Portugalia

Z Wikipedii

República Portuguesa Republika Portugalska
Flaga Portugalii Herb Portugalii
Hymn: A Portuguesa (Portugalka)
Język urzędowy	portugalski
Język używany	portugalski
Stolica	Lizbona
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Aníbal Cavaco Silva
Szef rządu	premier José Sócrates
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	109. na świecie 92 391 km² 440 km² (0,48%)
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	75. na świecie 10 677 0001▲ 116 osób/km²
Jednostka monetarna	1 euro = 100 eurocentów (EUR, €) 1 escudo portugalskie = 100 centavos (PTE) (do 31.12.2001 r.)
Niepodległość	Powstanie państwa 1128
Strefa czasowa	UTC – zima UTC+1 – lato
Kod ISO 3166	PT
Domena internetowa	.pt
Kod samochodowy	P
Kod telefoniczny	+351
1  Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) (en)

Portugalia, Republika Portugalska (República Portuguesa) – państwo europejskie położone w zachodniej części Europy Południowej na południowym zachodzie Półwyspu Iberyjskiego. Jest najdalej wysuniętym na zachód państwem Europy, od północy i wschodu graniczy z Hiszpanią a od zachodu i południa Portugalię oblewają wody Oceanu Atlantyckiego. Dodatkowo w skład Portugalii wchodzi szereg wysp położonych na Oceanie Atlantyckim, jak Archipelag Azorski (Açores) i Madera (Madeira). Jest członkiem Unii Europejskiej oraz NATO.

Spis treści 1 Geografia 1.1 Podział administracyjny 1.2 Największe miasta 1.3 Granice 1.4 Budowa geologiczna 1.5 Klimat 2 Historia 3 Oświata 4 Gospodarka 5 Demografia 6 Zobacz też 7 Linki zewnętrzne 8 Przypisy

[edytuj] Geografia

• Najwyższy punkt: Ponta do Pico na Azorach 2351 m n.p.m.
• Najniższy punkt: Ocean Atlantycki 0 m

[edytuj] Podział administracyjny

• 18 dystryktów (distrito):

Aveiro, Beja, Braga, Bragança, Castelo Branco, Coimbra, Evora, Faro, Guarda, Leiria, Lizbona, Portalegre, Porto, Santarem, Setúbal, Viana do Castelo, Vila Real, Viseu

• 2 regiony autonomiczne:

Region Autonomiczny Azorów, Region Autonomiczny Madery

[edytuj] Największe miasta

• Lizbona (Lisboa) - stolica - 600 000 mieszkańców (zespół miejski 2 600 000),
• Porto - 263 000 mieszkańców (zespół miejski 2 200 000),
• Braga - 170 858 mieszkańców ,
• Coimbra - 148 470 mieszkańców,
• Setúbal - 114 000 mieszkańców.

[edytuj] Granice

• Całkowita granica lądowa: 1214 km
• Długość wybrzeża:1793 km
• Długość granic z sąsiadującymi państwami: Hiszpania 1214 km

Na północy przeważa teren górzysty i wyżynny. Tu przebiegają pasma gór Serra do Larouco (1525 m n.p.m.), Serra de Marão (1415 m n.p.m.) i Serra da Estrela (1993 m n.p.m.). Na południu króluje krajobraz nizinno-wyżynny. Bliżej morza rozciągają się wyżyny Alentejo i Algarve. Wybrzeże w południowej części klifowe, na pozostałym terenie pokryte wydmami i lagunami.

