Birma

Z Wikipedii

Pyidaungzu Myanma Naingngandaw
Związek Myanmar (Birma)


Flaga Birmy	Godło Birmy

Hymn: Gba Majay Bma

Naypyidaw (od 2005)

przewodniczący Rady Pokoju i Rozwoju gen. Than Shwe

Szef rządu

premier Thein Sein

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

39. na świecie
678 500 km²
3,06%

Liczba ludności (2007)
• całkowita
• gęstość zaludnienia

25. na świecie
48 000 000▲
71 osób/km²

Jednostka monetarna

kiat (MMK)

Niepodległość

od Wielkiej Brytanii
4 stycznia 1948

UTC +6:30

MYA

+95

Birma^[1] (Myanmar, Mianma, Związek Birmański – Związek Myanmar) – państwo położone w Azji Południowo-Wschodniej, nad Zatoką Bengalską i Morzem Andamańskim. Graniczy z Bangladeszem, Indiami, Chińską Republiką Ludową, Laosem i Tajlandią. Większe miasta: Rangun, Mandalaj, Basejn.

[edytuj] Nazwa

Junta wojskowa w 1989 r. przyjęła Myanmar (Związek Myanmar) jako nową nazwę kraju. Ponieważ zmiana ta nie została zaaprobowana przez żaden organ ustawodawczy Birmy, nowa nazwa nie jest uznawana przez większość krajów. Zaakceptowała ją jednak ONZ. W Polsce zgodnie z wytycznymi Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych od 2002 powinno używać się tradycyjnej nazwy Birma, z zastrzeżeniem, że w tekstach oficjalnych używa się nazwy Związek Myanmar.

UWAGA: W nazwie "Myanmar" ostatnia głoska "r" jest bezdźwięczna, bo pisownię dostosowano do języka angielskiego. Przybliżona wymowa oryginalna to mien-ma, w jęz. angielskim pisownia Myanma jest również spotykana. Dlatego w języku polskim odmienianie nazwy "Myanmar" przez przypadki (analogicznie do słowa „katar”) nie jest zalecane.

[edytuj] Geografia

Długość granic: 5876 km (Bangladesz 193 km, Chiny 2185 km, Indie 1463 km, Laos 235 km, Tajlandia 1800 km)
Najwyższy punkt: Hkakabo Razi, 5881 m n.p.m..

Drugie, po Indonezji, największe państwo regionu Azji Południowo-Wschodniej.

Położone na Półwyspie Indochińskim, nad Zatoką Bengalską i Morzem Andamańskim.

Birma zajmuje powierzchnię 676,6 tys km², a zamieszkuje ją blisko 47 mln mieszkańców.

Klimat zwrotnikowy, monsunowy wilgotny.

[edytuj] Historia

Pierwszymi mieszkańcami terenów dzisiejszej Birmy był – w Górnej Birmie – lud Pju, którego głównym miastem było Prome oraz na wybrzeżu Mro. W dolnej Birmie zamieszkiwali Monowie. Ludy te tworzyły miasta-państwa oraz niewielkie księstwa, które sąsiadowały z koloniami przybyszów z Indii, od których przejmowano kulturę hinduską. W pierwszej połowie I tysiąclecia n.e. w środkowej Birmie na lokalna potęgę wyrosło mońskie królestwo ze stolicą w Thaton. Jego ludność przyjęła buddyzm jako swoją religię.

Wódz Mranma, Anawratha, zjednoczył część ziem obecnej Birmy i założył królestwo Pagan, którym rządził od 1044 r. do 1077 r. Mongołowie pod przywództwem Kubilaj-chana podbili je w XIII wieku. Kolejne lata to okres rozbicia dzielnicowego i walki o lokalne przywództwo pomiędzy najsilniejszymi księstwami: Pegu, Arakanu, Taungu i Awa.

W XVIII kraj został ponownie zjednoczony. Pierwszym królem zjednoczonego państwa był Alangpaj (1752-1760), założyciel dynastii Kongbaung. Państwo stało się monarchią absolutystyczną nastawioną na ekspansję terytorialną. W 1766 r. po zwycięskiej wojnie z Syjamem do Birmy przyłączono nadmorską prowincję Tenasserim, w 1784 r. Arakan, a w 1816 r. Manipur.

Kupcy europejscy (Brytyjczycy, Holendrzy, Francuzi) pojawili się w Birmie już w XVII wieku.

W 1886 r. po trzech wojnach Wielka Brytania podporządkowała sobie Birmę, choć ostatnie ogniska oporu zlikwidowano dopiero w 1890 r. Birma stała się częścią Indii Brytyjskich.

