Berlin
Z Wikipedii
Współrzędne: 52°31'07" N 13°24'30" E
Berlin | |||||
|
|||||
Panorama miasta |
|||||
Państwo | Niemcy | ||||
Kraj związkowy | Berlin | ||||
Burmistrz | Klaus Wowereit | ||||
Powierzchnia | 891,85 km² | ||||
Położenie | 52° 31' 07 '' N 13° 24' 30 '' E |
||||
Wysokość | 34-115 m n.p.m. | ||||
Ludność (2007) • liczba ludności • gęstość • aglomeracja |
3 405 483 3 818 os./km² 4 262 480 |
||||
Nr kierunkowy | 030 | ||||
Kod pocztowy | 10001–14199 | ||||
Tablice rejestracyjne | B | ||||
Podział miasta | 12 dzielnic | ||||
Miasta partnerskie | Los Angeles Paryż Madryt Stambuł Moskwa Sztokholm Warszawa Szczecin Międzyrzecz Koszalin Budapeszt Bruksela Dżakarta Taszkent Meksyk Pekin Tokio Buenos Aires Praga Windhuk Londyn Belgrad Bombaj Wrocław Poznań |
||||
Położenie na mapie kraju
|
|||||
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons | |||||
Berlin w Wikicytatach | |||||
Strona internetowa miasta |
Berlin – stolica i największe miasto Niemiec, na prawach kraju związkowego (landu). Zajmuje powierzchnię 890 km², zamieszkuje je blisko 3,5 mln osób.
Spis treści |
[edytuj] Geografia
[edytuj] Położenie
Berlin leży w północno-wschodniej części Niemiec. Położony jest nad rzeką Szprewą i Hawelą oraz ich dopływami. Rzeka Szprewa w dzielnicy Spandau wpada do Haweli, prawego dopływu Łaby. Berlin znajduje się między płaskowyżami Barnim i Teltow. Leży około 70 kilometrów od granicy z Polską.
Największa długość miasta w kierunku wschodnio-zachodnim wynosi około 45 km, największa długość w kierunku północno-południowym wynosi około 38 km. Najwyższe wzniesienie ma wysokość 115,4 m n.p.m., natomiast najniższy punkt leży na wysokości 32 m n.p.m.
[edytuj] Klimat
Miasto znajduje się w umiarkowanej strefie klimatycznej. Przeciętna temperatura roku wynosi 9,1°C, średnia roczna ilość opadów wynosi 581 mm. Najcieplejszymi miesiącami są lipiec (18,8°C) i sierpień (17,9°C), a najzimniejszy jest styczeń (-0,9°C) i luty (-0,6°C). Dokładna statystyka[1]:
Miesiąc | Minimalna temperatura |
Maksymalna temperatura |
Poziom deszczu |
Dni deszczowe |
---|---|---|---|---|
Styczeń | -1.9°C | 2.9°C | 42.3 mm | 10 |
Luty | -1.5°C | 4.2°C | 33.3 mm | 8.0 |
Marzec | 1.3°C | 8.5°C | 40.5 mm | 9.1 |
Kwiecień | 4.2°C | 13.2°C | 37.1 mm | 7.8 |
Maj | 9.0°C | 18.9°C | 53.8 mm | 8.9 |
Czerwiec | 12.3°C | 21.6°C | 68.7 mm | 9.8 |
Lipiec | 14.3°C | 23.7°C | 55.5 mm | 8.4 |
Sierpień | 14.1°C | 23.6°C | 58.2 mm | 7.9 |
Wrzesień | 10.6°C | 18.8°C | 45.1 mm | 7.8 |
Październik | 6.4°C | 13.4°C | 37.3 mm | 7.6 |
Listopad | 2.2°C | 7.1°C | 43.6 mm | 9.6 |
Grudzień | -0.4°C | 4.4°C | 55.3 mm | 11.4 |
[edytuj] Podział administracyjny
Miasto podzielone jest na 12 dzielnic (niem. Bezirk), dzielących się dalej na "poddzielnice" (niem. Ortsteile czyli części miasta). Ten podział istnieje od 1 stycznia 2001 roku, kiedy to w wyniku reformy administracyjnej zmniejszono liczbę dzielnic z 23 do 12 w celu obniżenia kosztów. Każdy Bezirk ma oddzielny samorząd i prawa zbliżone do praw miejskich.
