ပ္ရည္ထောင္စုမ္ရန္မာနိုင္ငံတော္
From Wikipedia
|
|||||
 |
|||||
| Largest City | ရန္ကုန္ | ||||
| Capital | ပ္ယဥ္းမနား | ||||
| Official Language | မ္ရန္မာစာ | ||||
| Currency | က္ယပ္ | ||||
| National Anthem | ကမ္ဘာမကေ္ရ | ||||
| Head of State | သန္းရ္ဝ္ဟေ(ဗုိလ္ခ္ယုပ္မ္ဟူးက္ရီး) | ||||
| Independence Date | ဇန္နဝာရီ 4, 1948 | ||||
| Area | 676,578 km² | ||||
| Population – Density/km² |
50,519,000 75/km² |
||||
| GDP Total – Per capita |
$76.2 billion $1,800 |
||||
| Time Zone | UTC +6.30 | ||||
| Internet TLD | .mm | ||||
| Calling Code | +95 | ||||
[ပြင်ဆင်ရန်] မ္ရန္မာ
အခမဲ့စ္ဝယ္စုံက္ယမ္း ဝီကီပီဒီးယားမ္ဟ
မ္ရန္မာခော္ တရားဝင္အား ္ရဖင့္ ပ္ရည္ထောင္စုမ္ရန္မာနုိင္ငံတော္သည္ အရေ္ဟ. ေတာင္အာရ္ဟဒေသတ္ဝင္ ပထဝီအနေအထားအရ ကုန္း ေမ္ရမက္ရီး ေပာ္တ္ဝင္ အက္ရီးမားဆုံး ေသာ တုိင္း ္ရပည္ ဖ္ရစ္သည္။ ၁၉၄၈ ခုန္ဟစ္ ဇန္နဝာရီ ၄ ရက္တ္ဝင္ ဂရိတ္္ရဗိတိန္နုိင္ငံထံမ္ဟ (အင္ဂၤလိပ္လုိ Myanmar အဖ္ရစ္န္ဟင့္) ပ္ရည္ထောင္စုမ္ရန္မာနုိင္ငံတော္အဖ္ရစ္ လ္ဝတ္လပ္ရေးကုိ ရရိ္ဟခဲ့သည္။ နောက္ပုိင္းတ္ဝင္ ပ္ရည္ထောင္စုဆုိရ္ဟယ္လစ္သမ္မတမ္ရန္မာနုိင္ငံတော္အဖ္ရစ္ ၁၉၇၄ ခုန္ဟစ္ ဇန္နဝာရီ ၄ ရက္တ္ဝင္လည္း ေကာင္း၊ ပ္ရည္ထောင္စု မ္ရန္မာနုိင္ငံတော္အဖ္ရစ္ ၁၉၈၈ ခုန္ဟစ္ စက္တင္ဘာ ၂၃ ရက္တ္ဝင္လည္း ေကာင္း၊ ပ္ရည္ထောင္စုမ္ရန္မာနုိင္ငံတော္အဖ္ရစ္ ၁၉၈၉ ခုန္ဟစ္ ဇ္ဝန္ ၁၈ ရက္တ္ဝင္ လည္း ေကာင္း အမည္မ္ယား ပေ္ရာင္းလဲခဲ့သည္။ အာဏာရစစ္အစုိးရအား အသိအမ္ဟတ္ မပ္ရုသော အဖဲ္ဝ.အစည္းမ္ယားက ဘားမား ံဟုသာ အသိအမ္ဟတ္ပ္ရုခံခဲ့ရ္ရပီး မေ္ရာက္ဘက္တ္ဝင္ တရုတ္ပ္ရည္သူ.သမ္မတနုိင္ငံ၊ အရေ္ဟ.ဘက္တ္ဝင္ လာအုိနုိင္ငံ၊ အရေ္ဟ. ေတာင္ဘက္တ္ဝင္ ထုိင္းနုိင္ငံ၊ အနောက္ဘက္တ္ဝင္ ဘဂၤလား ေ ဒ့ရ္ဟ္နုိင္ငံ၊ အနောက္မေ္ရာက္အရပ္တ္ဝင္ အိန္ဒိယနုိင္ငံ၊ တောင္ဘက္တ္ဝင္ ကပ္ပလီပင္လယ္န္ဟင့္ အနောက္တောင္ဘက္တ္ဝင္ ဘဂၤလားပင္လယ္အော္တုိ့ဖ္ရင့္ ထိစပ္လ္ယက္ရ္ဟိသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံ ပတ္လည္အနားသား၏ သုံးပုံတစ္ပုံ ၁၉၃ဝ ကီလုိမီတာ (၁၁၉၉ မုိင္) မ္ဟာ တစ္ဆက္ တစ္စပ္တည္း ေသာ ကမ္းရုိးတန္းအဖ္ရစ္ တေ္ဝ.ရ္ဟိနုိင္သည္။ ခေတ္သစ္ကာလအခ္ယိန္မ္ယားတ္ဝင္ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ ကဲ္ဝပ္ရား ခ္ရားးနား ေသာ လူဦး ေ ရက ယင္း၏ နုိင္ငံရေး၊ သမုိင္း ေက္ရာင္းန္ဟင့္ လူသားရင္း ္ရမစ္မ္ယားအား အဓိကအခန္းက႑မ္ယားမ္ဟ ဖော္ဆောင္လ္ယက္ရိ္ဟသည္။ ၁၉၉၂ ခုန္ဟစ္က အာဏာရယူခဲ့သော ဗုိလ္ခ္ယုပ္မ္ဟူး က္ရီးသန္း ေ ရ္ဝ္ဟ ဦး ေဆာင္သည့္ နုိင္ငံတော္ အေးခ္ယမ္းသာ ယာရေးန္ဟင့္ ဖံ္ဝ.္ရဖုိး ေ ရးကောင္စီ၏ တင္း က္ရပ္စ္ဝာ ထိန္းခ္ယုပ္ထားမ္ဟုအောက္တ္ဝင္ ရိ္ဟနေခဲ့သည္။ ၁၉၄၈ ခုန္ဟစ္အထိ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟအင္ပာယာ အောက္တ္ဝင္ ရပ္တည္ခဲ့ သော မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ ယနေ့ခ္ယိန္ထိ လူမ္ယုိး ေ ရးတင္းမာမ္ဟုန္ဟင့္ အာဏာသိမ္းရန္ က္ရုိးစားအားထုတ္မ္ဟုမ္ယားကုိ ဆက္လက္ရင္ဆုိင္ရလ္ယက္ ရိ္ဟသည္။ အိမ္နီးခ္ယင္းနုိင္ငံမ္ယား၏ လ္ဝ္ဟမ္းမုိးမ္ဟု နက္ရိ္ဟုင္းစ္ဝာခံရသည့္ မိမိ၏ယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုတ္ဝင္ ထူး ခ္ရားသည့္ ဗုဒ္ဓယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုန္ဟင့္ တုိင္းရင္းသားဓ ေလ့မ္ယား ရေ ြပ္ရ္ဝမ္းလ္ယက္ ရိ္ဟသည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] ဝောဟာရဗေဒ
မ္ရန္မာဟူသည့္ ဝောဟာရစကားမ္ဟာ ဒေသသုံးစကား၏ အတုိကောက္စကား မ္ရန္မာနုိင္ငံတော္မ္ဟ ဆင္းသက္လာခ္ရင္း ္ရဖစ္သည္။ ဤအမည္နာမကုိ လ္ဝန္ခဲ့သည့္ ၁၂ ရာစုခန့္ကတည္းက သုံးစဲ္ဝလာခဲ့က္ရသည္။ သုိ့သော္လည္း ဝောဟာရဗေဒအရ ရင္း ္ရမစ္မ္ဟာ မရေရာခေ္ယ။ တစ္ခ္ယိန္တည္းတ္ဝင္ ယင္းမ္ဟာ မ္ရန္မာနုိင္ငံသားမ္ယား၏ တရားဝင္နာမည္လည္း ဖ္ရစ္သည္။ ဗမာမ္ဟာ တိတိက္ယက္ယ ပေ္ရာရလ္ယ္ဟင္ လူမ္ယားစုဖ္ရစ္သည့္ ဗမာမ္ယုိးန္ဝယ္စု၏ လူပုဂ္ဂိ ုိလ္တစ္ဦးကုိ ခော္ရာတ္ဝင္ တရားဝင္ခော္ ေသာ အသုံး ္ရဖစ္သည္။ ၁၉၈၉ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ စစ္အစုိးရသည္ ရန္ကုန္အပာအဝင္အင္ဂၤလိပ္အခော္ ဘားမားမ္ဟ မ္ရန္မာဟု အခ္ရား ေနရာဒေသမ္ယားစ္ဝာကုိ ပေ္ရာင္းလဲသုံးစဲ္ဝခဲ့သည္။ တရားဝင္ မ္ရန္မာဟူသည့္ သုံးစဲ္ဝမ္ဟုကုိကား မပေ္ရာင္းလဲခဲ့ပေ။ ဤသုိ့ အမည္မ္ယားအား ပေ္ရာင္းလဲသုံးစဲ္ဝခဲ့ခ္ရင္းသည္ နုိင္ငံရေးရ္ဟုထောင့္မ္ဟ က္ရည့္လ္ယ္ဟင္ ရ္ဟုပ္ထေ္ဝးစရာမ္ယား ဖ္ရစ္စေခဲ့သည္။ အခ္ယုိ.အစုိးရမ္ယားက စစ္အစုိးရ သည္ တရားဝင္မဟုတ္သည့္အတ္ဝက္ အင္ဂၤလိပ္ဘာသာဖ္ရင့္ နုိင္ငံအမည္အား တရားဝင္ပေ္ရာင္းလဲရန္ လုပ္ပုိင္ခ္ဝင့္မရ္ဟိဟု ယူဆက္ရသည္။ ဤရပ္တည္ခ္ယက္ မ္ဟာ အတုိက္အခံအဖဲ္ဝ.အစည္းမ္ယား၏ ရပ္တည္ခ္ယက္န္ဟင့္လည္း တစ္ထပ္တည္းက္ယခဲ့လေသည္။ ဝောဟာရကုိမူ အင္ရင္းမပ္ဝားလုိက္ရပေ။ အင္ဂၤလိပ္စကား ေပ္ရာ ကမ္ဘာကမူ ယနေ့တုိင္ ဘားမားအသုံးအန္ဟုန္းကုိ ဆက္လက္ လက္ခံလ္ယက္ရ္ဟိ္ရပီး ဤအမည္ပေ္ရာင္းလဲသုံးန္ဟုန္း ္ရခင္းကုိ နေ္ဟး ေက္ဝးစ္ဝာဖ္ရင့္ လက္ခံသည့္သဘောရ္ဟိသည္။ ဘားမီးစ္မ္ဟာလည္း သာမန္လက္ခံထား ေသာ က္ရိယာဝိသေသနအဖ္ရစ္ ဆက္လက္ရ္ဟိနေသည္။ အဓိကက္ယသော သတင္းဌာနက္ရီးမ္ယား ္ရဖစ္သည့္ ဘီဘီစီ၊ ဝောလ္စထရိဂ္ယာနယ္န္ဟင့္ ဖုိင္နင္းရ္ဟယ္တုိင္းမ္တုိ့အပ္ရင္ အမေရိကန္န္ဟင့္ယူကေအစုိးရမ္ယား အပာအဝင္တုိ့က နုိင္ငံကုိ ဘားမားဟု ဆက္လက္ လက္ခံက္ယင့္သုံးလ္ယက္ရ္ဟိ္ရပီး စီအင္အင္၊ အီကော္နော္မစ္န္ဟင့္ နယူး ေ ယာက္တုိင္းမ္တုိ့က မ္ရန္မာဟူသည့္ အသုံးအန္ဟုန္းကုိ တုိင္း ္ရပည္ အဖ္ရစ္လည္း ေကာင္း၊ ဘားမီစ္ဟူသည့္ စကားလုံးကုိ နာမဝိသေသနအဖ္ရစ္လည္းေကာင္း လက္ခံက္ယင့္သုံးလ္ယက္ရ္ဟိသည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] သမုိင္း
မ္ဝန္လူမ္ယုိးတုိ့သည္ ဧရာဝတီအောက္ပုိင္းလ္ဝင္ပ္ရင္မ္ယားကုိ အဦးဆုံး ခ္ယဥ္းနင္းဝင္ရောက္လာက္ရသော သူမ္ယားဟု ယူဆက္ရ္ရပီး ၉ဝဝ ပ္ရည့္လယ္ခေတ္တ္ဝင္ မ္ရန္မာနုိင္ငံတောင္ပုိင္း၌ က္ရီးစုိးလ္ဝ္ဟမ္းမုိးလာက္ရသည္။ ပ္ယူလူမ္ယုိးတုိ့သည္ ဘီစီ ပထမရာစုတ္ဝင္ ရောက္ရ္ဟိလာက္ရ္ရပီး အိနိ္ဒယ၊ တရုတ္ပ္ရည္တုိ့န္ဟင့္ ကူးသန္း ေ ရာင္းဝယ္သည့္ ္ရမုိ. ္ရပတုိင္းနုိင္ငံမ္ယားကုိ ထူထောင္ခဲ့ က္ရသည္။ အင္အားအတောင့္တင္းဆုံး ပ္ယူနုိင္ငံတော္မ္ဟာ သရေခေတ္တရာဖ္ရစ္္ရပီး နောက္ဆုံး ၆၅၆ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ စ္ဝန့္ပစ္ခ္ရင္းခံရသည္။ ပ္ယူတုိ့တစ္စခန္း ပ္ရန္ထခဲ့ က္ရသော္လည္း ၈ဝဝ ခုအလယ္ပုိင္းတ္ဝင္ နန္ခေ္ယာင္နုိင္ငံမ္ဟ သိမ္းပုိက္ခ္ရင္းကုိ ခံခဲ့ရသည္။ ဘားမင္း သုိ့မဟုတ္ ဗမာတုိ့သည္ ရာစုန္ဟစ္ ၈ဝဝ မတုိင္မီက ယနေ့ တိဗက္ဒေသမ္ဟ ဧရာဝတီမ္ရစ္ဝ္ဟမ္းတစ္လေ္ယ္ဟာက္ ဆင္းသက္ခဲ့က္ရသည္။ န္ဟစ္ ၈၄၉ ခန့္တ္ဝင္ ပုဂံကုိ အခေ္ရ ္ရပု၍ တောင့္တင္းခုိင္ခန့္သည့္ မင္းေနပ္ရည္တော္တစ္ခုကုိ ထူထောင္ခဲ့က္ရသည္။ အနော္ရထာမင္းတရား က္ရီး (၁ဝ၄၄-၁ဝ၇၇) နန္းတက္ခဲ့သည့္ကာလက ဗမာလူမ္ယုိးမ္ယား၏ သ္ရဇာမ္ဟာ ယနေ့မ္ရန္မာနုိင္ငံတစ္လ္ဝ္ဟား သက္ရောက္လ္ဝ္ဟမ္းမုိးခဲ့သည္။ ၁၁ဝဝ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္မူ အရေ္ဟ.