Paryż
Z Wikipedii
Współrzędne: 48°52' N 02°21' E
Paryż (fr. Paris) - stolica i największa aglomeracja Francji, położona w centrum Basenu Paryskiego, nad Sekwaną (La Seine). Miasto stanowi centrum polityczne, ekonomiczne i kulturalne kraju, jedno z 10 największych w Europie. Znajdują się tu liczne zabytki i atrakcje turystyczne, co powoduje, że Paryż jest co roku odwiedzany przez wiele milionów turystów.
W granicach administracyjnych Paryża zamieszkuje ponad 2 mln osób (wg spisu ludności z 2005 było to 2 153 600), ale w całym zespole miejskim już ponad 12 mln (w 2007 paryską przestrzeń aglomeracji zamieszkiwało 12 067 000 osób). Paryż stanowi tym samym drugą co do wielkości pod względem liczby ludności aglomerację w Unii Europejskiej, po Londynie.
Paryż, który jest osobnym departamentem o numerze 75, jest jednocześnie stolicą regionu administracyjnego Île-de-France. Oprócz departamentu paryskiego w jego skład wchodzą departamenty: Essonne (91), Hauts-de-Seine (92), Seine-Saint-Denis (93), Seine-et-Marne (77), Val-de-Marne (94), Val-d'Oise (95) oraz Yvelines (78).
Miasto ma układ koncentryczny z rozchodzącymi się gwiaździście bulwarami. Jego oś stanowi wcięta dolina Sekwany, która dzieli Paryż na dwie części: prawobrzeżną (północną) Rive Droite oraz lewobrzeżną (południową) Rive Gauche.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Historyczne jądro Paryża stanowi wyspa Île de la Cité na Sekwanie, na której położony jest m.in. Palais de Justice oraz katedra Notre-Dame de Paris. Jest ona połączona z mniejszą wyspą Île Saint-Louis, gdzie znaleźć można XVII i XVIII-wieczne kamienice.
Paryż był pierwotnie osadą celtycką, głównym ośrodkiem plemienia Paryzjów (łac. Parisii), którzy zasiedlili Île de la Cité w III wieku p.n.e. W 52 r. p.n.e. przybyli tu Rzymianie. Miasto znane było wówczas pod nazwą Lutetia Parisiorum, gdzie Lutetia oznacza podmokłe miejsce. Niedługo później miasto zaczęło się rozwijać na lewym brzegu Sekwany (dzisiejsza Dzielnica Łacińska). Powoli coraz częściej używano jedynie nazwy Paris i tak zostało do dzisiaj. Przez cały okres starożytności Paryż był mało znaczącą osadą i pozostawał w cieniu takich miast jak Lyon czy Bordeaux. Rozwój miasta datuje się od XIII-XIV wieku. W XIV wieku Paryż miał około 250 tys. mieszkańców, pod koniec XVIII wieku 0,5 mln, około roku 1835 1 mln, a w roku 1900 2,9 mln.
Rzymianie władali miastem aż do 508, kiedy to Chlodwig I, król Franków, założyciel dynastii Merowingów uczynił go swoją stolicą. Najazdy Wikingów w VIII wieku zmusiły mieszkańców do postawienia fortecy. Mimo to 28 marca 845 miasto zostało złupione. Słabość karolińskich królów Francji doprowadziła do wzrostu potęgi książąt Paryża. W 987 królem Francji obrany został Hugo Kapet.
W XI wieku miasto zostało rozbudowane silnie na prawym brzegu. W XII i XIII wieku, a zwłaszcza za rządów Filipa II miasto przeżywa gwałtowny rozwój. Powstała pierwsza forteca Luwru oraz ważniejsze paryskie kościoły, w tym katedra Notre Dame. Kilka szkół na lewym brzegu zostało połączonych - tak powstał znany paryski uniwersytet Sorbona. Miasto przeżywało okres rozwoju jako ośrodek handlu oraz centrum naukowe, co zostało przerwane przez epidemię Czarnej Śmierci. Pod wpływem tej epidemii król Ludwik XIV przeniósł rezydencję królewską z Paryża do pobliskiego Wersalu.
