Norwegia

Z Wikipedii

Kongeriket Norge Kongeriket Noreg Królestwo Norwegii
Flaga Norwegii Herb Norwegii
Dewiza: (nor.) Enige og tro til Dovre faller (Zgodni i wierni do upadku Dovre)
Hymn: Ja, vi elsker dette landet (Tak, kochamy ten kraj)
Język urzędowy	norweski (bokmål i nynorsk)
Stolica	Oslo
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Głowa państwa	król Harald V
Następca tronu	książę Haakon
Szef rządu	premier Jens Stoltenberg
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	60. na świecie 324 2201 km² 0,0%
Liczba ludności (2005)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	116. na świecie 4 593 041▲ 14 osób/km²
Jednostka monetarna	korona norweska (NOK)
Niepodległość	rozwiązanie unii ze Szwecją 7 czerwca 1905
Religia dominująca	luteranizm
Strefa czasowa	UTC +1 – zima UTC +2 – lato
Kod ISO 3166	NO
Domena internetowa	.no .sj .bv
Kod samochodowy	N
Kod telefoniczny	+47
1  Powierzchnia 324 220 liczona jest bez posiadłości (Svalbard, Jan Mayen, Wyspa Bouveta). 2 Lapoński jest używany w sześciu gminach

Norwegia, Królestwo Norwegii (bokmål Norge, Kongeriket Norge, nynorsk Noreg, Kongeriket Noreg) – państwo położone w Europie Północnej na Półwyspie Skandynawskim. Graniczy ze Szwecją, Finlandią i Rosją. Administracyjnie podlegają Norwegii też Jan Mayen, archipelag Svalbard, Wyspa Bouveta, Wyspa Piotra I i Ziemia Królowej Maud na Antarktydzie (dwie ostatnie zgodnie z Traktatem Antarktycznym).

Spis treści 1 Ustrój polityczny 2 Geografia 3 Klimat 4 Historia 5 Gospodarka 5.1 Przemysł 5.2 Rolnictwo 6 Podział administracyjny 7 Demografia 8 Galeria 9 Czy wiesz,że.. 10 Zobacz też 11 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ustrój polityczny

Norwegia jest monarchią konstytucyjną. Według konstytucji, król ma bardzo szeroką władzę, m.in. wybiera Radę Państwa, w skład której wchodzi premier i co najmniej siedmiu członków, egzekwuje podatki, mianuje wszystkich urzędników cywilnych, kościelnych i wojskowych, jest naczelnym dowódcą sił lądowych i morskich, ma też prawo łaski.

W rzeczywistości władza wykonawcza spoczywa jednak w rękach rządu, na czele którego stoi premier. Władza ustawodawcza jest w rękach Stortingu (jednoizbowy parlament), w którym zasiada łącznie 169 deputowanych. Składa się z dwóch wydziałów: Lagtingu (¼) i Odelstingu (¾). Wybierany jest na kadencję czteroletnią. Projekty ustaw wnoszone są do Odelstingu przez jego członków lub rząd za pośrednictwem członka Rady Państwa. Konstytucja Norwegii obowiązuje od 17 maja 1814 roku, z późniejszymi zmianami.

[edytuj] Geografia

Norwegia jest najrzadziej, po Islandii, zaludnionym krajem europejskim. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 14,7 mieszkańca na 1 km². Ludność jest skupiona głównie w południowej części kraju, w regionie Oslofjorden oraz na wybrzeżach. W miastach mieszka 3,3 mln osób (73% ludności, dane z roku 2001). Największą aglomeracją jest Oslo. Średnia gęstość zaludnienia aglomeracji wynosi 3787 osób na km². Inne duże miasta Norwegii to Bergen, Stavanger, Trondheim, Tromsø, Drammen, Fredrikstad, Molde, Lillestrøm, Kristiansand, Narwik.

[edytuj] Klimat

Południowa i środkowa Norwegia jest położona w strefie klimatu umiarkowanego morskiego, a północ (za kołem polarnym) w zakresie umiarkowanego chłodnego morskiego, graniczącego na północnych wybrzeżach z subpolarnym.

[edytuj] Historia

Najstarsze jak dotąd ślady działalności człowieka w Norwegii odkryto koło Komsa w okręgu Finnmark i niedaleko Fosna w Nordmøre. Datuje się je na około 9000 p.n.e. – 8000 p.n.e..

W 793 r. atakiem na klasztor w Lindisfarne rozpoczęła się epoka wikingów. Od tego roku skandynawscy najeźdźcy na długich łodziach często widziani byli w portach Europy Północno-Zachodniej. Norwescy wikingowie dotarli do Islandii, Irlandii (założyli tam miasto Dublin), Grenlandii a także, jak twierdzi wielu historyków, do Ameryki.