ေတာင္ အာရ္ဟတုိက္၏ ဒေ သအတော္မ္ယားမ္ယားကုိ ပုဂံမင္း ေနပ္ရည္တော္မ္ဟ ထိန္းခ္ယုပ္နုိင္ခဲ့သည္။ ယင္းကုိ အမ္ယားက ပထမမ္ရန္မာအင္ပာယာအဖ္ရစ္ လက္ခံက္ရသည္။ ၁၂ဝဝ ခုန္ဟစ္နေ္ဟာင္းပုိင္းကာလတ္ဝင္ ကုဗလုိင္ခန္ ဦး ေဆာင္သော မ္ဝန္ဂုိတုိ့က ပုဂံနေပ္ရည္တော္အား သိမ္းပုိက္ခဲ့က္ရသည္။ သုိ့သော္ ၁၃၆၄ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ မ္ရန္မာမ္ယားသည္ အင္းဝေဒသတ္ဝင္ မိမိတုိ့၏ မင္းေနပ္ရည္တော္ကုိ တည္ထောင္ခဲ့က္ရ္ရပီး မ္ရန္မာ့ယဥ္ကေ္ယးမ္ဟု၏ ရေ္ဝ္ဟရောင္လ္ဝ္ဟမ္း ေသာ ခေတ္တစ္ခုကုိ ထူထောင္နုိင္ခဲ့က္ရသည္။ သုိ့သော္ ၁၅၂၇ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ရ္ဟမ္းမ္ယားက အင္းဝကုိ ဖ္ယက္ဆီးပစ္ခဲ့က္ရသည္။ တစ္ခ္ယိန္တည္းတ္ဝင္ မ္ဝန္တုိ့သည္ ပဲခူးကုိ အခေ္ရ ္ပပ္ရုပ္ရီးအဓိကက္ယသော ကူးသန္း ရောင္းဝယ္ရေးန္ဟင့္ ဘာသာရေးဗဟုိအခ္ယက္အခ္ရာအဖ္ရစ္ ပ္ရန္လည္ရပ္တည္ခဲ့သည္။ အင္းဝမ္ဟ ထ္ဝက္ပေ္ရးခဲ့က္ရသော ဗမာမ္ယားသည္ ၁၅၃၁ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ တောင္ငူ၌ တောင္ငူမင္း ေနပ္ရည္တော္ကုိ တပင္ရေ္ဝ္ဟထီးလက္အောက္တ္ဝင္ ထူထောင္ခဲ့က္ရ သည္။ သူသည္ မ္ရန္မာနုိင္ငံကုိ စည္းရုံး္ရပီး ဒုတိယမ္ရန္မာအင္ပာယာကုိ ထူထောင္ခဲ့သည္။ အရေ္ဟ. ေတာင္အာရ္ဟတ္ဝင္ ဥရောပတုိက္သားမ္ယား၏ လ္ဝ္ဟမ္းမုိးမ္ဟု ကေ္ရာင့္ တောင္ငူမင္း ေနပ္ရည္တော္သည္လည္း ကူးသန္း ေ ရာင္းဝယ္ရေး ဗဟုိအခ္ယက္အခ္ယာဖ္ရစ္လာသည္။ ဘုရင့္နောင္ မင္းတရားက္ရီးသည္ မဏိပူ၊ ဇင္းမယ္ န္ဟင့္ အယုဒ္ဓယတုိ့အား သိမ္းသ္ဝင္း၍ နုိင္ငံတော္က္ရီးအား ခ္ယဲ.ထ္ဝင္ခဲ့သည္။ သုိ့သော္လည္း အတ္ဝင္းပုန္ကန္မ္ဟုမ္ယားန္ဟင့္ သိမ္းပုိက္နယ္မေ္ရမ္ယားကုိ ထိန္းခ္ယုပ္နုိင္ ရန္ လုိအပ္သော ဘ႑ာရင္း ္ရမစ္မ္ယား ခ္ယုိ.တဲ့မ္ဟုကေ္ရာင့္ တောင္ငူနေပ္ရည္တော္ က္ယဆုံးခဲ့ရသည္။ ပော္တူဂီမ္ယားအား တုိက္ထုတ္ခဲ့သော အနောက္ဘက္ လ္ဝန္မင္းတရား က္ရီးသည္ ၁၆၁၃ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ မင္းဆက္သစ္တစ္ခုကုိ အင္းဝတ္ဝင္ ထူထောင္ခဲ့သည္။ ၁၇၅၂ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ပ္ရင္သစ္တုိ့၏ အကူအညီဖ္ရင့္ ထက္ရ္ဝပုန္ကန္သော မ္ဝန္တုိ့ကေ္ရာင့္ နေပ္ရည္တော္က္ယဆုံးခဲ့သည္။ ၁၇ဝဝ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ အလောင္းဘုရားသည္ ကုန္း ေဘာင္မင္းဆက္ကုိ ထူထောင္္ရပီး တတိယမ္ရန္မာအင္ပာယာက္ရီးကုိ တည္ဆောက္ခဲ့သည္။ ၁၇၆၇ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ဆင္ဖ္ရူရ္ဟင္မင္းတရား က္ရီးက အယုဒ္ဓယနုိင္ငံအား သိမ္းပုိက္အောင္မ္ရင္ခဲ့္ရပီး မ္ရန္မာ့ယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုက ထုိင္းယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုအပော္ အတော္လ္ဝ္ဟမ္းမုိး စေခဲ့သည္။ တရုတ္ပ္ရည္ ခ္ယင္မင္းဆက္သည္ မ္ရန္မာတုိ့၏ က္ရီးထ္ဝားလာသော အင္အားကုိ စုိးရိမ္သဖ္ရင့္ မ္ရန္မာကုိ ၁၇၆၆ မ္ဟ ၁၇၆၉ ခုန္ဟစ္ကာလတ္ဝင္း လေး က္ရိမ္တိတိ သိမ္းပုိက္ရန္ က္ရုိးစားအားထုတ္ခဲ့သော္လည္း မအောင္မ္ရင္ခဲ့ပေ။ နောင္မင္းဆက္မ္ယားက အယုဒ္ဓယအား စ္ဝန့္လ္ဝ္ဟတ္ခဲ့ရသော္လည္း ရခုိင္န္ဟင့္ တနသၤာရီတုိ့ကုိ ရရ္ဟိခဲ့သည္။ ၁၈၂၄ ခုန္ဟစ္ ဘက္ရီး ေတာ္ မင္းတရားလက္ထက္တ္ဝင္ စစ္သူက္ရီး မဟာဗန္ဓုလသည္ အိနိ္ဒယနုိင္ငံရ္ဟိ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟတုိ့၏ နယ္မေ္ရန္ဟင့္ထိစပ္နေသော အာသံပ္ရည္ နယ္ကုိ သိမ္းပုိက္ရာမ္ဟ စစ္မီးပ္ဝားခဲ့သည္။ ပထမအင္ဂၤလိပ္-မ္ရန္မာစစ္ပဲ္ဝကုိ ၁၈၂ဝ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ မ္ရန္မာနုိင္ငံအလယ္ပုိင္း ရန္တပုိတ္ဝင္ စာခ္ယုပ္ခ္ယုပ္၍ ္ရငိမ္း ေစခဲ့ ္ရပီး ကမ္းရုိးတန္း ေ ဒသမ္ယား ္ရဖစ္သည့္ ရခုိင္န္ဟင့္ တနသၤာရီဒေသမ္ယားကုိ စ္ဝန့္လ္ဝ္ဟတ္ခဲ့ရသည္။ ၁၈၅၁ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ သာယာဝတီမင္းတရား က္ရီးသည္ နယ္စပ္ပ္ရသ္သနာမ္ယားမ္ဟ ပော္ ေပာက္လာသည့္ အခင္းမ္ယားမ္ဟ အင္ဂၤလိပ္အရာရ္ဟိမ္ယားအား ဖမ္းဆီးခဲ့သည္ကုိ အကေ္ရာင္း ပ္ရုပ္ရီးဒုတိယအင္ဂၤလိပ္-မ္ရန္မာစစ္ပဲ္ဝကုိ ဖန္တီးခဲ့က္ရသည္။ ဤတစ္က္ရိမ္တ္ဝင္ အင္ဂၤလိပ္တုိ့သည္ က္ယန္ရ္ဟိနေသေးသည့္ ကမ္းရုိးတန္း ေ ဒသမ္ယား ္ရဖစ္သည့္ ဧရာဝတီ၊ ရန္ကုန္န္ဟင့္ ပဲခူးတုိ့အား သိမ္းပုိက္ ခဲ့သည္။ ၁၈၈၅ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ မ္ရန္မာအကောက္တော္မ္ယားသည္ ဘုရင့္၏ အမိန့္တော္အရ တာဝန္ဝတ္တရားမ္ယား ဆောင္ရ္ဝက္ရာမ္ဟ ဘုံဘေ-ဘားမား သစ္ကုမ္ပဏီ သည္ သစ္မ္ယားကုိ တရားမဝင္ခုတ္လ္ဟဲ္ရပီး အခ္ဝန္တိမ္း ေ ရ္ဟာင္ရန္ ဝ္ဟက္ထားသည္ကုိ စစ္ဆေး ေတ္ဝ.ရ္ဟိခဲ့သည္။ သီပောဘုရင္သည္ ကုမ္ပဏီအား ဒဏ္ရုိက္အရေးယူ ခဲ့သည္ကုိ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟတုိ့ဘက္မ္ဟ က္ယန္ရ္ဟိနေသေးသည့္ မ္ရန္မာနုိင္ငံအား သိမ္းပုိက္ရန္ အခ္ဝင့္အရေးအဖ္ရစ္ ယူဆခဲ့္ရပီး ၁၈၈၅ ခုန္ဟစ္ နုိဝင္ဘာတ္ဝင္ ရက္သတ္တ န္ဟစ္ပတ္တည္းန္ဟင့္ တတိယအဂၤလိပ္-မ္ရန္မာစစ္ပဲ္ဝကုိ ဆင္နဲ္ဝ္ဟခဲ့လေသည္။ သီပောမင္းတရား က္ရီးန္ဟင့္ တက္ဝ တော္ဝင္မိသားစုဝင္မ္ယားအား ဖမ္းဆီးခဲ့္ရပီး မဒရပ္စ္ သုိ့ ပ္ရည္န္ဟင္ဒဏ္ပေးခဲ့၍ နောက္ဆုံးတ္ဝင္ ရတနာဂီရိသု့ိ ပုိ့ဆောင္ခဲ့က္ရသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ ၁၈၈၅ ခုန္ဟစ္ နုိဝင္ဘာကုန္ပုိင္းတ္ဝင္ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟအိန္ဒိယ၏ လက္အောက္ခံဒေသတစ္ခုအဖ္ရစ္ က္ယရောက္သ္ဝားခဲ့္ရပီး ၁၈၈၆ ခုန္ဟစ္ ဇန္နဝာရီ ၁ ရက္တ္ဝင္ ဝိတုိရိယဘုရင္မက္ရီးအား န္ဟစ္သစ္ကူး လက္ဆောင္အဖ္ရစ္ ဆက္သခဲ့က္ရသည္။ ၁၉၃၇ ခုန္ဟစ္ ဧ္ရပီ ၁ ရက္တ္ဝင္ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ သီးခ္ရားအုပ္ခ္ယုပ္ခံနယ္မေ္ရ ္ရဖစ္လာ္ရပီး အိန္ဒိယနုိင္ငံန္ဟင့္ ခဲ္ဝခဲ့သည္။ တုိင္း ္ရပည္အတ္ဝင္း ခဲ္ဝရေးတဲ္ဝရေး အရေးအခင္း ေက္ရာင့္ ပော္ ေပာက္လာသော အက္ကဲ္ဝကေ္ရာင္းသည္ လ္ဝတ္လပ္ရေးရ္ရပီး ေနာက္ပုိင္း ဆက္ဖ္ရစ္လာသည့္ ပ္ရည္တ္ဝင္းဆူပူသောင္းက္ယန္းမ္ဟုမ္ယား၏ မ္ရစ္ဖ္ယားခံရာအဖ္ရစ္ တေ္ဝ.ရ္ဟိရမည္ဖ္ရစ္သည္။ ၁၉၄ဝ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ဗုိလ္ခ္ယုပ္အောင္ဆန္းဦး ေဆာာင္သည့္ ရဲဘော္သုံးက္ယိပ္အဖဲ္ဝ.ဝင္တုိ့သည္ ဗမာ့လ္ဝတ္မေ္ရာက္ရေး တပ္မတော္ (ဘီအုိင္အေ) ကုိ တည္ထောင္ခဲ့က္ရသည္။ ရဲဘော္သုံးက္ယိပ္သည္ ဂ္ယပန္နုိင္ငံတ္ဝင္ စစ္သင္တန္းမ္ယားတက္ရောက္ခဲ့က္ရသည္။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ္ကာလက မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ အရေ္ဟ. ေတာင္အာရ္ဟ စစ္မ္ယက္န္ဟာတ္ဝင္ အရေးပာသည့္ အခန္းက႑မ္ဟ ပာဝင္ခဲ့သည္။ စစ္ပဲ္ဝ၏ ကနဦးပုိင္း မ္ရန္မာပ္ရည္စစ္ဆင္ရေးတ္ဝင္ ဂ္ယပန္ဦး ေဆာင္မ္ဟုသည္ အောင္မ္ရင္မ္ဟုမ္ယား ရရ္ဟိခဲ့္ရပီး ္ရဗိတိသ္ယ္ဟမ္ယားအား မ္ရန္မာပ္ရည္အန္ဟံ့မ္ဟ တုိက္ထုတ္နုိင္ခဲ့သည္။ သုိ့သော္ မဟာမိတ္မ္ယားက ပ္ရန္လည္တုံ့ပ္ရန္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၅ ခုန္ဟစ္ ဇူလုိင္တ္ဝင္ မဟာမိတ္မ္ယားက ပ္ရန္လည္သိမ္းပုိက္နုိင္ခဲ့သည္။ မ္ရန္မာတုိ့သည္ န္ဟစ္ဘက္စလုံးမ္ဟ ပာဝင္ခဲ့က္ရသည္။ မ္ရန္မာမ္ယားသည္ အစပုိင္းတ္ဝင္ ဂ္ယပန္တုိ့ဘက္မ္ဟ ပာဝင္ခဲ့က္ရသော္လည္း မ္ရန္မာအခ္ယုိ.တုိ့သည္ ၁၉၄၁-၁၉၄၂ ခုန္ဟစ္မ္ယားတ္ဝင္ အင္ဂၤလိပ္တုိ့ဘက္မ္ဟ ပာဝင္တုိက္ခုိက္ခဲ့က္ရသည္။ ၁၉၄၃ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ခ္ယင္းတပ္န္ဟင့္ ကခ္ယင္တပ္မ္ယားကုိ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟတုိ့ ထိန္းခ္ယုပ္သည့္ နယ္စပ္ဒေသမ္ယားတ္ဝင္ ဖဲ္ဝ.စည္းခဲ့က္ရ သည္။ ဗမာ့သေနတ္ကုိင္ တပ္ရင္းမ္ယားသည္ ၁၉၄၃-၁၉၄၅ ခုန္ဟစ္မ္ယားတ္ဝင္ ဗုိလ္ခ္ယုပ္အော့ဝင္းဂိတ္၏ လက္အောက္၌ ခ္ယင္းဒစ္တပ္ဖဲ္ဝ.