Na początku XX w. założono Związek Buddyjskiej Młodzieży Męskiej (ang. Young Men's Buddhist Associations YMBA), wzorowany na YMCA, który stał się ruchem narodowym. W 1920 studenci na uniwersytecie w Rangunie rozpoczęli strajk przeciwko ustawie o uniwersytetach (University Act). Twierdzili, że będzie ona służyła tylko kolonialnej elicie. W 1930 r. lokalny protest przeciwko podatkom przekształcił się w pierwsze ogólnonarodowe powstanie przeciwko rządom brytyjskim. Brytyjczykom stłumienie jego zajęło dwa lata. W 1936 r. wybuchł kolejny strajk studencki na uniwersytecie w Rangunie, po tym jak wyrzucono Aung Sana i U Nu, przyszłego premiera.

W 1937 r. Birma został wydzielona z Indii Brytyjskich jako odrębna jednostka administracyjna z własnym zgromadzeniem i rządem.

W styczniu 1942 r. Japonia zaatakowała Birmę. Po trzech miesiącach Japończycy zajęli Birmę. Przekonali wtedy Ba Mawa, aby został szefem rządu, co nastąpiło w sierpniu tego samego roku. 27 lipca 1942 r. Japończycy powołali i wyszkolili Birmańską Armię Obronną, która później przekształciła się w Birmańską Armię Narodową (BNA) na której czele stanął Aung San. 1 sierpnia 1943 r. Birma została ogłoszona niepodległym państwem. Niepodległość ta była fikcyjna, gdyż wojska japońskie nadal stacjonowały w Birmie. Aung San założył wtedy tajną Organizację Antyfaszystowska (AFO) do walki z Japończykami. 27 marca 1945 wybuchło powstanie przeciwko okupacji japońskiej, a w maju tego samego roku wojska brytyjskie wyparły Japończyków z Birmy.

27 stycznia 1947 r. brytyjski premier Clement Attlee podpisał z Aung Sanem układ, na mocy którego Birma miała uzyskać niepodległość w ciągu następnego roku.

4 stycznia 1948 r. Birma uzyskała niepodległość od Wielkiej Brytanii. Jej pierwszym prezydentem został Sao Shwe Taik, a premierem U Nu. W przeciwieństwie do innych byłych kolonii brytyjskich Birma nie przystąpiła do Wspólnoty Narodów.

Demokratyczne rządy skończyły się w 1962 r. kiedy generał Ne Win dokonał zamachu stanu. Rządził krajem przez następne 26 lat. Założył wtedy Partię Socjalistycznego Programu Birmy, ogłosił też plan zwany "birmańską drogą do socjalizmu". Polegał on m.in. na nacjonalizacji przemysłu, odcinaniu się od wpływów zagranicznych (zniechęcano turystów do przyjazdu do Birmy) i represjonowaniu mniejszości narodowych. Junta prześladowała także przeciwników politycznych. W 1988 złe zarządzanie gospodarką i represje doprowadziły do protestów. Zostały one krwawo stłumione przez wojsko. Ne Win został odsunięty od władzy. Obecny reżim doszedł do władzy w wyniku zamachu stanu 18 września 1988 r.

W 1989 r. wojskowi zdecydowali się na przemianowanie państwa z Birmy na Myanmar, a nazwę jego stolicy z Rangunu na Yangun.

Generałowie utworzyli Partię Rozwoju i Odbudowy (SLORC), która całkowicie zdominowała życie polityczne Birmy. Na czele junty od 1992 r. stoi gen. Than Shwe, który zastąpił zdymisjonowanego Khin Nyunta.

W 1990 r. w Birmie odbyły się demokratyczne wybory, ale generałowie nie uznali ich wyniku (82% głosów zdobyła bowiem opozycyjna i prodemokratyczna Narodowa Partia na Rzecz Demokracji NLD pod przywództwem Aung San Suu Kyi).

Działacze opozycyjni zostali wtrąceni do więzień, a wszelkie stanowiska w państwie zostały obsadzone przez generałów.

Junta wydaje pismo propagandowe – "Nowe Światło Myanmaru".

W 2003 r. junta ogłosiła siedmiopunktową "mapę drogową dla demokracji", którą jak twierdzi, ma zamiar zrealizować. Brak ram czasowych i potwierdzenia, że program będzie realizowany sprawia, iż kraje zachodnie i sąsiedzi Birmy są sceptyczne wobec niego.

