1915

Z Wikipedii

rok 1915 / MCMXV XIX wiek · XX wiek · XXI wiek
1913 « 1914 « 1915 » 1916 » 1917

Spis treści

1 Wydarzenia w Polsce
2 Wydarzenia na świecie
3 Urodzili się
4 Zmarli
5 Nagrody Nobla
6 Zobacz też
7 Święta ruchome

[edytuj] Wydarzenia w Polsce

12 stycznia - utworzenie Legionu Puławskiego, oddziału polskiego w armii rosyjskiej.
23 marca - kapitulacja Twierdzy Przemyśl. Forty zostają wysadzone w powietrze przez austriacką załogę twierdzy.
2 maja - rozpoczęła się bitwa pod Gorlicami zwana "Małym Verdun". Niemcy i Austriacy przełamali front rosyjski.
22 maja - Austriacy odzyskują Lwów.
czerwiec-lipiec - atak na Warszawę.
13 czerwca - starcie Legionów Piłsudskiego z Rosjanami pod Rokitną.
27 lipca - w Warszawie utworzono Straż Obywatelską.
30 lipca - wojska Austro-Węgier zajęły Lublin.
sierpień - w wyniku bitwy o Pruszków Niemcy zajęli miasto.
5 sierpnia - wojska niemieckie wkraczają do Warszawy.
8 sierpnia - aresztowano w Nowym Targu Lenina.
24 sierpnia - Niemcy w Warszawie utworzyli Generalne Gubernatorstwo.
18 września - Niemcy wkraczają do Wilna.
październik - Narodowa Demokracja utworzyła Międzypartyjne Koło Polityczne.
15 listopada - ponowne otwarcie Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej.
1 grudnia - pod obeliskiem wzniesionym na wzgórzu Kaim pod Wieliczką, dla uczczenia odparcia wojsk rosyjskich, odbyła się uroczystość w rocznicę tego wydarzenia.
5 grudnia - powstaje Polskie Stronnictwo Ludowe.
14 grudnia - ustalono podział ziem polskich na okupację niemiecką i austriacką.