[edytuj] Budowa geologiczna

Góry i wyżyny zajmują znaczną część obszaru Portugalii. Na północ od doliny Tagu wznosi się paleozoiczny, zrębowy masyw zbudowany głównie ze zwietrzałych skał magmowych (granit) i metamorficznych (gnejs, kwarcyt). Teren ten jest obcięty od zachodu wyraźną linią tektoniczną, co wraz z silnie wciętymi dolinami rzecznymi nadaje krajobrazowi dużą malowniczość. Najwyższą część obszaru stanowią góry Serra da Estrela z granitową kulminacją Torre (1993 m n.p.m.). Góry Serra de Aires i Serra de Sintra położone w południowo-zachodnim przedłużeniu Serra da Estrela mimo swojej małej wysokości (do 677 m n.p.m.) stanowią wyraźną granicę klimatyczną między obszarami o wyraźnym wpływie Atlantyku na północy a obszarami klimatu śródziemnomorskiego na południu. Na charakter tych gór duży wpływ mają budujące je jurajskie skały wapienne, w których wykształciły się silne zjawiska krasowe. Dużą atrakcją turystyczną tych gór stało się odkrycie w 1994 r. śladów stóp dinozaurów. Na południe od rzeki Tag leży Wyżyna Alentejo. Obszar ten stanowi pomost do hiszpańskiej Estremadury. Jest zbudowana ze skał trzeciorzędowych, wśród których występują magmowe skały wylewne, będące świadectwem intensywnej działalności wulkanicznej. Im dalej na wschód, tym większe znaczenie mają starsze skały metamorficzne (np. marmury) i osadowe. Cały obszar jest poprzecinany siecią uskoków tektonicznych i aktywny sejsmicznie. Największym naturalnym bogactwem tego regionu są lasy dębów korkowych. Najbardziej południowy kraniec Portugalii zajmują niskie góry i wyżyna Algarve zbudowane głównie z łupków paleozoicznych. Najwyższe wzniesienie Fóia (903 m n.p.m.) położone w górach Serra de Monchique budują twardsze od łupków sjenity. Południowe stoki gór są najbardziej suchym i gorącym regionem Portugalii. Znacznie mniejszy obszar zajmują niziny, występujące jedynie w pasie nadbrzeżnym oraz w dolnych odcinkach kilku większych dolin rzecznych. Na południe od ujścia Douro, u stóp progu mesety leży zbudowana głównie z plioceńskich piasków Nizina Środkowoportugalska. Na wybrzeżu występują tu wydmy, za którymi czasami występują laguny (Laguna Aveiro) lub bagna. Nad dolnym Tagiem i rzeką Sado leży zbudowana z neogeńskich osadów Nizina Południowoportugalska. Osłonięta wapiennymi stoliwami od wpływu Atlantyku ma wyraźny charakter regionu śródziemnomorskiego. Ujścia rzek są silnie zamulanymi limanami, mimo to założono tu stolicę kraju Lizbonę i duży port Setúbal.

[edytuj] Klimat

Do Portugalii najlepiej przyjechać wiosną lub latem. Zimą są wyraźne różnice między północą a południem kraju. Na wysuniętym najdalej na południe Algarve zdarzają się wtedy często ciepłe, słoneczne dni, a osłonięte plaże południa pozwalają się opalać przez cały rok. Wieczory bywają chłodne, ale nie na tyle, aby zrazić turystów. W okolicach Lizbony zima jest łagodna, ale nieprzewidywalna – na przemian występują dni słoneczne i deszczowe. W centrum i na północy zimy bywają deszczowe i chłodne, ale nie mroźne. Okresy deszczu są przerywane rozpogodzeniami, stwarzającymi doskonałą okazję do spacerów. W górach jest zdecydowanie zimniej. Śnieg leży od listopada do lutego w Serra da Estrela oraz w pasmach górskich na północy i wschodzie (czasem wystarczy go dla miłośników narciarstwa, ale warunki są dalekie od ideału). Zima trwa krótko – od listopada/grudnia do lutego/marca, ze średnią temperaturą 12°C. W całym kraju zaczyna być cieplej w maju i czerwcu, a wysoka temperatura utrzymuje się do września. Z wyjątkiem Algarve noce bywają chłodne nawet w lecie, zwłaszcza na wybrzeżu Cascais i Estorilu niedaleko Lizbony. Na wybrzeżu zachodnim woda w Atlantyku jest przeważnie chłodna (22°C) do lipca. Na południu ogrzewa się wcześniej. W lecie w całym kraju panują upały, a słoneczne dni zdają się nie mieć końca. Na północy bywa tak samo gorąco jak na pozostałym obszarze, ale występuje większe prawdopodobieństwo deszczu. Na niektórych terenach w głębi lądu spiekota staje się trudna do wytrzymania – w Alentejo i górnym Douro słupek rtęci często utrzymuje się przez dłuższy czas na poziomie 40°C. Algarve latem jest umiarkowanie gorące (31°C), dzięki chłodnym wiatrom zachodnim.

typ klimatu: Śródziemnomorski

[edytuj] Historia

Artykuł z serii Historia Portugalii
Luzytania
Państwo Wizygotów i Państwo Swebów
Panowanie arabskie
Królestwo Portugalii
Portugalskie imperium kolonialne
Republika Portugalii
Rewolucja goździków
Władcy Portugalii
Patrz też: Kalendarium

