganika i Mweru. Sztuczny zbiornik wodny Kariba na Zambezi.

Flora:': roślinność sawannowa, liczne parki narodowe i rezerwaty.

[edytuj] Ukształtowanie powierzchni

Obszar Zambii obejmuje lekko pofałdowany płaskowyż (1000-1400 m n.p.m.), który stanowi znaczną część lewobrzeżnego dorzecza Zambezi. Na południu znajduje się rozległa Dolina Luangwy, z jednej strony ograniczona przez pasmo górskie Muczinga.

[edytuj] Granice

Zambia graniczy z 8 państwami. Całkowita długość granic wynosi 5 664 km z czego na poszczególne kraje przypada:

• Angola 1 110 km
• Demokratyczna Republika Konga 1 930 km
• Malawi 837 km
• Mozambik 419 km
• Namibia 233 km
• Tanzania 338 km
• Zimbabwe 797 km
• Botswana < 1km

[edytuj] Podział administracyjny

Terytorium Zambii jest podzielone na 9 prowincji (w nawiasach stolice prowincji):

• Centralna (Kabwe)
• Copperbelt (Ndola)
• Wschodnia (Chipata)
• Luapula (Mansa)
• Lusaka (Lusaka)
• Północna (Kasama)
• Północno-Zachodnia (Solwezi)
• Południowa (Livingstone)
• Zachodnia (Mongu)

[edytuj] Historia

Pierwotnie tereny dzisiejszej Zambii zamieszkiwali Buszmeni, a od ok. VI wieku zaczął się napływ ludów Bantu. Od XIV do XV wieku pod wpływami państwa Monomotapa. W XIX wieku na terenie Zambii powstały dwa stabilne twory państwowe - państwo Barotse (na zachodzie) i Bemba (na południowym zachodzie).

W 1835 w Zambii osiedlił się zuluski lud Nguni.

W II połowie XIX wieku tereny Zambii zaczęły być stopniowo penetrowane przez europejskich misjonarzy, handlarzy i odkrywców. Jednym z odkrywców był Brytyjczyk David Livingstone. On jako pierwszy z Europejczyków zobaczył wodospady na rzece Zambezi i nazwał je na cześć królowej Wiktorii.

W 1888 Cecil Rhodes uzyskał od miejscowych władców przywileje do eksploatacji złóż mineralnych.

Od 1902 Zambia znalazła się pod zarządem Brytyjskiej Kompanii Afryki Południowej, którą kierował Rhodes. W tym czasie rozpoczęła się tam eksploatacja bogatych złóż rud miedzi, a także budowa linii kolejowych dla umożliwienia wywozu surowców. W 1911 roku tereny te zostały przekształcona w brytyjski protektorat o nazwie Rodezja Północna. Od 1924 do uzyskania niepodległości Rodezją Północną administrował rząd brytyjski.

W okresie międzywojennym Rodezja Północna stała się największym producentem miedzi na świecie.

W dziesięcioleciu 1953-1963 wchodziła w skład Federacji Rodezji i Niasy. Po jej rozpadzie 31 grudnia 1963 Północna Rodezja uzyskała szeroką autonomię, a 24 października 1964 proklamowano niepodległość Zambii. W tym samym roku została też członkiem ONZ i Organizacji Jedności Afrykańskiej. Prezydentem Zambii został Kenneth Kaunda. Polityka Zambii we wczesnym okresie niepodległości była zwrócona przeciw otaczającym ją krajom kolonialnym (Mozambik, Angola, Rodezja) oraz RPA (wraz z Namibią) i aktywnie popierała ruchy wyzwoleńcze (UNITA, ZAPU, ANC i SWAPO). Konflikt z Rodezją doprowadził do zablokowania granicy z tym państwem co w połączeniu z sankcjami wobec Rodezji (1965-1980) spowodowało poważne trudności gospodarcze, transportowe i energetyczne.

Linia kolejowa tanzańskiego portu Dar es Salaam, zbudowana z pomocą ChRL poprawiła sytuację transportową (problemy z transportem przez RPA i przez Angolę). Budowa hydroelektrowni Kariba rozwiązała problemy energetyczne kraju.

Od 1972 w Zambii zapanował system jednopartyjny. Polityka Kaundy i światowy trend spadkowy cen miedzi doprowadziły do kryzysu gospodarczego, w wyniku którego władzę w 1991 przejęła opozycja. Po referendum na które zgodził się Kaunda, doszło do zmian politycznych. W roku 1991 wybory wygrał Ruch na Rzecz Wielopartyjnej Demokracji, a prezydentem został Frederick Chiluba. W 1996 Kaunda i większość działaczy opozycyjnych zostali odsunięci od możliwości startowania w wyborach i ponownie zwycięstwo w wyborach parlamentarnych i prezydenckich odniósł Ruch na Rzecz Wielopartyjnej Demokracji i Frederick Chiluba. UNIP partia Kaundy zbojkotowała wybory, nie zgadzając się na wyeliminowanie jej przywódcy i stawiając zarzuty nieprawidłowości przy głosowaniu.

Wybory w 2001 wygrał Levy Mwanawasa i został zaprzysiężony na prezydenta w 2002. Od tego czasu rozpoczął kampanię antykorupcyjną, jednym z celów tej kampanii jest postawienie zarzutów byłemu prezydentowi Frederickowi Chilubie.

[edytuj] Gospodarka

Podstawowe informacje o ekonomii i odsyłacz do artykułu o ekonomii kraju

Zambia jest ważnym eksporterem rud miedzi.

[edytuj] Demografia

Przyrost ludności: 1,52% (2003, dane szacunkowe)

Skład etniczny:

• Afrykanie - 98,7%
  • Bemba: 36%
  • Tonga: 17%
  • Malawi: 13%
  • Lozi: 10%
  • Lunda: 6%
  • Luena: 5%
  • Ngoni: 4%
  • Fipa: 3%
  • Nkoyi: 2%
• Europejczycy - 1,1%
• inne - 0,2%

Języki:

• angielski (urzędowy)
• języki plemienne
  • język bemba
  • język lizi
  • język luvale
  • język tonga
  • język nyanja
  • język cziczewa

Religie:

• protestantyzm: 34%
• wierzenia lokalne: 27%
• katolicyzm: 26%
• islam
• hinduizm