Brazylia

Z Wikipedii

República Federativa do Brasil Federacyjna Republika Brazylii
Flaga Brazylii Godło Brazylii
Dewiza: (port.) Ordem e Progresso (Ład i Postęp)
Hymn: Hino Nacional Brasileiro (Hymn narodowy Brazylii)
Język urzędowy	portugalski
Stolica	Brasilia
Ustrój polityczny	republika federalna
Głowa państwa	prezydent Luiz Inácio Lula da Silva
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	5. na świecie 8 511 965 km² 55 455 km² (0,65%)
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	5. na świecie 191 909 0001▲ 23 osób/km²
Jednostka monetarna	real brazylijski (BRL)
Strefa czasowa	UTC -2 do -5 – zima UTC -1 do -4 – lato
Domena internetowa	.br
Kod samochodowy	BR
Kod telefoniczny	+55
1  Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook [1]

Brazylia (pełna nazwa: Federacyjna Republika Brazylii; port. Brasil, República Federativa do Brasil) – największe pod względem powierzchni i liczby mieszkańców państwo Ameryki Południowej.

Spis treści 1 Geografia 2 Historia 3 Ustrój polityczny 4 Podział administracyjny 5 Demografia 5.1 Statystyki demograficzne 6 Religia 7 Kultura 8 Sport w Brazylii 9 Gospodarka 10 Związki z Polską 11 Zobacz też

[edytuj] Geografia

Terytorium Brazylii zajmuje prawie połowę powierzchni Ameryki Południowej i rozciąga się w centrum kontynentu, a na wschodzie jest położone nad Oceanem Atlantyckim.

Łączna długość granic lądowych Brazylii wynosi 14 961 km, zaś długość wybrzeża: 7 491 km. Długość granic z dziesięcioma sąsiadującymi państwami wynosi:

• Argentyna 1 223 km
• Boliwia 3 400 km
• Gujana Francuska 673 km
• Gujana 1 119 km
• Kolumbia 1 643 km
• Paragwaj 1 290 km
• Peru 1 560 km
• Surinam 597 km
• Urugwaj 985 km
• Wenezuela 2 220 km

Na terytorium Brazylii można wyróżnić trzy duże krainy geograficzne: część Wyżyny Gujańskiej na północy, Wyżynę Brazylijską na południowym wschodzie, oraz Nizinę Amazonki nazywaną Amazonią, na północy i północnym zachodzie. Poza tym na południowym zachodzie leży także część Niziny La Platy.

Najwyższym szczytem Brazylii jest Pico da Neblina – 3014 m n.p.m. – na Wyżynie Gujańskiej.

Największą rzeką Brazylii jest Amazonka, inne ważniejsze z rzek to:

• Paraná (z wielką zaporą Itaipu)
• Rio Negro
• São Francisco
• Xingu
• Madeira
• Tapajós
• Tocantins (z wielką zaporą Tucuruí)
• Iguaçu (z wodospadem Iguaçu)

Zobacz też: formacje roślinne Ameryki Południowej

[edytuj] Historia

Tereny dzisiejszej Brazylii były zasiedlone przez półkoczownicze plemiona Indian już przynajmniej 6 tys. lat przed odkryciem jej przez Portugalczyków w roku 1500. Przez następne 300 lat Brazylia została skolonizowana przez Portugalię i zamieniona w oparte na pracy niewolniczej dochodowe przedsięwzięcie. W roku 1808 książę Jan (późniejszy król Portugalii Jan VI) wraz z rodziną schronił się w Brazylii przed najazdem Napoleona Bonaparte na Portugalię. Na początku XIX wieku narastały tendencje separatystyczne i w roku 1822 książę-regent Pedro I ogłosił utworzenie samodzielnego Cesarstwa Brazylii. W roku 1889 jego następca Pedro II został obalony i została utworzona republika federacyjna.

Pod koniec XIX i w 1. połowie XX wieku do Brazylii napłynęło ponad 5 milionów imigrantów z Europy i Azji. W tym okresie dynamicznie postępowała industrializacja kraju i ekspansja w głąb interioru. Rządy demokratyczne trzykrotnie były zastępowane przez dyktatury: w latach 1930-1934 i 1937-1945 rządził Getúlio Vargas, a w latach 1964-1985 szereg generałów wyłanianych przez junty wojskowe.

Po dojściu do władzy lewicy i prezydenta Luli Brazylia wychodzi z głębokiego kryzysu ekonomiczno-społecznego, który był wynikiem olbrzymiego długu publicznego. Powoduje to pochłanianie znacznej części jej dochodu narodowego. Daje się zauważyć napływ inwestycji oraz znaczący rozwój gospodarczy.