14 lipca 1789 wybuchła rewolucja francuska, którą zapoczątkowało zdobycie paryskiego więzienia Bastylii.
W roku 1870 wojna francusko-pruska zakończyła się oblężeniem Paryża.
Pod koniec XIX wieku Paryż przeżywała okres rozkwitu zwany Belle époque. Wówczas to powstał symbol miasta - wieża Eiffla (1889).
W roku 1900 w Paryżu zorganizowano Olimpiadę, która ponownie zagościła do miasta w 1924 r.
17 października 1961 roku policja paryska dokonała masakry Algierczyków. Prawdopodobnie zginęło od 50 do 200 osób, wielu było rannych. Nikt nie został ukarany.
[edytuj] Merowie Paryża
Poniżej znajduje się lista merów Paryża po 1977 r. :
Zobacz więcej w osobnym artykule: Merowie Paryża.- Jacques Chirac - 20 marca 1977 - 16 maja 1995
- Jean Tiberi - 22 maja 1995 - 24 marca 2001
- Bertrand Delanoë - od 25 marca 2001
[edytuj] Geografia
Współrzędne geograficzne Paryża to:
- 48 stopni i 50 min. szerokości geograficznej północnej,
- 2 stopnie i 20 min. długości geograficznej wschodniej.
Na północy kończy się wielka równina północno-europejska i zaczyna Basen Paryski. Otacza on dolinę Sekwany i zajmuje większą część Francji Północnej. Basen Paryski jest największym basenem osadowym Europy. Z punktu widzenia geografii skupia on większość krain położonych wokół Sekwany i Loary średniej, będącej rzeką boczną od końca ery trzeciorzędowej. Grunty paryskie są wapniowe, marglowe, gliniaste i piaskowe. Powierzchnia miasta wynosi 10.540 ha.
[edytuj] Podział administracyjny
Od 1 stycznia 1860 roku Paryż podzielony został na 20 dzielnic (fr. arrondissement). Dzielnice są ponumerowane, a ich numeracja biegnie spiralnie od środka, zgodnie z ruchem wskazówek zegara (tworząc kształt muszli ślimaka). Najważniejsze pod względem turystycznym dzielnice mają numery 1-8. Leżące zewnętrznie Lasek Buloński i Bois de Vincennes należą odpowiednio do 16. i 12. dzielnicy. Każda z dzielnic ma wybieraną radę (conseil d'arrondissement), która z kolei wybiera swojego przewodniczącego (mera). Delegacja członków każdej z dzielnic tworzy Radę Paryża (conseil de Paris), która wybiera mera Paryża (stanowisko utworzone w 1977 r.).
[edytuj] Rozwój demograficzny
Zespół miejski Paryża
Uwaga: zasięg obszaru metropolitalnego Paryża, wyznaczany przez francuski urząd statystyczny INSEE, zmienia się z roku na rok; dane historyczne są szacunkowe i oparte są na podstawie danych z różnych źródeł
| rok | liczba mieszkańców | komentarz |
|---|---|---|
| 59 p.n.e. | 25 000 | |
| 150 n.e. | 80 000 | najwięcej w okresie Cesarstwa rzymskiego |
| 510 | 30 000 | straty po najazdach w III i IV w. |
| 1000 | 20 000 | najniższy stan po najazdach Wikingów |
| 1200 | 110 000 | rozwój w późnym Średniowieczu |
| 1328 | 250 000 | rozkwit w XIII i XIV w., złoty wiek za króla Ludwika |
| 1500 | 200 000 | straty po epidemii dżumy i wojnie stuletniej |
| 1550 | 275 000 | rozwój w okresie Renesansu |
| 1594 | 210 000 | straty po wojnach religijnych i domowych |
| 1634 | 420 000 | bardzo szybki rozwój za Henryka IV |