မ္ယားအဖ္ရစ္ ပာဝင္တုိက္ခုိက္ခဲ့က္ရသည္။ နောက္ပုိင္းတ္ဝင္ အမေရိကန္မ္ယားက အမေရိကန္-ကခ္ယင္အထူးတပ္မ္ယားအား ဖဲ္ဝ.စည္းခဲ့္ရပီး မဟာမိတ္တုိ့အောက္တ္ဝင္ ပာဝင္တုိက္ခုိက္ခဲ့က္ရသည္။ အခ္ရားမ္ယားစ္ဝာသော တပ္ဖဲ္ဝ.မ္ယားမ္ဟာ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟအထူးစစ္ဆင္ရေးအဖဲ္ဝ.မ္ယား ေအာက္တ္ဝင္ ပာဝင္ခဲ့က္ရသည္။ ဗမာ့လ္ဝတ္မေ္ရာက္ရေး တပ္မတော္သည္ ဗုိလ္ခ္ယုပ္အောင္ဆန္း၏ ဦး ေဆာင္မ္ဟုအောက္တ္ဝင္ ရခုိင္အမ္ယုိးသားတပ္မတော္န္ဟင့္အတူ ဂ္ယပန္တုိ့ဘက္မ္ဟ ပာဝင္၍ ၁၉၄၂-၁၉၄၄ ခုန္ဟစ္မ္ယားတ္ဝင္ ပာဝင္တုိက္ပဲ္ဝဝင္ခဲ့က္ရ္ရပီး ၁၉၄၅ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ဂ္ယပန္တုိ့အား ပ္ရန္လ္ဟန္တ္ဝန္းလ္ဟန္ခဲ့က္ရလေသည္။ ၁၉၄၇ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ဗုိလ္ခ္ယုပ္အောင္ဆန္းသည္ က္ရား ္ရဖတ္အစုိးရအဖဲ္ဝ.၊ မ္ရန္မာနုိင္ငံအမ္ဟုဆောင္ကောင္စီအဖဲ္ဝ.၏ ဒုတိယဥက္က႒ဖ္ရစ္ခဲ့သည္။ သုိ့သော္ ၁၉၄၇ ခုန္ဟစ္ ဇူလုိင္တ္ဝင္ နုိင္ငံရေးပ္ရိုင္ဘက္မ္ယားက ဗုိလ္ခ္ယုပ္အောင္ဆန္းန္ဟင့္တက္ဝ ကက္ဘိနက္အဖဲ္ဝ.ဝင္ အခ္ယုိ.ကုိ လုပ္က္ရံသတ္ဖ္ရတ္ခဲ့က္ရသည္။ ၁၉၄၈ ခုန္ဟစ္ ဇန္နဝာရီ ၄ ရက္တ္ဝင္ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ ပထမဦးဆုံး သမ္မတန္ဟင့္ ဝန္က္ရီးခ္ယုပ္အဖ္ရစ္ ဦးနုန္ဟင့္ ဦးစပ္ရေ္ဝ္ဟသုိက္တုိ့ တာဝန္ယူခဲ့သော လ္ဝတ္လပ္သည့္ သမ္မတနုိင္ငံ ဖ္ရစ္သော ပ္ရည္ထောင္စုမ္ရန္မာနုိင္ငံအဖ္ရစ္ ရပ္တည္ခဲ့လေသည္။ အခ္ရား္ရဗိတိသ္ယ္ဟကုိလုိနီနုိင္ငံမ္ယားန္ဟင့္ မတူညီဘဲ ဓနသဟာရအဖဲ္ဝ.ဝင္အဖ္ရစ္ မပာဝင္ခဲ့ခေ္ယ။ အထက္ လ္ဝ္ဟတ္တော္န္ဟင့္ လူမ္ယုိးစုလ္ဝ္ဟတ္တော္န္ဟစ္ရပ္ ပာဝင္သော ပာလီမန္စနစ္ကုိ က္ယင့္သုံးခဲ့သည္။ ယနေ့မ္ရင္တေ္ဝ.ရ ေသာ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ အောက္မ္ရန္မာ နုိင္ငံန္ဟင့္ အထက္မ္ရန္မာနုိင္ငံတုိ့ ပာဝင္သည့္ မ္ရန္မာပ္ရည္မန္ဟင့္ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟတုိ့ သီးခ္ရားအုပ္ခ္ယုပ္ခဲ့သည့္ နယ္ခ္ရား ေဒသတုိ့ကုိ ပူး ေပာင္း၍ ဖဲ္ဝ.စည္းထား္ရပီး ပင္လုံစာခ္ယုပ္အရ ဖ္ရစ္လာသောနယ္မေ္ရအဖ္ရစ္ ဇာစ္မ္ရစ္ လုိက္၍ရလေသည္။ ၁၉၆၁ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ထုိစဥ္က မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ ကုလသမဂ္ဂ အမ္ရဲတန္း ကုိယ္စားလ္ဟယ္အဖ္ရစ္န္ဟင့္ ယခင္ဝန္က္ရီးခ္ယုပ္ ဦးနုက အတ္ဝင္းေရးမ္ဟူးအဖ္ရစ္ တာဝန္ပေး ခဲ့ဘူးသည့္ ဦးသန့္သည္ ကုလသမဂ္ဂ ၏ အထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္း ေ ရးမ္ဟူးခ္ယုပ္အဖ္ရစ္ အရေ္ဝးခ္ယယ္ခံခဲ့ရသည္။ သူသည ္ပထမဦးဆုံး ေသာ နုိင္ငံတကာအဖဲ္ဝ.အစည္း ကုိ ဦး ေဆာင္မည့္ အနောက္နုိင္ငံသား မဟုတ္သည့္ ပု ုိလ္ဖ္ရစ္ခဲ့္ရပီး ကုလသမ အထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္း ေ ရးမ္ဟူးခ္ယုပ္အဖ္ရစ္ ၁ဝ န္ဟစ္တုိင္ တာဝန္ထမ္း ေဆာင္ခဲ့ သည္။ သူ ကုလသမဂ္ဂ တ္ဝင္ အထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္း ေ ရးမ္ဟူးခ္ယုပ္ တာဝန္ယူခဲ့စဥ္အခာက ကုလသမဂ္ဂ တ္ဝင္ တာဝန္ထမ္း ေဆာင္ခဲ့သော မ္ရန္မာမ္ယားအနက္မ္ဟ တစ္ယောက္မ္ဟာ ငယ္ရ္ဝယ္သေးသည့္ ဒော္ ေအာင္ဆန္းစုက္ရည္ဖ္ရစ္သည္။ နုိင္ငံကုိ ၂၆ န္ဟစ္တုိင္တုိင္ အုပ္ခ္ယုပ္ခဲ့သည့္ ဗုိလ္ခ္ယုပ္နေဝင္း ဦး ေဆာင္သော စစ္အစုိးရက အာဏာသိမ္းယူသည့္ ၁၉၆၂ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ဒီမုိကရေစီ အုပ္ခ္ယုပ္ ရေးစနစ္ ရပ္စဲသ္ဝား္ရပီး မ္ရန္မာ့ဆုိရ္ဟယ္လစ္စနစ္ လမ္းစဥ္ကုိ စတင္ခဲ့သည္။ ၁၉၇၄ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ဦးသန့္ ၏ ဈာပနအခမ္းအနားမ္ဟ စတင္၍ အစုိးရဆန့္က္ယင္ရေး ဆန္ဒပ္ရမ္ဟုန္ဟင့္အတူ သေ္ဝးထ္ဝက္သံယုိမ္ဟုမ္ယား ဖ္ရစ္ပော္ခဲ့သည္။ ၁၉၈၈ ခုန္ဟစ္ ရ္ဟစ္လေးလုံး အရေး ေတာ္ပုံတ္ဝင္ တော္လ္ဟန္ရေးတစ္ရပ္၏ ဖ္ရစ္လုဆဲဆဲအခေ္ရအနေသုိ့ ရောက္ရ္ဟိသ္ဝားခဲ့သည္။ တန္ပ္ရန္အနေန္ဟင့္ ဗုိလ္ခ္ယုပ္စောမောင္မ္ဟ အာဏာ သိမ္းယူခဲ့သည္။ ၄င္းက နုိင္ငံတော္္ရငိမ္ဝပ္ပိပ္ရားမ္ဟုတည္ဆောက္ရေး အဖဲ္ဝ.ကုိ ဖဲ္ဝ.စည္းခဲ့သည္။ ၁၉၈၉ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ဆန္ဒပ္ရပဲ္ဝမ္ယား ဖ္ရစ္ပ္ဝား္ရပီး စစ္အုပ္ခ္ယုပ္ရေး ဥပဒေကုိ ပ္ရ႒ဌာန္းခဲ့သည္။ ပ္ရည္သူ.ကုိယ္စားလ္ဟယ္မ္ယားအား ရေ္ဝးခ္ယယ္ တင္မေ္ရႇာက္မည့္ စီမံခ္ယက္မ္ယားကုိ ၁၉၈၉ ခုန္ဟစ္ မေ ၃၁ တ္ဝင္ အပ္ရီးးသတ္ရေးဆဲ္ဝခဲ့က္ရသည္။ ၁၉၉ဝ ခုန္ဟစ္ မေတ္ဝင္ လ္ဝတ္လပ္သော ရေ္ဝး ေကာက္တင္မေ္ရႇာက္ပဲ္ဝကုိ န္ဟစ္ ၃ဝ အတ္ဝင္း ပထမဦးဆုံးအက္ရိမ္အဖ္ရစ္ က္ယင္းပခဲ့က္ရသည္။ ဒော္ေအာင္ဆန္းစုက္ရည္၏ အမ္ယုိးသားဒီမုိကရေစီအဖဲ္ဝ.ခ္ယုပ္ပာတီမ္ဟ စုစုပောင္း အမတ္နေရာပောင္း ၄၈၉ အနက္ ၄ဝ၉ နေရာကုိ အနုိင္ရရ္ဟိခဲ့သည္။ သုိ့သော္ နဝတအစုိးရ မ္ဟ ရလဒ္မ္ယားကုိ င္ရင္းပယ္ခဲ့္ရပီး ဆင္း ေပးရန္င္ရင္းဆုိခဲ့သည္။ နဝတအဖဲ္ဝ.သည္ အင္ဂၤလိပ္အခော္ ဘားမားအား မ္ရန္မာဟု ၁၉၈၉ တ္ဝင္ ပေ္ရာင္းလဲ သတ္မ္ဟတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၂ ခုန္ဟစ္မ္ဟစ၍ ဗုိလ္ခ္ယုပ္မ္ဟူး က္ရီးသန္း ေ ရ္ဝ္ဟက ဦး ေဆာင္ခဲ့္ရပီး တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကုိင္အဖ္ဝဲ.အစည္းမ္ယားန္ဟင့္ ္ရငိမ္းခ္ယမ္း ေ ရးရယူခဲ့သည္။ ၁၉၉၂ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ နဝတ အဖဲ္ဝ.သည္ ဖဲ္ဝ.စည္းအုပ္ခ္ယုပ္ပုံ အခေ္ရခံဥပဒေသစ္ ရေးဆဲ္ဝရန္ ဖော္ထုတ္ခဲ့္ရပီး ညီလာခံတစ္ခုကုိ ၁၉၉၃ ခုန္ဟစ္ ဇန္နဝာရီလ ၉ ရက္နေ့တ္ဝင္ စတင္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၇ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ နဝတကုိ နုိင္ငံတော္အေးခ္ယမ္းသာယာရေးန္ဟင့္ ဖံ္ဝ.္ရဖုိး ေ ရးကောင္စီဟု ပ္ရင္ဆင္ဖဲ္ဝ.စည္းခဲ့သည္။ ၁၉၉၇ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ မ္ရန္မာနုိင္ငံအား အရေ္ဟ.ေတာင္အာရ္ဟနုိင္ငံမ္ယားအဖဲ္ဝ.မ္ဟ အဖဲ္ဝ.ဝင္နုိင္ငံအဖ္ရစ္ ဝင္ရောက္ခ္ဝင့္ပ္ရုခဲ့သည္။ ညီလာခံသည္ ဆက္လက္ က္ယင္းပလုိက္ ရပ္နားလုိက္ဖ္ရင့္ စခန္းသ္ဝားလ္ယက္ရ္ဟိသည္။အမ္ယုိးသားဒီမုိကရေစီအဖဲ္ဝ.ခ္ယုပ္အပာအဝင္ နုိင္ငံရေးပာတီမ္ယားစ္ဝာတုိ့မ္ဟာ ညီလာခံတ္ဝင္ ပာဝင္ခ္ရင္းမရ္ဟိဘဲ တုိးတက္မ္ဟုမ္ဟာလည္း မရ္ဟိသလောက္ဖ္ရစ္သည္။ ၂ဝဝ၆ ခုန္ဟစ္ မတ္ ၂၇ ရက္တ္ဝင္ နအဖစစ္အစုိးရသည္ ္ရမုိ. ေတာ္ကုိ ပ္ယဥ္းမနားအနီးရ္ဟိ ဒေသသုိ့ ပေ္ရာင္း ေ ရ္ဝ္ဟ.ခဲ့ကာ မင္းတုိ့၏တည္နေရာ 'နေပ္ရည္တော္' ဟု တရားဝင္ကေ္ရညာခဲ့သည္။ ၂ဝဝ၆ ခု စက္တင္ဘာတ္ဝင္ အမေရိကန္ဦး ေဆာင္သည့္ မ္ရန္မာနုိင္ငံအရေးအား ကုလသမ လုံခ္ရုံရေး ကောင္စီအာဂ္ယင္ဒာတ္ဝင္ ထည့္သ္ဝင္း ေ ရးက္ရုိးပမ္းမ္ဟုအောင္မ္ရင္ခဲ့္ရပီး လုံခ္ရုရေး ေကာင္စီတ္ဝင္ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ လူ. အခ္ဝင့္အရေးခ္ယုိး ေဖာက္မ္ဟုမ္ယားကုိ မည္သုိ့အရေးယူဆောင္ရ္ဝက္မည္ကုိ တရားဝင္ဆေ္ဝး ေန္ဝးရန္ လမ္းစပော္ ေပာက္္ရပီဖ္ရစ္သည္။ ၂ဝဝ၆ ခု နုိဝင္ဘာတ္ဝင္ အပ္ရည္ပ္ရည္ဆုိင္ရာ အလုပ္သမားအဖဲ္ဝ.ခ္ယုပ္မ္ဟ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ ဆက္တုိက္က္ယူးလ္ဝန္ဖောက္ဖ္ယက္နေသည့္ စစ္တပ္မ္ဟ အဓမ္မလုပ္အား ေပးခုိင္းမ္ဟုမ္ယားအား အပ္ရည္ပ္ရည္ဆုိင္ရာ တရားရုံးခ္ယုပ္တ္ဝင္ တုိင္တန္းအရေးယူနုိင္ရန္ ကေ္ရညာခဲ့သည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏မ္ရို့ေတာ္မ္ယားစာရင္း
-ပုဂံ ၁ဝ၄၄-၁၂၈၇
-စစ္ကုိင္း ၁၃၁၅-၁၃၆၄၊ ၁၇၆ဝ-၁၇၆၄
-အင္းဝ ၁၃၆၄-၁၇၅ဝ၊ ၁၇၆၄-၁၇၈၁
- ေ ရ္ဝ္ဟဘုိ ၁၇၅ဝ-၁၇၅၃