[edytuj] Ustrój polityczny

Brazylia jest republiką związkową podzielona na 26 stanów i 1 dystrykt federalny. Konstytucja Brazylii została uchwalona w 1988. Głową państwa i szefem rządu jest wybierany w głosowaniu powszechnym na 4 lata prezydent. Obecnym prezydentem jest Luiz Inácio Lula da Silva.

[edytuj] Podział administracyjny

Brazylia dzieli się na 26 stanów (portugalski: estado) i 1 dystrykt federalny (portugalski: Distrito Federal): NA

	Stan	Stolica	Ludność (mln.)	Powierzchnia (km²)
1	Acre	Rio Branco	0,557	152 522
2	Alagoas	Maceió	2,82	27 819
3	Amapá	Macapá	0,477	142 816
4	Amazonas	Manaus	2,81	1 570 947
5	Bahia	Salvador	13,1	564 273
6	Ceará	Fortaleza	7,43	145 712
7	Dystrykt Federalny	Brasília	2,05	5 802
8	Espírito Santo	Vitória	3,1	46 047
9	Goiás	Goiânia	5	340 118
10	Maranhão	São Luís	5,65	331 918
11	Mato Grosso	Cuiabá	2,5	903 386
12	Mato Grosso do Sul	Campo Grande	2,08	357 140
13	Minas Gerais	Belo Horizonte	17,9	586 552
14	Pará	Belém	6,19	1 247 703
15	Paraíba	João Pessoa	3,44	56 341
16	Paraná	Kurytyba, portugalski:Curitiba	9,56	199 282
17	Pernambuco	Recife	7,92	98 527
18	Piauí	Teresina	2,84	251 312
19	Rio de Janeiro	Rio de Janeiro	14,4	43 797
20	Rio Grande do Norte	Natal	2,78	53 077
21	Rio Grande do Sul	Porto Alegre	11	281 734
22	Rondônia	Porto Velho	1,38	237 565
23	Roraima	Boa Vista	0,324	224 118
24	Santa Catarina	Florianópolis	5,36	95 285
25	São Paulo	São Paulo	37	248 177
26	Sergipe	Aracaju	1,78	21 962
27	Tocantins	Palmas	1,16	277 298
Stan na 2000

[edytuj] Demografia

Metropolie
Główne miasto	Stan	Ludność (mln.)
São Paulo	São Paulo	20,5
Rio de Janeiro	Rio de Janeiro	11,4
Belo Horizonte	Minas Gerais	4,98
Porto Alegre	Rio Grande do Sul	4,18
Recife	Pernambuco	3,59
Fortaleza	Ceará	3,42
Salvador	Bahia	3,35
Kurytyba	Paraná	3,25
Campinas	São Paulo	2,63
Belém	Pará	2,09
Goiânia	Goiás	2,01
Santos	São Paulo	1,48
Vitória	Espírito Santo	1,44
São Luís	Maranhão	1,3
Natal	Rio Grande do Norte	1,24
Maceió	Alagoas	1,12
Joinville	Santa Catarina	1,02
João Pessoa	Paraíba	0,999

Współczesny skład etniczny Brazylii jest odzwierciedleniem jej historii. Ponad połowę mieszkańców Brazylii stanowią ludzie rasy białej oraz kreole. Murzyni stanowią około 7% ogółu ludności, Indianie 1%. Resztę stanowi ludność mieszana – mulaci i metysi.

Językiem urzędowym w Brazylii jest język portugalski, który jednak różni się znacznie od używanego w Portugalii. Przede wszystkim brazylijski jest bardziej miękki i melodyjny, jest też wzbogacony szeregiem słów i zwrotów z języków brazylijskich Indian i byłych niewolników z Afryki. Różni się także pisownią. W gminie São Gabriel da Cachoeira językami urzędowymi są dodatkowo języki indiańskie: nheengatu, tukano i baniwa. Poza tym w użyciu są także włoski, hiszpański, niemiecki.

