Republika
Z Wikipedii
Republika (łac. res publica - dosł. rzeczpospolita) - zgodnie z współczesną definicją ustrój polityczny, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas.
W republice występują różne systemy rządów, zależnie od organu sprawującego władzę, którym może być:
- prezydent wybierany na określony czas, z ograniczoną (albo z nieograniczoną) możliwością ponownego wyboru; prezydent może być odpowiedzialny przed innym organem państwa, albo przed Historią;
- rząd odpowiedzialny przed parlamentem lub przed prezydentem;
Z uznaniem (albo nieuznaniem) danego państwa za republikę istnieją poważne problemy za względu na liczne historyczne definicje. Pod pojęciem republiki rozumiano kiedyś:
I Państwo o ustroju niemonarchicznym. Stanowisko to podzielali Machiavelli i Monteskiusz. Sam Monteskiusz dzielił republiki na demokratyczne i arystokratyczne.
II Państwo, czyli wspólnotę zjednoczoną prawem i wspólnym pożytkiem jak pisał Jean Bodin. Uważał on monarchię za najlepszą republikę.
III Państwo o ustroju mieszanym łączącym cechy monarchii, arystokracji i demokracji.
Ostatnia definicja szczególnie popularna była wśród polskich autorów wzorujących się na stoikach rzymskich. Powodem tego jest nazywanie monarchii Królestwa Polskiego rzeczpospolitą, czyli republiką.
Systemy totalitarne określają często państwo jako republikę, a nawet republikę demokratyczną, chociaż władza jest tam sprawowana przez dyktatora, oligarchię lub monopartię.
Niektóre państwa są określane jako republika bananowa.
[edytuj] Historia
- W starożytności w Atenach występowała forma rządów określana obecnie jako republikańska, jednak Grecy nie stosowali takiego określenia.
- V-I wiek p.n.e. - Republika Rzymska
- w Średniowieczu - miejskie republiki w Italii.
- XV-XVIII wiek - w Polsce Rzeczpospolita Obojga Narodów była formalnie monarchią.
- XVIII wiek - USA i Francja zostały republikami.
- XIX wiek - republiki powstały w Ameryce Łacińskiej.
- 1815-1846 - Rzeczpospolita Krakowska.
- XX wiek - liczne republiki w Europie, Azji i Afryce.
