Dublin

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°20' N 6°15' W53.3333333 -6.25 (Dublin)

Baile Átha Cliath, Dublin
Herb Dublina
Nocna panorama miasta nad rzeką Liffey
Dewiza: łac. Obedientia Civium Urbis Felicitas
Państwo	Irlandia
hrabstwo	Baile Átha Cliath, (Dublin)
Powierzchnia	114,99 km²
Położenie	53° 20' N 6° 15' W
Ludność (2006) • liczba ludności • gęstość • aglomeracja	1 505 739 4398 os./km² 2 186 821
Tablice rejestracyjne	D
Miasta partnerskie	Barcelona Budapeszt Emmetsburg Liverpool Matsue Montreal San José
Położenie na mapie kraju Baile Átha Cliath, Dublin
Strona internetowa miasta

Dublin (irl. Baile Átha Cliath, IPA: [bˠalʲɛ a:ha klʲiəh]; ang. Dublin [dʌblɪn] lub [dʊblɪn]) – stolica i największe miasto Republiki Irlandii, położone w prowincji Leinster.

Położony na wschodnim wybrzeżu Irlandii, nad Morzem Irlandzkim, u ujścia rzeki Liffey (irl. An Life) do Zatoki Dublińskiej. Rzeka dzieli miasto na dwie dzielnice o zdecydowanie odmiennym charakterze: Northside oraz nowocześniejszą i bardziej zamożną Southside.

Główny ośrodek administracyjny, kulturalny, ekonomiczny i przemysłowy kraju (przemysł samochodowy, stoczniowy, włókienniczy, odzieżowy, metalowy, elektrotechniczny, spożywczy (słynny browar Guinnessa), poligraficzny, chemiczny, szklarski, papierniczy). Port morski połączony kanałami z rzeką Sionna. Port lotniczy (Dublin Airport). Duże znaczenie dla turystyki.

Spis treści 1 Nazwa 2 Historia 3 Ludność 4 Temperatury 5 Zabytki i atrakcje turystyczne 6 Transport w Dublinie 7 Osobistości 8 Aktorzy 8.1 Pisarze 8.2 Muzycy 9 Miasta partnerskie 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Nazwa

Archaiczna irlandzka nazwa okolic miasta – Dúbh Linn (oznaczająca "Czarny Staw") – została przez stulecia zangielszczona do współczesnej, używanej również w innych językach postaci Dublin. Natomiast współczesna irlandzka nazwa Baile Átha Cliath oznacza "Miasto Brodu z Trzcinowymi Płotami".

[edytuj] Historia

• 841 wikingowie zakładają osadę handlową na południowym brzegu rzeki Liffey
• do XII w. lokalny ośrodek królestwa wikingów
• ok. 1028 siedziba biskupa
• 1170 zdobyty przez Anglonormanów,
• 1171 prawa miejskie, główny ośrodek panowania angielskiego w Irlandii.
• 1279 – 1586 częste miejsce obrad irlandzkiego parlamentu,
• 1613 – 1800 siedziba parlamentu
• 1797 i 1803 – antybrytyjskie powstania
• od XVIII do początku XX wieku główny ośrodek irlandzkiego ruchu niepodległościowego
• 1916 wybuch powstania wielkanocnego
• 1920 krwawa niedziela
• 1922 miejsce wybuchu wojny domowej
• 31 maja 1941 nalot niemiecki (mimo neutralności Irlandii)

[edytuj] Ludność

Spis ludności z roku 2002 podaje, że mieszkańców Dublina jest ok. 496 tys.; natomiast mieszkańców hrabstwa Dublin już ponad 1,1 mln. Wyróżnia się też region aglomeracji Dublina (Greater Dublin Area) składający się z hrabstwa Dublin oraz okolicznych hrabstw, które łącznie zamieszkiwało w 2002 r. ok. 1,6 mln mieszkańców. W roku 2006 szacuje się że co piąty mieszkaniec Dublina posługuje się językiem polskim jako narodowym.

[edytuj] Temperatury

Średnia temperatura w lecie w okolicach 16–20°C w zimie, w okolicach 4–7°C.

