rok 1919 / MCMXIX
XIX wiek · XX wiek · XXI wiek
1917 « 1918 « 1919 » 1920 » 1921
[edytuj] Wydarzenia w Polsce
[edytuj] październik
[edytuj] Wydarzenia na świecie
- 1 maja
- lewicowe demonstracje we Francji przeradzają się w rozruchy.
- w Cleveland w stanie Ohio, podczas socjalistycznych demonstracji doszło do rozruchów, dwie osoby zginęły, 40 zostało rannych i 116 osób zostało aresztowanych.
- 3 maja - armia Republiki Weimarskiej i oddziały Freikorps wkroczyły do Monachium – koniec Bawarskiej Republiki Rad.
- 4 maja - Ruch Czwartego Maja rozpoczął swą działalność przeciw obcym kolonizatorom w Chinach.
- 5 maja - w Paryżu powstaje liga Socjalistycznego Czerwonego Krzyża.
- 8 maja - w Holandii wprowadzono prawo wyborcze dla kobiet.
- 9 maja - w Belgii wchodzi w życie nowe uniwersalne prawo wyborcze pozwalające głosować wszystkim mężczyzną niezależnie od statusu majątkowego jak i również niektórym kobietom.
- 15 maja
- robotnicy kanadyjscy z miasta Winnipeg rozpoczęli strajk generalny domagając się wyższych płac oraz lepszych warunków pracy.
- Wojna grecko-turecka: Dwadzieścia tysięcy żołnierzy greckich zajęło Smyrnę z pomocą floty angielskiej i francuskiej.
- 16 maja - samolot Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych typu NC-4 pilotowany przez Alberta Cushing Reada wystartował z Nowej Fundlandii do pierwszego lotu transatlantyckiego przez Azory do Lizbony.
- 19 maja - Wojna grecko-turecka: Oddziały tureckie pod dowództwem Mustafy Kemala Atatürka lądują w miejscowości Samsun na wybrzeżu Anatolii nad Morzem Czarnym rozpoczynając walki, które później zostaną nazwane „Turecką Wojną o Niezależność”. Rocznica tego wydarzenia jest obchodzona przez Greków oraz Cypryjczyków greckiego pochodzenia jako dzień pamięci o „Ludobójstwie na Grekach pontyjskich”.
- 23 maja - Uniwersytet Kalifornijski otworzył drugie miasteczko uniwersyteckie w Los Angeles. Początkowo nazywane Południowym Oddziałem Uniwersytetu Kalifornijskiego (ang. Southern Branch of the University of California – SBUC), później przemianowane na Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles (ang. University of California, Los Angeles – UCLA).
- 25 maja - doszło do erupcji wulkanu Gunung Kelud (Kelut) we wschodniej części Jawy w Indonezji, zginęło ponad 5 tys. osób.
- 29 maja - Ogólna teoria względności opublikowana przez Alberta Einsteina w 1916 roku zostaje potwierdzona przez pomiary przeprowadzone przez astrofizyka brytyjskiego Arthura Eddingtona, podczas całkowitego zaćmienia słońca na Wyspie Książęcej i przez brytyjskiego astronoma Andrew Crommelina dokonującego pomiarów w Sobral w Brazylii.
- 30 maja - doszło do porozumienia pomiędzy Wielką Brytanią i Belgią, później potwierdzone przez Ligę Narodów, w którym Niemiecka Afryka Wschodnia (Rwanda i Burundi) przechodzi pod kontrolę Belgii.
- 2 lipca - brytyjski sterowiec R-34 dokonał przelotu przez północny Atlantyk, pokonując tę trasę w obu kierunkach.
- 3 lipca - w Niemczech Zgromadzenie Narodowe zatwierdziło barwy flagi niemieckiej. Zdecydowano się na trzy kolory związane z rewolucją 1848 r. – czerwony, czarny i żółty.
- 31 lipca - policjanci z Londynu i Liverpoolu strajkują żądając ustanowienia Krajowych Związków Zawodowych Policji i Pracowników Więziennictwa. Ponad 2 tys. strajkujących zostaje zwolnionych z pracy.
[edytuj] październik
- 5 grudnia - turecki minister wojny zwalnia Greków, Ormian i Żydów ze służby w armii.
- 30 grudnia - stowarzyszenie prawnicze w Londynie „Lincoln's Inn”, po raz pierwszy przyjmuje w swe szeregi kobietę.
