Holandia
Z Wikipedii
Holandia lub Niderlandy (niderl. Nederland) - europejska część Królestwa Niderlandów (niderl. Koninkrijk der Nederlanden), tworzonego także przez Arubę i Antyle Holenderskie. Holandia jest monarchią konstytucyjną położoną w zachodniej części Europy nad Morzem Północnym, które oblewa ją od północy i zachodu. Graniczy na południu z Belgią oraz na wschodzie z Niemcami. Aktualne granice zostały wytyczone w roku 1839.
Holandia jest krajem gęsto zaludnionym. Ponad połowa jej terytorium leży poniżej poziomu morza. Państwo jest znane ze swoich wiatraków, sera, chodaków, tulipanów, rowerów oraz wysokiego poziomu tolerancji, legalności w dostępie do: narkotyków, prostytucji, aborcji, eutanazji oraz związków między osobami tej samej płci. W Holandii swoją siedzibę ma Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości oraz Międzynarodowy Trybunał Karny.
Spis treści |
[edytuj] Kwestia nazewnictwa
Polska nazwa państwa Holandia jest nieprecyzyjna, gdyż prowincje Holandia Północna i Holandia Południowa to tylko dwa z dwunastu regionów kraju (podobna sytuacja pojawia się w przypadku nazwy Czechy, która w języku polskim odnosi się zarówno do państwa, jak i jego jednej części). Nazwą kraju zalecaną przez KSNG jest w formie krótkiej wyłącznie Holandia, a w wersji pełnej oficjalnej Królestwo Niderlandów. Również Rzeczpospolita Polska w umowie z 1996 roku uznała oficjalną nazwę państwa jako "Królestwo Niderlandów", pozostawiając jednocześnie nazwę potoczną geograficzną "Holandia" (w użyciu np. Holender, ser holenderski) - należy zwrócić uwagę, że nazwy typu Polska, Holandia, Niemcy nie są nazwami oficjalnymi stosowanymi w dyplomacji, w dyplomacji stosowane są wyłącznie formy pełne oficjalne typu Rzeczpospolita Polska, Królestwo Niderlandów, Republika Federalna Niemiec.[1] Nazwa Niderlandy w języku polskim stosowana jest niemal wyłacznie w kontekście historycznym dla krainy.
Zobacz też: pochodzenie nazwy Holandia
[edytuj] Ustrój polityczny
Królestwo Niderlandów od 16 marca 1815 jest monarchią konstytucyjną, na czele państwa stoi monarcha (obecnie królowa Beatrix). Mianuje on szefa rządu, wywodzącego się najczęściej ze zwycięskiego ugrupowania – jest on szefem egzekutywy. Do zadań królowej oprócz reprezentowania państwa na zewnątrz należy wygłaszanie corocznego orędzia w którym przedstawia główne cele i zamierzenia rządu na najbliższy rok (nie ma ona jednak prawa samodzielnie dokonywać w nich zmian). Premier kieruje polityką wewnętrzną i zagraniczną państwa. Rolę władzy ustawodawczej odgrywa dwuizbowy parlament - Stany Generalne (Staten-Generaal), przy czym faktyczne znaczenie posiada jedynie izba niższa (Tweede Kamer). Senat (Eerste Kamer) pełni funkcję reprezentacyjną i ewentualnie może opóźniać wejście w życie ważnych ustaw. System polityczny Holandii jest wyjątkowo stabilny.
[edytuj] Scena polityczna

Najważniejsze partie to: Partia Pracy (Partij van de Arbeid), Apel Chrześcijańsko-Demokratyczny (Christen-Democratisch Appèl), Partia Socjalistyczna (Socialistische Partij), oraz partia konserwatywno-liberalna Partia Ludowa na Rzecz Wolności i Demokracji (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie). Od roku 2002 do 2006 dużą rolę na scenie politycznej Niderlandów odgrywała populistyczna partia Lista Pima Fortuyna (Lijst Pim Fortuyn) – obecnie poparcie dla niej radykalnie zmalało. Od 2002 funkcję szefa rządu pełni Jan Peter Balkenende, stojący na czele koalicji chadeków (CDA) i dwóch partii liberalnych (VVD, konserwatywna, i D'66, postępowa) (2002 - 2006). Od 2007 rząd to koalicja CDA, PvdA oraz ChristenUnie.