[edytuj] Wydarzenia na świecie

1 stycznia - I wojna światowa: Zatopienie brytyjskiego okrętu „HMS Formidable” przez niemiecką łódź podwodną.
12 stycznia
- Kongres Stanów Zjednoczonych wydaje ustawę powołującą do życia „Park Narodowy Gór Skalistych”.
- Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych odrzuca propozycję przyznania kobietom prawa wyborczego.
13 stycznia - trzęsienie ziemi (6.8 w skali Richtera) w miejscowości Avezzano w regionie Abruzzów we Włoszech. Zginęło 12-20 tys. osób.
19 stycznia
- francuski inżynier Georges Claude opatentował lampę neonową, używaną później powszechnie w reklamie.
- I wojna światowa: Niemieckie sterowce zbombardowały miasta Great Yarmouth i King's Lynn w Wielkiej Brytanii, zabijając więcej niż 20 osób.
21 stycznia - w Detroit w stanie Michigan zostaje założona organizacja o zasięgu międzynarodowym „Kiwanis International”, której celem jest poprawa warunków życia dzieci i młodzieży.
28 stycznia - Straż Wybrzeża Stanów Zjednoczonych (ang. United States Coast Guard, USCG), powstała w 1790 roku, ustawą Kongresu Stanów Zjednoczonych zostaje przyłączona do amerykańskich sił zbrojnych.
31 stycznia - wprowadzenie racjonowania sprzedaży chleba i mąki w Niemczech.
4 lutego - I wojna światowa: Niemcy ogłaszają blokadę wód wokół Anglii i Irlandii.
8 lutego - w Los Angeles odbyła się premiera kontrowersyjnego filmu wyreżyserowanego przez D.W.Griffitha pod tytułem Narodziny narodu (ang. The Birth of a Nation).
9 lutego - Kanał Sueski zostaje zamknięty dla statków państw neutralnych.
12 lutego - w Waszyngtonie położono kamień węgielny pod Pomnik Lincolna.
18 lutego - odwołano Letnie Igrzyska Olimpijskie 1916 w Berline.
20 lutego - zostaje otwarta wystawa światowa w San Francisco.
26 lutego - pierwsze bojowe wykorzystanie miotaczy ognia przez niemiecki 3 pułk zwiadowczy gwardii na froncie zachodnim, w Malancourt.
marzec-październik - plaga szarańczy w Palestynie.
3 marca
- zostaje utworzony w USA Komitet Doradczy do Spraw Aeronautyki (ang. National Advisory Committee for Aeronautics, NACA), poprzednik NASA.
- amerykańska premiera niemego filmu pt. Narodziny narodu - reżyseria David W. Griffith.
14 marca
- I wojna światowa: W pobliżu wybrzeża Chile, Royal Navy zmusiła załogę niemieckiego lekkiego krążownika „SMS Dresden” do opuszczenia okrętu i zatopienia jednostki.
- Wielka Brytania, Francja i Rosja uzgodniły że w razie zwycięstwa, Konstantynopol i cieśnina Bosfor przejdą pod władanie Rosji (porozumienie to jest później anulowane ze względu na rewolucję w Rosji).
18 marca - I wojna światowa: Turcy odparli atak floty brytyjskiej w Cieśninie Dardanelskiej.
19 marca - po raz pierwszy sfotografowano Plutona, który jednak nie został rozpoznany jako planeta.
25 marca - w odległości około 2 km od portu Honolulu na Hawajach zatonął w niewyjaśnionych dotąd okolicznościach amerykański okręt F-4 z 21 członkami załogi.
28 marca - zostaje odprawiona uroczysta msza przez arcybiskupa Johna Irelanda w nowokonsekrowanej katedrze kościoła rzymskokatolickiego, pod wezwaniem św. Pawła z Tarsu, w stolicy stanu Minnesota Saint Paul.
13 kwietnia - Rewolucja meksykańska: Oddziały generała Pancho Villa zaatakowały oddziały Álvaro Obregóna. Atak ten nie powiódł się jednak ze względu na użycie przez obrońców drutu kolczastego i karabinów maszynowych.