| 1700 | 515 000 | |
| 1750 | 565 000 | |
| 1789 | 630 000 | szczyt rozwoju w XVIII w. |
| 1801 | 548 000 | straty w czasie rewolucji francuskiej |
| 1835 | 1 000 000 | |
| 1860 | 2 000 000 | najszybszy w historii rozwój za cesarza Napoleona III i Haussmanna |
| 1885 | 3 000 000 | |
| 1905 | 4 000 000 | |
| 1911 | 4 500 000 | |
| 1921 | 4 850 000 | stagnacja na skutek strat po I wojnie światowej |
| 1931 | 5 600 000 | |
| 1936 | 6 000 000 | |
| 1946 | 5 850 000 | straty po II wojnie światowej |
| 1950 | 6 460 000 | |
| 1960 | 7 600 000 | |
| 1970 | 8 750 000 | koniec powojennego boomu urodzeń, koniec dodatniego salda migracji |
| 1982 | 9 500 000 | saldo migracyjne ujemne, wzrost liczby ludności trochę wolniejszy |
| 1990 | 10 291 851 | |
| 1999 | 11 174 743 |
Ludność Paryża w latach 1801-1999
| rok | liczba mieszkańców |
|---|---|
| 1801 | 547 800 |
| 1831 | 714 000 |
| 1851 | 1 053 000 |
| 1881 | 2 240 000 |
| 1901 | 2 661 000 |
| 1926 | 2 871 000 |
| 1936 | 2 829 746 |
| 1946 | 2 725 374 |
| 1954 | 2 850 189 |
| 1962 | 2 753 014 |
| 1968 | 2 590 771 |
| 1975 | 2 317 227 |
| 1982 | 2 188 918 |
| 1990 | 2 152 423 |
| 1999 | 2 125 246 |
Paryż nocą[edytuj] Atrakcje turystyczne Paryża
.JPG/200px-Basilica(Paris).JPG)
W Paryżu znajduje się wiele zabytków z różnych epok, dzieł sztuki, budowli architektonicznych, muzeów, uczelni oraz instytucji o znaczeniu międzynarodowym. Paryż to również światowe centrum mody.
[edytuj] Zabytkowe budowle
- wieża Eiffla (La tour d'Eiffel)
- Katedra Notre-Dame
- Łuk Triumfalny w Paryżu (L'Arc de Triomphe) - pomnik upamiętniające francuskie zwycięstwa
- Bazylika Sacré Coeur
- budynki Sorbony
- Les Invalides - muzeum i mauzoleum francuskich żołnierzy, także miejsce pochówku Napoleona
- Panteon - kościół, gdzie pochowani są francuscy bohaterowie narodowi
- Conciergerie - dawne więzienie
- Sainte-Chapelle - XIII-wieczna gotycka kaplica pałacowa
- Opera Garnier
- wzgórze Montmartre
- Hotel Lambert
[edytuj] Muzea paryskie
- Luwr (Le Musée du Louvre) - jedno z największych muzeów sztuki na świecie, w jej zbiorach znajduje się m.in. Mona Lisa oraz Wenus z Milo
- Musée d'Orsay - muzeum sztuki w budynku dawnego dworca kolejowego, zbiory malarstwa impresjonistycznego,
- Centre Georges Pompidou- muzeum sztuki współczesnej oraz centrum kultury, znany ze względu na swoją ciekawą architekturę z rurami na zewnątrz budynku,
- muzeum Auguste'a Rodina - kolekcja rzeźb tego znanego francuskiego rzeźbiarza,
- Muzeum Montparnasse - zbiory komuny artystycznej ze wzgórza Montparnasse
- Musée Cluny - muzeum sztuki średniowiecznej
- Musée Gustave Moreau - muzeum poświęcone twórczości Gustave'a Moreau - znanego malarza symbolisty;
[edytuj] Znane ulice i dzielnice
- Aleja Pól Elizejskich - najbardziej znana ulica Paryża,
- Montmartre - dzielnica bohemy artystycznej,
- Dzielnica Łacińska
- Rue de Rivoli - ulica handlowa z luksusowymi sklepami dla milionerów
- Plac Zgody
