Słowenia

Z Wikipedii

Słowenia, Republika Słowenii (słoweń. Slovenija, Republika Slovenija) – państwo położone w Europie Środkowej, posiadające na niewielkim odcinku dostęp do Adriatyku.

Republika Slovenija Republika Słowenii
Flaga Słowenii Herb Słowenii
Hymn: Zdravljica (Toast)
Język urzędowy	słoweński, lokalnie również węgierski lub włoski
Stolica	Lublana
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Danilo Türk
Szef rządu	premier Janez Janša
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	150. na świecie 20 273 km² 0,6%
Liczba ludności (2007)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	144. na świecie 2 009 245▼ 99 osób/km²
Jednostka monetarna	1 euro = 100 eurocentów (EUR, €) (EUR)
Niepodległość	od Jugosławii 25 czerwca 1991
Religia dominująca	rzymski katolicyzm
Strefa czasowa	UTC +1 - zima UTC +2 - lato
Kod ISO 3166	SI
Domena internetowa	.si
Kod samochodowy	SLO
Kod telefoniczny	+386

Spis treści 1 Ustrój polityczny 2 Geografia 3 Krainy historyczne 4 Historia 5 Gospodarka 6 Demografia 7 Język urzędowy 8 Kultura 8.1 Uniwersytety 9 Ciekawostki 10 Zobacz też 11 Linki zewnętrzne 12 Przypisy

[edytuj] Ustrój polityczny

Konstytucja Słowenii z 1991 roku ustanowiła parlamentarny system rządów. W skład dwuizbowego parlamentu wchodzi: Zgromadzenie Państwowe - Državni Zbor, 90 deputowanych wybieranych na czteroletnią kadencję (88 w głosowaniu bezpośrednim, 2 delegowanych - jeden przez mniejszość węgierską, drugi przez włoską) oraz Rada Państwowa - Državni Svet (40 członków), która jest organem doradczym. Członkowie Rady wybierani są na pięć lat w wyborach pośrednich, reprezentują regiony oraz grupy interesów.

Prezydent, który jest jednocześnie naczelnym wodzem sił zbrojnych, wybierany jest na okres 5 lat w wyborach powszechnych. Władzę wykonawczą (oprócz prezydenta) sprawuje premier i 19 ministrów. Natomiast władza sądownicza należy do dożywotnio mianowanych sędziów.

Czynne prawo wyborcze mają osoby, które ukończyły 18 lat. Jedynym odstępstwem jest sytuacja, gdy obywatel pracuje - wtedy granica ta jest obniżana do 16 lat. Bierne prawo wyborcze mają osoby, które ukończyły 18 lat.

Inicjatywę konstytucyjną ma 20 posłów, rząd lub 30 tyś wyborców. Inicjatywę ustawodawczą zaś rząd, każdy z deputowanych do izby niższej oraz 5 tyś obywateli.

[edytuj] Geografia

• Największe miasta w Słowenii:
  • Lublana (265 000)
  • Maribor (108 000)
  • Celje (42 000)
  • Kranj (37 300)
  • Koper (25 300)

• Całkowita granica lądowa: 1 334 km
• Długość wybrzeża: 46,6 km
• Długość granic z sąsiadującymi państwami:
  • Austria 330 km
  • Chorwacja 670 km
  • Węgry 102 km
  • Włochy 232 km.

Słowenia to w większości kraj wyżynny i górski: 90% powierzchni kraju leży ponad 300 m n.p.m. Najwyższy szczyt, to położony w Alpach Julijskich Triglav (2864 m); znajduje się on na terenie parku narodowego o tej samej nazwie. Prawie połowę kraju zajmują lasy, sprawiając że Słowenia to jedno z najbardziej zielonych państw na świecie. Ziemie uprawne stanowią 43% ogółu powierzchni.

Główne rzeki to Sawa i Drawa wpadające do Dunaju, Soča na zachodzie, Mura na północnym wschodzie, Krka na południowym wschodzie oraz Kupa, stanowiąca na pewnym odcinku granicę z Chorwacją. Największe jeziora, to: okresowe Jezioro Cerknickie oraz górskie Bohinj i Bled.