[edytuj] Zabytki i atrakcje turystyczne

Dublin jest atrakcyjnym pod względem turystycznym miastem, decyduje o tym m.in. jego specyficzna atmosfera. Zachowało się tutaj stosunkowo niewiele starszych zabytków (sprzed XVII wieku). Jednym z nich jest Zamek Dubliński, wybudowany przez Normanów na miejscu dawnej fortyfikacji wikingów w XIII wieku. Swój obecny wygląd zawdzięcza on jednak przebudowie z XVIII wieku. W pobliżu zamku, od zachodniej strony znajduje się katedra Christchurch z 1172 roku. Powstała po wyburzeniu poprzedniej drewnianej katedry wzniesionej przez wikingów. W późniejszych wiekach popadała coraz bardziej w ruinę – dzisiejszy kształt to efekt kompleksowej renowacji i przebudowy z końca XIX wieku. Drugą katedrą w Dublinie jest katedra św. Patryka. Obie stanowią własność Kościoła Irlandii, będącego częścią wspólnoty anglikańskiej i są udostępniane dla zwiedzających po uiszczeniu opłaty.

W centrum miasta dominuje niewysoka, stosunkowo młoda zabudowa, w przeważającej mierze utrzymana w stylu gregoriańskim i neoklasycznym (XVIII w.). W kilku miejscach zachował się układ urbanistyczny z tego okresu z charakterystycznymi ceglanymi domami. Z epoki wiktoriańskiej pochodzą natomiast budynki Biblioteki Narodowej i Muzeum Narodowego na prawym brzegu Liffey. Na północ od nich, bliżej rzeki znajdują się budynki Uniwersytetu Irlandii (Trinity College), założonego w 1592 roku. Najciekawszym obiektem kompleksu jest uniwersytecka biblioteka, znana z kolekcji iluminowanych rękopisów ze słynną Księgą z Kells (Book of Kells).

Dublin jako stolica kraju i ośrodek kulturalny szczyci się dużą liczbą muzeów i galerii sztuki (35 obiektów). Najważniejszymi z nich są oddziały Muzeum Narodowego gromadzące cenne zabytki i dzieła sztuki wyspy. W głównym gmachu wystawiane są przedmioty z epoki brązu i żelaza, a także średniowieczne. W Aneksie Muzeum Narodowego znajdują się natomiast obiekty związane z obecnością wikingów na wyspie. Galerię Narodową tworzy kolekcja malarstwa irlandzkiego i europejskiego (obrazy Tycjana, Rembrandta, Caravaggia i in.). Licznie odwiedzane są również Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Hugh Lane Gallery.

W mieście nie brak również terenów rekreacyjnych. Znajdujący się na lewym brzegu rzeki, Phoenix Park jest uważany za jeden z największych parków miejskich świata (ma prawie 8 km² powierzchni). W jego obrębie znajdują się tereny sportowe, miejskie zoo oraz rezydencja prezydenta kraju jak również rezydencja ambasadora Stanów Zjednoczonych.

Region Dublina obejmuje nie tylko samo miasto, ale i jego okolice (w granicach hrabstwa). Wzdłuż wybrzeża Morza Irlandzkiego znajdują się kąpieliska: Dún Laoghaire (także przystań promowa), Dalkey, Dollymount Strand, Howth i in. Brzeg oraz wysepki Zatoki Dublińskiej są terenami, gdzie zimują gatunki ptactwa arktycznego; stanowią one cel przyjazdów miłośników obserwacji ptactwa.

Zabytki:

• katedry anglikańskie: (Kościół Irlandii, Church of Ireland) Świętej Trójcy (Holy Trinity) popularnie zwana Kościołem Chrystusowym (Christchurch), obecny wygląd jest efektem XIX-wiecznej renowacji i Św. Patryka (St. Patrick's Cathedral) z XIII wieku
• kościół św. Audoena (XII wieku)
• Kilmainham Hospital (1610) – zaprojektowany na wzór Hotelu Inwalidów w Paryżu
• Kolegium Świętej Trójcy Trinity College (1591) – najstarsza uczelnia kraju, jako pierwsza w Europie zaczęła przyznawać stopnie naukowe kobietom
• gmach Trinity College Library (XVI – XVIII wiek) – w środku słynna kolekcja rękopisów, m.in.: Book of Kells i Book of Durrow).
• Bank of Ireland (1739) – dawny budynek parlamentu,
• Rotunda Maternity Hospital (poł. XVIII w.) i in. budowle z XVIII–XIX w.
• pałace: Mansion House (1710), Leinster House (1745), Powerscourt Townhouse (1774)