We wczesnym średniowieczu kraj podzielony był pomiędzy lokalnych władców. Jednym z pierwszych, którzy podjęli próbę zjednoczenia, był Harald Pięknowłosy (nor. Harald Hårfagre).

Pierwszy kościół powstał w Norwegii w Moster w 995 r. za sprawą króla Olava Tryggvasona. Jako symboliczny moment chrystianizacji kraju uznaje się jednak bitwę pod Stiklestad, gdzie poległ władca Norwegii Olav Haraldsson, uznany później świętym. XIII wiek to czas świetności Norwegii: pod panowaniem Håkona IV w skład terytorium norweskiego wchodziły także Jämtland, Islandia, Wyspy Owcze, Orkady, Szetlandy i Grenlandia. W XIV wieku kraj został osłabiony przez zwiększające się wpływy Hanzy, epidemię czarnej śmierci w 1349 r. i walki o tron. Po śmierci Håkona VI w 1380 r. tron objął jego syn Olav IV, a następnie żona zmarłego króla, Małgorzata I, która była także królową Danii, a później i Szwecji. W 1397 Norwegia, Szwecja i Dania zawarły unię, zwaną kalmarską. Szwecja wyłamała się z unii w 1523 r. Norwegia, coraz bardziej zależna od Danii, pozostała w unii do 1814 r. Wtedy to, zwycięzcy w wojnach napoleońskich podpisali traktat w Kilonii, na podstawie którego Norwegia miała stać się częścią Szwecji, jako odszkodowanie dla tej ostatniej za stratę Finlandii na rzecz Rosji. Uchwalona 17 maja 1814 w Eidsvoll konstytucja była próbą odzyskania przez kraj całkowitej suwerenności. Skończyło się jednak na unii personalnej ze Szwecją. Pełną niepodległość odzyskali Norwegowie w 1905 r.

W I wojnie światowej kraj zachował neutralność. W II wojnie światowej również próbował pozostać neutralny, jednak zaatakowany przez wojska hitlerowskie 9 kwietnia 1940, przystąpił do antyhitlerowskiej koalicji. Pierwsze lata powojenne to lata rządów Norweskiej Partii Pracy. Odbudowano Norweskie Siły Zbrojne. W 1949 r. po długich debatach nad kierunkiem polityki zagranicznej kraj przystąpił do NATO. W sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej odbyły się w Norwegii dwa plebiscyty: w 1972 i 1994 r. Oba zakończyły się niewielką przewaga strony opowiadającej się przeciw członkostwu w Unii. Wskutek odkrycia złóż ropy naftowej i gazu ziemnego pod dnem Morza Północnego w latach 60. i 70. XX wieku, Norwegia jest obecnie jednym z najbogatszych krajów świata.

[edytuj] Gospodarka

Norwegia jest wysoko rozwiniętym krajem. Norweski PKB wynosił w 2006 roku nominalnie 335,2 mld. dolarów, a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 191,7 mld dolarów amerykańskich. PKB per capita wynosił nominalnie 72306 dolarów (2. miejsce po Luksemburgu), a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 43574 dolarów (3. miejsce na świecie). Podatki stanowią 46% PKB, przy czym dużą cześć dochodów budżetowych stanowią dochody z państwowych firm wydobywczych. Wskaźnik Giniego, czyli poziom rozpiętości w dochodach, wynosi 26 i należy do niższych na świecie. W 1993 norweskie rezerwy złota 1994 wynosiły: 1,20 mln uncji, dewizowe 11,9 mld dolarów. W 1. połowie lat 80. przyrost produktu krajowego brutto wynosił średnio rocznie 3,4%, w 2. połowie obniżał się średnio rocznie o 2,2%. Wskutek ograniczenia inwestycji nastąpił wzrost inflacji i bezrobocia, szczególnie wyraźnie zaznaczyła się stagnacja w budownictwie i produkcji rolnej, której wskaźnik przyrostu 1986-1990 wynosił zaledwie 0,9%. Stopniowy rozwój następował w usługach, transporcie i łączności i w mniejszym stopniu w przemyśle. W 1992 przemysł łącznie z górnictwem i energetyką wytworzył 30,8% produktu krajowego brutto, budownictwo – 3,9%, transport i łączność – 10,5%, handel i usługi – 15,9%, finanse i ubezpieczenia – 13,7%, rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo – 2,9%.