Na terenie Słowenii, zwłaszcza w położonej w jej południowo-zachodniej części Krasie, licznie występują zjawiska krasowe: podziemne rzeki, jaskinie (około 7000), z których najsłynniejsza jest znajdująca się w miejscowości Postojna Postojnska jama. Mniej znana, lecz jeszcze godniejsza polecenia jest Jaskinia Škocjańska. Inna jaskinia, Vilenica, co roku gości uczestników środkowoeuropejskiego festiwalu literackiego.

Słowenia leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego z czterema porami roku, niemniej jednak ukształtowanie terenu sprawia, że można w Słowenii wyróżnić trzy odrębne strefy klimatyczne. Na północnym zachodzie dominuje klimat alpejski z silnymi wpływami znad Atlantyku i obfitymi opadami. Wybrzeże i duża część Primorskiej, aż do doliny Soczy posiada klimat śródziemnomorski z ciepłą słoneczną pogodą przez większą część roku i z łagodnymi zimami. Część wschodnia Słowenii ma klimat kontynentalny z gorącymi latami i mroźnymi zimami. Średnie temperatury: w styczniu 0°C, w czerwcu 21°C.

[edytuj] Krainy historyczne

Słowenię tradycyjnie dzieli się na następujące regiony:

• 1 - Przymorze (Primorska)
• 2 - Kraina (Kranjska), w tym:
  • 2a - Górna Kraina (Gorenjska)
  • 2b - Wewnętrzna Kraina (Notranjska)
  • 2c - Dolna Kraina (Dolenjska)
• 3 - Karyntia (Koroška)
• 4 - Styria (Štajerska)
• 5 - Prekmurje (Prekmurje).

Warto dodać, że:

• Większość Karyntii i Styrii znajduje się na terytorium Austrii.
• Część Przymorza znajduje się na terytorium Włoch.
• Do Przymorza zaliczana jest między innymi słoweńska Istria (slovenska Istra).
• Do Dolnej Krainy zaliczana jest między innymi Bela Krajina.

Słowenia podzielona jest na 210 gmin.

Główny artykuł: Podział administracyjny Słowenii

[edytuj] Historia

Główny artykuł: historia Słowenii

Słowiańscy przodkowie dzisiejszych Słoweńców przybyli na ziemie obecnie należące do Słowenii w VI wieku naszej ery. W VII wieku na dzisiejszym terytorium Austrii uformowało się słowiańskie Księstwo Karantanii. W 745 roku Karantania utraciła niepodległość - została włączona do Imperium Franków. Wtedy też Karantanowie przyjęli chrześcijaństwo.

Zabytki z Freising, najstarsze słowiańskie manuskrypty zapisane alfabetem łacińskim, które dotrwały do dzisiejszych czasów, zostały napisane około roku 1000. W XIV wieku większość słoweńskich ziem została włączona do państw rządzonych przez Habsburgów - później przekształconych w Monarchię Austro-Węgierską, w której Słoweńcy stanowili większość w takich prowincjach jak Kraina, Gorycja i Gradiska, a także znaczny odsetek ludności w Styrii, Karyntii i Istrii.

W 1848 podczas Wiosny Ludów powstał program "zjednoczonej Słowenii" .

Po upadku Austro-Węgier w 1918, Słoweńcy wraz z innymi narodami południowosłowiańskimi uformowali Królestwo SHS, przemianowane na Królestwo Jugosławii w 1929. Podczas II wojny światowej ziemie słoweńskie zostały podzielone między Niemcy, Włochy i Węgry. Po wojnie, gdy odtworzono Jugosławię, Słowenia ponownie stała się jej częścią. Odłączyła się od niej 25 czerwca 1991 wraz z Chorwacją. Słowenia dołączyła 29 marca 2004 do NATO, natomiast 1 maja tego samego roku stała się częścią UE.

[edytuj] Gospodarka

Główny artykuł: gospodarka Słowenii

Słowenia ma najwyższy wskaźnik PKB na osobę spośród dziesięciu krajów, które wstąpiły do Unii Europejskiej w maju 2004 (18 400 $ w 2005 r.^[1]). Poziom inflacji (3,5%, 2004) zmalał do 2,5% w roku 2005 i jest zbliżony do średniego poziomu inflacji w krajach UE.