22 kwietnia - I wojna światowa: Pod Ypres stoczono bitwę pomiędzy wojskami francuskimi i niemieckimi. Niemcy po raz drugi w czasach nowożytnych użyli gazów bojowych (ciekły chlor). Pierwszy raz armia niemiecka użyła broni chemicznej na froncie wschodnim, na linii rzek Bzura i Rawka, 31 grudnia 1914, pod Bolimowem (w 1241 w Bitwie pod Legnicą po raz pierwszy Chińczycy służący w armii mongolskiej użyli broni chemicznej).
24 kwietnia - w Imperium Osmańskim aresztowano setki przedstawicieli inteligencji ormiańskiej. Ormianie datę tę uważają za początek rzezi Ormian.
25 kwietnia
- I wojna światowa: Armia złożona z Australijczyków i Nowozelandczyków, (ang. Australian and New Zealand Army Corps - ANZAC) ląduje w Gallipoli na tureckim wybrzeżu.
- wielki pożar w stolicy Islandii, Reykjavik.
26 kwietnia - w Londynie został podpisany tajny układ sojuszniczy między Włochami i Ententą.
30 kwietnia
- zatonął australijski okręt podwodny HMAS AE2 na Morzu Marmara.
- zbudowano 800-metrowy most na rz.Eufrat.
3 maja - bitwa pod Gorlicami (Niemcy i Austro-Węgry przełamały front rosyjski)
5 maja - I wojna światowa: Artyleria turecka rozpoczyna ostrzał zatoki Anzac na półwyspie Gallipoli.
7 maja - I wojna światowa: Niemiecki U-Boot zatopił brytyjski parowiec transatlantycki RMS Lusitania, zginęło 1198 osób.
9 maja - I wojna światowa: Niemcy i Francuzi walczą w drugiej bitwie o Artois – bitwa zostaje nierozstrzygnięta, zginęło około 176 tys. żołnierzy.
16 maja - zabójstwo premiera Portugalii P. Chagasa.
17 maja - w Wielkiej Brytanii era większościowych rządów Partii Liberalnej zakończyła się, gdy premier Herbert Henry Asquith sformował koalicję wszystkich partii.
22 maja
- Austriacy odzyskali Lwów (zajęty przez Rosjan 3 września 1914).
- w Szkocji doszło do katastrofy kolejowej, 200 osób zostało zabitych.
23 maja - I wojna światowa: Włosi podejmują działania zbrojne przeciw Austro-Węgrom.
23-24 maja - atak austriacki pomiędzy Wenecją a miastem Barletta.
29 maja - Teófilo Braga zostaje prezydentem Portugalii.
maj - początek 10-miesięcznych zmagań włosko-austriackich pod Isonzo.
2 czerwca - I wojna światowa: Rozpoczyna się blokada wybrzeży Azji Mniejszej przez flotę Wielkiej Brytanii.
3 czerwca - Rewolucja meksykańska: Oddziały Álvaro Obregóna i Pancho Villi starły się w mieście León. We frontalnym ataku Obregón stracił prawe ramię, ale zdecydowanie pokonał oddziały Pancho Villi.
5 czerwca - początek austriacko-włoskich potyczek w rejonie miasta Gorycja.
9 czerwca - sekretarz stanu William Jennings Bryan rezygnuje ze stanowiska ze względu na różnice poglądów dotyczącą postępowania USA w sprawie zatopienia RMS Lusitania.
10 czerwca - Wielka Brytania opanowała niemiecką kolonię Kamerun.
16 czerwca - powstaje Instytut Brytyjskich Kobiet (ang. British Women's Institute).
17 czerwca - francuski minister wojny podejmuje decyzję o wyposażeniu żołnierzy w hełmy.
23 czerwca - deklaracja papieża Benedykta XV o neutralności Watykanu.
1 lipca - I wojna światowa: Rozpoczyna się niemiecka ofensywa na Litwę, Kurlandię i dawne Królestwo Polskie.
7 lipca - w pobliżu miejscowości Queenston w prowincji Ontario w Kanadzie doszło do katastrofy tramwajowej, zginęło 15 osób.
24 lipca - parowiec Eastland, wywrócił się do góry dnem w centrum Chicago, 845 osób poniosło śmierć.
28 lipca - Stany Zjednoczone zajmują Haiti.