[edytuj] Przemysł

Najważniejszymi surowcami mineralnymi są ropa naftowa, wydobywana w 70% przez państwową firmę StatoilHydro, i gaz ziemny wydobywane z norweskiego sektora szelfu na Morzu Północnym i Morzu Norweskim, poza tym eksploatuje się rudy żelaza (głównie okręg Kirkenes), miedzi – koło Løkken, Sulitjelma i Røros, tytanu, niklu i molibdenu – w Knaben (jedno z najważniejszych złóż w Europie), także rudy cynku i ołowiu oraz srebro, siarkę, surowce skalne – wapienie i granity. Norwegia ma dobrze rozwiniętą energetykę. Produkcja energii elektrycznej w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosła 27 562 kWh – 1995 i jest najwyższa w świecie. Moc zainstalowana w elektrowniach wynosi netto 27 281 MW, 99,6% produkcji energii pochodzi z elektrowni wodnych (1991). Głównymi gałęziami przemysłu przetwórczego są: przemysł elektrochemiczny z produkcją m.in. ciężkiej wody, amoniaku, chloru i karbidu, środków transportowych, zwłaszcza stocznie (w tym także budowa platform wiertniczych do wydobywania ropy naftowej i gazu), tradycyjny, oparty na bogatych zasobach leśnych, przemysł drzewny i celulozowo-papierniczy, hutnictwo żelaza, aluminium i cynku, rafinacja miedzi oraz przemysł: maszynowy, metalowy, włókienniczy, elektrotechniczny, spożywczy (zwłaszcza rybny), porcelanowy i rafineryjny. Ośrodki przemysłowe są skupione w południu części kraju oraz na wybrzeżach, największym jest Oslo. Ważnym działem gospodarki Norwegii pozostaje, między innymi dzięki obfitości ryb w wodach przybrzeżnych, rybołówstwo, mimo rzeczywistego zmniejszania się połowów. 1980 – 2409 tys. t, 1985 – 2119 tys. t, 1989 – 1909 tys. t, 1991 – 2096 tys. t. W przeliczeniu na 1 mieszkańca – 488 kg (2000), co daje Norwegii 2. miejsce w świecie (po Islandii). Łowi się głównie śledzie, makrele i dorsze (do 1987 również wieloryby). Wyporność floty rybackiej 1991 wynosiła 281 tys. BRT. Największymi portami rybackimi są Bergen i Stavanger.

[edytuj] Rolnictwo

Ważnym działem gospodarki Norwegii pozostaje, m.in. dzięki obfitości ryb w wodach przybrzeżnych, rybołówstwo, mimo rzeczywistego zmniejszania się połowów. Duże znaczenie w gospodarce odgrywa leśnictwo, lasy zajmują 26% powierzchni kraju. Norwegia ma jeden z najniższych w Europie odsetek użytków rolnych – 3% ogólnej powierzchni kraju. Grunty orne i sady zajmują 0,9 mln ha, łąki i pastwiska – 0,1 mln ha. Rolnictwo charakteryzuje wysoki stopień mechanizacji (1 ciągnik przypada na 6,3 ha użytków) oraz zużycia nawozów sztucznych – 199 kg na 1 ha (2000). Podstawą produkcji rolnej jest hodowla bydła (1011 tysięcy sztuk – 1992), głównie typu mlecznego i owiec (2,3 mln sztuk), a na północy – reniferów. Powszechna jest hodowla zwierząt futerkowych, zwłaszcza lisów. Ze względu na krótki okres wegetacyjny w Norwegii uprawia się: ze zbóż głównie jęczmień (zbiory 2000) – 590 tys. t oraz owies – 450 tys. t, poza tym ziemniaki – 450 tys. t i rośliny pastewne. Coraz większe znaczenie gospodarcze zyskuje uprawa warzyw i drzew owocowych, głównie w południowej części kraju.

[edytuj] Podział administracyjny

Norwegia podzielona jest na 5 regionów (landsdeler) i 19 województw (norw. fylker), które dalej dzielą się na 433 gminy.

Prowincja	Stolica
Østfold	Sarpsborg
Akershus	Oslo
Miasto i okręg Oslo	Oslo
Hedmark	Hamar
Oppland	Lillehammer
Buskerud	Drammen
Vestfold	Tønsberg
Telemark	Skien
Aust-Agder	Arendal
Vest-Agder	Kristiansand
Rogaland	Stavanger
Hordaland	Bergen
Sogn og Fjordane	Leikanger
Møre og Romsdal	Molde
Sør-Trøndelag	Trondheim
Nord-Trøndelag	Steinkjer
Nordland	Bodø
Troms	Tromsø
Finnmark	Vadsø

[edytuj] Demografia

[edytuj] Galeria

[edytuj] Czy wiesz,że..

• Czy wiesz,że 80% Norwegów to niebieskoocy blondyni?
• Norwegia należy do państw o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego.

[edytuj] Zobacz też

• Allemansrätten

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Norwegia – oficjalna strona w Polsce
• Norwegia,norweski,zdjecia,info
• Portal informacyjny Norwegia.pl
• Norwegia zdjęcia, informacje ogólne
• Życie i praca w Norwegii