-ရန္ကုန္ ၁၇၅၃-၁၇၆ဝ၊ ၁၉၃၇-၂ဝဝ၆
-အမရပူရ ၁၇၈၂-၁၈၂၃၊ ၁၈၄၁-၁၈၅၇
-မင္းက္ဝန္း ၁၈၅၇-၁၈၆၁
-မန္တလေး ၁၈၆၁-၁၈၈၆
-နေပ္ရည္တော္ ၂ဝဝ၆ ခုန္ဟစ္ ဖေဖော္ဝာရီ ၁၉
[ပြင်ဆင်ရန်] နုိင္ငံရေး
ပ္ရည္ထောင္စုမ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ စစ္အုပ္ခ္ယုပ္ရေးစနစ္အောက္တ္ဝင္ရ္ဟိသည္။ ၁၉၉ဝ ခုန္ဟစ္ ပ္ရည္သူ.လ္ဝ္ဟတ္တော္သုိ့ ရေ္ဝး ေကာက္ခံရသော ကုိယ္စားလ္ဟယ္ မ္ယားသည္ ပ္ရည္ထောင္စုမ္ရန္မာနုိင္ငံ အဝေး ေ ရာက္အမ္ယုိးသားည္ဝန့္ပောင္း အစုိးရအဖဲ္ဝ.ကုိ မ္ရန္မာနုိင္ငံဒီမုိကရေစီ ပ္ရန္လည္တည္ဆောက္ရေး ဆောင္ပုဒ္ဖ္ရင့္ ၁၉၉ဝ ခုန္ဟစ္ ဒီဇင္ဘာတ္ဝင္ ဖဲ္ဝ.စည္းတည္ထောင္ခဲ့က္ရသည္။ ဒော္ ေအာင္ဆန္းဆုက္ရည္၏ မောင္ဝမ္းကဲ္ဝတော္သူ ဦးစိန္ဝင္းသည္ ယင္းအဖဲ္ဝ.၏ လက္ရ္ဟိဝန္က္ရီးခ္ယုပ္ဖ္ရစ္သည္။ သုိ့သော္ ပ္ရည္ထောင္စုမ္ရန္မာနုိင္ငံ အဝေး ေရာက္အမ္ယုိးသား ည္ဝန့္ပောင္းအစုိးရအဖဲ္ဝ. သည္ လုပ္ပုိင္ခ္ဝင့္မရ္ဟိသလောက္ ဖ္ရစ္္ရပီး မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ မတရားအသင္း ကေ္ရညာထား ္ရခင္းခံရသည္။ လက္ရ္ဟိနုိင္ငံတော္အက္ရီးအကဲမ္ဟာ ဗုိလ္ခ္ယုပ္မ္ဟူး က္ရီး သန္းေရ္ဝ္ဟဖ္ရစ္္ရပီး နုိင္ငံတော္အေးခ္ယမ္းသာယာရေးန္ဟင့္ ဖံ္ဝ.္ရဖုိး ေ ရး ကောင္စီ၏ ဥက္က႒ရာထူးကုိလည္း ရယူထားသူဖ္ရစ္သည္။ သူသည္ လုပ္ပုိင္ခ္ဝင့္အာဏာမ္ယားစ္ဝာကုိ ပုိင္ဆုိင္ထား္ရပီး ဝန္က္ရီးမ္ယားန္ဟင့္ ကက္ဘိနက္အဖဲ္ဝ.ဝင္မ္ယားအား ပေ္ရာင္း ေ ရ္ဝ္ဟ. ္ရခင္း၊ နုိင္ငံတကာရေးရာမ္ယားတ္ဝင္ အဓိက္ယသောဆုံး ္ရဖတ္ခ္ယက္မ္ယားကုိလည္း ခ္ယမ္ဟတ္ခ္ရင္းမ္ယားလည္း ပ္ရုလုပ္သည္။ ၂ဝဝ၄ ခုန္ဟစ္ အောက္တုိဘာအထိ ဗုိလ္ခ္ယုပ္က္ရီးခင္ည္ဝန့္မ္ဟာ ဝန္က္ရီးခ္ယုပ္ဖ္ရစ္္ရပီး ဗုိလ္ခ္ယုပ္က္ရီးစုိးဝင္းန္ဟင့္ အစားထုိး ေပ္ရာင္းလဲခဲ့သည္။ ၄င္းသည္ ဗုိလ္ခ္ယုပ္မ္ဟူး က္ရီးသန္းေရ္ဝ္ဟန္ဟင့္ နီးစပ္မ္ဟုရိ္ဟသူဟု သိရ္ဟိရသည္။ ဝန္က္ရီး ေနရာ အမ္ယားစုန္ဟင့္ ကက္ဘိနက္နေရာ အမ္ယားစုမ္ဟာ တပ္မတော္အရာရ္ဟိက္ရီးမ္ယားက ရယူထား္ရပီး က္ယန္းမာရေး၊ ပညာရေး၊ အလုပ္သမားန္ဟင့္ စီမံကိန္းေရးဆဲ္ဝရေးန္ဟင့္ စီးပ္ဝားေရဝန္က္ရီး ေနရာမ္ယားကုိ အရပ္သားမ္ယားက ရယူထားရ္ဟိသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ အဓိကပာတီက္ရီးမ္ယားမ္ဟာ အမ္ယုိးသားဒီမုိကရေစီအဖဲ္ဝ.ခ္ယုပ္န္ဟင့္ ရ္ဟမ္းအမ္ယုိးသားဒီမုိကရေစီအဖဲ္ဝ.ခ္ယုပ္တုိ့ဖ္ရစ္က္ရသည္။ ယင္းတုိ့၏ လ္ဟုပ္ရ္ဟား မ္ဟုမ္ယားကုိမူ အစုိးရမ္ဟ တင္းက္ယပ္စ္ဝာခ္ယုပ္ကုိင္ထားသည္။ အခ္ရားတုိင္းရင္းသားလူမ္ယုိးစုမ္ယားအား ကုိယ္စား ္ရပုသော ပာတီငယ္မ္ယားလည္း ရ္ဟိသည္။ နုိင္ငံရေး အတုိက္အခံပ္ရုလုပ္ခ္ရင္းကုိ ခ္ဝင့္ပ္ရုခ္ရင္းမရ္ဟိသလောက္ဖ္ရစ္္ရပီး ပာတီမ္ယားစ္ဝာမ္ဟာ မတရားသင္း ကေ္ရညာထား ္ရခင္းခံရသည္။ တုိင္းရင္းသားစည္းလုံးညီည္ဝတ္ရေး ပာတီသည္ တပ္မတော္ကုိ ကုိယ္စား ္ရပု္ရပီး လူထုအစည္းအရုံး က္ရီးတစ္ခုဖ္ရစ္သည့္ ပ္ရည္ထောင္စုက္ရံ.ခုိင္ရေးန္ဟင့္ ဖ္ဝံ.္ရဖုိး ေ ရးအသင္းက ပံ့ပုိးထားပာသည္။ လူ.အခ္ဝင့္အရေး စောင့္က္ရည့္ရေးအဖဲ္ဝ.န္ဟင့္ အပ္ရည္ပ္ရည္ဆုိင္ရာ လ္ဝတ္္ရငိမ္းခ္ယမ္းသာရေးအဖဲ္ဝ. အပာအဝင္ အခ္ယုိ.အဖဲ္ဝ.အစည္းမ္ယား၏ အဆုိအရ စစ္အစုိးရ၏ လူ.အခ္ဝင့္အရေးမ္ဟတ္တမ္းမ္ယားမ္ဟာ လ္ဝန္စ္ဝာဆုိးဝား ေက္ရာင္းသိရ္ဟိရသည္။ လ္ဝတ္လပ္သည့္ တရားစီရင္ခ္ဝင့္မရ္ဟိသည့္အပ္ရင္ စစ္အစုိးရအား ဆန့္က္ယင္သည့္ နုိင္ငံရေး အတုိက္အခံမ္ဟန္သမ္ယ္ဟအားလည္း ခ္ဝင့္မပ္ရုခေ္ယ။ အင္တာနက္အသုံးပ္ရုမ္ဟုမ္ဟာလည္း မ္ယားစ္ဝာကန့္သတ္ထား္ရပီး ပ္ရည္သူမ္ယားဝင္ရောက္က္ရည့္ရ္ဟုနုိင္သည့္ ဝက္ဘ္စာမ္ယက္န္ဟာမ္ယား အထူးသဖ္ရင့္ နုိင္ငံရေးအတုိက္အခံန္ဟင့္ ဒီမုိကရေစီအရေး ဝက္ဘ္စာမ္ယက္န္ဟာမ္ယားအား ပ္ရည္သူတုိ့ ဝင္ရောက္က္ရည့္ရ္ဟုနုိင္မ္ဟုကုိ ကန့္သတ္ခ္ယုပ္ခ္ယယ္ထားသည္။ အဓမ္မလုပ္အား ေပး ေစမ္ဟု၊ လူကုန္ကူး ္ရခင္းန္ဟင့္ ကလေးအလုပ္သမားကိစ္စမ္ယားမ္ဟာ နေ့စဥ္ ဖ္ရစ္ပ္ယက္ လ္ယက္ရ္ဟိ္ရပီး နုိင္ငံရေးဆန့္က္ယင္မ္ဟု မ္ဟန္သမ္ယ္ဟကုိ ခ္ဝင့္မပ္ရုခေ္ယ။ ၁၉၈၈ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ တပ္မတော္သည္ စီးပ္ဝား ေ ရးခ္ယ္ဝြတ္ခ္ရုံက္ယမ္ဟုန္ဟင့္ နုိင္ငံရေးဖိနိ္ဟပ္မ္ဟုမ္ယားအား ဆန္ဒပ္ရသည္ကုိ ရက္စက္က္ရမ္း က္ရုတ္စ္ဝာ န္ဟိမ္နင္းခဲ့သည္။ ၁၉၈၈ ခု သ္ရဂုတ္ ၈ ရက္၊ ရ္ဟစ္လေးလုံးအရေး ေတာ္ပုံဟု လူသိမ္ယားသည့္နေ့တ္ဝင္ ဆန္ဒပ္ရသူ ပ္ရည္သူမ္ယားအား ပစ္ခတ္ခဲ့သည္။ သုိ့သော္ ယင္း ဆန္ဒပ္ရမ္ဟုမ္ယားက ၁၉၉ဝ ပ္ရည့္ရေ္ဝး ေကာက္ပဲ္ဝမ္ယားအား လမ္းပ္ဝင့္စေခဲ့သည္။ ရလဒ္မ္ယားကုိမူ စစ္အစုိးရက အသိအမ္ဟတ္မပ္ရုခဲ့ခေ္ယ။ အမ္ယုိးသားဒီမုိကရေစီအဖဲ္ဝ.ခ္ယုပ္သည္ ဒော္ေအာင္ဆန္းစုက္ရည္၏ ဦးေဆာင္မ္ဟုဖ္ရင့္ မဲအားလုံး၏ ၆ဝ ရာခုိင္န္ဟုန္းန္ဟင့္ လ္ဝ္ဟတ္တော္အမတ္နေရာ ၈ဝ ရာခုိင္န္ဟုန္း ေက္ယာ္ကုိ န္ဟစ္ သုံးဆယ္အတ္ဝင္း ပထမဆုံးအက္ရိမ္ က္ယင္းပခဲ့သည့္ ၁၉၉ဝ ပ္ရည့္န္ဟစ္ ရ ေ ္ဝးခ္ယယ္တင္မေ္ရႇာက္ပဲ္ဝတ္ဝင္ အနုိင္ရရ္ဟိခဲ့သည္။ ဒော္ေအာင္ဆန္းစုက္ရည္သည္ မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ ဒီမုိကရေစီစနစ္ ပ္ရန္လည္ထ္ဝန္းကား ေ ရး ဆောင္ရ္ဝက္ခ္ယက္မ္ယား ေက္ရာင့္ နုိင္ငံတကာ၏ အား ေပး ေထာက္ခံမ္ဟုကုိ ရရ္ဟိခဲ့္ရပီး ၁၉၉၁ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ နုိဘယ္္ရငိမ္းခ္ယမ္း ရေးဆုကုိ ဆ္ဝတ္ခူးခဲ့သည္။ သူသည္ အက္ရိမ္ပောင္းမ္ယားစ္ဝာ မိမိအိမ္တ္ဝင္ အက္ယယ္ခ္ယုပ္ က္ယခံခဲ့ရသည္။ ကုိဖီအာနန္မ္ဟ ဗုိလ္ခ္ယုပ္မ္ဟူး က္ရီးသန္း ေ ရ္ဝ္ဟထံ တုိက္ရုိက္ တောင္းဆုိ ထား ္ရခင္းပ္ရုခဲ့သော္လည္း ၂ဝဝ၆ ခုန္ဟစ္ မေ ၂၇ ရက္တ္ဝင္ စစ္အစုိးရက ဒော္ အာင္ဆန္းစုက္ရည္အား အိမ္တ္ဝင္း အက္ယယ္ခ္ယုပ္ခ္ရင္းကုိ နောက္ တစ္န္ဟစ္ ထပ္မံ တုိးလုိက္သည္။ ၁၉၇၅ ခုန္ဟစ္ နုိင္ငံကာက္ဝယ္ရေးဥပဒေအရ နုိင္ငံတော္၏ တရားဝင္လုပ္ပုိင္ခ္ဝင့္ဖ္ရင့္ ခ္ဝင့္ပ္ရုထား ္ရခင္းကုိ က္ယင့္သုံးခဲ့ခ္ရင္း ဖ္ရစ္သည္။ စစ္အစုိးရသည္ နုိင္ငံတကာ မ္ယက္န္ဟာစာတ္ဝင္ ဝုိင္းပယ္ခ္ရင္း တုိး ္ရမႇင့္၍ ခံနေရသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ လက္ရ္ဟိအခေ္ရအနေကုိ ၂ဝဝ၅ ခုန္ဟစ္ ဒီဇင္ဘာတ္ဝင္ ပထမဆုံးအက္ရိမ္ ကုလသမဂ္ဂတ္ဝင္ အလ္ဝတ္သဘော ဆေ္ဝး ေန္ဝးရန္ တင္သ္ဝင္းခဲ့က္ရသည္။ ၂ဝဝ၆ ခုန္ဟစ္ စက္တင္ဘာတ္ဝင္ လုံခ္ရုံရေး ေကာင္စီဝင္ ၁၅ နုိင္ငံ အနက္ ၁ဝ နုိင္ငံတုိ့က မ္ရန္မာပ္ရည္အရေးကုိ ကောင္စီ၏ တရားဝင္အာဂ္ယင္ဒာတ္ဝင္ လက္ခံရန္ ဆုံး ္ရဖတ္ခဲ့က္ရသည္။ အာဆီယံသည္လည္း မ္ရန္မာအစုိးရန္ဟင့္ ပတ္သက္၍ မ္ယားစ္ဝာ စိတ္အနေ္ဟာင့္အယ္ဟက္ဖ္ရစ္ခဲ့ရသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ ဒီမုိကရေစီကိစ္စကုိ ကုိင္တ္ဝယ္ ဆုံး ဖ္ရတ္ရန္ အာဆီယံနုိင္ငံရေး ပာလီမန္တ္ဝင္း ကော္မီတီတစ္ရပ္ကုိ ဖဲ္ဝ.စည္းခဲ့က္ရသည္။ တရုတ္ကဲ့သုိ့သော အဓိကနုိင္ငံက္ရီးက ထောက္ခံအား ေပး ေနသ၍ မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ သိသာထင္ရ္ဟား ေသာ ပေ္ရာင္းလဲမ္ဟုဖ္ရစ္ပော္ရန္ အလားအလာ နည္းပားလ္ယက္ရ္ဟိသည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] နုိင္ငံခ္ရားဆက္ဆံရေးန္ဟင့္ စစ္ရေးကိစ္စမ္ယား
မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ အထူးသဖ္ရင့္ အနောက္နုိင္ငံမ္ယားန္ဟင့္ ဆက္ဆံရေးမ္ဟာ တင္းမာလ္ယက္ရ္ဟိသည္။ အမေရိကန္နုိင္ငံသည္ မ္ရန္မာနုိင္ငံအား က္ယယ္ပ္ရန့္သော ပိတ္ဆုိ့ဒဏ္ခတ္မ္ဟုမ္ယားကုိ ၁၉၈၈ ခုန္ဟစ္ အရေး ေတာ္ပုံအပ္ရးီန္ဟင့္ ၁၉၉ဝ ပ္ရည့္ရေ္ဝး ေကာက္ပဲ္ဝမ္ယားအပ္ရီးးတ္ဝင္ က္ယင့္သုံးခဲ့သည္။ အလားတူပင္ အီးယူသည္လည္း ပိတ္ဆုိ့မ္ဟုတ္ဝင္ လက္နက္ရောင္းခ္ယခ္ရင္း ပိတ္ဆုိ့မ္ဟု၊ ကုန္သ္ဝယ္မ္ဟုဆုိင္ရာ အခ္ဝင့္အရေးပိတ္ဆုိ့မ္ဟုန္ဟင့္အတူ လူသားခ္ယင္းစာနာ ထောက္ထားမ္ဟုကူညီပံ့ပုိးမ္ဟု မ္ဟလဲ္ဝ၍ အခ္ရားကူညီထောက္ပံ့မ္ဟုအားလုံးကုိ ပိတ္ဆုိ့ထားရ္ဟိသည္။ အမေရိကန္န္ဟင့္ ဥရောပအစုိးရမ္ယား၏ ပိတ္ဆုိ့မ္ဟုမ္ယား၊ သပိတ္မေ္ဟာက္မ္ဟုန္ဟင့္ မ္ရန္မာဒီမုိကရေ စီအရေးလ္ဟုပ္ရ္ဟားမ္ဟုမ္ယားအား ပံ့ပုိး ေပး က္ရသည့္အဖဲ္ဝ.မ္ယား၏ တုိက္ရုိက္ဖိအား ေပးမ္ဟုမ္ယား ေက္ရာင့္ အမေရိကန္န္ဟင့္ ဥရောပကုမ္ပဏီမ္ယား မ္ရန္မာနုိင္ငံမ္ဟ ထ္ဝက္ခ္ဝာ သ္ဝားခဲ့က္ရသည္။ သုိ့သော္ ဟာက္ဝက္ ပေ္ယာ့က္ဝက္မ္ယား ေက္ရာင့္ အနောက္နုိင္ငံ ကုမ္ပဏီအခ္ယုိ. က္ယန္ရ္ဟိသေးလ္ယက္ရိ္ဟသည္။ သုိ့သော္ အာရ္ဟကုမ္ပဏီမ္ယားကမူ သဘာဝသယံဇာတ ထုတ္လုပ္မ္ဟုလုပ္ငန္းမ္ယားတ္ဝင္ ရင္းန္ဟီး ္ရမႇုပ္န္ဟံမ္ဟုအသစ္မ္ယားပာ ထပ္မံတုိးခ္ယဲ. က္ရ္ရပီး ဆက္လက္၍ လုပ္ငန္းမ္ယားလုပ္ကုိင္က္ရရန္ သာမန္အား ဖ္ရင့္ ဆန္ဒရ္ဟိက္ရဆဲဖ္ရစ္သည္။ ပ္ရင္သစ္ရေနံကုမ္ပဏီ တုိတယ္သည္ မ္ရန္မာနုိင္ငံအား အီးယူမ္ဟ ပိတ္ဆုိ့သည့္က္ရားထဲက မ္ရန္မာပ္ရည္န္ဟင့္ ထုိင္းနုိင္ငံကုိ သ္ဝယ္တန္း ထား ေသာ ရတနာဓာတ္ငေ္ဝ.ပုိက္လုိင္းကုိ အောင္မ္ရင္စ္ဝာ လည္ပတ္စေနုိင္ခဲ့သည္။ တုိတယ္ကုမ္ပဏီသည္ ယခုအခာတ္ဝင္ ဘယ္လ္ဂ္ယီယံန္ဟင့္ ပ္ရင္သစ္နုိင္ငံ တရားရုံးမ္ယားတ္ဝင္ မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ ရတနာဓာတ္ငေ္ဝ.ပုိက္လုိင္းတည္ဆောက္စဥ္အခာက မ္ရန္မာအရပ္သားမ္ယားအား အဓမ္မအသုံးခ္ယခဲ့သည္ကုိ မသိက္ယုိးက္ယ္ဝန္ ပ္ရုလုပ္ခဲ့မ္ဟုမ္ယား ေက္ရာင့္ အမ္ဟုရင္ဆုိင္ရလ္ယက္ ရ္ဟိသည္။ နားလည္တတက္ယ္ဝြမ္းသူမ္ယားက ပုိက္လုိင္းတစ္လေ္ယ္ဟာက္ က္ယူးလ္ဝန္ခဲ့သော လူ.အခ္ဝင့္အရေး ခ္ယုိး ေဖာက္မ္ဟုမ္ယားသည္ တပ္မတော္မ္ဟ လုပ္ငန္းအကောင္အထည္ဖော္ရာတ္ဝင္ ကူညီပံ့ပုိးခဲ့္ရပီး တုိတယ္ကုမ္ပဏီန္ဟင့္ ယင္း၏ လုပ္ငန္း ေဆာင္ရ္ဝက္ရာတ္ဝင္ အမေရိကန္အက္ယုိးတူလုပ္ငန္း ေဆာင္ရ္ဝက္ဘက္ ခ္ယယ္ဗရ္ဝန္ကုမ္ပဏီတုိ့၌ တုိက္ရုိက္တာဝန္ရ္ဟိသည္ဟု ဆုိပာသည္။ ခ္ယယ္ဗရ္ဝန္မ္ဟ မဝယ္ယူမီ ရေ္ဟ.က ယူနုိကယ္ကုမ္ပဏီသည္လည္း ဒော္လာ သန္းန္ဟင့္ခ္ယီ၍ လေ္ယာ္ကေ္ရး ေပးခဲ့ရ္ရပီး ္ရဖစ္သည္။ အမေရိကန္ဦး ေဆာင္သည့္ ဒဏ္ခတ္အရေးယူမ္ဟုမ္ယားသည္ စစ္ခောင္း ေဆာင္မ္ယားန္ဟင့္ အရပ္သားမ္ယား မည္သူ.အား ထိခုိက္သည္ ဆုိသည္ကုိမူ အင္ရင္းပ္ဝား ေနက္ရဆဲဖ္ရစ္သည္။ မ္ရန္မာစစ္တပ္ကုိ တပ္မတော္ဟု သိရ္ဟိက္ရ္ရပီး အင္အား ၄၈၈ဝဝဝ ရ္ဟိလေသည္။ မ္ရန္မာတပ္မတော္တ္ဝင္ က္ရည္း၊ ရေ၊ လေ တပ္ဖဲ္ဝ.မ္ယား ပာဝင္က္ရသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ ၄င္း၏ တပ္သားအရေအတ္ဝက္အရ ကမ္ဘာ့အဆင့္ ၁၂ တ္ဝင္ ရ္ဟိသည္။ စစ္တပ္သည္ တုိင္း ္ရပည္တ္ဝင္ အထူးပင္ အရ္ဟိန္အဝာက္ရီးမားသည္။ တပ္မတော္အရာရ္ဟိက္ရီးမ္ယားသည္ ကက္ဘိနက္နေရာမ္ယားန္ဟင့္ ဝန္က္ရီးခ္ယုပ္နေရာမ္ယားကုိ ရယူထား က္ရသည္။ မ္ရန္မာစစ္အသုံးစရိတ္မ္ယားကုိ တရားဝင္ မသိရ္ဟိရသော္လည္း စတော့ဟုမ္း အပ္ရည္ပ္ရည္ဆုိင္ရာ ္ရငိမ္းခ္ယမ္း ေ ရးအဖဲ္ဝ. က္ရီး၏ န္ဟစ္စဥ္ဇယားတ္ဝင္ မ္ရန္မာနုိင္ငံအား ထိပ္ဆုံး ၁၅ နုိင္ငံတ္ဝင္ တန္းစီထားေလ သည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] တုိင္းန္ဟင့္ပ္ရည္နယ္မ္ယား
မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ ပ္ရည္နယ္ ခုနစ္ပ္ရည္နယ္န္ဟင့္ တုိင္း ခုနစ္တုိင္းတုိ့ဖ္ရင့္ ဖဲ္ဝ.စည္းတည္ထောင္ထားသည္။ တုိင္းမ္ယားတ္ဝင္ ဗမာမ္ယား အဓိကနေထုိင္က္ရ္ရပီး ပ္ရည္နယ္ မ္ယားတ္ဝင္ မ္ယုိးန္ဝယ္စုတုိင္းရင္းသားမ္ယား နေထုိင္က္ရသည္။ အုပ္ခ္ယုပ္ရေးအရ ္ရမုိ.နယ္၊ ရပ္က္ဝက္န္ဟင့္ ကေ္ယးရ္ဝာမ္ယားအဖ္ရစ္ ထပ္မံခဲ္ဝထားသည္။ အဓိကမ္ရို့ က္ရီးမ္ယား အား ခရုိင္န္ဟင့္ ္ရမုိ.နယ္မ္ယားအဖ္ရစ္ ထပ္မံခဲ္ဝထားသည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] တုိင္းမ္ယား
- ဧရာဝတီတုိင္း
- ပဲခူးတုိင္း
- မကေ္ဝးတုိင္း
- မန္တလေးတုိင္း
- စစ္ကုိင္းတုိင္း
- တနသၤာရီတုိင္း
- ရန္ကုန္တုိင္း
[ပြင်ဆင်ရန်] ပ္ရည္နယ္မ္ယား
- ခ္ယင္း ္ရပည္နယ္
- ကခ္ယင္ပ္ရည္နယ္
- ကရင္ပ္ရည္နယ္
- ကယား ္ရပည္နယ္
- မ္ဝန္ပ္ရည္နယ္
- ရခုိင္ပ္ရည္နယ္
- ရ္ဟမ္း ္ရပည္နယ္
[ပြင်ဆင်ရန်] ပထဝီအနေအထား
မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ အက္ယယ္ဧရိယာ စတုရန္းကီလုိမီတာ ၆၇၈၅ဝဝ (စတုရန္းမုိင္ ၂ဝ၁၉၇ဝ) ရ္ဟိ၍ အရေ္ဟ. ေတာင္အာရ္ဟတုိက္တ္ဝင္ အက္ရီးဆုံး ္ရဖစ္္ရပီး ကမ္ဘာတ္ဝင္ (ဇန္ဘီယာ္ရပီးလ္ယ္ဟင္) ၄ဝ ခုမေ္ရာက္ အက္ရီးဆုံးတုိင္း ္ရပည္ဖ္ရစ္သည္။ အမေရိကန္နုိင္ငံရ္ဟိ တက္ဆက္ပ္ရည္နယ္ထက္ အနည္းငယ္ငယ္္ရပီး အာဖဂန္ နစ္စတန္နုိင္ငံထက္ အနည္းငယ္က္ရီးမားသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ ဘင္ဂၤလားေဒ့ရ္ဟ္နုိင္ငံ၏ စစ္တကောင္းခရုိင္န္ဟင့္ အနောက္မေ္ရာက္ဘက္တ္ဝင္ အိန္ဒိယနုိင္ငံ၏ အာသံ၊ နာဂလင္းန္ဟင့္ မဏိပူရပ္ရည္နယ္ တုိ့၏ က္ရားတ္ဝင္ တည္ရ္ဟိသည္။ အရ္ဟည္လ္ယားဆုံးေသာနယ္နိမိတ္ စုစုပောင္း ကီလုိမီတာပောင္း ၂၁၈၅ (၁၃၅၈ မုိင္) မ္ဟာ တိဗက္န္ဟင့္ တရုတ္နုိင္ငံ ယူနန္ပ္ရည္နယ္တုိ့န္ဟင့္ အရေ္ဟ. ေမ္ရာက္ဘက္တ္ဝင္ ထိစပ္လ္ယက္ရ္ဟိလေသည္။ မ္ရန္မာသည္ အရေ္ဟ. ေတာင္ဘက္တ္ဝင္ လာအုိန္ဟင့္ ထုိင္းနုိင္ငံတုိ့န္ဟင့္ ဆက္စပ္လ္ယက္ရ္ဟိသည္။ မ္ရန္မာသည္ တောင္ဘက္န္ဟင့္ အနောက္တောင္ဘက္တ္ဝင္ ဘဂၤလားပင္လယ္အော္န္ဟင့္ ကပ္ပလီပင္လယ္တုိ့န္ဟင့္ ၁၉၃ဝ ကီလုိမီတာ (၁၁၉၉ မုိင္) တစ္ဆက္တစ္စပ္တည္း ထိစပ္လ္ယက္ရ္ဟိ္ရပီး နယ္နိမိတ္တစ္ခုလုံး၏ သုံးပုံတစ္ပုံ ရ္ဟည္လ္ယား ေလသည္။ မေ္ရာက္ဘက္တ္ဝင္ တရုတ္နုိင္ငံ၏ ဟင္ဒူအန္ရ္ဟန္တောင္တန္း ္ရဖင့္ ထိစပ္လ္ယက္ရ္ဟိသည္။ ကခ္ယင္ပ္ရည္နယ္ရ္ဟိ ခာကာဘုိရာဇီတောင္ထိပ္သည္ မီတာ ၅၈၈၁ (ပေပောင္း) ၁၉၂၉၅) ရ္ဟိ္ရပီး မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ အမ္ရင့္ဆုံး ေတာင္ထိပ္ဖ္ရစ္သည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ ဟိမဝန္တာတောင္မက္ရီး၏ မေ္ရာက္မ္ဟ တောင္သုိ့ ဖ္ရာဆင္းလာ သော တောင္တန္း က္ရီး သုံးခုရ္ဟိရာ ယင္းတုိ့မ္ဟာ ရခုိင္ရုိးမ၊ ပဲခူးရုိးမန္ဟင့္ ရ္ဟမ္းကုန္း ္ရပင္မ္ရင့္တုိ့ဖ္ရစ္က္ရလေသည္။ ဤတောင္တန္း က္ရီးမ္ယားက မ္ရစ္က္ရီးသုံးသ္ဝယ္ဖ္ရစ္ သော ဧရာဝတီမ္ရစ္၊ သံလ္ဝင္မ္ရစ္န္ဟင့္ စစ္တောင္း ္ရမစ္တုိ့ကုိ ပုိင္း ခ္ရားထားသည္။ ဧရာဝတီမ္ရစ္သည္ မ္ရန္မာ့အရ္ဟည္ဆုံး ္ရမစ္ဖ္ရစ္္ရပီး ကီလုိမီတာ ၂၁၇ဝ (၁၃၄၈ မုိင္) နီးပားရ္ဟည္လ္ယား္ရပီး မုတ္တမပင္လယ္ကေ္ဝ.