Skrót | Nazwa | Od roku 2006 (30.11) | 2003-2006 | 2002-2003 | 1998-2002 |
---|---|---|---|---|---|
CDA | Apel Chrześcijańsko-Demokratyczny (Christen-Democratisch Appèl) | 41 | 44 | 43 | 29 |
PvdA | Partia Pracy (Partij van de Arbeid, socjaldemokratyczna) | 33 | 42 | 23 | 45 |
SP | Partia Socjalistyczna (Socialistische Partij) |
25 | 9 | 9 | 5 |
VVD | Partia Ludowa na Rzecz Wolności i Demokracji (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, liberalna) | 22 | 28 | 24 | 38 |
PvdV | Partia na Rzecz Wolności (Partij voor de Vrijheid, narodowoliberalna) | 9 | - (nie ma) |
- | - |
GroenLinks | Zielona Lewica | 7 | 8 | 10 | 11 |
CU | ChristenUnie (Unia Chrześcijańska, chrześcijańsko-społeczna) | 6 | 3 | 4 | (zobacz GPV/ RPF) |
D 66 | Demokraci 66, socjalliberalna |
3 | 6 | 7 | 14 |
SGP | Polityczna Partia Protestantów (ortodoksyjno-reformowana) | 2 | 2 | 2 | 3 |
PvdD | Partia na Rzecz Zwierząt (Partij voor de Dieren) |
2 | 0 | - | - |
LPF | Lista Pima Fortuyna (Lijst Pim Fortuyn) |
0 | 8 | 26 | - |
LN | Leefbaar Nederland | - | 0 | 2 | - |
RPF | Reformatorisch Politieke Federatie (Od 2002 razem z GPV jak CU) |
- | - | - | 3 |
GPV | Gereformeerd Politiek Verbond (Od 2002 razem z RPF jak CU) |
- | - | - | 2 |
szary: w rządzie
[edytuj] Podział administracyjny

Holandia podzielona jest na 12 prowincji, które dzielą się z kolei na 458 gmin.
prowincja | język niderlandzki | stolica | powierzchnia (km²) | ludność | |
---|---|---|---|---|---|
Groningen | Groningen | Groningen | 2 336 | 575 234 | |
Fryzja | Friesland | Leeuwarden | 3 349 | 642 998 | |
Drenthe | Drenthe | Assen | 2 642 | 483 173 | |
Overijssel | Overijssel | Zwolle | 3 327 | 1 109 250 | |
Flevoland | Flevoland | Lelystad | 1 419 | 365 301 | |
Geldria | Gelderland | Arnhem | 4 975 | 1 970 865 | |
Utrecht | Utrecht | Utrecht | 1 386 | 1 171 356 | |
Holandia Północna | Noord-Holland | Haarlem | 2 670 | 2 595 294 | |
Holandia Południowa | Zuid-Holland | Den Haag | 2 818 | 3 452 323 | |
Zelandia | Zeeland | Middelburg | 1 788 | 379 948 | |
Brabancja Północna | Noord-Brabant | Den Bosch | 4 919 | 2 410 649 | |
Limburgia | Limburg | Maastricht | 2 153 | 1 135 962 |
[edytuj] Geografia

[edytuj] Wody
Kraj leży w dorzeczu trzech rzek: Renu, Mozy i Skaldy. Długą tradycję (od XIII wieku) ma tu osuszanie terenów nadmorskich, jezior i zatok. W 1932 powstał zbiornik IJsselmeer w wyniku odcięcia tamą Afsluitdijk zatoki Zuiderzee od Morza Północnego. Do największych przedsięwzięć, mających na celu ochronę wybrzeży Zelandii, należy realizacja zadań w ramach Planu Delta. Jego wykonanie w latach 1958–1986 pozwoliło na odgrodzenie tamamigroblami (wyposażonymi w śluzy) ujść Renu, Mozy i Skaldy Wsch. od M. Północnego. W wyniku osuszania powierzchnia kraju zwiększyła się z 33,6 tys. km² (1960) do 41,5 tys. km² (1992). Ważne szlaki komunikacyjne stanowią kanały śródlądowe (długość ok. 5 tys. km) m.in. Księżniczki Małgorzaty, Overijssel i Amsterdam-Ren.