- Place de la Bastille - miejsce, gdzie stała Bastylia, a obecnie opera paryska
- Montparnasse - dzielnica bohemy artystycznej
- Les Halles
- Le Marais - obecnie luksusowa dzielnica mieszkalna i faktyczne centrum współczesnej sztuki
- La Défense - dzielnica biznesowo-handlowo-mieszkalna, skupisko szklanych wieżowców
[edytuj] Cmentarze
[edytuj] Parki
- Lasek Buloński (Bois de Boulogne)
- Vincennes (Jardin de Vincennes)
- Ogród Luksemburski (Jardin du Luxembourg)
- Pole Marsowe (Champ-de-Mars)
- Ogrody Tuileries
[edytuj] Inne
- Disneyland Resort Paris pod Paryżem
- Stade de France, największy stadion we Francji, w podparyskiej dzielnicy Saint-Denis
- Parc des Princes, największy stadion w Paryżu
- Park Asteriksa pod Paryżem
[edytuj] Edukacja
Paryskie uczelnie to:
- Uniwersytet Sorbona założony w roku 1150
- College de France
- Uniwersytet Denisa Diderot
- Instytut Nauk Politycznych (Sciences Po Paris)
- École nationale des ponts et chaussées
- École nationale supérieure des mines de Paris
- École des technologies de l'information et du management (EFREI, dawniej EFR)
- Collège des Ingénieurs
[edytuj] Komunikacja
Paryż jest największym węzłem komunikacyjnym we Francji i jednym z największych na świecie.
[edytuj] Transport zbiorowy
Sieć transportu zbiorowego w aglomeracji paryskiej jest dobrze rozwinięta.
Jej podstawowym elementem jest jedna z najstarszych na świecie kolej podziemna (Métropolitain), działająca od 1900 r. W chwili obecnej paryskie metro liczy 16 linii o łącznej długości 222,6 km i 380 stacji, rozmieszczonych równomiernie na obszarze wokół centrum (średnia odległość między stacjami wynosi zwykle poniżej 500 m.
Transport na dalsze odległości zapewnia kolej miejska - RER. Liczy ona obecnie 5 linii. Budowa i rozbudowa RER trwa od lat 70.
Ofertę RER uzupełnia kolejowy transport podmiejski sieci Transilien. Kilkanaście linii zapewnia połączenia odległych przedmieść z głównymi dworcami kolejowymi Paryża.
Rozwój sieci transportu jest obecnie spowolniony z powodu problemów związanych z finansowaniem, spowodowanych spowolnieniem gospodarki Francji a także z powodu narosłego zadłużenia oraz zaostrzenia procedur. W tej sytuacji budowa nowych linii tramwajowych wydaje się idealnym rozwiązaniem dla rozwiązania problemu braku zadowalających połączeń pomiędzy przedmieściami. Tramwaje są tańsze w budowie niż metro, oferując jednocześnie zdolność przewozową i prędkość podróży przewyższającą autobusy. W chwili obecnej w eksploatacji pozostają trzy linie tramwajowe (T1 z Saint-Denis do Noisy-le-Sec, T2 z La Défense do Issy-les-Moulineaux i T3 z Porte d'Ivry do Pont du Garigliano), w budowie jest jedna następna, planuje się także budowę 5 kolejnych linii. 6 nowych odcinków przedłużających już istniejące jest planowanych bądź w budowie. Całość ma liczyć docelowo ok. 75 km.
Sieć transportu szynowego, zarówno w centrum miasta jak i na przedmieściach, uzupełnia ponad 300 linii autobusowych obsługiwanych przez ok. 4000 pojazdów.