Dzielnica | Ludność | Powierzchnia |
---|---|---|
Charlottenburg-Wilmersdorf | 315.244 | 64,72 km² |
Friedrichshain-Kreuzberg | 264.922 | 20,16 km² |
Lichtenberg | 258.964 | 52,29 km² |
Marzahn-Hellersdorf | 249.882 | 61,74 km² |
Mitte | 325.629 | 39,47 km² |
Neukölln | 305.658 | 44,93 km² |
Pankow | 356.956 | 103,01 km² |
Reinickendorf | 243.536 | 89,46 km² |
Spandau | 224.408 | 91,91 km² |
Steglitz-Zehlendorf | 288.572 | 102,50 km² |
Tempelhof-Schöneberg | 332.091 | 53,09 km² |
Treptow-Köpenick | 236.450 | 168,42 km² |
[edytuj] Miasta podberlińskie
Dzielnica | Ludność | Powierzchnia |
---|---|---|
Teltow | 20.279 | 21,54 km² |
Poczdam | 148.691 | 187,27 km² |
Falkensee | 38.577 | 43,30 km² |
Hennigsdorf | 26.226 | 20,29 km² |
Velten | 11.437 | 23,39 km² |
Oranienburg | 41.194 | 162,37 km² |
Bernau | 35.320 | 103,73 km² |
Erkner | 11.752 | 16,60 km² |
Königs Wusterhausen | 33.062 | 95,83 km² |
Ludwigsfelde | 24.370 | 109,30 km² |
[edytuj] Historia
Założony w IX wieku przez plemiona słowiańskie (gród Kopanica przy ujściu rzeki Dahme do Szprewy, dziś dzielnica Köpenick) i określany łacińską nazwą Berolina, która prawdopodobnie pochodzi z słowiańskiego znaczenia bór i rolina. W rzeczywistości nazwa Berlin najprawdopodobniej, według hipotezy Reinholda Trautmanna, jest zniekształconą nazwą Bralin (za czym przemawia m.in. zapis w dokumencie z 1215 roku nazwy miejscowości jako Braline) i pochodzi od nazwy osobowej Bral, czyli skróconej formy słowiańskiego imienia złożonego Bratosław[2].
W swojej historii pełnił kilkakrotnie rolę stolicy różnych państw niemieckich: Marchii Brandenburskiej, Królestwa Prus, od 1864 roku stanowił stolicę Związku Północnoniemieckiego, a od 1871 zjednoczonych Niemiec - jako cesarstwa, a później republiki.
Miasto Cölln, położone na wyspie na Szprewie część podwójnego osiedla Berlin-Cölln, zostało po raz pierwszy wspomniane w 1237, zaś Berlin, położony na prawym (północnym) brzegu rzeki w 1244. W 1307 zbudowano wspólny ratusz dla obu miast.
Od 1451 Berlin był rezydencją brandenburskich margrabiów i elektorów. W XVII w. Berlin został rozbudowany o kilka przedmieść, a w 1701 podniesiony przez Fryderyka I do rangi stolicy. Ponadto w 1709 zjednoczono miasta i gminy Berlin, Cölln, Friedrichswerder, Dorotheenstadt i Friedrichstadt w jedno miasto Berlin. Wkrótce powstały dalsze przedmieścia. Obszar miasta został ponownie rozszerzony w 1861, gdy włączono miejscowości Wedding, Moabit oraz przedmieścia po stronie Tempelhofu i Schönebergu. W 1871 miasto zostało stolicą nowo powstałej Rzeszy Niemieckiej.
Po I wojnie światowej w 1918 ogłoszono w Berlinie republikę. W 1920 na podstawie tzw. Ustawy o wielkim Berlinie ponownie znacznie rozszerzono obszar miasta, przyłączając kilka miast i kilkadziesiąt wsi. Berlin osiągnął wówczas około 4 milionów mieszkańców. Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 Berlin stał się stolicą III Rzeszy. W 1936 odbyły się w Berlinie igrzyska olimpijskie. Planowano znaczną rozbudowę miasta na stolicę świata (tzw. plan Germania Alberta Speera), czemu przeszkodziła klęska Niemiec w II wojnie światowej oraz znaczne zniszczenia miasta. W czasie alianckich bombardowań i walk o zdobycie Berlina przez wojska radzieckie i polskie, znaczne obszary zabudowy zostały dosłownie zmiecione z powierzchni ziemi.
