Marmur
Z Wikipedii
Marmur (z gr. μάρμαρος marmaros) – skała metamorficzna powstała z przeobrażenia wapieni, rzadziej dolomitów. Składa się głównie z krystalicznego kalcytu lub dolomitu (marmur dolomitowy). Niewielka część geologów definiuje jako marmur wyłącznie skały węglanowe przeobrażone w warunkach głębokiego metamorfizmu strefy kata (temperatury 500-700 st. C, wysokie ciśnienie), skały przeobrażone w strefach niższego metamorfizmu (epi i mezo) nazywając wapieniem krystalicznym. Przeważnie jednak terminu "wapień krystaliczny" używa się w przypadku skał metamorficznych jako synonimu marmuru dla każdej skały węglanowej poddanej metamorfizmowi.
Od starożytności stosowany jako cenny materiał budowlany, rzeźbiarski oraz architektoniczny. Znane marmury wydobywa się w Carrarze we Włoszech i na chorwackiej wyspie Brač. Marmury wydobywa się przy użyciu różnych urządzeń tnących, nie stosuje się materiałów wybuchowych, gdyż prowadzą one do spękania skał i drastycznej redukcji bloczności złoża, co uniemożliwia wydobycie bloków na tyle dużych by pociąć je na płyty okładzinowe lub przeznaczyć na rzeźby. Marmury spękane i odpady z produkcji pełnowartościowego marmuru wykorzystuje się do produkcji lastriko lub grysu marmurowego. Marmury zbudowane z dolomitu są podstawą wytwarzania tabletek magnezu.
W Polsce marmur wydobywany jest wyłącznie w Sudetach, przede wszystkim w masywie Śnieżnika, gdzie występuje w dwóch odmianach kolorystycznych, jako "Biała Marianna" (na górze Krzyżnik) i "Zielona Marianna". Innym złożem marmuru jest złoże marmuru szarego z odcieniem niebieskawym w Sławniowicach. Eksploatuje się także dolomity przeobrażone (nazywane przez większość geologów marmurem lub dolomitem krystalicznym) w Rędzinach.
W Polsce istnieje również pojęcie "marmur techniczny", który odnosi się wg polskiej normy i niektórych publikacji technicznych również do węglanowych skał osadowych, które przyjmują poler (pod wpływem polerowania ich powierzchnia staje się silnie błyszcząca). Jest to nazwa naukowo nieprawidłowa, ale silnie zakorzeniona w polskim kamieniarstwie. Tego typu "marmury" wydobywane są licznie w Górach Świętokrzyskich. W okresie przedwojennym niektórzy właściciele kopalń wapienia nadawali im handlową nazwę "marmurów kieleckich" – w celu podniesienia ich rangi. Kolejne tzw. "wolne" interpretacje doprowadziły do pojawienia się określeń: "marmur dębnicki", "marmur chęciński" itp. Należy jednak pamiętać, że marmur i wapień należą do zupełnie odmiennych grup skał pod względem ich pochodzenia. Jest to szczególnie istotne przy tłumaczeniu tekstów na języki obce.
[edytuj] Bibliografia
- Michał Stelmach, 2007 Geologia Polski. Wydawnictwo Geologiczne
- Anna Maliszewska, 1991: Słownik petrograficzny. Wydawnictwa Geologiczne.
- Piotr Roniewicz (red), 1999: Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. Polska Agencja Ekologiczna.