W starożytności teren Portugalii był zamieszkany przez ludy iberyjskie i celtyckie. W III wieku p.n.e. obszary te zostały objęte wpływami Kartaginy, a w II wieku p.n.e. stały się terenem Rzymian. Pod panowaniem rzymskim (II w. p.n.e.–początek V w. n.e.) południowo-zachodnie ziemie półwyspu objęła od 27 p.n.e. prowincja Luzytania. Nastąpił rozwój cywilizacyjny i integracja gospodarcza z imperium (miasta, kolonizacja, drogi, górnictwo, spichlerz zbożowy) oraz romanizacja ludności i jej chrystianizacja (III–V wiek). Po najeździe germańskim na półwysep (409 n.e.) większą część jego zachodnich obszarów opanowali początkowo Swebowie, tworząc królestwo ze stolicą w Bradze, następnie Wizygoci zajęli w 469 południową część dzisiejszej Portugalii, a w 585 — jej północne obszary. Po rozbiciu (711–718) przez Arabów królestwa Wizygotów ziemie półwyspu objął kalifat Umajjadów. Prowadzona od VIII wieku przez chrześcijan rekonkwista objęła w IX–XI wieku rejon Bragi, Porto i Coimbry, które zostały zdobyte przez królów Leónu i Kastylii. Obszar ten, związany początkowo z prowincją Galicią, w 1097 wydzielono w hrabstwo Portucale z ośrodkiem w Porto (staroż. Portus Cale), nadając je w lenno Henrykowi Burgundzkiemu; 1139 jego syn przyjął tytuł króla Portugalii (Alfons I Zdobywca) i uzyskał niezależność swego państwa (ze stolicą w Coimbrze) od Leónu i Kastylii. Do połowy XIII wieku Portugalia kontynuowała rekonkwistę zachodniego pasa Półwyspu Iberyjskiego; oprócz rodzimego rycerstwa świeckiego w walkach uczestniczyły zakony rycerskie (m.in. Aviz) oraz krzyżowcy zachodnioeuropejscy (1147 zdobycie Lizbony). W 1249 osiągnięto wybrzeże Algarve na południu (Portugalia uzyskała obecny kształt terytorialny). Równocześnie monarchia dążyła do ograniczenia rosnącej potęgi możnych, Kościoła i zakonów rycerskich; popierała rozwój handlu i miast. W XIII wieku rada królewska przekształciła się w parlament stanowy, Kortezy, do których w 1254 dopuszczono delegatów miast. Około 1255 przeniesiono stolicę do Lizbony, gdzie w latach 1288–1290 powstał pierwszy portugalski uniwersytet, przeniesiony później do Coimbry.

[edytuj] Oświata

Oświata charakteryzuje się ciekawymi rozwiązaniami organizacyjno-dydaktycznymi, takimi jak kształcenie telewizyjne na poziomie szkoły podstawowej oraz edukacja równoległa, czyli możliwość uczenia się w szkole dziennej, wieczorowej lub telewizyjnie, na szczeblu szkolnictwa średniego. Portugalia ma najwyższy w Europie wskaźnik analfabetyzmu – 10,4% mieszkańców w wieku powyżej 15 roku życia nie potrafi czytać ani pisać.

[edytuj] Gospodarka

W 2. połowie lat 80. produkt krajowy brutto wzrastał średnio o 4,6% rocznie. Na przyspieszenie rozwoju gospodarczego wpłynęło członkostwo w EWG (od 1986) i napływ kapitału zagranicznego. W latach 1988–1993 Portugalia otrzymała 3,7 mld dolarów amerykańskich z Regionalnego Funduszu EWG na modernizację przemysłu, gospodarki rolnej i rozbudowę infrastruktury. Od 1988 zaczęła się reprywatyzacja przedsiębiorstw, przejętych przez państwo po 1974. Szybkie zmiany struktury gospodarki, opartej do lat 70. na rolnictwie i eksploatacji kolonii. W 1990 ok. 56% produktu krajowego brutto wytworzyły usługi (głównie handel, turystyka), 38% — przemysł i budownictwo, 6% — rolnictwo i leśnictwo. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosi 16.700 dolarów amerykańskich (2006). Istotną rolę w gospodarce odgrywają przekazy pieniężne od pracujących za granicą emigrantów portugalskich (1991 — 3,4 mld dolarów amerykańskich).

Portugalia jest jest obecnie jednym z najwolniej rozwijających się krajów Europy. Na uwagę zasługuje fakt iż w kwietniu 2007 The Economist opisała Portugalię jako "chorego człowieka Europy" ^[1]. Ponadto należy zauważyć iż w roku 2003 Portugalia zanotowała spadek PKB zaś jego wzrost w roku 2006 w wysokości 1,3% był nie tylko najniższy w Unii Europejskiej ale też w całej Europie.

[edytuj] Demografia

Ludność Portugalii (wg spisów powszechnych)
Lata	Ludność	Lata	Ludność
1864	4 188 419	1950	8 510 240
1890	5 049 729	1960	8 851 240
1911	5 969 056	1970	8 648 369
1920	6 032 991	1981	9 833 041
1930	6 825 883	1991	9 862 540
1940	7 722 152	2001	10 356 117

Powszechny spis ludności przeprowadzony w 2001 roku wykazał, że populacja Portugalii wynosi 10 356 117 mieszkańców (z czego 51,7% to kobiety). Obecnie szacuje się tą liczbę na około 10,6 milionów i większość przyrostu naturalnego ma miejsce za sprawą imigrantów. Pod koniec 2003 roku legalni imigranci reprezentowali 4,2% całej populacji, głównie z Ukrainy (15%), Brazylii (14,8%), Republiki Zielonego Przylądka (14,4%) i Angoli (7,9%).

[edytuj] Zobacz też

• Władcy Portugalii
• Prezydenci Portugalii
• Hymn Portugalii, herb Portugalii, flaga Portugalii
• Kuchnia portugalska

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Portugalia-online
• Portugalia - Fotografie

Przypisy