[edytuj] Gleby
Na obszarze De Peel między Brabancją Północną a Limburgią występują gleby torfowisk wysokich. Na obszarze nizin nadmorskich gleby torfowisk niskich. Na północ od Renu – gleby bielicowe. W pd.-wsch. części kraju na niewielkiej powierzchni – gleby płowe. W zachodniej części ciemne gleby ziemne powstałe na podłożu piaszczystym. Na terenach polderów – marsze oraz gleby brunatne i płowe. Większość gleb w ten sposób została wysuszona po czym zyskano urodzajne gleby.
[edytuj] Klimat
Klimat Holandii jest morski, umiarkowany i ciepły. Średnia temperatura stycznia wynosi od 1ºC na wschodzie do 3ºC na zachodzie. Natomiast w lipcu od 17ºC do 19ºC, w głębi kraju do 20ºC. Mała amplituda roczna temperatur jest wynikiem zachodnich i południowo-zachodnich wiatrów, które łagodzą upały i chłody zimowe. Średnia roczna opadów wynosi 750 mm. Częstym zjawiskiem są mgły.
[edytuj] Historia
[edytuj] W starożytności
Odkrycia terenów, na których dzisiaj znajduje się Holandia, dokonał Juliusz Cezar w pierwszym stuleciu przed Chrystusem. Wtedy były to tereny zamieszkane przez plemiona germańskie. Cezar przyłączył do cesarstwa zachodnią część krainy. Pomiędzy IV a VIII wiekiem naszej ery, terytorium dzisiejszej Holandii zostało podbite przez Franków.
[edytuj] Średniowiecze

Wraz z biegiem stuleci powstawały coraz to nowe samodzielne hrabstwa i księstwa. W XV w. większość terytoriów została zjednoczona (za pomocą podbojów i małżeństw dynastycznych) przez Burgundów. W roku 1477 Holandia, a wraz z nią terytoria obecnej Belgii i Luksemburga, przeszła pod panowanie Habsburgów (od 1556 r. ich linii hiszpańskiej).
[edytuj] Republika Zjednoczonych Prowincji

W 1572 doszło do wybuchu powstania przeciw Hiszpanii. Wynikiem rewolty było podpisanie w 1579 r. Unii Utrechckiej. Zakładała ona m.in. utworzenie wspólnej armii i jednolitego systemu pieniężnego, przy jednoczesnym zachowaniu szerokiej autonomii poszczególnych prowincji. Był to początek procesu, w wyniku którego doszło do rozbicia kraju na 2 części, z których powstały później 2 państwa - Belgia i Holandia.
Nowe państwo przybrało charakter kalwiński. Po zamordowaniu Wilhelma Orańskiego (1584) tytuł namiestnika oraz naczelne dowództwo otrzymał jego syn Maurycy z Nassau, który kontynuował wojnę z Hiszpanią. Holandia odebrała jej liczne kolonie w Indiach, Afryce i Ameryce.
W 1609 r. nastał dwunastoletni rozejm, po którym rozpoczęła się kolejna wojna. W pokoju westfalskim 1648 Hiszpania uznała niepodległość Zjednoczonych Prowincji.
Od końca XVI w. Prowincje przeżywały rozkwit - do miast holenderskich przeniósł się handel zamorski, powstały nowe kompanie handlowe między innymi takie jak: Holenderska Kompania Wschodnioindyjska, Holenderska Kompania Zachodnioindyjska. Republika Zjednoczonych Prowincji bierze udział wraz z takimi potęgami ówczesnej Europy jak Anglia czy Francja w kolonizacji Ameryki Północnej. Holandia posiadała także sławy nauki i sztuki np. Rembrandta, Grotiusa, Huygensa.
Obszar północnych protestanckich Niderlandów stanowi obecnie terytorium Holandii (oficjalna nazwa: Królestwo Niderlandów). Głową państwa jest królowa z dynastii orańskiej (Oranje-Nassau), potomkini Wilhelma Orańskiego.
[edytuj] Od końca XVIII wieku
Potęga Holandii znacznie zmalała w XVIII w. W wyniku wojen z Hiszpanią, Francją i Anglią. W tym też czasie utracono część zamorskich kolonii, co z kolei przyczyniło się do gospodarczej zapaści. W 1810 r. Holandia została nawet przejściowo wcielona do Francji.
W roku 1815 Holandia została połączona z Niderlandami Płd. (dzisiejszą Belgią) w Królestwo Zjednoczonych Niderlandów pod przywództwem Wilhelma I Orańskiego. Wspólne państwo nie przetrwało jednak długo, już w 1830 Belgowie odłączyli się od królestwa, by utworzyć własne państwo.