| Środek transportu | Przewoźnik | Liczba pasażerów (mln.) | Liczba linii | Długość linii (km) | Liczba stacji | Obsługiwany rejon |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Metro | RATP | 1 350 | 16 | 212 | 381 | Paryż i bliskie przedmieścia |
| RER | RATP | 440 | 2¹ | 115 | 65 | Paryż i przedmieścia |
| SNCF | 614 | 6¹ | 1296 | 443 | Paryż i przedmieścia | |
| Transilien (bez RER) | SNCF | ok. 15 | Przedmieścia | |||
| Tramwaj | RATP | 58 | 3 | 24 | 38 | Paryż i przedmieścia |
| Autobus | RATP | 940 | 316 | 2816 | 1274 | Paryż (350 mln. pasażerów) i przedmieścia |
| Optile | 250 | 1 078 | 20 133 | 24 500 | Odległe przedmieścia | |
| Statystyki transportu w aglomeracji paryskiej (2004) [1] | ||||||
¹Obsługa linii A i B jest podzielona między SNCF i RATP
Dodatkowym środkiem transportu w Paryżu, wykorzystywanym przez turystów są statki kursujące po Sekwanie (batobus). Zatrzymują się one w następujących przystaniach: wieża Eiffla, Musee d'Orsay, St-Germain-des-Pres, katedra Notre-Dame, Hotel de Ville, Luwr, Jardins des Plantes i Pola Elizejskie.
[edytuj] Transport kolejowy
Paryż jest głównym węzłem komunikacji kolejowej we Francji. Pociągi państwowego przewoźnika SNCF oraz innych przewoźników europejskich zapewniają połączenia z praktycznie każdym większym miastem kraju oraz wieloma miastami za granicą:
- Londyn i Ashford (Wielka Brytania),
- Bruksela, Antwerpia, Liège, Charleroi, Namur, Gandawa, Brugia, Ostenda (Belgia),
- Amsterdam, Rotterdam, Haga (Holandia)
- Luksemburg
- Berlin, Hamburg, Monachium, Kolonia, Frankfurt n. Menem, Hanower, Stuttgart, Akwizgran (Niemcy),
- Zurych, Genewa, Berno, Lozanna, Brig (Szwajcaria),
- Wiedeń, Salzburg (Austria),
- Rzym, Turyn, Mediolan, Bolonia, Wenecja (Włochy),
- Madryt, Barcelona, Valladolid, Girona (Hiszpania).
Pociągi dalekobieżne, w tym (TGV) oraz regionalne odjeżdżają z sześciu głównych dworców kolejowych: Gare du Nord, Gare Montparnasse, Gare de l'Est, Gare de Lyon, Gare d'Austerlitz i Gare Saint-Lazare. W roku 2004 ok. 50 mln pasażerów skorzystało z pociągów dalekobieżnych odjeżdżających z jednego z tych dworców.
[edytuj] Transport drogowy
Podobnie jak w przypadku transportu kolejowego, również dla transportu samochodowego Paryż jest największym węzłem we Francji. Miasto otaczają trzy obwodnice: Bulwar Peryferyjny, który biegnie na szlaku XIX-wiecznych fortyfikacji wokół Paryża, autostrada A86 na bliskich przedmieściach oraz Francilienne (droga krajowa N104) w większej odległości od miasta.
Sieć paryskich dróg jest gęsta i ma długość ponad 2000 km. W regionie Île-de-France jest zlokalizowanych ok. 800 km autostrad. Aglomeracja jest połączona z resztą kraju 8 rozchodzącymi się promieniście autostradami. Odległość drogowa z Paryża do Brukseli wynosi 305 km, do Frankfurtu 572 km, a do Barcelony 1037 km.
[edytuj] Transport lotniczy
Z trzech głównych portów lotniczych obsługujących Paryż skorzystało w roku 2005 ponad 78 mln pasażerów na ponad 550 trasach. Przeładowano w nich również 2,11 mln ton towarów (2005). Najważniejszym lotniskiem jest port lotniczy im. Charles'a de Gaulle'a znajdujący się w położonym 40 km na północny wschód od centrum Paryża Roissy-en-France. Jest to jeden z największych portów lotniczych w Europie i na świecie. Mniejsze znaczenie ma położony na południe od miasta Orly, wykorzystywany głównie dla połączeń w ruchu krajowym oraz do południowej Europy i północnej Afryki. Trzeci port lotniczy jest zlokalizowany w pobliżu w miejscowości Beauvais, położonej ok. 70 km na północ od Paryża i wykorzystywany jest przez loty czarterowe oraz tanie linie lotnicze (ok. 2 mln pasażerów rocznie).