အတ္ဝင္းသုိ့ စီးဝင္သ္ဝားသည္။ တောင္စဥ္တောင္တန္း က္ရီး ေနာက္က္ရားတ္ဝင္ မေ္ရသ္ရဇာကောင္းမ္ဝန္သော လ္ဝင္ပ္ရင္က္ယယ္က္ရီးမ္ယား တည္ရ္ဟိလေသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ လူဦး ေ ရအမ္ယားစုမ္ဟာ ရခုိင္ရုိးမတောင္တန္းန္ဟင့္ ရ္ဟမ္းကုန္း ္ရမင့္က္ရားတ္ဝင္ ရ္ဟိသည့္ ဧရာဝတီလ္ဝင္ပ္ရင္ က္ရီးတ္ဝင္ နေထုိင္က္ရသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ မ္ယား ေသာအား ္ရဖင့္ ဥတ္တရယဥ္စ္ဝန္းတန္းန္ဟင့္ အီကေ္ဝတာအက္ရားတ္ဝင္ က္ယရောက္တည္ရ္ဟိသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ အာရ္ဟဒေသ၏ မုတ္သုံရပ္ဝန္း ေ ဒသတ္ဝင္ က္ယရောက္္ရပီး ၄င္း၏ ကမ္းရုိးတန္း ေ ဒသမ္ယား ရရ္ဟိသော မုိး ေ ရခ္ယိန္မ္ဟာ န္ဟစ္စဥ္ ၅ဝဝဝ မမ (၁၉၇ လက္မ) ရ္ဟိသည္။ မ္ရစ္ဝ က္ယ္ဝြန္း ေပာ္ ေဒသတ္ဝင္ န္ဟစ္စဥ္မုိး ေ ရခ္ယိန္မ္ဟာ ၂၅ဝဝ မမ (၉၈ လက္မ) ဖ္ရစ္္ရပီး၊ မ္ရန္မာနုိင္ငံအလယ္ပုိင္းတ္ဝင္ တည္ရ္ဟိသော မုိးနည္းရပ္ဝန္း ေ ဒသတ္ဝင္ န္ဟစ္စဥ္ မုိး ေ ရခ္ယိန္ ၁,ဝဝဝ မမ (၃၉ လက္မ) ထက္နည္း ေလသည္။ မေ္ရာက္ဘက္ဒေသမ္ယားသည္ အအေးဆုံး ္ရဖစ္္ရပီး ပ္ယမ္းမ္ယ္ဟအပူခ္ယိန္ ၂၁ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ (၇ဝ ဒီဂရီံ ဖာရင္ဟုိက္) ရ္ဟိလေသည္။ ကမ္းရုိးတန္းန္ဟင့္ မ္ရစ္ဝက္ယ္ဝြန္း ေပာ္ ေ ဒသမ္ယား၏ ပ္ယမ္းမ္ယ္ဟအပူခ္ယိန္မ္ဟာ ပ္ယမ္းမ္ယ္ဟ ၃၂ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ (၉ဝ ဒီဂရီဖာရင္ဟုိက္) ရ္ဟိလေသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ စီးပ္ဝား ေ ရးတုိးတက္မ္ဟုန္ဟုန္း နေ္ဟး ေက္ဝး ္ရခင္းသည္ ၄င္း၏ သဘာဝပတ္ဝန္းက္ယင္န္ဟင့္ ဂေဟစနစ္တုိ့အား ထိန္းသိမ္း ေပးရာ ရောက္ခဲ့သည္။ သစ္တောအုပ္က္ရီးမ္ယား ထူထပ္သိပ္သည္းသည့္ အမ္ရဲစိမ္းသစ္တောမ္ယားန္ဟင့္ က္ယ္ဝြန္း ေတာက္ရီးမ္ယားသည္ အောက္မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ ၄၉ ရာခုိင္န္ဟုန္း ေက္ယာ္သော ဧရိယာ ကုိ ဖုံးလ္ဝ္ဟမ္းလ္ယက္ရ္ဟိသည္။ ဤဒေသတ္ဝင္ အလေ့က္ယပောက္ရောက္သော အပင္မ္ယားတ္ဝင္ က္ရက္ပောင္စေးပင္၊ ရ္ဟားပင္၊ ပ္ယဥ္းကတုိးပင္၊ လမုတော၊ အုန္းပင္န္ဟင့္ က္ဝမ္းသီးပင္မ္ယား ပာဝင္လေသည္။ မေ္ရာက္ဘက္ ကုန္း ္ရမင့္ဒေသမ္ယားတ္ဝင္ ဝက္သစ္ခ္ယပင္၊ ထင္းရ္ဟူးပင္၊ ဇလပ္ပင္မ္ယုိးစုံတုိ့ ပောက္ရောက္က္ရသည္။ ကမ္းရုိးတန္း တစ္လေ္ယ္ဟာက္တ္ဝင္လည္း အပူပုိင္း ေ ဒသ သစ္သီးဝလံမ္ယုိးစုံ ပောက္ရောက္က္ရသည္။ မုိးနည္းရပ္ဝန္း ေ ဒသတ္ဝင္မူ အပင္မ္ယားမ္ဟာ က္ရဲ္ရပီးလ္ဟီက္ရသည္။ တောတ္ဝင္းသားရဲတိရစ္ဆာန္မ္ယားအနက္ က္ယားန္ဟင့္ က္ယားသစ္တုိ့သည္ မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ တေ္ဝ.ရတတ္လေ့ရ္ဟိသည္။ အထက္မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ က္ရံ.၊ က္ယ္ဝဲရုိင္း၊ တောဝက္၊ သမင္၊ ဒရယ္န္ဟင့္ ဆင္မ္ယားကုိ တေ္ဝ.နုိင္္ရပီး ဆင္မ္ယားကုိ ယဥ္အောင္မေ္ဝးယူ၍ သစ္လုပ္ငန္းမ္ယားတ္ဝင္ ခုိင္းေစအသုံးခ္ယက္ရသည္။ သေးငယ္သော နုိ့တုိက္သတ္တဝာမ္ယားမ္ဟာလည္း ပောမ္ယားလ္ဟ္ရပီး မေ္ယာက္လဲ္ဝ္ဟကေ္ယာ္န္ဟင့္ မေ္ယာက္မ္ယားမ္ဟအစ ရ္ဟူးပ္ယံန္ဟင့္ က္ရံ.သူတော္မ္ယားအဆုံး ေတ္ဝ. ္ရမင္ရသည္။ င္ဟက္မ္ယုိးစုစုပောင္း ၈ဝဝ ကေ္ယာ္ခန့္တ္ဝင္ က္ရက္္တူရေ္ဝး၊ ရစ္၊ ဥဒောင္း၊ က္ယီးကန္း၊ ငဟစ္န္ဟင့္ စပားခင္းင္ဟက္မ္ယား ပာဝင္ပာသည္။ တ္ဝားသ္ဝားသတ္တဝာတ္ဝင္မူ မိခေ္ယာင္း၊ တောက္တဲ့၊ ြမ္ရ္ဝေ ဟောက္၊ စပား က္ရီး ေြမ္ရ္ဝန္ဟင့္ လိပ္တုိ့ကုိပာ တေ္ဝ.ရ္ဟိနုိင္သည္။ ရေ ခ္ယုိငားမ္ယုိးစုပောင္း ရာန္ဟင့္ ခ္ယီ၍ တေ္ဝ. ္ရမင္ရ္ရပီး လ္ဝန္စ္ဝာမ္ဟ ပောမ္ယားကာအရေးပာသည့္ အစာအဟာရ ရင္း ္ရမစ္လည္း ဖ္ရစ္သည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] စီးပ္ဝားေရး
မ္ရန္မာသည္ ကမ္ဘာပော္တ္ဝင္ အဆင္းရဲဆုံး နုိင္ငံမ္ယားထဲမ္ဟတစ္ခုဖ္ရစ္သည္။ ဆယ္စုန္ဟစ္မ္ယားစ္ဝာ စီးပ္ဝားဆုတ္ယုတ္မ္ဟု၊ စီမံခန့္ခဲ္ဝမ္ဟု မ္ဟားယ္ဝင္း ္ရခင္းန္ဟင့္ အထီးက္ယန္ခ္ရင္းတုိ့ကုိ ခံခဲ့ရသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ ဂ္ယီဒီပီတုိးတက္န္ဟုန္းမ္ဟာ န္ဟစ္စဥ္ ၂.၉ ရာခုိင္းန္ဟုန္းသာရ္ဟိသည္။ မဟာမဲခောင္မ္ရစ္ဝ္ဟမ္း ဒေသခဲ္ဝနုိင္ငံမ္ယား တ္ဝင္အနိမ့္ဆုံး တုိးတက္န္ဟုန္း ဖ္ရစ္သည္။ ၁၉၄၈ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ပာလီမန္ဒီမုိကရေစီ အစုိးရကုိ ဖဲ္ဝ.စည္း္ရပီးေနာက္ ဝန္က္ရီးခ္ယုပ္ ဦးနုသည္ မ္ရန္မာနုိင္ငံကုိ သာယာဝပေ္ရာသည့္ ပ္ရည္တော္သာနုိင္ငံ တော္အဖ္ရစ္ ထူထောင္ရန္ အားထုတ္ခဲ့သည္။ သူ၏ အစုိးရသည္ န္ဟစ္န္ဟစ္စီးပ္ဝား ေ ရးဖံ္ဝ.္ရဖုိးမ္ဟု စီမံကိန္းကုိ ခ္ယမ္ဟတ္ခဲ့သည္။ မအောင္မ္ရင္ခဲ့ခေ္ယ။ ၁၉၆၂ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ အာဏာသိမ္းယူအပ္ရီးတ္ဝင္မ္ရန္မာ့ဆုိရ္ဟယ္လစ္လမ္းစဥ္စနစ္ကုိ အကောင္အထည္ဖော္ခဲ့သည္။ လယ္ယာစုိက္ပ္ယုိးေရးက႑မ္ဟ လဲ္ဝ၍ စက္မ္ဟုလက္မ္ဟုကဏ္ဍအားလုံးကုိ ပ္ရည္သူပုိင္သိမ္းရန္ဖ္ရစ္သည္။ ၁၉၈၉ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ အစုိးရသည္ စီးပ္ဝားေရးဗဟုိခ္ယုပ္ကုိင္မ္ဟုကုိ လေ္ယ္ဟာ့ခ္ယခဲ့သည္။ ထုိအခ္ယိန္မ္ဟစ၍ စီးပ္ဝား ေ ရးက႑အခ္ယုိ.ကုိ ထိန္းခ္ယုပ္မ္ဟုလေ္ယ္ဟာ့ခ္ယခဲ့သည္။ အမ္ရတ္စ္ဝန္းမ္ယားေသာ ကေ္ယာက္မ္ယက္၊ ရ ေ နံန္ဟင့္ သစ္တောက႑မ္ယားအား ဆက္လက္၍ တင္းက္ယပ္စ္ဝာထိန္းခ္ယုပ္ထား ေလသည္။ နုိင္ငံခ္ရား ကုမ္ပဏီမ္ယားမ္ဟာ မ္ရန္မာ့သယံဇာတမ္ယားအား ထုတ္လုပ္နုိင္ရန္ အစုိးရန္ဟင့္ အက္ယုိးတူဖက္စပ္လုပ္ငန္းမ္ယား ထူထောင္ကာ ဝင္ရောက္နေရာယူက္ရသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံအား ၁၉၈၇ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ဖံ္ဝ.္ရဖုိးမ္ဟုအနည္းဆုံး တုိင္း ္ရပည္မ္ယားစာရင္းသုိ့ ထည့္သ္ဝင္း ္ရခင္းခံခဲ့ရသည္။ ၁၉၉၂ ခုန္ဟစ္မ္ဟစ၍ ဗုိလ္ခ္ယုပ္မ္ဟူး က္ရီးသန္း ေ ရ္ဝ္ဟ နုိင္ငံတော္အက္ရီးအကဲ ဖ္ရစ္လာ္ရပီး ေနာက္တ္ဝင္ ကမ္ဘာလ္ဟည့္ခရီးသ္ဝားလုပ္ငန္းကုိ အား ေပးခဲ့သည္။ သုိ့သော္ န္ဟစ္စဥ္ ကမ္ဘာလ္ဟည့္ခရီးသည္ရောက္လာမ္ဟုမ္ဟာ ၇၅ဝဝဝဝ ဦးထက္ လေ္ယာ့လ္ယက္ရ္ဟိသည္။ မက္ရာမီန္ဟစ္မ္ယားက တရုတ္န္ဟင့္ အိန္ဒိယနုိင္ငံတုိ့သည္ စီးပ္ဝား ေ ရးအက္ယုိးအတ္ဝက္င္ဟာ အစုိးရန္ဟင့္ ဆက္န္ဝယ္မ္ဟုမ္ယားကုိ အား ္ရဖည့္ရန္ က္ရုိးပမ္းခဲ့က္ရသည္။ အမေရိကန္၊ အီးယူန္ဟင့္ ကနေဒာနုိင္ငံတုိ့သည္လည္း ရင္းန္ဟီး ္ရမႇုပ္န္ဟံမ္ဟုန္ဟင့္ ကုန္သ္ဝယ္ရေးပိတ္ပင္မ္ဟုမ္ယားကုိ ခ္ယမ္ဟတ္လာက္ရသည္။ အဓိကနုိင္ငံခ္ရားရင္းန္ဟီး ္ရမႇုပ္နံ္ဟမ္ဟုမ္ဟာ တရုတ္၊ စင္ကာပူ၊ တောင္ကုိရီးယား၊ အိန္ဒိယန္ဟင့္ ထုိင္းတုိ့မ္ဟဖ္ရစ္သည္။ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟလက္အောက္ ခေတ္ကာလက မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ အရေ္ဟ. ေတာင္အာရ္ဟတ္ဝင္ အခ္ယမ္းသာဆုံးနုိင္ငံဖ္ရစ္ခဲ့သည္။ တစ္ခ္ယိန္က မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ ကမ္ဘာ့အက္ရီးဆုံး ဆန္တင္ပုိ့သည့္ နုိင္ငံဖ္ရစ္ခဲ့သည္။ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟတုိ့ အုပ္ခ္ယုပ္စဥ္အခာက ရေနံကုိ ဘီအုိစီကုမ္ပဏီတစ္ဆင့္ တင္ပုိ့ရောင္းခ္ယခဲ့သည္။ မ္ရန္မာပ္ရည္ အနေန္ဟင့္ လူသားအရင္းအမ္ရစ္န္ဟင့္ သဘာဝသယံဇာတမ္ယားကုိပာ ပုိင္ဆုိင္ခဲ့သည္။ ကမ္ဘာ၏ က္ယ္ဝြန္းသစ္ ၇ဝ ရာခုိင္န္ဟုန္းကုိ ထုတ္လုပ္ခဲ့္ရပီး စာတတ္မေ္ရာက္သည့္ လူဦး ေ ရမ္ဟာလည္း မ္ရင့္မားလ္ဟသည္။ ဖံ္ဝ.္ရဖုိးတုိးတက္မ္ဟု လမ္း ေက္ရာင္း ေပာ္သုိ့လည္း ရေ ာက္ရိ္ဟမည္ဟု လက္ခံထားခဲ့က္ရသည္။ ယနေ့ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ လုံလောက္သော ကေ္ရာထောက္နောက္ခံ အဆောက္အအုံမရ္ဟိခေ္ယ။ ကုန္စည္မ္ယားကုိ ထုိင္း၊ မ္ရန္မာ နယ္စပ္မ္ဟတစ္ဆင့္ ရောင္းဝယ္ဖောက္ကား က္ရ၍ ထုိလမ္းေက္ရာင္းမ္ဟပင္ တရားမဝင္ မူးယစ္ဆေးဝားမ္ယား ပ္ရည္ပသုိ့ မေ္ဟာင္ခုိတင္ပုိ့က္ရသည္။ ဧရာဝတီမ္ရစ္ကေ္ရာင္းတစ္လေ္ယ္ဟာက္ ပုိ့ဆောင္သည္။ ရထားသံလမ္းမ္ယားမ္ဟာလည္းဟောင္း ေဆ္ဝးလ္ယက္ရိ္ဟ္ရပီး တည္ဆောက္ခဲ့သည့္ ၁၈၈ဝ ခုန္ဟစ္မ္ယားမ္ဟစ၍ ပ္ရုပ္ရင္မ္ဟုအနည္းငယ္သာ ရိ္ဟခဲ့လေသည္။ အဝေး ေပ္ရးလမ္းမက္ရီးမ္ယားမ္ဟာလည္း ္ရမုိ. က္ရီးမ္ယားမ္ဟလဲ္ဝ၍ သေခ္ယာခင္းထား ္ရခင္း မရ္ဟိခေ္ယ။ ရန္ကုန္အပာအဝင္ နုိင္ငံတစ္ဝန္းလုံးတ္ဝင္ လ္ယ္ဟပ္စစ္မီး ပ္ရတ္တောက္ လ္ယက္ ရ္ဟိသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ ကမ္ဘာ့ဒုတိယ ဘိန္းထုတ္လုပ္မ္ဟု အမ္ရင့္ဆုံး ္ရဖစ္္ရပီး၊ ကမ္ဘာ့ထုတ္လုပ္မ္ဟု၏ ၈ ရာခုိင္န္ဟုန္းကုိ ထုတ္လုပ္္ရပီး အမ္ဖက္တမင္း အပာအဝင္ မူးယစ္ဆေးဝားအဓိက မ္ရစ္ဖ္ယားခံရာလည္း ဖ္ရစ္သည္။ အခ္ရားစက္မ္ဟုလုပ္ငန္းမ္ယားတ္ဝင္ လယ္ယာစုိက္ပ္ယုိး ေ ရး ကိရိယာမ္ယား၊ ခ္ယည္မ္ယ္ဟင္စက္မ္ယား၊ သစ္ထုတ္လုပ္မ္ဟုမ္ယား၊ ဆောက္လုပ္ရေးပစ္စည္းမ္ယား၊ ကေ္ယာက္မ္ယက္ရတနာမ္ယား၊ သတ္တုမ္ယား၊ ရေနံန္ဟင့္ သဘာဝဓာတ္ငေ္ဝ.