W 1848 r. uchwalono konstytucję, co dało początek liberalnym przemianom. Nadszedł kolejny wiek, a wraz z nim dwie wielkie wojny światowe. Wobec obu tych konfliktów Holandia ogłosiła neutralność, co jednak nie uchroniło jej od ataku III Rzeszy w 1940 roku, i w efekcie od okupacji trwającej do 1945 r. W czasie wojny działał emigracyjny rząd w Londynie, na czele którego stała królowa Wilhelmina.
Po wojnie kolonie holenderskie zyskały niepodległość lub bardzo szeroką autonomię. W 1949 roku niepodległość zyskała największa kolonia - Indonezja. Po II wojnie światowej Holandia zerwała z tradycyjną polityką neutralności, przystępując w 1949 do NATO, w 1957 do EWG, poprzedniczki dzisiejszej Unii Europejskiej.[2]
[edytuj] Gospodarka
Wielu historyków uważa, że to właśnie w Holandii narodził się kapitalizm. Współcześnie Holandia jest gospodarką rynkową z przeważającą własnością prywatną, ale o wysokim poziomie redystrybucji dochodów poprzez podatki, w 2006 wynoszącym 39% PKB. Holandia jest nominalnie szesnastą gospodarką świata, a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej dwudziestą drugą. PKB per capita w 2006 roku wynosiło nominalnie 40 tys. 571 dolarów (10. miejsce na świecie), a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 31 tys. 700 dolarów (18. miejsce). Holandia ma też stosunkowo niski wskaźnik Giniego, czyli poziom rozpiętości w dochodach, wynoszący 32.
Holandia jest trzecim po Stanach Zjednoczonych i Francji eksporterem żywności, mimo iż w rolnictwie zatrudnionych jest tylko 4% społeczeństwa. Jest także piątym na świecie wydobywcą gazu ziemnego. Port w Rotterdamie jest drugim na świecie, a pierwszym w Europie pod względem tonażu przeładowywanych towarów. Znane firmy holenderskie to między innymi Heineken, Shell, Nationale-Nederlanden i Philips. Bardzo ważną rolę w gospodarce Holandii odgrywają tulipany.
W Holandii kładzie się ogromny nacisk na ekologię: wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, zakładanie w samochodach instalacji gazowych itp.
Sery z Alkmaaru |
[edytuj] Demografia
Holandia jest 15. najgęściej zaludnionym krajem świata. Oficjalna liczba 395 osób na kilometr kwadratowy rośnie aż do 484, jeśli wziąć pod uwagę, że prawie 20% powierzchni zajmują zbiorniki wodne.
Według rządowego biura statystycznego CBS Statline, 80,8% obywateli Holandii ma pochodzenie wyłącznie holenderskie, 8,7% – inne europejskie, 2,2% tureckie, 1,9% marokańskie, 6,4% – inne. Jednak statystyka ta nie obejmuje całego Królestwa Niderlandów, tj. Aruby i Antyli Holenderskich, w których większość stanowią osoby pochodzenia afrokaraibskiego.
W Holandii nie ma miast o wielkości miliona mieszkańców lub większych, ale 'cztery wielkie miasta', jak się o nich mówi (Amsterdam, Rotterdam, Haga oraz Utrecht), wraz z otaczającymi je mniejszymi miastami można uznać pod wieloma względami za jedno miasto. Aglomeracja ta nazywana jest Randstad ('koło miast'), z rolniczym 'zielonym sercem' (het Groene Hart) pośrodku.
[edytuj] Religia
Najważniejszymi religiami są chrześcijaństwo (katolicyzm - 32%, protestantyzm - 21%) i islam (6%). Dwoma największymi kościołami w Holandii są Kościół katolicki i Kościół Protestancki w Holandii (PKN); pozostałe kościoły mają bardzo mało wiernych. 40% Holendrów nie należy do żadnej wspólnoty religijnej. Do tego, większość osób należących do kościołów nie praktykuje. Szacuje się, że około 20% mieszkańców Holandii co najmniej raz w roku odwiedza jakąś świątynię w celach religijnych. W Holandii bardzo wiele kościołów katolickich i protestanckich pełni inne funkcje niż sakralne: są wśród nich muzea, galerie sztuki, kluby, parking dla rowerów itd.