5-23 sierpnia - huragany przechodzące przez Galveston i Nowy Orlean zabijają 275 osób.
6-21 sierpnia - I wojna światowa: Ofensywa sierpniowa, której celem było zdobycie kontroli nad półwyspem Gallipoli. Siły tureckie odparły atak, straty Imperium Brytyjskiego to ponad 20 tys. zabitych - straty Turków to około 12 tys. zabitych.
16 sierpnia - Ententa obiecuje Królestwu Serbii w razie zwycięstwa nad Państwami Centralnymi przyłączenie znacznej części Bałkanów, m. in. Bośni i Hercegowiny, Slawonii i części Dalmacji.
19 sierpnia - I wojna światowa: Niemiecki okręt podwodny torpeduje angielski parowiec "Arabic".
6 września - prototyp czołgu jest testowany po raz pierwszy przez Brytyjczyków.
11 września - największa kompania kolejowa w USA – „Pennsylvania Railroad” - rozpoczyna elektryfikację swych linii.
22 września - I wojna światowa: Francuzi rozpoczynają ofensywę w Szampanii.
6 października - I wojna światowa: Rozpoczęcie ofensywy austriackiej w Serbii.
12 października - I wojna światowa: Brytyjska pielęgniarka Edith Cavell została rozstrzelana przez Niemców za pomaganie rannym żołnierzom Ententy w ucieczce z Belgii.
14 października - I wojna światowa: Bułgaria przystępuje do wojny po stronie państw centralnych.
15 października - I wojna światowa: Armia austrowęgierska i bułgarska wkraczają na terytorium Królestwa Serbii. Pierwsza Armia Serbska wycofuje się w stronę Grecji.
19 października - Stany Zjednoczone uznają rząd Venustiano Carranza w Meksyku - de facto (nie de iure aż do 1917).
27 października - William Morris Hughes został siódmym premierem Australii.
28 października - ograniczenie sprzedaży wyrobów mięsnych w Niemczech (tylko 4 dni w tygodniu).
listopad - rozpoczęły się negocjacje nad tajnym porozumieniem między Wielką Brytanią i Francją - Traktat Sykes-Picot - odnoszący się do podziału Bliskiego Wschodu na strefy wpływów po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Traktat ten został podpisany 6 maja 1916 roku.
14 listopada - w Europie o godzinie 22:30 - rzekomo żołnierze z różnych państw walczących w pierwszej wojnie światowej doświadczyli wizji ukazujących im własną śmierć. Jeden z odcinków serialu telewizyjnego pod tytułem „Jeden krok za” (ang. One Step Beyond 1959-1961) ABC oparty był na tym rzekomym wydarzeniu.
20 listopada - w Chinach zostaje przywrócona monarchia.
25 listopada - Albert Einstein sformułował „Ogólną teorię względności”. Teoria ta została opublikowana w roku 1916.
grudzień - I wojna światowa: Austriacy zajmują Serbię.
12 grudnia
- chiński generał i polityk Yuan Shikai ogłosił się cesarzem.
- w Niemczech zostaje wybudowany pierwszy w całości metalowy samolot.
26 grudnia - militarna rada tajnej organizacji irlandzkiej (ang. Irish Republican Brotherhood) wyznacza dzień, niedzielę wielkanocną roku 1916, za dzień rozpoczęcia powstania narodowego.
Alfred Wegener niemiecki geofizyk publikuje teorię wędrówki kontynentów, znaną również jako Teoria Wegenera.
Lord Beaverbrook kupił gazetę Daily Express.
W USA - Gil Anderson samochodem marki Stutz, ustanowił rekord prędkości - 165,1 km/h (102,6 mph).
W Detroit, w stanie Michigan pojawił się pierwszy znak drogowy – nakaz zatrzymania (znak Stop).
Kobiety w Danii i Islandii uzyskały prawa wyborcze.
W Niemczech, Franz Kafka publikuje nowelę pod tytułem „Przemiana” (niem. Die Verwandlung).