[edytuj] Urodzili się
- 1 stycznia - Jerome David Salinger, amerykański pisarz
- 7 stycznia - Elena Ceauşescu, żona komunistycznego przywódcy Rumunii Nicolae Ceausescu (zm. 1989)
- 14 stycznia - Giulio Andreotti, polityk włoski
- 15 stycznia - George Cadle Price, polityk belizeński
- 21 stycznia - Stanisława Fleszarowa-Muskat, polska pisarka
- 26 stycznia - Valentino Mazzola, włoski piłkarz (zm. 1949)
- 5 lutego - Red Buttons, aktor amerykański, laureat Oscara (zm. 2006)
- 5 lutego - Andreas Papandreu, grecki polityk, dwukrotny premier Grecji (zm. 1996)
- 18 lutego - Jack Palance, amerykański aktor pochodzenia ukraińskiego (zm. 2006)
- 2 marca - Jennifer Jones, aktorka amerykańska, laureatka Oscara
- 17 marca - Nat King Cole, amerykański aktor (zm.1965)
- 24 marca - Lawrence Ferlinghetti, amerykański poeta
- 1 kwietnia - Joseph Murray, amerykański chirurg, laureat Nagrody Nobla
- 8 kwietnia - Ian Smith, polityk rodezyjski (zm. 2007)
- 9 kwietnia - John Presper Eckert, amerykański inżynier elektryk; konstruktor i twórca Eniac-a, pierwszego komputera (zm. 1995)
- 22 kwietnia - Donald James Cram, amerykański chemik, laureat Nagrody Nobla (zm. 2001)
- 24 kwietnia - Jakub Sądej, leśnik, pierwszy opiekun i przewodnik po Jaskini Niedźwiedziej (zm. 1987)
- 3 maja - Pete Seeger, amerykański piosenkarz i działacz polityczny
- 7 maja - Evita Peron, argentyńska działaczka związkowa, żona prezydenta Juana Domingo Perona (zm. 1952).
- 16 maja - Wladziu Valentino Liberace, amerykański artysta estradowy pochodzenia polsko-włoskiego (zm. 1987)
- 20 maja - Gustaw Herling-Grudziński, polski pisarz, publicysta, prozaik (zm. 2000)
- 25 maja - Adolf Ciborowski, architekt i urbanista
- 29 czerwca - Anna Czapska, architekt, Honorowy Członek TOnZ, twórca ekslibrisów
- 12 lipca - Bogusław Szczepańczyk, nauczyciel, twórca ekslibrisów "ekologicznych"
- 15 lipca - Iris Murdoch, anglo-irlandzka pisarka i filozofka (zm. 1999)
- 18 lipca - Lech Paszkowski, polski pisarz, publicysta, historyk, mieszkający w Australii
- 20 lipca - Edmund Hillary, nowozelandzki himalaista i polarnik, z zawodu pszczelarz (zm. 2008)
- 11 sierpnia - Ginette Neveu, francuska skrzypaczka (zm. 1949)
- 25 sierpnia - Matt Urban, amerykański wojskowy polskiego pochodzenia, uczestnik II wojny światowej (zm. 1995)
- 25 sierpnia - George Wallace, amerykański polityk, czterokrotny gubernator stanu Alabama (zm. 1998)
- 27 sierpnia - Krystyna Wyhowska, polska dziennikarka i publicystka
- 28 sierpnia - Godfrey N. Hounsfield, brytyjski inżynier elektronik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny (zm. 2004)
- 18 września - Mieczysław Wojnicki, polski piosenkarz
- 23 września - Bogdan Paprocki, śpiewak operowy, tenor
- 25 września - Stanisław Hadyna, polski kompozytor i dyrygent
- 27 września - James H. Wilkinson, matematyk angielski, specjalista w dziedzinie analizy numerycznej, laureat Nagrody Turinga (zm. 1986)
- 3 października - James Buchanan, ekonomista amerykański, laureat Nagrody Nobla
- 5 października - Donald Pleasence, amerykański aktor (zm. 1995)
- 11 października - Art Blakey, amerykański perkusista i kompozytor jazzowy (zm. 1990)
- 17 października - Zhao Ziyang, polityk chiński, premier ChRL i sekretarz generalny Komunistycznej Partii Chin (zm. 2005)
- 18 października - Anita O'Day, amerykańska wokalistka jazzowa (zm. 2006)