Po II wojnie światowej Berlin został podzielony na 4 sektory okupacyjne przez aliantów. Stąd też przed ponownym zjednoczeniem Niemiec miasto było podzielone na część wschodnią stanowiącą sektor sowiecki i od 1949 stolicę NRD i część zachodnią (Berlin Zachodni) stanowiącą eksklawę RFN, powstałą z francuskiego, brytyjskiego i amerykańskiego sektora okupacyjnego. W latach 1948-49 Sowieci wprowadzili blokadę Berlina Zachodniego, na co alianci zachodni odpowiedzieli uruchomieniem mostu powietrznego z zaopatrzeniem. W latach 1961-1989 Berlin Zachodni był otoczony murem, którego zburzenie stanowi symbol zjednoczenia dwóch części miasta oraz dwóch państw niemieckich. Decyzją Bundestagu, od 1991 Berlin jest stolicą zjednoczonych Niemiec. Od 1999 w Berlinie swoje siedziby mają parlament i rząd.
[edytuj] Architektura
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Gospodarka
Berlin jest wielkim ośrodkiem gospodarczym i finansowym. Przemysł głównie elektroniczny (m.in. firma Siemens, AEG), maszynowy, środków transportu i odzieżowy. Ważny ośrodek handlowy (międzynarodowe targi, wystawy).
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Transport
Wielki węzeł komunikacji lotniczej, drogowej i kolejowej.
[edytuj] Porty lotnicze
- Berlin Schönefeld (SXF, położony w kraju związkowym Brandenburgia), przewidziany do rozbudowy
- Berlin Tegel (TXL)
- Berlin Tempelhof (THF) - przewidziany do ostatecznego zamknięcia;
Zobacz też: Porty lotnicze Berlina
[edytuj] Autostrady
- Autostrada A2 - trasa Berlin - Zagłębie Ruhry
- Autostrada A9 - trasa Berlin - Lipsk - Norymberga - Monachium
- Autostrada A11 - trasa Berlin – Szczecin
- Autostrada A12 - trasa Berlin - Frankfurt nad Odrą
- Autostrada A13 - trasa Berlin - Drezno
- Autostrada A24 - trasa Berlin - Hamburg
- Autostrada A10 (Berliner Ring) - obwodnica autostradowa Berlina
- Autostrada A100 (Stadtring) - mała obwodnica autostradowa Berlina
- Autostrada A102 - lokalna
- Autostrada A103 - lokalna
- Autostrada A104 - lokalna
- Autostrada A105 - lokalna
- Autostrada A111 - lokalna, łącznik obwodnicy A10
- Autostrada A113 - lokalna, łącznik obwodnicy A10
- Autostrada A114 - lokalna, łącznik obwodnicy A10
- Autostrada A115 - lokalna, łącznik obwodnicy A10 (AVUS)
[edytuj] Linie i dworce kolejowe
Kolej z Berlina do Poczdamu była drugą na terenie Niemiec i została uruchomiona w 1838, biegnąc z obecnego placu Poczdamskiego przez Steglitz, Zehlendorf i Novawes do Poczdamu.
W XIX wieku powstało w Berlinie 9 dworców czołowych kolei dalekobieżnych. Z czasem poszczególne koleje połączono ze sobą - wpierw linią przetokową, zastąpioną później przez linię pierścieniową (zwaną Ring lub Psią Głową) i linią średnicową wschód-zachód na estakadzie. Od lat 60. XIX w. kursowały w Berlinie pociągi podmiejskie i regionalne, z biegiem czasu otrzymywały własne tory, zaś od 1924 zostały przekształcone w elektryczną kolej miejską S-Bahn. Dla kolei S-Bahn zbudowano w latach 1934-1939 tunel północ-południe.