Do lat sześćdziesiątych XX wieku większość stanowili protestanci, a dokładniej kalwiniści. 1/3 stanowili katolicy. Północ była tradycyjnie protestancka, podczas gdy na południu większość stanowili katolicy. Do dzisiaj w Holandii istnieją małe grupy ortodoksyjnych kalwinistów. W Holandii nie ma podatku kościelnego.
Inne mniejszości religijne to żydzi, hinduiści (przede wszystkim z Surinamu) i buddyści.
[edytuj] Kultura
[edytuj] Język
Językiem urzędowym jest język niderlandzki, a we Fryzji od niedawna także fryzyjski. Holendrzy uczą się od dziecka języków obcych, bo mają świadomość, że zasięg ich rodzimego języka jest niewielki. 90% Holendrów zna angielski. Także znajomość języka niemieckiego (ok. 60%) i francuskiego (ok. 25%) znacznie ułatwia Holendrom życie. Często przeciętny, niewyróżniający się specjalnymi zdolnościami Holender zna kilka języków. Język niderlandzki jest używany w Europie przez 22 miliony ludzi. Jest używany także w Belgii, Surinamie, Antylach Holenderskich i Arubie. Z tego języka wywodzi się także używany przez 60% białych (ok. 6 milionów ludzi) w RPA i Namibii język afrikaans, który jest w pewnym stopniu zrozumiały dla każdego znającego niderlandzki, przy czym szacuje się, że jako drugim językiem posługuje się nim w Afryce Południowej ok. 10 mln ludzi, gdyż był on językiem nauczanym w szkołach. Różnice między afrikaans a niderlandzkim dotyczą głównie wymowy, pisowni i pewnej części słownictwa.
Holendrzy kultywują rodzime dialekty. Za rodzime dialekty uważa się takie, których użytkownicy są w stanie porozumieć się między sobą. Określa się je mianem lingua communis [3]. Przykładowo takim właśnie dialektem jest dialekt limburski, pretendujący do uzyskania miana holenderskiego języka urzędowego, obok niderlandzkiego i fryzyjskiego. Dialektem tym lub też według osób traktujących go jako pierwszy język ojczysty, nazywanym językiem limburskim posługuje się ludność autochtoniczna (około 1,6 mln na terenie Belgii i Holandii oraz 0,5 mln w Niemczech, zamieszkująca okolice Kolonii, Maastricht - Mestreech, Akwizgranu, Aix-la-Chapelle, Aken oraz Eindhoven, aż do zachodniej części Zagłębia Ruhry po Düsseldorf- regionów obejmujących jedno z regnum powstałych po podpisaniu traktatu z Verdun w 843 r. przez wnuków Karola Wielkiego (Charlemagne). Nie zmienia to faktu, że dialektów jest mnóstwo. Bywa, że język mówiony sąsiedniej wioski to inny dialekt. Ciekawe, że ludzie wykształceni swobodnie posługują się rodzimymi dialektami i ta umiejętność wydaje im się naturalna.
[edytuj] Literatura
XVII-wieczny dramaturg Joost van den Vondel nazywany jest „niderlandzkim Szekspirem”. Za twórcę nowoczesnej prozy niderlandzkiej uznaje się Eduarda Douwesa Dekkera, który publikował pod pseudonimem Multaluli. Harry Mulisch, Gerard Reve i Willem Frederik Hermans stanowią według wielu krytyków „wielką trójkę współczesnej literatury niderlandzkiej”. Bardzo ważną postacią jest Johan Huizinga, autor Jesieni średniowiecza.
W Holandii tworzyli także Erazm z Rotterdamu, Christiaan Huygens i Spinoza. Bardzo długo w Holandii przebywał Kartezjusz. Pisali oni jednak po łacinie. W tym czasie Holandia posiadała znakomitych filologów klasycznych, którzy tłumaczyli dzieła starożytnych autorów na holenderski.
[edytuj] Malarstwo
Znani malarze holenderscy to między innymi Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh i Jan Vermeer van Delft.
[edytuj] Szkolnictwo
W Holandii szkoły wyższe są podzielone na dwie kategorie: uniwersytety (universiteit) oraz szkoły wyższe zawodowe (tzw. HBO albo hogeschool). Niektóre holenderskie uniwersytety to Erasmus Universiteit Rotterdam, Radboud Universiteit Nijmegen, Rijksuniversiteit Groningen, Technische Universiteit Delft, Technische Universiteit Eindhoven, Universiteit van Amsterdam, Universiteit Leiden, Universiteit Maastricht, Universiteit Twente, Universiteit Utrecht, Universiteit van Tilburg, Vrije Universiteit, Wageningen Universiteit.