လုပ္ငန္းမ္ယား ပာဝင္သည္။ အဓိကက္ယသော စုိက္ပ္ယုိးေရးထုတ္ကုန္မ္ဟာ ဆန္စပား ္ရဖစ္္ရပီး နုိင္ငံ၏ စုိက္ပ္ယုိး ေမ္ရစုစုပောင္း၏ ၆ဝ ရာခုိင္န္ဟုန္းခန့္တ္ဝင္ စုိက္ပ္ယုိးသည္။ ဆန္စပားသည္ စုစုပောင္းသီးန္ဟံထုတ္လုပ္မ္ဟု အလေးခ္ယိန္အား ္ရဖင့္ ၉၇ ရာခုိင္န္ဟုန္းခန့္ရ္ဟိသည္။ ၁၉၆၆ န္ဟင့္ ၁၉၉၇ ခုန္ဟစ္အတ္ဝင္း အပ္ရည္ပ္ရည္ဆုိင္ရာ ဆန္စပားသုတေသနဌာန န္ဟင့္ ပူး ေပာင္း ေဆာင္ရ္ဝက္မ္ဟုအရ ခေတ္မီဆန္မ္ယုိးရင္း ေပာင္း ၅၂ မ္ယုိးအား ဖ္ရန့္ဖ္ရူးခဲ့သည္။ ဤသုိ့ဖ္ရင့္ ဆန္စပားထုတ္လုပ္မ္ဟုကုိ ၁၉၈၇ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ တန္ခ္ယိန္ ၁၄ သန္းန္ဟင့္ ၁၉၉၆ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ တန္ခ္ယိန္ ၁၉ သန္းထိ တုိးထုတ္နုိင္ခဲ့သည္။ ၁၉၈၈ ခုန္ဟစ္တ္ဝင္ ခေတ္မီမ္ယုိးစပားမ္ယားကုိ နုိင္ငံ၏ ထက္ဝက္ရ္ဟိ လယ္က္ဝင္းမ္ယားစီသုိ့ ဖ္ရန့္က္ယက္ စုိက္ပ္ယုိးနုိင္ခဲ့္ရပီး ရ ေ သ္ဝင္းစုိက္ပ္ယုိး ေမ္ရ၏ ၉၈ ရာခုိင္န္ဟုန္းထိ စုိက္ပ္ယုိးနုိင္ခဲ့သည္။ မ္ရန္မာ့စီးပ္ဝား ေ ရးကဏ္ဍ႑တ္ဝင္ ခေတ္မီနည္းပညာ က္ယ္ဝြမ္းက္ယင္သော ပညာတတ္လုပ္သားအင္အားမရ္ဟိခ္ရင္းမ္ဟာ က္ရီးထ္ဝားလာသည့္ ပ္ရသ္သနာတစ္ရပ္ ဖ္ရစ္သည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] လူဦးေရပ္ယံ.န္ဟံ့နေထုိင္မ္ဟု
မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ လူဦး ေ ရသည္ သန္း ေပာင္း ၄ဝ မ္ဟ ၅၅ သန္းအတ္ဝင္းရ္ဟိသည္။ လက္ရ္ဟိ လူဦး ေ ရစစ္တမ္းမ္ဟာ ခန့္မ္ဟန္း ေခ္ရမ္ယ္ဟသာဖ္ရစ္သည္။ အဘယ္ကေ္ရာင့္ ဆုိသော္ ၁၉၈၃ ခုန္ဟစ္က စစ္အုပ္ခ္ယုပ္ရေးလက္အောက္ ပ္ရည္ထဲရေးန္ဟင့္ သာသနာရေးဝန္က္ရီးဌာနမ္ဟ ကောက္ယူခဲ့သည့္ တစ္ပုိင္းတစ္စ စစ္တမ္း ေပာ္တ္ဝင္ အခေ္ရခံထား ေသာကေ္ရာင့္ ဖ္ရစ္သည္။ ၁၉၃ဝ ခုန္ဟစ္မ္ဟစ၍ ယုံက္ရည္ရသော ပ္ရည္လုံးက္ယ္ဝြတ္စစ္တမ္း ကောက္ယူခ္ရင္း မရ္ဟိခဲ့ဘူး ေခ္ယ။ ထုိင္းနုိင္ငံတ္ဝင္ ရေ္ဝ္ဟ.ေပ္ရာင္းအလုပ္သမား ၈ဝ ရာခုိင္န္ဟုန္းမ္ဟာ မ္ရန္မာနုိင္ငံမ္ဟဖ္ရစ္သည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ လူဦးေရသိပ္သည္းန္ဟုန္းမ္ဟာ တစ္စတုရန္းကီလုိမီတာလ္ယ္ဟင္ ၇၅ ရာခုိင္န္ဟုန္း ္ရဖစ္္ရပီး အရေ္ဟ. ေတာင္အာရ္ဟတ္ဝင္ အနိမ့္ဆုံးနုိင္ငံတစ္ခုဖ္ရစ္သည္။ အိနိ္ဒယမ္ရန္မာနယ္စပ္၊ ဘဂၤလားေဒ့ရ္ဟ္၊ မ္ရန္မာနယ္စပ္န္ဟင့္ ထုိင္း၊ မ္ရန္မာနယ္စပ္ မ္ယားတစ္လေ္ယ္ဟာက္ ဒုက္ခသည္စခန္းမ္ယားရ္ဟိနေ္ရပီး ထောင္ပောင္းမ္ယားစ္ဝာမ္ဟာလည္း မလေးရ္ဟားနုိင္ငံတ္ဝင္ ရ္ဟိလေသည္။ ထိန္းထိန္းသိမ္းသိမ္း ခန့္မ္ဟန္းတ္ဝက္ခ္ယက္မ္ဟု မ္ယားအရ မ္ရန္မာဒုက္ခသည္စာရင္းကုိ ၂၉၅,၈ဝဝ ကေ္ယာ္ဟု ခန့္မ္ဟန္း္ရပီး၊ အမ္ယားစုမ္ဟာ ရုိဟင္ဂ္ယာ၊ ကရင္န္ဟင့္ ကရင္နီမ္ယား ဖ္ရစ္က္ရလေသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံရ္ဟိ မ္ယုိးန္ဝယ္စုမ္ယားမ္ဟာ မ္ယားစ္ဝာကဲ္ဝပ္ရား ခ္ရာူးနား က္ရသည္။ အစုိးရက ၁၃၅ မ္ယုိးအား အသိအမ္ဟတ္ပ္ရုသော္လည္း လက္တေ္ဝ.မ္ဟာမူ ထုိ့ထက္မ္ယားစ္ဝာ နည္း ေလသည္။ ဗမာလူမ္ယုိးသည္ လူဦး ေ ရ၏ ၆၈ ရာခုိင္န္ဟုန္း ရ္ဟိသည္။ ၁ဝ ရာခုိင္န္ဟုန္းသည္ ရ္ဟမ္း ္ရဖစ္္ရပီး၊ ကရင္လူမ္ယုိးသည္ ၇ ရာခုိင္န္ဟုန္းရ္ဟိသည္။ ရခုိင္လူမ္ယုိးသည္ ၄ ရာခုိင္န္ဟုန္းရ္ဟိသည္။ ပင္လယ္ရပ္ခ္ရား တရုတ္လူမ္ယုိးမ္ဟာ ၃ ရာခုိင္န္ဟုန္းနီးပားရ္ဟိသည္။ မ္ဝန္လူမ္ယုိးမ္ယားမ္ဟာ ၂ ရာခုိင္န္ဟုန္း ရ္ဟိသည္။ က္ယန္မ္ယုိးန္ဝယ္စုမ္ယားမ္ဟာ ကခ္ယင္၊ ခ္ယင္း၊ အဂၤလုိ-မ္ရန္မာ၊ အင္ဂၤလုိ-အိန္ဒိယန္ဟင့္ အခ္ရား ေသာ လူနည္းစုအုပ္စုမ္ယား ဖ္ရစ္က္ရသည္။
မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ ဘာသာစကားအုပ္စုက္ရီး လေးခု၏ တည္နေရာဖ္ရစ္သည္။ တရုတ္-တိဗက္၊ သ္ရစတရုိနီးရ္ဟန္း၊ တုိင္း-ကဒုိင္န္ဟင့္ အင္ဒုိ-ဥရောပတုိ့ ဖ္ရစ္က္ရသည္။ တရုတ္-တိဗက္သည္ အက္ယယ္ပ္ရန့္ဆုံး အသုံး ္ရပုသော ဘာသာစကား ္ရဖစ္သည္။ ယင္းတ္ဝင္ ဗမာ၊ ကရင္၊ ကခ္ယင္၊ ခ္ယင္းန္ဟင့္ တရုတ္ဘာသာမ္ယား ပာဝင္သည္။ တုိင္း-ကဒုိင္ဘာသာတ္ဝင္ အဓိကမ္ဟာ ရ္ဟမ္းစကား ္ရဖစ္သည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံရ္ဟိ အဓိကသ္ရစတရုိနီးရ္ဟန္းစကားမ္ဟာ မ္ဝန္ဘာသာဖ္ရစ္သည္။ အဓိကက္ယ သော အင္ဒုိ-ဥရောပဘာသာစကား န္ဟစ္ခုမ္ဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာ စာပေသုံး ပာဠိဘာသာန္ဟင့္ အင္ဂၤလိပ္ဘာသာတုိ့ဖ္ရစ္က္ရသည္။ ယူနက္စ္ကုိ စာရင္းအင္းဌာန၏ ထုတ္ပ္ရန္ခ္ယက္အရ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ တရားဝင္စာတတ္မေ္ရာက္န္ဟုန္းမ္ဟာ ၂ဝဝဝ ပ္ရည့္န္ဟစ္က ၈၉.၉ ရာခုိင္န္ဟုန္း ္ရဖစ္သည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံသည္ သမုိင္းအစဥ္အဆက္ကတည္းက စာတတ္မေ္ရာက္န္ဟုန္း မ္ရင့္မားခဲ့သည္။ သုိ့သော္ ကုလသမဂ္ဂ ၏ ဖံ္ဝ.္ရဖုိးမ္ဟုအနိမ့္ဆုံး စာရင္းဝင္နုိင္ရန္ ၁၉၈၇ ခုန္ဟစ္ စာတတ္မေ္ရာက္န္ဟုန္းကုိ ၇၈.၆ ရာခုိင္န္ဟုန္းမ္ဟ ၁၈.၇ ရာခုိင္န္ဟုန္းသုိ့ လေ္ယ္ဟာ့ခ္ယခဲ့သည္။ သုိ့သော္ အမေရိကန္အစုိးရ၏ နုိင္ငံခ္ရားေရးဌာနကမူ အလုပ္ဖ္ရစ္ရန္ စာတတ္မေ္ရာက္န္ဟုန္းကုိ ၃ဝ ရာခုိင္န္ဟုန္းဟု ခန့္မ္ဟန္းထားသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ ထ္ဝန္းကား ေသာ ဗုဒ္ဓဘာသာမ္ဟာ ဒေ သခံတုိင္းရင္းသားယုံက္ရည္မ္ဟုမ္ယားန္ဟင့္ ရောပ္ရ္ဝမ္း ေနသည့္ ထေရဝာဒဗုဒ္ဓဘာသာဖ္ရစ္သည္။ စစ္အစုိးရ ၏ ထုတ္ပ္ရန္ခ္ယက္အရ ၈၉ ရာခုိင္န္ဟုန္းေသာ လူဦး ေ ရက က္ယင့္သုံး္ရပီး အထူးသဖ္ရင့္ ဗမာ၊ ရခုိင္၊ ရ္ဟမ္း၊ မ္ဝန္န္ဟင့္ တရုတ္လူမ္ယုိး အမ္ယားစုဖ္ရစ္က္ရသည္။ ခရစ္ယာန္ ဘာသာကုိ ၆ ရာခုိင္န္ဟုန္း ေသာ လူဦးေရက ကုိးက္ဝယ္္ရပီး အထူးသဖ္ရင့္ ကခ္ယင္၊ ခ္ယင္းန္ဟင့္ ကရင္အပ္ရင္ သာသနာပ္ရုလုပ္ငန္းမ္ယား ထ္ဝန္းကားခဲ့သည့္ ဒေသအသီး သီးရ္ဟိ ဥရောပ-အာရ္ဟမ္ယုိးန္ဝယ္စုမ္ယား ္ရဖစ္သည္။ နုိင္ငံ၏ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္မ္ယားအနက္ ငားပုံလေးပုံမ္ဟာ ပရုိတက္စတင့္မ္ယား ္ရဖစ္က္ရ္ရပီး အဓိကအား ္ရဖင့္ မ္ရန္မာ န္ဟစ္ခ္ရင္းက္ဝန္ဗင္ရ္ဟင္းအသင္းဝင္ န္ဟစ္ခ္ရင္းခရစ္ယာန္မ္ယား ဖ္ရစ္က္ရသည္။ က္ယန္မ္ဟာ ရုိမန္ကက္သလစ္ဘာသာဝင္မ္ယား ဖ္ရစ္က္ရသည္။ လူဦး ေ ရ၏ ၄ ရာခုိင္န္ဟုန္းမ္ဟာ အစ္စလာမ္ဘာသာကုိ ကုိးက္ဝယ္က္ရ္ရပီး အမ္ယားစုမ္ဟာ ဆူနီမ္ယား ္ရဖစ္သည္။ အစ္စလာမ္ဘာသာဝင္တုိ့တ္ဝင္ အိနိ္ဒယတုိင္းရင္းသား၊ အိန္ဒိယ-မ္ရန္မာ၊ ပာရ္ဟန္း၊ အာရပ္၊ ပန္း ေသးန္ဟင့္ ရုိဟင္ဂ္ယာမ္ယား ပာဝင္က္ရသည္။ မ္ဝတ္ဆလင္န္ဟင့္ ခရစ္ယာန္တုိ့သည္ လူမ္ဟုရေးအရ ဘေးထ္ဝက္နေက္ရ္ရပီး က္ယယ္ပ္ရန့္စ္ဝာ ခဲ္ဝခ္ရားထား ္ရခင္းခံရသည္။ အနည္းငယ္မ္ယ္ဟသော အစိတ္အပုိင္းသာလ္ယ္ဟင္ ဟိန္ဒူဘာသာကုိ ကုိးက္ဝယ္က္ရသည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] ယဥ္ကေ္ယးမ္ဟု