Z pozostałych 11 portów lotniczych obsługujących aglomerację paryska najbardziej znane jest lotnisko Le Bourget, obecnie służące przyjmowaniu ruchu biznesowego, a także jako miejsce pokazów lotniczych i muzeum lotnictwa. Paryż posiada także lotnisko dla śmigłowców (heliport) w Issy-les-Moulineaux.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Strona oficjalna miasta (en), (fr), (es)
- Polonijny portal o Paryżu - francopolo.pl - artykuły, zdjęcia Paryża, forum (pl)
- Galeria zdjęć w Angielski
| Lata 80. XX wieku |
1985 |
| Lata 90. XX wieku |
1990 |
| Lata 2000-2009 |
2000 |
| Lata 2010-2019 |
2010 |
.svg/20px-Flag_of_Belgium_(civil).svg.png){kind=small}
Amsterdam (konstytucyjna), Holandia • Andora, Andora • Ateny, Grecja • Belgrad, Serbia • Berlin, Niemcy • Berno, Szwajcaria • Bratysława, Słowacja • Bruksela, Belgia • Budapeszt, Węgry • Bukareszt, Rumunia • Douglas, Wyspa Man • Dublin, Irlandia • Gibraltar, Gibraltar • Haga (siedziba rządu), Holandia • Helsinki, Finlandia • Kijów, Ukraina • Kiszyniów, Mołdawia • Kopenhaga, Dania • Lizbona, Portugalia • Londyn, Wielka Brytania • Longyearbyen, Svalbard • Lublana, Słowenia • Luksemburg, Luksemburg • Madryt, Hiszpania • Mińsk, Białoruś • Monako, Monako (państwo-miasto) • Moskwa, Rosja • Oslo, Norwegia • Paryż, Francja • Podgorica, Czarnogóra • Praga, Czechy • Prisztina, Kosowo • Reykjavík, Islandia • Ryga, Łotwa • Rzym, Włochy • Saint Helier, Jersey • Saint Peter Port, Guernsey • San Marino, San Marino • Sarajewo, Bośnia i Hercegowina • Skopje, Macedonia • Sofia, Bułgaria • Sztokholm, Szwecja • Tallinn, Estonia • Thorshavn, Wyspy Owcze • Tirana, Albania • Tyraspol, Naddniestrze • Vaduz, Liechtenstein • Valletta, Malta • Warszawa, Polska • Watykan, Watykan (państwo-miasto) • Wiedeń, Austria • Wilno, Litwa • Zagrzeb, Chorwacja
Essone • Hauts-de-Seine • Paryż • Seine-Saint-Denis • Seine-et-Marne • Val-de-Marne • Val-d'Oise • Yvelines
1 La Défense – Château de Vincennes • 2 Porte Dauphine – Nation • 3 Pont de Levallois-Bécon – Gallieni • 3bis Gambetta – Porte des Lilas • 4 Porte de Clignancourt – Porte d'Orléans • 5 Place d'Italie – Bobigny-Pablo Picasso • 6 Charles de Gaulle-Étoile – Nation • 7 Villejuif-Louis Aragon/Mairie d'Ivry – La Courneuve • 7bis Louis Blanc – Pré-Saint-Gervais • 8 Balard – Créteil-Préfecture • 9 Pont de Sèvres – Mairie de Montreuil • 10 Boulogne-Pont de Saint-Cloud – Gare d'Austerlitz • 11 Châtelet – Mairie des Lilas • 12 Mairie d'Issy – Porte de La Chapelle • 13 Châtillon-Montrouge – Gabriel Péri-Asnières-Gennevilliers/St. Denis-Université • 14 Saint-Lazare – Olympiades
Gare d'Austerlitz • Gare de l'Est • Gare de Lyon • Gare du Nord • Gare Montparnasse • Gare Saint-Lazare • Gare de Bercy