• Custom House (1781–1791)
• Phoenix Park (1745) – największy miejski park Europy
• ogród zoologiczny (1830)
• Áras an Uachtaráin – oficjalna rezydencja prezydenta Irlandii
• Zamek Dubliński z 1207 r.
• cmentarz hugenotów z 1693 r.
• muzea:
  • Muzeum Narodowe
  • Galeria Narodowa
  • Muzeum Historii Naturalnej
  • Muzeum Figur Woskowych
  • Muzeum Pisarzy Dublińskich (Dublin Writers' Museum)
  • Muzeum browaru Guinnessa

O'Connell Street jest najbardziej reprezentacyjną z dublińskich ulic. Upamiętnia ona nazwisko wybitnego irlandzkiego polityka i patrioty Daniela O'Connella, którego monumentalny pomnik stoi nad rzeką, u wlotu ulicy. W centralnym punkcie ulicy na środku pomiędzy dwiema jezdniami ulicy, na początku 2003 roku został ustawiony monument, zwany oficjalnie "Spire of Dublin" (Dublińska iglica). Wśród licznie zamieszkującej polonii w Dublinie, monument ten jest jednak nazywany "Szpila".

[edytuj] Transport w Dublinie

Autobusy

W Dublinie istnieje prawie 200 dziennych linii autobusowych a także 24 linie nocne obsługiwanych przez Dublin Bus oraz linie podmiejskie które obsługuje Bus Éireann.

Szybka kolej miejska DART

Sieć składa się z pięciu linii obsługujących głównie Obszar Aglomeracji Dublina, choć niektóre pociągi dojeżdżają do takich miast jak Drogheda. Trwają plany, by znacznie rozszerzyć system DART. Projekt przewiduje wybudowanie tunelu pod centrum miasta, pozwalający na utworzenie dwóch oddzielnych linii, biegnących od północnego zachodu na południowy zachód przez centrum miasta na południe i na północ odpowiednio.

Szybki tramwaj LUAS

w 2004 roku zostały otwarte 2 linie szybkiego tramwaju LUAS. Od 2008 roku rozpoczęto rozbudowę sieci tramwajowej. Jako pierwsze powstają odcinki będące przedłużeniem tzw "czerwonej linii". Z jednej strony tramwaj wydłużony będzie do dublińskich doków (Docklands) a druga strona od Sandyford do Cherrywood. W trakcie realizacji są plany zakładające budowę kolejnych linii. Szacuje się, że tramwaju używa w Dublinie około 80 tys. osób dziennie. W 2006 Railway Procurement Agency ogłosiła, że Luas system osiągnął zyskowność przed planem, zaledwie po roku działania.

Przyszłość Irlandzki Rząd rozpoczął narodowy plan transportu oddając m.in. w 2007 roku tunel Dublin Port Tunnel. Szacuje się, ze koszty projektu wyniosą 34.4 miliardów euro przez następne 10 lat. Większość z nich przeznaczona zostanie na budowę siedmiu nowych linii szybkiego tramwaju Luas, dwie linie metra, nowe linie szybkiej kolei miejskiej DART oraz na główną stację tramwaju St Stephen's Green, która ma być centralnym miejscem przesiadkowym.

Zobacz także: Metro w Dublinie

[edytuj] Osobistości

• Molly Malone

[edytuj] Aktorzy

• Colin Farrell

[edytuj] Pisarze

• James Joyce
• George Bernard Shaw
• William Butler Yeats
• Oscar Wilde
• Jonathan Swift
• Samuel Beckett
• Bram Stoker
• John Millington Synge
• Seán O'Casey
• Maeve Binchy
• Roddy Doyle

[edytuj] Muzycy

• Bono
• Bob Geldof
• Glen Hansard
• Sinéad O'Connor
• Ronan Keating
• The Edge

[edytuj] Miasta partnerskie

• Barcelona, Hiszpania
• Liverpool, Wielka Brytania
• San José, USA
• Budapeszt, Węgry
• Emmetsburg, USA
• Matsue, Japonia
• Montreal, Kanada

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona miasta Dublin (en)