Demokracja

Z Wikipedii

Demokracja (gr. δημοκρατία demokratia "rządy ludu", od wyrazów δῆμος demos "lud" + κρατέω krateo "rządzę") – ustrój polityczny, w którym źródło władzy stanowi wola większości obywateli, przy respektowaniu praw mniejszości. Gwarantem istnienia demokracji jest konstytucja (wyjątkami są Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej i Izrael, nie posiadające spisanej konstytucji).

Obecnie powszechną formą ustroju demokratycznego jest demokracja parlamentarna.

Spis treści 1 Kryteria uznania za demokrację 1.1 Klasyczne 1.2 Współczesne 1.3 Demokracja na świecie 2 Debata nad demokracją 3 Przypisy 4 Zobacz też

[edytuj] Kryteria uznania za demokrację

[edytuj] Klasyczne

W teorii demokracji liberalnej, wywodzącej się z prac Johna Locke'a i Johna Stuarta Milla zakłada się, że faktyczny ustrój demokratyczny powinien charakteryzować się:

• możliwością wyboru władzy przez wolne i uczciwe wybory
• możliwością kandydowania do ciał tworzących władzę przez wszystkich obywateli
• rządami prawa i jawnością stanowienia prawa
• przestrzeganiem humanistycznej idei praw człowieka takich jak:
  • wolność głoszenia swoich poglądów - nawet jeśli nie są one w danym momencie popularne
  • wolność zrzeszania się i tworzenia politycznych grup nacisku
  • wolność od dyskryminacji (rasowej, religijnej, seksualnej itp.)

[edytuj] Współczesne

Wedle współczesnych kryteriów ^[2], za państwa stricte demokratyczne uznawane być mogą tylko te, których ustrój opiera się formalnie i realnie na:

• dostępności sfery polityki dla wszystkich bez ograniczeń ze względów klasowych, rasowych, majątkowych, religijnych;
• możności wybierania na stanowiska publiczne i swobodzie dostępu do tych stanowisk, czy jakichkolwiek innych (poza wyrokiem sądowym pozbawiającym praw publicznych;
• suwerenności narodu (ludu) oznaczającej, że władza zwierzchnia, niezbywalna i niepodzielna, należy do zbiorowości społecznej żyjącej w granicach państwa;
• zasadzie reprezentacji – utożsamionej z delegowaniem uprawnień władczych na przedstawicieli obieralnych przez naród w wyborach powszechnych i działających pod jego kontrolą;
• uznaniu wyborów za główne źródło prawomocności władzy i konieczności cyklicznego potwierdzania legitymacji władzy w wyborach powszechnych;
• możności zrzeszania się w partie polityczne i wyboru między alternatywnymi ofertami piastunów władzy państwowej;
• odpowiedzialności rządzących przed rządzonymi – tworzeniu wyspecjalizowanych instytucji kontroli władzy mających w założeniu zapobiegać jej nadużyciom;
• podziale władz – wyrażającym ideę ograniczania rządu poprzez wzajemne kontrolowanie się ośrodków władzy oraz przez działalność zorganizowanej opozycji politycznej;
• wolności przekonań i wypowiedzi;
• instytucjonalnej ochronie praw obywatelskich – wyrażającej się w stwarzaniu formalnych zabezpieczeń obywateli przed nadmierną i nieuzasadnioną ingerencją władzy w ich sprawy prywatne oraz
• prawie własności prywatnej i swobodzie przedsiębiorczości wedle reguł gospodarki rynkowej.

Demokracja może być stopniowana - tzn. w danym ustroju politycznym faktyczny udział we władzy ogółu obywateli może być większy albo mniejszy. Np: w monarchii konstytucyjnej władza należy formalnie do króla, jednak rzeczywiste stosunki między królem a jego poddanymi reguluje konstytucja, która może w praktyce oddawać niemal całą władzę poddanym.

[edytuj] Demokracja na świecie

W zależności od stopnia spełniania tych zasad, ze 112 państw uchodzących formalnie w 2007 za demokratyczne:

• 28 kwalifikowało się do miana pełnych demokracji
• 54 do demokracji ułomnych (w tym Polska na 18 miejscu, lepszym w UE tylko od Bułgarii i Rumunii)
• 30 państw to systemy hybrydowe łączące cechy demokratyczne z autorytarnymi

Pozostałe 55 państw (ze 167 zbadanych) to reżimy autorytarne^[3].

[edytuj] Debata nad demokracją

Współcześni demokraci uważają, iż demokracja jest jedynym możliwym gwarantem istnienia wolnej konkurencji w gospodarce, na rynku pracy oraz możliwości wprowadzenia koniecznych reform po debacie i dojściu do porozumienia. Z drugiej strony systemy, które są z formalnego punktu widzenia demokracjami, mogą w rzeczywistości dawać rzeczywistą władzę wąskiej grupie oligarchów, którzy praktycznie sprawują ją w sposób skrajnie demokratyczny.

Ponadto przeciwnicy demokracji twierdzą, iż system ten nieuchronnie prowadzi do socjalizmu, a w końcu "przepoczwarza się" w komunizm.

Zagadnienie stworzenia ustroju, w którym z jednej strony wszyscy obywatele mają rzeczywisty wpływ na rządy, a z drugiej strony jest on technicznie sprawny, stanowi jeden z najważniejszych i wciąż nierozstrzygniętych problemów w teorii demokracji.

Jedno ze stwierdzeń, podsumowujących nieustającą debatę na ten temat zostało wypowiedziane przez Winstona Churchilla:

„

Stwierdzono, że demokracja jest najgorszą formą rządu, jeśli nie liczyć wszystkich innych form, których próbowano od czasu do czasu.

”

Inne stwierdzenie, opisujące demokrację zostało wypowiedziane przez Arystotelesa:

„

Demokracja jest najgorszym z możliwych ustrojów, gdyż są to rządy hien nad osłem.

”

I Alexisa de Tocqueville'a:

„

Demokracja uśrednia.

”

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• cyberdemokracja
• demokracja antyczna
• demokracja szlachecka
• demokracja hierarchiczna
• demokracja bezpośrednia
• demokracja pośrednia
• demokracja parlamentarna
• demokracja społeczna
• demokracja ludowa
• demokracja ateńska
• demokracja uczestnicząca
• demokracja totalitarna
• demokracja liberalna
• demokracja wojenna
• demokracja płynna