[edytuj] Znani Holendrzy

- Uczeni
- Erazm z Rotterdamu, filozof
- Christiaan Huygens, matematyk, fizyk, astronom
- Huig de Groot, prawnik, filozof i dyplomata
- Antonie van Leeuwenhoek, naukowiec - udoskonalił mikroskop i jako pierwszy obserwował żywe komórki
- Pisarze
- Joost van den Vondel, pisarz, uważany za najwybitniejszego dramaturga niderlandzkiego
- Willem Bilderdijk, pisarz
- Hendrik Marsman, poeta ekspresjonistyczny
- Eduard Douwes Dekker, pisarz
- Johan Huizinga, autor słynnego historycznego i kulturoznawczego dzieła Jesień Średniowiecza
- Harry Mulisch
- Gerard Reve
- Willem Frederik Hermans
- Jan Hendrik Wolkers, holenderski pisarz i rzeźbiarz uważany za jednego z największych w powojennej historii Holandii ("Rachatłukum")
- Sportowcy
- Leo Beenhakker, trener
- Guus Hiddink, trener
- Dennis Bergkamp, piłkarz
- Johan Cruyff, piłkarz
- Edgar Davids, piłkarz
- Frank de Boer, piłkarz
- Ronald de Boer, piłkarz
- Ruud Gullit, piłkarz
- Patrick Kluivert, piłkarz
- Dirk Kuyt, piłkarz
- Marc Overmars, piłkarz
- Frank Rijkaard, piłkarz
- Arjen Robben, piłkarz
- Wesley Sneijder, piłkarz
- Marco van Basten, piłkarz
- Mark van Bommel, piłkarz
- Ruud van Nistelrooy, piłkarz
- Edwin van der Sar, piłkarz
- Film
- Jan de Bont, reżyser
- Rutger Hauer, aktor
- Famke Janssen, aktorka
- Paul Verhoeven, reżyser
- Fotografia
[edytuj] Rankingi
- W 2007 Holandia zajęła w rankingu The Economist 3. miejsce na świecie pod względem rozwoju demokracji[4].
- Pod względem HDI Holandia zajmuje 10. miejsce na świecie.
- Pod względem HPI Holandia zajmuje 3. miejsce na świecie.
[edytuj] Przypisy
- ↑ T. Orłowski, Protokół dyplomatyczny. Ceremoniał & etykieta, Warszawa 2005, s. 149
- ↑ Źródło - www.niderlandy.com
- ↑ Dialektometria
- ↑ Ranking rozwoju demokracji The Economist
[edytuj] Zobacz też
- Niderlandy (region historyczny)
- Władcy Holandii
- Dynastia Orańska-Nassau
- Republika Zjednoczonych Prowincji
- Nowa Holandia
[edytuj] Linki zewnętrzne
|
||
Państwa |
Albania • Andora • Austria • Belgia • Białoruś • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Kazachstan • Kosowo¹ • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Watykan • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
![]() |
Terytoria zależne: |
Gibraltar (Wielka Brytania) • Guernsey (Wielka Brytania) • Jan Mayen (Norwegia) • Jersey (Wielka Brytania) • Svalbard (Norwegia) • Wyspa Man (Wielka Brytania) • Wyspy Owcze (Dania) |
|
Terytoria autonomiczne (stanowią integralną część państw): |
Athos (Grecja) • Azory (Portugalia) • Baszkiria (Rosja) • Czuwaszja (Rosja) • Gagauzja (Mołdawia) • Irlandia Północna (Wielka Brytania) • Kałmucja (Rosja) • Karelia (Rosja) • Komi (Rosja) • Krym (Ukraina) • Mari Eł (Rosja) • Mordwa (Rosja) • Nieniecki Okręg Autonomiczny (Rosja) • Szkocja (Wielka Brytania) • Tatarstan (Rosja) • Udmurcja (Rosja) • Walia (Wielka Brytania) • Wojwodina (Serbia) • Wyspy Alandzkie (Finlandia) |
|
Państwo nieuznawane na arenie międzynarodowej: | ||
¹ Republika Kosowa nie jest uznawana przez ONZ i większość państw niepodległych, uznawana jest natomiast przez większość państw europejskich, w tym Polskę. |
Państwa członkowskie |
Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
![]() ![]() |
Terytoria specjalne wchodzące w skład Unii |
Athos (gr.) • Azory (port.) • Büsingen am Hochrhein (niem.) • Campione d'Italia (wł.) • Ceuta (hiszp.) • Gibraltar (bryt.) • Gujana Francuska (fr.) • Gwadelupa (fr.) • Livigno (wł.) • Helgoland (niem.) • Madera (port.) • Martynika (fr.) • Melilla (hiszp.) • Reunion (fr.) • Saint-Barthélemy (fr.) • Saint-Martin (fr.) • Wyspy Alandzkie (fiń.) • Wyspy Kanaryjskie (hiszp.) |