7 listopada 2005 r. junta przeniosła rząd do nowo budowanej stolicy Naypyidaw leżącej ok. 30 km od miasta Pyinmana.

W 2007 r. Rangunie doszło do manifestacji mnichów buddyjskich przeciwko rządom junty. W wyniku pacyfikacji demonstrantów wojsko zabiło wiele osób, a tysiące zostało uwięzionych.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Szafranowa rewolucja.

W maju 2008 r. nad południową częścią Birmy przeszedł cyklon Nargis, który spowodował śmierć ponad 130 tys. osób i pozbawił dachu nad głową ok. 1,5 miliona mieszkańców kraju.

[edytuj] Ustrój polityczny

Dyktatura wojskowa. Junta wojskowa rządzi krajem, z niewielkimi przerwami, od 1962 r., kiedy to zamachu stanu dokonał generał Ne Win. W 1988 r. Ne Win zrezygnował z władzy, lecz ta nadal pozostała w rękach wojska (m.in. wskutek unieważnienia demokratycznych wyborów w 1990 r.). Od 1992 r. na czele państwa stoi generał Than Shwe noszący oficjalny tytuł "Przewodniczący Państwowej Rady Pokoju i Rozwoju Państwa".

Zobacz też – przywódcy Birmy.

Święto narodowe: 4 stycznia – rocznica proklamowania niepodległości

[edytuj] Podział administracyjny

Kraj pod względem administracyjnym dzieli się na 7 stanów i 7 prowincji. Prowincje utworzono na terenach zamieszkanych w większości przez Birmańczyków, stany natomiast na terenach zamieszkanych przez mniejszości narodowe. Poza nazwą stany i prowincje nie różnią się niczym pod względem administracyjnym (stany nie posiadają żadnej autonomii).

Stany Birmy:

Arakan (birm.: Yakaing Pyine, ang.: Rakhaing State (dawniej: Arakan State))
Czin (birm.: Kyin Pyine, ang.: Chin State)
Kaczin (birm.: Kagyin Pyine, ang.: Kachin State)
Kaja (birm.: Kaya Pyine, ang.: Kayah State)
Karen (birm.: Kayin Pyine, ang.: Kayin State (dawniej: Karen State))
Mon (birm.: Mwan Pyine, ang.: Mon State)
Szan (birm.: Shan Pyine, ang.: Shan State)

Prowincje Birmy:

Irawadi (birm.: Eyawadi Taing, ang.: Ayeyarwady Division (dawniej: Irrawaddy Division))
Magwe (birm.: Magwe Taing, ang.: Magwe Division (dawniej: Magway Division))
Mandalaj (birm.: Mantale Taing, ang.: Mandalay Division)
Pegu (birm.: Pègu Taing, ang.: Bago Division (dawniej: Pegu Division))
Rangun (birm.: Yangon Taing, ang.: Yangon Division (dawniej: Rangoon Division)
Sagaing (birm.: Sikong Taing, ang.: Sagaing Division)
Tanintharyi (birm.: Taninthayi Taing, ang.: Tanintharyi Division (dawniej: Tenasserim Division))

[edytuj] Demografia

Narodowości: Birmańczycy 68%, Szanowie 9%, Karenowie 7%, Arakanowie 4%, imigranci z Chin 3%, imigranci z Indii 2%, Monowie 2%, pozostali (ok. 100 narodów i narodowości) 5%
Wyznania: buddyści 89%, chrześcijanie 4%, muzułmanie 4%, animiści 1%, pozostali 2%

[edytuj] Gospodarka

Birma, kiedyś jeden z najzamożniejszych krajów Azji południowo-wschodniej, obecnie zalicza się do jednego z biedniejszych krajów świata. Głównym problemem birmańskiej gospodarki jest brak odpowiedniej infrastruktury. Tory kolejowe są w opłakanym stanie, nie remontowane od wielu dziesięcioleci. Poza dużymi miastami, brak jest dróg o utwardzonej nawierzchni. Częste są przerwy w dostawach prądu. Część przedsiębiorstw jest w całości własnością armii.

PKB na jednego mieszkańca w Birmie wyniósł w 2006 roku zaledwie 281 USD^[2]. Struktura PKB kształtuje się następująco (2003 rok wg Die Staaten der Welt):

rolnictwo: 57%
przemysł: 10%
usługi: 33%

Eksportuje się głównie: rośliny strączkowe, drewno tekowe, ryż, kamienie szlachetne. Importuje się zaś: produkty żywnościowe, leki, maszyny i urządzenia techniczne, ropę naftową.