မ္ရန္မာနုိင္ငံတ္ဝင္ ကဲ္ဝပ္ရားခ္ရားနားသည့္ ဒေ သခံရုိးရာယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုမ္ယားစ္ဝာ ရ္ဟိသော္လည္း အဓိကပင္တုိင္မ္ဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာန္ဟင့္ ဗမာယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုသာဖ္ရစ္သည္။ ဗမာ့ယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုသည္လည္း အိမ္နီးခ္ယင္းနုိင္ငံ၏ ယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုမ္ယားက လ္ဝ္ဟမ္းမုိး ေလသည္။ ဤသည္ကုိ ယင္း၏ဘာသာစကား၊ အစားအသောက္၊ ဂီတ၊ အကန္ဟင့္ ပ္ရဇာတ္တုိ့က သက္သေထူလ္ယက္ရ္ဟိသည္။ အနုပညာတ္ဝင္ အထူးသဖ္ရင့္ စာပေကုိ မ္ရန္မာ့ဟန္ဝင္နေသော ထေရဝာဒဗုဒ္ဓဘာသာက လ္ဝ္ဟမ္းမုိးလ္ယက္ရ္ဟိသည္။ မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ မော္က္ဝန္းတစ္ရပ္အဖ္ရစ္ ယူဆထား ေသာ ရာမဇာတ္တော္က္ရီး မ္ဟာ ရမ္မာရန မူရင္းမ္ဟ ကူးယူထား ္ရခင္း ္ရဖစ္္ရပီး ထုိင္း၊ မ္ဝန္၊ အိန္ဒိယမူမ္ယား လ္ဝ္ဟမ္းမုိး ခ္ရင္းကုိ ကောင္းစ္ဝာ ခံထားရသည္။ ဗုဒ္ဓဘာသာန္ဟင့္ နတ္ကုိးက္ဝယ္မ္ဟုတုိ့ ရောထေ္ဝးလ္ယက္ရ္ဟိ္ရပီး နတ္ကုိးက္ဝယ္မ္ဟုတ္ဝင္ ၃၇ မင္းအနက္ တစ္ပားပားကုိ ခမ္းနား က္ရီး က္ယယ္စ္ဝာ ပူဇော္ပသက္ရလေ့ရ္ဟိသည္။ ရုိးရာဓလေ့ထ္ဝန္းကားေသာ မ္ရန္မာ့တောရ္ဝာတစ္ရ္ဝာတ္ဝင္ ရ္ဝာဦးဘုန္း ေတာ္က္ရီး ေက္ယာင္းမ္ဟာ ကေ္ယးရ္ဝာယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုဘဝ၏ ဗဟုိခ္ယက္ဖ္ရစ္သည္။ ဘုန္း ေတာ္ က္ရီးမ္ယားအား ဘာသာဝင္မ္ယားက ရုိသေလေးစား္ရပီး ပစ္စည္း ေလးပားကုိ ထောက္ပံ့က္ရသည္။ အရ္ဝယ္ရောက္လာသည့္ ယောက္ယ္ားကလေးတစ္ယောက္၏ ဘဝတ္ဝင္ ရ္ဟင္ပ္ရုမင္ဂၤလာမ္ဟာ အလ္ဝန္အရေးပာသည့္ အခမ္းအနားတစ္ခုဖ္ရစ္သည္။ ဗုဒ္ဓဘာသာမိသားစုတုိင္းမ္ဟ ယောက္ယ္ားကလေး မ္ဟန္သမ္ယ္ဟသည္ အသက္ ၂ဝ မတုိင္မီ ကုိရင္အဖ္ရစ္လည္း ေကာင္း၊ အသက္ ၂ဝ ပ္ရည့္လ္ယ္ဟင္ ရဟန္းအဖ္ရစ္လည္း ေကာင္း ခံယူက္ရရသည္။ အနည္းဆုံး တစ္ပတ္ခန့္ က္ရာမ္ရင့္လေ့ရ္ဟိတတ္သည္။ မိန္းကလေးမ္ယားမ္ဟာမူ နားထ္ဝင္းနားသခ္ရင္း မင္ဂၤလာကုိ ခံယူက္ရရသည္။ မ္ရန္မာ့ယဥ္ ကေ္ယးမ္ဟုကုိ အဓိကမ္ရင္တေ္ဝ.ရသည့္ နေရာမ္ဟာ ကေ္ယးရ္ဝာမ္ယားတ္ဝင္ န္ဟစ္လုံး ေပာက္ က္ယင္းပလေ့ရ္ဟိသည့္ ဘုရားပဲ္ဝမ္ယားတ္ဝင္ ဖ္ရစ္သည္။ ရ္ဝာမ္ယားတ္ဝင္ ရ္ဝာစောင့္နတ္ မ္ယားရ္ဟိက္ရ္ရပီး မ္ရန္မာ့လူနေမ္ဟု ဘဝတ္ဝင္ အယူသည္း ္ရခင္းန္ဟင့္ ပိတ္ပင္တား ္ရမစ္ ခ္ရင္းမ္ယားမ္ဟာလည္း မနည္း ေပ။ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟကုိလုိနီအုပ္ခ္ယုပ္မ္ဟုအောက္တ္ဝင္ မ္ရန္မာ့ယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုအတ္ဝင္းသုိ့ အနောက္တုိင္းဓ ေလ့မ္ယား စတင္ဝင္ရောက္လာခဲ့သည္။ မ္ရန္မာ့ပညာရေးစနစ္ ကုိ ္ရဗိတိသ္ယ္ဟ ပုံစံအတုိင္း ပုံတူကူးယူထားသည္။ ရန္ကုန္ကဲ့သုိ့သော ္ရမုိ.မ္ယားတ္ဝင္ ကုိလုိနီပုိင္ ဗိသုကာပုံစံမ္ယား လ္ဝ္ဟမ္းမုိး ေနသည္ကုိ တေ္ဝ.ရ္ဟိရသည္။ တုိင္း ရင္းသားမ္ယုိးန္ဝယ္စုမ္ယားအနက္ ခရစ္ယာန္ယုံက္ရည္ကုိးက္ဝယ္မ္ဟုကုိ အရေ္ဟ. ေတာင္ဒေသရ္ဟိ ကရင္မ္ယားတ္ဝင္လည္း ေကာင္း၊ မေ္ရာက္ဘက္အရပ္န္ဟင့္ အနောက္ မေ္ရာက္ဒေသ၌ ကခ္ယင္န္ဟင့္ ခ္ယင္းတုိင္းရင္းသားမ္ယားတ္ဝင္လည္း ေကာင္း မ္ရင္တေ္ဝ.နုိင္သည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] ဘာသာစကား
မ္ရန္မာစကားသည္ ဗမာတုိ့၏ မိခင္ဘာသာစကားန္ဟင့္ ရုံးသုံးဘာသာစကားမ္ယား ္ရဖစ္္ရပီး တိဗက္န္ဟင့္ တရုတ္ဘာသာစကားမ္ယားန္ဟင့္လည္း နီးစပ္လေသည္။ အက္ခရာ ရေးသားပုံစနစ္မ္ဟာ လခ္ရမ္းပုံန္ဟင့္ စက္ဝုိင္းပုံမ္ယားကုိ အခေ္ရထား ေသာ မ္ဝန္အက္ခရာစနစ္ကုိ အခေ္ရခံထားသည္။ မ္ရန္မာအက္ခရာအရေးအသားကုိ မ္ဝန္ပုံစံတ္ဝင္ အခေ္ရခံထား္ရပီး မ္ဝန္အက္ခရာစနစ္သည္ ၇ဝဝ ပ္ရည့္န္ဟစ္က တောင္ပုိင္းအိန္ဒိယစနစ္တစ္ခုပော္တ္ဝင္ အခေ္ရခံထား ေလသည္။ ရေ္ဟးအက္ယဆုံး မ္ရန္မာအရေးအသားကုိ လ္ဝန္ခဲ့သည့္ န္ဟစ္ ၁ဝဝဝ က အရေးအသားတစ္ခုတ္ဝင္ မ္ရင္တေ္ဝ.နုိင္သည္။ ဤအရေးအသားစနစ္သည္ ထေရဝာဒဗုဒ္ဓဘာသာ၏ က္ယမ္းမ္ယားကုိ ရ ေးသားရာတ္ဝင္ သုံးသည္။ ပာဠိစာပေရေးသားရာတ္ဝင္လည္း အသုံး ္ရပုသည္။ မ္ရန္မာအက္ခရာစနစ္ကုိ ရ္ဟမ္းအပာအဝင္ ကရင္န္ဟင့္ ကယားစာပေ မ္ယား ရ ေးသားရာတ္ဝင္လည္း အသုံး ္ရပုသေးသည္။ အသုံး ္ရပုရာတ္ဝင္ တီထ္ဝင္ထား ေသာ အပုိစာလုံးမ္ယား အသံထ္ဝက္ပ္ရသကေၤတမ္ယားကုိ အသုံး ပ္ရုထားသည္။ မ္ရန္မာစကားသည္ အရုိအသေပ္ရု သုံး န္ဟုန္း ္ရခင္းန္ဟင့္ အသက္အရ္ဝယ္အလုိက္ ပေ္ရာဆုိသုံးန္ဟုန္းရ ္ရခင္းမ္ယား ပာဝင္သည္။ မ္ရန္မာလူမ္ဟုရေးစနစ္သည္ ပညာရေးကုိ အလေး ေပးထားသည္။ ကေ္ယးရ္ဝာမ္ယား တ္ဝင္ လောကီပညာမ္ယားကုိ ဘုန္း ေတာ္က္ရီး ေက္ယာင္းမ္ယား၌ သင္ယူက္ရရသည္။ နုိင္ငံတော္က ဖ္ဝင့္လ္ဟစ္သည့္ အစုိးရ ေက္ယာင္းမ္ယားက အလယ္တန္းမ္ယားန္ဟင့္ အထက္ တန္းပညာမ္ယားအား တာဝန္ယူသင္က္ရား ေပးသည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] အစားအစာ
မ္ရန္မာ့အစားအစာမ္ဟာ တရုတ္၊ အိန္ဒိယ၊ ထုိင္းန္ဟင့္ အခ္ရားလူမ္ယုိးစုမ္ယား၏ လ္ဝ္ဟမ္းမုိးမ္ဟုကုိ ခံရသည္။ ဆန္မ္ဟာ မ္ရန္မာ၏ အဓိကအစားအစာ ဖ္ရစ္သည္။ ခောက္ဆဲ္ဝန္ဟင့္ ပောင္မုန့္တုိ့ကုိလည္း စား ေသာက္သည္။ ဗမာ့အစားအစာတ္ဝင္ မပာမဖ္ရစ္သည္မ္ဟာ ငား၊ ပုစ္ဝန္၊ ငားပိငံပ္ရာရည္န္ဟင့္ ဝက္သား၊ ဆိတ္သားမ္ယားတုိ့ ဖ္ရစ္သည္။ အမဲသားကုိမူ ရေ္ဟာင္က္ရသည္။ ဟင္းခ္ယက္ရာတ္ဝင္ မဆလာန္ဟင့္ ငရုတ္သီးတုိ့ကုိ အသုံး ္ရပုသည္။ မ္ရန္မာ့အမ္ယုိးသား အစားအစာဟု က္ယယ္ပ္ရန့္စ္ဝာ ယူဆထားသည့္ မုန့္ဟင္းခားခ္ယက္ရာတ္ဝင္ ငားခူဟင္းရည္တ္ဝင္ ကုလားပဲမ္ဟုန့္၊ ဆန္က္ရာဆံန္ဟင့္ ငံပ္ရာရည္မ္ယား ရော၍ ခ္ယက္က္ရသည္။ အပူပုိင္း အသီးအန္ဟံ မ္ယားကုိ အခ္ယုိပဲ္ဝအဖ္ရစ္ တည္ခင္းသည္။ ္ရမုိ. က္ရီး ္ရပက္ရီးမ္ယားတ္ဝင္ ရ္ဟမ္းစာ၊ တရုတ္စာန္ဟင့္ ကုလားအစားအစာမ္ယားကုိပာ စုံလင္စ္ဝာ ရရ္ဟိနုိင္သည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] တေးဂီတ
မ္ရန္မာ့တေးဂီတသည္ အသံသာယာသော္လည္း စည္းဝားကုိက္ညီမ္ဟု မရ္ဟိပေ။ ဂီတတူရိယာမ္ယားတ္ဝင္ ပတ္ဝုိင္း၊ ကေ္ရးဝုိင္း၊ ပတ္တလားန္ဟင့္ လေမ္ဟုတ္တူရိယာ မ္ယား ္ရဖစ္သည့္ န္ဟဲ၊ န္ဟဲက္ရီး၊ ပလေ္ဝ၊ ဝားလက္ခုပ္န္ဟင့္ က္ရုိးတတ္တူရိယာမ္ယားအား ဆုိင္းဝုိင္း ေခာ္ သံစုံတီးဝုိင္းဖဲ္ဝ.၍ တီးခတ္သည္။ မ္ရန္မာ့ယဥ္ကေ္ယးမ္ဟုနယ္ပယ္ တ္ဝင္ လေ္ဟပုံသဏ္ဌာန္ ကုိယ္ထည္တ္ဝင္ ပုိး က္ရုိးသ္ဝယ္တန္းထား္ရပီး လည္တုိင္တ္ဝင္ လကေ္ရးမ္ဟန္မ္ယားစီ၍ ခ္ယယ္သထား ေသာ စောင္း ေကာက္တူရိယာမ္ဟာ န္ဟစ္ပောင္းမ္ယားစ္ဝာကတည္းကပင္ ရ္ဟိခဲ့သည္။ ၁၉၅ဝ ခေတ္မ္ဟစ၍ မ္ရို့က္ရီး ္ရပက္ရီးမ္ယားတ္ဝင္ အနောက္တုိင္း တေးဂီတ ခေတ္စား၍ လာလေသည္။
[ပြင်ဆင်ရန်] အခ္ရားဖတ္ရ္ဟုရန္မ္ယား
- မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ နုိင္ငံရေး
- အမ္ယုိးသားဒီမုိကရေစီအဖ္ဝဲ့ခ္ယုပ္
- နုိင္ငံတော္အေးခ္ယမ္းသာယာရေးန္ဟင့္ ဖံ္ဝ.္ရဖုိးေရးကောင္စီ
- မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏စီးပ္ဝားေရး
- ဖ္ဝံ့္ရဖုိးမ္ဟုအနိမ့္ဆုံး နုိင္ငံ
- စုစုပောင္း ပ္ရည္တ္ဝင္းထုတ္လုပ္မ္ဟု
- မ္ရန္မာ၏နုိင္ငံခ္ရားေရးမူဝာဒ (ဆက္ဆံရေး)
- မ္ရန္မာနုိင္ငံ၏ လူအခ္ဝင့္အရေး
- ဗမာန္ဟင့္ မ္ရန္မာ ဝောဟာရမ္ယားအား ရ္ဟင္းလင္း ္ရပသခ္ရင္း
[ပြင်ဆင်ရန်] ပ္ရည္ပဆက္သ္ဝယ္ရေး
- Mizzima
- အ္ဝန္လုိင္းဘားမား/ ္ရမန္မာစာက္ရည့္တုိက္
- လယ္ယာစုိက္ပ္ယုိး ေ ရးန္ဟင့္ ဆည္မေ္ရာင္းဝန္က္ရီးဌာန
- စာတုိက္၊ ကေ္ရးနန္းန္ဟင့္ ဆက္သ္ဝယ္ရေးဝန္က္ရီးဌာန
- ပညာရေးဝန္က္ရီးဌာန
- စီမံကိန္း ေ ရးဆဲ္ဝရေးန္ဟင့္ ဘဏ္ဍ႑ာရေးဝန္က္ရီးဌာန
- နုိင္ငံခ္ရား ေ ရးဝန္က္ရီးဌာန
- ပ္ရည္ထဲရေးဝန္က္ရီးဌာန
- ဟုိတယ္န္ဟင့္ ခရီးသ္ဝားလာရေးဝန္က္ရီးဌာန
- သာသနာရေးဝန္က္ရီးဌာန
- အဝေး ေ ရာက္ည္ဝန့္ေပာင္းအစုိးရအဖဲ္ဝ.
- တရားဝင္ ရ္ဟမ္းအစုိးရ က္ရား ္ရဖတ္ဝက္ဘ္ဆုိက္
- -္ရဗိတိနေကားစ္ဝယ္စုံက္ယမ္း မ္ရန္မာနုိင္ငံဝက္ဘ္စာမ္ယက္န္ဟာ
- တရားဝင္မ္ရန္မာအစုိးရ ဝက္ဘ္စာမ္ယက္န္ဟာ
- အမေရိကေရာက္ မ္ရန္မာသံရုံး
- အမေရိကန္သံရုံး၊ မ္ရန္မာနုိင္ငံ
- မ္ရန္မာနုိင္ငံအတ္ဝက္ တုိက္ပဲ္ဝဝင္အဖဲ္ဝ. အမေရိက
- မ္ရန္မာနုိင္ငံတုိက္ပဲ္ဝဝင္ ယူေက
- ကမ္ဘာ့နုိင္ငံရေးသမားမ္ယား