- 18 października - Pierre Trudeau, dwukrotny premier Kanady z ramienia Partii Liberalnej (zm. 2000)
- 22 października - Doris Lessing, pisarka brytyjska, laureatka Nagrody Nobla
- 26 października - Mohammad Reza Pahlawi, ostatni szachinszach Iranu, z dynastii Pahlawi (zm. 1980)
- 10 listopada - Michaił Kałasznikow, rosyjski konstruktor broni strzeleckiej
- 8 grudnia - Mieczysław Weinberg, kompozytor rosyjski pochodzenia żydowsko-polskiego (zm. 1996)
- 9 grudnia - William Lipscomb, amerykański chemik, laureat Nagrody Nobla
- 14 grudnia - Mieczysław Klimowicz, polonista, historyk literatury
- 21 grudnia - Ove Sprogøe, duński aktor, znany z roli Egona Olsena z serii 14 duńskich filmów pt."Gang Olsena" (zm. 2004)
- 4 stycznia - Georg von Hertling, niemiecki polityk, profesor filozofii, premier Bawarii, kanclerz Cesarstwa Niemieckiego i premier Prus (ur. 1843)
- 6 stycznia - Theodore Roosevelt, dwudziesty szósty prezydent USA, laureat Nagrody Nobla (ur. 1858)
- 15 stycznia - Andrzej Małkowski, jeden z twórców polskiego skautingu, wybitny instruktor i teoretyk harcerstwa, działacz polskich organizacji młodzieżowych i niepodległościowych (ur. 1888)
- 15 stycznia - Karl Liebknecht, niemiecki polityk komunistyczny pochodzenia żydowskiego (ur. 1871)
- 15 stycznia - Róża Luksemburg, działaczka i ideolog polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego (ur. 1871)
- 18 stycznia - Jan Windsor, książę Wielkiej Brytanii (ur. 1905)
- 27 stycznia - Endre Ady, poeta węgierski (ur. 1877)
- 14 lutego - Wiktor Gomulicki, pisarz i publicysta (ur. 1848)
- 17 lutego - Wilfrid Laurier, pierwszy frankofon na stanowisku premiera Kanady (ur. 1841)
- 25 marca - bł. Michalina Jozafata Hordaszewska (ur. 1869)
- 4 kwietnia - William Crookes, fizyk i chemik angielski (ur. 1832)
- 10 kwietnia - Emiliano Zapata, meksykański anarchista i rewolucjonista (ur. 1879)
- 26 kwietnia - Napoleon Cybulski, polski fizjolog, odkrywca adrenaliny (ur. 1854)
- 4 maja - Milan Rastislav Štefánik, polityk słowacki, z wykształcenia inżynier i astronom (ur. 1880)
- 6 maja - L. Frank Baum, amerykański pisarz (ur. 1856)
- 14 maja - Henry John Heinz, amerykański twórca znanej marki keczupu (ur. 1844)
- 10 czerwca - Adolf Zeligson, polski architekt, wybitny twórca łódzkiej architektury (ur. 1867)
- 30 czerwca - John William Strutt, brytyjski fizyk, profesor uniwersytetu w Cambridge, laureat Nagrody Nobla (ur. 1842)
- 15 lipca - Hermann Emil Fischer, niemiecki chemik, laureat Nagrody Nobla (ur. 1852)
- 26 lipca - Edward Poynter, brytyjski malarz (ur. 1836)
- 9 sierpnia - Ruggiero Leoncavallo, włoski kompozytor operowy (ur. 1857)
- 11 sierpnia - Andrew Carnegie, amerykański przemysłowiec szkockiego pochodzenia, jeden z najbogatszych ludzi swego czasu na świecie (ur. 1835)
- 7 października - Alfred Deakin, australijski polityk i prawnik, drugi premier Australii (ur. 1856)
- 13 października - Karl Gjellerup, duński poeta, dramaturg i powieściopisarz, piszący zarówno w języku duńskim jak i niemieckim, laureat Nagrody Nobla (ur. 1857)
- 15 listopada - Alfred Werner, chemik szwajcarski, laureat Nagrody Nobla (ur. 1866)
- 3 grudnia - Auguste Renoir, malarz francuski (ur. 1841)
- 28 grudnia - Johannes Rydberg, fizyk szwedzki (ur. 1854)
[edytuj] Zdarzenia astronomiczne
[edytuj] Nagrody Nobla
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Święta ruchome
|
|