[edytuj] Statystyki demograficzne

(2007)
Liczba ludności	190 010 647
Ludność według wieku
0-14 lat	25,3% (mężczyźni 24 554 254/kobiety 23 613 027)
15-64 lat	68,4% (mężczyźni 64 437 140/kobiety 65 523 447)
ponad 64 lata	6,3% (mężczyźni 4 880 562/kobiety 7 002 217)
Wiek (mediana)
W całej populacji	28,6 lat
Mężczyzn	27,9 lat
Kobiet	29,4 lat
Przyrost naturalny	1,008%
Współczynnik urodzeń	16,3 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	6,19 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	-0,03 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,05 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,04 mężczyzn/kobiet
15-64 lat	0,98 mężczyzna/kobietę
powyżej 64 lat	0,7 mężczyzn/kobiet
w całej populacji	0,98 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	27,62 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	31,27 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	23,78 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	72,24 lat
Mężczyzn	68,3 lat
Kobiet	76,38 lat
Rozrodczość	1,88 urodzin/kobietę
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS	0,7% (2003)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS	660 000 (2003)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS	15 000 (2003)

• Grupy etniczne: biali – 49.7%, mulaci – 42.6%, czarni – 6.9%, inni (głównie Japończycy, Arabowie, Indianie) – 0,9%.
• Języki: portugalski (urzędowy), włoski, hiszpański, niemiecki.

[edytuj] Religia

Brazylijski Kościół katolicki jest największą narodową wspólnotą wiernych na świecie. Obecnie katolicy stanowią około 67 - 68 % społeczeństwa. W São Paulo jest 54 % katolików. Liczbę regularnie praktykujących szacuje się na 19 - 25 %, chociaż w miastach praktykuje nieco mniej niż na prowincji. Widoczny jest odpływ wiernych do takich pochodzących głównie z USA wspólnot, jak Świadkowie Jehowy, mormoni (ok. 1 mln), adwentyści czy różne kościoły ewangelikalne, głównie zielonoświątkowe. Liczbę protestantów szacuje się na około 19 - 20 %. Dodatkowo występują spirytualiści i animiści (1,4 %), wyznawcy voodoo i okultyzmu (0,5 %), buddyści i szintoiści (0,2 %) oraz pozostali (1,7 %). Niewierzący stanowią 7,4 - 10 % społeczeństwa.

[edytuj] Kultura

Przemieszanie elementów europejskich, afrykańskich i amerykańskich wytworzyło nową oryginalną kulturę. Najsłynniejszym festiwalem rozsławiającym Brazylię na cały świat jest odbywający się przed Wielkim Postem karnawał w Rio de Janeiro. Zawsze zaczyna się w sobotę przed Środą Popielcową i trwa nieprzerwanie cztery dni i noce. Narodowym tańcem jest samba przywieziona przez niewolników z Angoli. Największym rzeźbiarzem okresu kolonialnego był Aleijadinho. Autorem narodowej powieści pod tytułem Os Sertões jest Euclides da Cunha.

[edytuj] Sport w Brazylii

Ich reprezentacja w piłce nożnej 5 razy zdobywała Mistrzostwo Świata. Za najsłynniejszego piłkarza na świecie uważa się Brazylijczyka Pelé.

Również w Siatkówce halowej mężczyzn Brazylia od 5 lat jest absolutnym dominatorem, gdyż od 2003 roku wygrała wszystkie możliwe turnieje międzynarodowe. Jednym z sukcesów jest pokonanie reprezentacji Polski w finale MŚ 2006 3:0. Największą gwiazdą reprezentacji Brazylii jest od ponad 10 lat Giba.

Coraz popularniejsza na świecie (i również w Polsce) staje się pochodząca ze stanu Bahia capoeira – tradycyjna brazylijska sztuka walki połączona z elementami tańca i egzotyczną muzyką. Sekcje różnych grup 'capoeira' prężnie działają też w wielu miastach Polski. Prócz capoeira Brazylijczycy opracowali kilka innych sztuk walki, takich jak luta livre i BJJ – brazylijską odmianę jiu-jitsu.

Brazylia zorganizuje Mistrzostwa Świata w piłce nożnej w 2014.

[edytuj] Gospodarka

Ekonomia kraju opiera się na eksploatacji przebogatych zasobów naturalnych, rolnictwie i szybko rozwijającym się przemyśle. W roku 2006 PKB wyniósł 774 mld USD (8 800 USD na jednego mieszkańca). Podstawowy problem stanowi wysokie zadłużenie zagraniczne przekraczające 175 mld USD.

[edytuj] Związki z Polską

W Brazylii mieszka wiele osób polskiego pochodzenia. Polonia w Brazylii liczy sobie, wg różnych źródeł, od 150 tys. (Maryański, 1998) do 800 tys. (Encyklopedia PWN). Największe jej skupiska znajdują się w południowych stanach:

• Paraná według danych polonijnych 1.500 tys.
• Santa Catarina – około 280 tys.
• Rio Grande do Sul – 300 tys.
• São Paulo.

W celu reprezentowania wspólnoty brazylijsko-polskiej i jednoczenia Polaków rozsianych po całym terytorium Brazylii, w 1990 powstał Braspol, z siedzibą w Kurytybie.

[edytuj] Zobacz też

• Krzysztof Arciszewski