W latach 50. w związku ze spadkiem dalekobieżnego ruchu kolejowego zamknięto wszystkie dworce czołowe Berlina. W maju 2006 otwarto nowy centralny dworzec, na skrzyżowaniu linii wschód-zachód i drugiego tunelu północ-południe, pod nazwą Berlin Hauptbahnhof, podczas budowy zwanego też karkołomną nazwą Berlin Hauptbahnhof-Lehrter Bahnhof na pamiątkę istniejącego tam wcześniej dworca Lehrter Bahnhof.
Główne dworce dalekobieżne Berlina:
- Berlin Gesundbrunnen (otwarty 28 maja 2006)
- Berlin Hauptbahnhof (dawniej Berlin Hauptbahnhof-Lehrter Bahnhof, Berlin Lehrter Bahnhof, otwarty 28 maja 2006)
- Berlin-Lichtenberg
- Berlin Ostbahnhof
- Berlin Südkreuz (dawniej Berlin Papestraße, otwarty 28 maja 2006)
- Berlin Wannsee (niewielkie znaczenie ruchowe)
- Berlin-Spandau (połączenia w kierunku zachodnim)
- Berlin Zoologischer Garten (od 28 maja 2006 tylko pociągi dalekobieżne prywatnego przewoźnika Connex)
Największe dworce regionalne:
W Berlinie kursuje najstarsze w Niemczech metro (1902), posiadające obecnie 9 linii, z czego 14% tras znajduje się na powierzchni.
[edytuj] Kultura
Berlin, w porównaniu z innymi stolicami europejskimi, posiada niewiele zabytków. Za to znaleźć tu można wiele muzeów i innych instytucji kultury. Interesujące są także miejskie ogrody.
Opery:
- Deutsche Oper
- Staatsoper Unter den Linden
- Komische Oper
Teatry
- Schaubühne
- Volksbühne
- Deutsches Theater
- Berliner Ensemble
- Theater des Westens
W Berlinie od 1989 odbywa się(z przerwami w latach 2004-2005) największa na świecie impreza techno Love Parade w największej z nich brało udział ponad milion osób.
[edytuj] Zabytki
- Brama Brandenburska
- Reichstag
- Mur berliński
- Katedra Berlińska
- Siegessäule - kolumna zwycięstwa
- Ewangelicki Kościół Pamięci cesarza Wilhelma I
- Wyspa Muzeów: Muzeum Pergamońskie (Zbiory Sztuki Starożytnej, Muzeum Azji Przedniej, Muzeum Sztuki Islamskiej), Stare Muzeum (Muzeum Egipskie i Antikensammlung), Muzeum im. Bodego, Nowe Muzeum, Stara Galeria Narodowa
- Muzeum Żydowskie w Berlinie
- Ratusz
- Grunewaldturm
Zobacz też: Muzea berlińskie
[edytuj] Edukacja
W Berlinie jest 17 szkół wyższych, które mają około 150.000 studentów:
- Freie Universität Berlin około 40 840 studentów,
- TFH-Berlin University of Applied Sciences około 10 200 studentów,
- Humboldt-Universität zu Berlin około 36 423 studentów,
- Technische Universität Berlin około 29 783 studentów,
- Universität der Künste Berlin.
[edytuj] Miasta partnerskie
- Los Angeles, Stany Zjednoczone
- Paryż, Francja
- Madryt, Hiszpania
- Stambuł, Turcja
- Moskwa, Rosja
- Sztokholm, Szwecja
- Warszawa, Polska
- Szczecin, Polska
- Gorzów Wielkopolski, Polska
- Międzyrzecz, Polska
- Ostrołęka, Polska
- Budapeszt, Węgry
- Bruksela, Belgia
- Dżakarta, Indonezja
- Taszkent, Uzbekistan
- Meksyk, Meksyk
- Pekin, Chińska Republika Ludowa
- Tokio, Japonia
- Buenos Aires, Argentyna
- Praga, Czechy
- Windhuk, Namibia
- Londyn, Wielka Brytania
- Belgrad, Serbia
- Bombaj, Indie
- Wrocław, Polska
- Poznań, Polska
[edytuj] Sport
- piłka nożna - Hertha Berlin
- koszykówka - Alba Berlin
- hokej na lodzie - Eisbären Berlin
W 2000 na lekkoatletycznym Fredrich L. Jahn Stadion odbyła się jedna runda Grand Prix Niemiec. Po raz pierwszy zawody odbyły się na torze czasowym (zawody wygrał Tomasz Gollob).