[edytuj] Urodzili się

18 stycznia - Kazimierz Wichniarz, polski aktor (zm. 1995)
20 stycznia - Kurt Wilhelm Marek, pisarz i dziennikarz niemiecki (zm. 1972)
23 stycznia - Arthur Lewis, ekonomista brytyjski, laureat Nagrody Nobla (zm. 1991)
24 stycznia - Robert Motherwell, amerykański malarz (zm. 1991)
30 stycznia - Joachim Peiper, starszy oficer SS i Waffen-SS (zm. 1976)
30 stycznia - John Profumo, polityk brytyjski (zm. 2006)
31 stycznia - Thomas Merton, amerykański pisarz, poeta, trapista (zm. 1968)
1 lutego - Stanley Matthews, angielski piłkarz (zm. 2000)
5 lutego - Robert Hofstadter, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1990)
7 lutego - Teoctist Arăpaşu, prawosławny patriarcha Rumunii (zm. 2007)
23 lutego - Paul Tibbets, amerykański pilot bombowca, który zrzucił bombę atomową na Hiroszimę (zm. 2007)
28 lutego - Peter Medawar, angielski naukowiec brazylijskiego pochodzenia (zm. 1987)
20 marca - Światosław Richter, rosyjski pianista (zm. 1997)
23 marca - Wasilij Zajcew, snajper radziecki z czasów II wojny światowej (zm. 1991)
30 marca - Arsenio Erico, piłkarz paragwajski, uchodzący za najlepszego w kraju i jednego z najlepszych w dziejach światowego futbolu (zm. 1977)
3 kwietnia - Piet de Jong, polityk holenderski, premier
4 kwietnia - Muddy Waters, czarnoskóry, amerykański bluesman (zm. 1983)
6 kwietnia - Tadeusz Kantor, malarz, scenograf, reżyser (zm. 1990)
7 kwietnia - Henry Kuttner, pisarz science-fiction (zm. 1958)
7 kwietnia - Albert Otto Hirschman, amerykański ekonomista pochodzenia niemieckiego
7 kwietnia - Billie Holiday, amerykańska śpiewaczka jazzowa (zm. 1959)
21 kwietnia - Anthony Quinn, aktor amerykański (zm. 2001)
30 kwietnia - Elio Toaff, włoski rabin
6 maja - Orson Welles, amerykański reżyser, producent, scenarzysta i aktor filmowy (zm. 1985)
12 maja - Roger Louis Schutz-Marsauche, ewangelicki duchowny, założyciel wspólnoty z Taizé (zm. 2005)
15 maja - Paul Samuelson, amerykański ekonomista
20 maja - Mosze Dajan, izraelski generał i polityk (zm. 1981)
1 czerwca - Jan Twardowski, polski poeta, duchowny katolicki (zm. 2006)
10 czerwca - Saul Bellow, pisarz amerykański, laureat nagrody Nobla 1976 roku (zm. 2005)
12 czerwca - David Rockefeller, amerykański przemysłowiec, filantrop; „król nafty”
15 czerwca - Thomas Huckle Weller, amerykański naukowiec, lekarz pediatra, bakteriolog, nagrodzony w 1954 r. Nagrodą Nobla
20 czerwca - Paul Castellano, znany przestępca amerykański, głowa mafijnej rodziny Gambino w Nowym Jorku od 1976 (zm. 1985)
24 czerwca - Fred Hoyle, brytyjski astronom, matematyk i astrofizyk teoretyczny (zm. 2001)
5 lipca - John Woodruff, amerykański biegacz (zm. 2007)
12 lipca - Yul Brynner, aktor amerykański (zm. 1985)
15 lipca - Albert Ghiorso, amerykański naukowiec, odkrywca pierwiastków chemicznych
28 lipca - Charles Townes, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla
27 sierpnia - Norman F. Ramsey, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla
29 sierpnia - Ingrid Bergman, aktorka szwedzka (zm. 1982)
30 sierpnia - Lillian (księżna Halland), księżna szwedzka
23 września - Clifford Shull, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 2001)
30 września - Lester Maddox, polityk amerykański
15 października - Icchak Szamir, premier i polityk izraelski polsko-żydowskiego pochodzenia
17 października - Arthur Miller, dramaturg amerykański (zm. 2005)
28 października - Dody Goodman, amerykańska aktorka
4 listopada - Wee Kim Wee, polityk singapurski, prezydent w latach 1985-1993 (zm. 2005)
9 listopada - Sargent Shriver, amerykański polityk
9 listopada - Hanka Bielicka, polska aktorka (zm. 2006)
11 listopada - William Proxmire, amerykański polityk (zm. 2005)
12 listopada - Roland Barthes, francuski krytyk literacki, pisarz, czołowy przedstawiciel strukturalizmu (zm. 1980)
19 listopada - Earl Wilbur Sutherland Jr., amerykański fizjolog, laureat Nagrody Nobla (zm. 1974)
25 listopada - Augusto Pinochet, dyktator chilijski (zm. 2006)
30 listopada - Henry Taube, kanadyjski chemik, laureat Nagrody Nobla (zm. 2005)
7 grudnia - Eli Wallach, amerykański aktor
8 grudnia - Ernest Lehman, amerykański scenarzysta filmowy (zm. 2005)
9 grudnia - Elisabeth Schwarzkopf, niemiecka śpiewaczka operowa (zm. 2006)
12 grudnia - Frank Sinatra, piosenkarz amerykański (zm. 1998)
12 grudnia - Jeremi Przybora, polski poeta, współtwórca Kabaretu Starszych Panów (zm. 2004)
13 grudnia - Ross Macdonald, amerykański pisarz, autor powieści kryminalnych (zm. 1983)
17 grudnia - Robert Dahl, amerykański politolog i socjolog
19 grudnia - Édith Piaf, piosenkarka francuska (zm. 1963)
27 grudnia - Gyula Zsengellér, węgierski piłkarz, napastnik (zm. 1999)