Parlament
Z Wikipedii
Parlament - w państwach o demokratycznych systemach władzy, jest to najwyższy organ przedstawicielski, a jednocześnie zasadniczy organ władzy ustawodawczej.
Parlament - w myśl Monteskiuszowskiej teorii podziału władzy - jest jednym z trzech pionów władzy państwowej i w żaden sposób nie jest ważniejszy od dwóch pozostałych. W systemach parlamentarno-gabinetowych (np. Polska) parlament jest najwyższym organem władzy państwowej. Z kolei w państwach realnego socjalizmu, parlamenty w mniejszym lub większym zakresie były kontrolowane przez partie komunistyczne.
Pozycja parlamentu na przestrzeni dziejów zmieniała się. Wraz z przechodzeniem z monarchii przez monarchię konstytucyjną do parlamentarnej zauważany był wzrost roli parlamentu. Jednak w pierwszej połowie XX wieku dostrzegane jest osłabianie organu przedstawicielskiego na rzecz władzy wykonawczej.
W większości rozwijających się krajów zachodnich funkcjonują parlamenty dwuizbowe (tzw. bikameralizm). Parlamenty jednoizbowe (unikameralizm) występują np w Danii, Finlandii, Grecji, Portugalii czy Szwecji. W dwuizbowym parlamencie występuje izba pierwsza (bardziej popularna nazwa to izba niższa) oraz izba druga (wyższa); np. w Polsce odpowiednio Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w Wielkiej Brytanii Izba Gmin i Izba Lordów, w Stanach Zjednoczonych to Izba Reprezentantów i Senat. Kompetencje obu izb w różnych krajach są odmienne. Na ogół jednak, izby drugie mają mniejsze kompetencje (wśród współczesnych państw demokratycznych tylko we Włoszech obie izby mają takie same kompetencje). Izby pierwsze pochodzą z wyborów powszechnych i bezpośrednich. Najczęściej ordynacja wyborcza do izby drugiej odznacza się podwyższonym cenzusem wyborczym.
Izby drugie (choć często z mniejszymi uprawnieniami) nazywa się wyższymi. Określenie te zawdzięczają tradycji historycznej. Odnoszą się one bowiem do istniejących jeszcze w Średniowieczu rad królewskich. Zasiadali w niej mianowani hierarchowie kościelni i wyżsi urzędnicy państwowi, a więc osoby pochodzące z arystokratycznych rodzin.
Spis treści |
[edytuj] Kadencja
Parlamentarzyści pełnią swoje funkcje przez określony czas (kadencja). W zależności od krajów i izby długość ta może się wahać od dwóch (amerykańska Izba Reprezentantów) do dziewięciu (francuski Senat) lat. Najczęściej izba niższa ma krótszą kadencję od izby wyższej (w przypadku izby niższej najczęściej spotykana długość to cztery lata, a w przypadku izby wyższej - sześć lat), choć długości te mogą być równe (np. Polska czy Włochy). W niektórych krajach dopuszcza się skrócenie kadencji (np. w Polsce). W niektórych państwach (Francja, Japonia czy Stany Zjednoczone) izba druga jest odnawianie nie w całości, a tylko częściowo; ma to zabezpieczyć stabilność zmieniających się nastrojów politycznych w społeczeństwie. Pojęcie kadencji nie funkcjonuje w dosłownym jego znaczeniu w brytyjskiej Izbie Lordów, w której mandat był przypisany do rodziny arystokratycznej i dziedziczony, a obecnie jest otrzymywany dożywotnio.
[edytuj] Parlamentarzyści
Liczba członków parlamentu waha się w zależności od wielkości państwa i tradycji od kilkunastu (25-osobowy Landtag w Liechtensteinie) do kilku tysięcy (2984-osobowe Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych w ChRL). Wielkość parlamentu z reguły jest określona przez konstytucje, choć i tu zdarzają się wyjątki (np. amerykański Kongres). Izby niższe parlamentów są liczniejsze od izb wyższych.
W Polsce jest 611 parlamentarzystów - 460 posłów, 100 senatorów i 51 europarlamentarzystów.
[edytuj] Funkcje parlamentu
Parlament spełnia cztery funkcje: ustrojodawczą (zmiana ustroju), ustawodawczą (prawo, ustawy), kreacyjną i kontrolną.
[edytuj] Literatura
- Kategoria:K.A.Wojtaszczyk, Państwo współczesne, [w:] Społeczeństwo i polityka..., dz. cyt.; s. 233-251.
[edytuj] Zobacz też