9 lipca 2006 na stadionie Olympiastadion Berlin odbył się Finał Mistrzostw Świata w Piłce nożnej pomiędzy Włochami a Francją.
[edytuj] Ciekawostki
- W parku Volkspark Friedrichshain w Berlinie w rejonie Virchowstraße i Werneuchener Straße znajduje się cmentarz polskich żołnierzy poległych w 1945 r. podczas operacji berlińskiej. W północnej części parku w 1972 r. wzniesiono pomnik (Denkmal des polnischen Soldaten) projektu polsko-niemieckiego kolektywu, w skład którego weszli – Zofia Wolska, Tadeusz Ladziana, Arnd Wittig i Günther Merkel, na którym umieszczono napis "Za naszą i waszą wolność – für eure und unsere Freiheit". Strona cmentarza w jęz. niemieckim oraz park w Google Maps
- 9 lipca 2006 odbył się tu finał piłkarskich mistrzostw świata
- do 9 listopada 1989 Berlin był podzielony murem na dwie części
- w Berlinie odbywa sie Maraton Berliński ze względu na wyniki w nim osiągane jest uznawany za "najszybszy" maraton świata
- w 2009 odbędą sie tu Mistrzostwa Świata w Lekkoatletyce
Przypisy
- ↑ World Meteorological Organization
- ↑ S. Rospond, Onomastyka słowiańska, cz. II, [w.] Onomastica nr 4, r. III, z. 1, Wrocław 1957
[edytuj] Zobacz też
- Love Parade
- atrakcje turystyczne Berlina
- Letnie Igrzyska Olimpijskie 1936
- Festiwal Filmowy w Berlinie
[edytuj] Linki zewnętrzne
- (de) Oficjalna strona Berlina
- (de) Berlin StadtPanoramen (galeria zdjęć)
- (en) Berlin Life: A travel guide to Berlin
- (en) East-Berlin, Past and present
- Berlin galeria zdjęć
Badenia-Wirtembergia • Bawaria • Brandenburgia • Hesja • Meklemburgia-Pomorze Przednie • Nadrenia Północna-Westfalia • Nadrenia-Palatynat • Saara • Saksonia • Saksonia-Anhalt • Dolna Saksonia • Szlezwik-Holsztyn • Turyngia •
Berlin • Brema • Hamburg
Amsterdam (konstytucyjna), Holandia • Andora, Andora • Ateny, Grecja • Belgrad, Serbia • Berlin, Niemcy • Berno, Szwajcaria • Bratysława, Słowacja • Bruksela, Belgia • Budapeszt, Węgry • Bukareszt, Rumunia • Douglas, Wyspa Man • Dublin, Irlandia • Gibraltar, Gibraltar • Haga (siedziba rządu), Holandia • Helsinki, Finlandia • Kijów, Ukraina • Kiszyniów, Mołdawia • Kopenhaga, Dania • Lizbona, Portugalia • Londyn, Wielka Brytania • Longyearbyen, Svalbard • Lublana, Słowenia • Luksemburg, Luksemburg • Madryt, Hiszpania • Mińsk, Białoruś • Monako, Monako (państwo-miasto) • Moskwa, Rosja • Oslo, Norwegia • Paryż, Francja • Podgorica, Czarnogóra • Praga, Czechy • Prisztina, Kosowo • Reykjavík, Islandia • Ryga, Łotwa • Rzym, Włochy • Saint Helier, Jersey • Saint Peter Port, Guernsey • San Marino, San Marino • Sarajewo, Bośnia i Hercegowina • Skopje, Macedonia • Sofia, Bułgaria • Sztokholm, Szwecja • Tallinn, Estonia • Thorshavn, Wyspy Owcze • Tirana, Albania • Tyraspol, Naddniestrze • Vaduz, Liechtenstein • Valletta, Malta • Warszawa, Polska • Watykan, Watykan (państwo-miasto) • Wiedeń, Austria • Wilno, Litwa • Zagrzeb, Chorwacja