|
Oficjalni kandydaci | ||
Terytoria, które wchodziły w skład EWG/UE |
Algieria (do 1962 jako część Francji)[potrzebne źródło] • Grenlandia (do 1985) |
Członkowie UGiW i UE |
Austria • Belgia • Cypr • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Malta • Portugalia • Luksemburg • Niemcy • Słowenia • Włochy |
![]() |
Członkowie UGiW spoza UE |
Monako • San Marino • Watykan |
|
Pozostałe państwa spoza UE |
Andora • Czarnogóra • Kosowo |
państwa członkowskie |
Albania • Andora • Armenia • Austria • Azerbejdżan • Belgia • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Gruzja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Węgry • Wielka Brytania • Włochy |
![]() ![]() |
kandydaci | ||
obserwatorzy |
Izrael • Japonia • Kanada • Meksyk • Stany Zjednoczone • Stolica Apostolska |
|
chęć przystąpienia do EKPC |
Albania · Andora · Armenia · Austria · Azerbejdżan · Białoruś · Belgia · Bośnia i Hercegowina · Bułgaria · Chorwacja · Cypr · Czechy · Czarnogóra · Dania · Estonia · Finlandia · Francja · Gruzja · Grecja · Holandia · Hiszpania · Irlandia · Islandia · Kanada · Kazachstan · Kirgistan · Liechtenstein · Litwa · Luksemburg · Łotwa · Macedonia · Malta · Mołdawia · Monako · Niemcy ·Norwegia · Polska · Portugalia · Rosja · Rumunia · San Marino · Serbia · Słowacja · Słowenia · Stany Zjednoczone · Szwajcaria ·Szwecja · Tadżykistan · Turcja · Turkmenistan · Ukraina · Uzbekistan · Węgry · Wielka Brytania · Włochy
Belgia • Bułgaria • Czechy • Dania • Estonia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Islandia • Kanada • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy
Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Birma • Burundi • Kambodża • Kamerun • Kanada • Republika Środkowoafrykańska • Czad • Chile • Chiny • Kolumbia • Demokratyczna Republika Kongo • Kongo • Kostaryka • Wybrzeże Kości Słoniowej • Chorwacja • Kuba • Dżibuti • Dominika • Dominikana • Ekwador • Egipt • Salwador • Macedonia • Fidżi • Gabon • Gambia • Gruzja • Ghana • Grenada • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Gujana • Haiti • Honduras • Hongkong • Islandia • Indie • Indonezja • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kenia • Korea Południowa • Kuwejt • Kirgistan • Lesotho • Liechtenstein • Makau • Madagaskar • Malawi • Malezja • Malediwy • Mali • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mołdawia • Mongolia • Maroko • Mozambik • Namibia • Nepal • Nowa Zelandia • Nikaragua • Niger • Nigeria • Norwegia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Filipiny • Katar • Rwanda • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Arabia Saudyjska • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Wyspy Salomona • Republika Południowej Afryki • Sri Lanka • Surinam • Suazi • Szwajcaria • Republika Chińska • Tanzania • Tajlandia • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Stany Zjednoczone • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Zambia • Zimbabwe • Wspólnota Europejska w tym poszczególne kraje członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy
państwa członkowskie |
Australia • Austria • Belgia • Czechy • Dania • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Japonia • Kanada • Korea Południowa • Luksemburg • Meksyk • Niemcy • Norwegia • Nowa Zelandia • Polska • Portugalia • Słowacja • Stany Zjednoczone • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy • Wspólnota Europejska |
![]() |
kandydaci | ||
obserwatorzy | ||
współpraca |
Brazylia • Chiny • Indie • Indonezja • Republika Południowej Afryki |