Od roku 2000 postępuje prywatyzacja w takich dziedzinach jak bankowość, telekomunikacja oraz sektor użyteczności publicznej. Stopniowo znoszone są ograniczenia dla inwestorów zagranicznych. Słowenia uznawana jest za najszybciej rozwijający się kraj spośród dziesiątki nowych państw UE i jeden z najszybciej rozwijających się w ramach całej organizacji.

Od 1 stycznia 2007 r. walutą krajową Słowenii jest euro, wprowadzone w miejsce obowiązującego w latach 1991-2006 tolara (kod SIT).

[edytuj] Demografia

Główny artykuł: Demografia Słowenii

Na podstawie spisu ludności z 2002 roku.

Narodowość

1. Słoweńcy - 83,0%
2. Serbowie - 2,0%
3. Chorwaci - 1,8%
4. Bośniacy - 1,1%

Inne odpowiedzi - 3,1%
Odmowa odpowiedzi - 2,5%
Nieznana - 6,4%

Język ojczysty

1. Słoweński - 87,8%
2. Serbsko-chorwacki - 7,8%
3. Węgierski - 0,4%
4. Albański - 0,4%

Inny - 1,0%
Nieznany - 2,7%

Język używany w domu (można było wskazać dwa)

1. Słoweński - 95,6%
2. Serbsko-chorwacki - 4,3%
3. Węgierski - 0,4%
4. Włoski - 0,3%

Nieznany - 2,7%

[edytuj] Język urzędowy

Językiem urzędowym na obszarze całego kraju jest język słoweński; w położonych na Istrii gminach Koper (wł. Capodistria), Izola (wł. Isola d'Istria) i Piran (wł. Pirano) dodatkowo język włoski; a w prekmurskich gminach Hodoš (węg. Hodos) Lendava (węg. Lendva) i Dobrovnik (węg. Dobrónak) dodatkowo język węgierski.

[edytuj] Kultura

Słowenia pod względem kulturowym związana była z krajami Europy Środkowej, głównie Austrią i północnymi Włochami, częściowo również z Węgrami. Wpływ południowosłowiańskich krajów bałkańskich, z którymi Słowenia połączona była wspólnym państwem przez siedemdziesiąt lat XX wieku, zaznaczył się w mniejszym stopniu.

Mimo braku samodzielnej państwowości, w Słowenii od XVI w. rozwijała się literatura w języku słoweńskim. Intensywniejszy rozwój kultury słoweńskiej datuje się od pierwszej połowy XIX w., kiedy to, podobnie jak w przypadku niektórych innych narodów europejskich, nastąpiło przebudzenie narodowe i kulturalne.

W XX w. udziałem kultury słoweńskiej były korzystne warunki rozwoju, z przerwą w latach drugiej wojny światowej. W przedwojennym Królestwie Jugosławii rozwój kultury słoweńskiej był częściowo ograniczany przez tendencje unitarystyczne, natomiast w skład powojennej socjalistycznej Jugosławii Słowenia wstąpiła jako organizm wprawdzie zależny politycznie, ale całkowicie samodzielny pod względem kulturalnym.

Od uzyskania niepodległości w 1991 r. władze Republiki Słowenii aktywnie wspierają rozwój kultury, wychodząc z założenia, że dokonania kulturalne mogą być istotnym atutem niewielkiego państwa i narodu.

[edytuj] Uniwersytety

Oto lista słoweńskich uniwersytetów wraz z datami ich powstania:

• Uniwersytet Lublański (Univerza v Ljubljani) 1919
• Uniwersytet Mariborski (Univerza v Mariboru) 1975
• Uniwersytet Przymorski (Univerza na Primorskem) 2003
• Uniwersytet Nowogorycki (Univerza v Novi Gorici) 2006

[edytuj] Ciekawostki

W Słowenii znajduje się największa skocznia narciarska na świecie - Letalnica, która leży w dolinie Planica.

[edytuj] Zobacz też

• Rozpad Jugosławii

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Informacje turystyczne o Słowenii (en)
• Honorowy Konsulat Republiki Słowenii w Mysłowicach (pl)
• System Polityczny Słowenii
• Dwujęzyczny portal informacyjny o Słowenii

Przypisy