Нарвегія

З Вікіпедыя.

герб	сцяг
Kongeriket Norge Kongeriket Noreg Нарвегія

дэвіз: Alt for Norge, Enig og tro til Dovre faller
геаграфічнае месцазнаходжанне

дата ўтварэння
дзяржаўная мова:	нарвежская
сталіца:	Осла
прадстаўнік дзяржавы:
кіраўнік дзяржавы:
плошча:	385,155 км²
насельніцтва:	4,711,626 2007
шчыльнасць насельніцтва:	12 жых./км²
грашовая адзінка:	нарвежская крона
часавы пояс:	+1
гімн:	Ja, vi elsker dette landet
нумарныя знакі аўтамабіляў:	N
дамен у Інтэрнеце:	.no, .sj, .bv
міжнародны тэлефонны код:
карта

НАРВЕ́ГІЯ, краіна ў Паўночнай Еўропе. Знаходзіцца на Скандынаўскім паўвостраве і прылеглых астравах, мае выхад да Атлантычнага акіяна. Мяжуе з Швецыяй, Фінляндыяй і Расіяй.

[правіць] Прырода

Нарвегія займае заходнюю, горную частку Скандынаўскага паўвострава. Гэты буйны масіў складзены пераважна гранітамі і гнейсамі характарызуецца перасечаным рэльефам. Паўвостраў асіметрычна падняты да захаду, у выніку заходнія, нарвежскія, схілы вельмі стромкія і кароткія.

На поўдні ў межах Нарвегіі размешчана шырокае нагор'е. Да поўначы ад мяжы Нарвегіі і Фінляндыі вышэй 1200 м паднімаюцца ўсяго некалькі вяршыняў, але па кірунку да поўдня вышыні гор паступова павялічваюцца, дасягаючы максімальных адзнак 2469 м (гара Галхёпіген) у масіве Ютунхеймен. Іншыя ўзнятыя ўчасткі нагор'я толькі нешмат саступаюць па вышыні. Там нярэдка сустракаюца голыя скалы, пазбаўленыя глебава-расліннага покрыва. Вонкава паверхня шматлікіх гор больш нагадвае слабхвалістае плато, і такія ўчасткі носяць назву «віда».

Падчас вялікага ледавіковага перыяду ў гарах Нарвегіі было развіта злядненне, але сучасныя ледавікі невялікія. Самыя значныя з іх – у гарах Ютунхеймен і ў паўночнай частцы Нарвегіі. Звычайна снеговая лінія ў Нарвегіі знаходзіцца на вышынях 900–1500 м. Шматлікія асаблівасці рэльефу краіны сфармаваліся падчас ледавіковага перыяду. Верагодна, тады было некалькі мацерыковых злядненняў, і кожнае з іх спрыяла развіццю эрозіі, паглыбленню і выпросвтанню старажытных рачных далін і іх ператварэнню ў маляўнічыя, са стромкімі схіламі трогі U-падобнай формы, што глыбока праразаюць паверхню нагор'яў.

Пасля раставання мацерыковага ледавіка былі затопленыя нізоўі старажытных далін, дзе ўтварыліся фіёрды. Фіёрдавыя берагі дзівяць незвычайнай маляўнічасцю і маюць вельмі важнае гаспадарчае значэнне. Шматлікія фіёрды вельмі глыбокія. Напрыклад, Согне-фіёрд, размешчаны ў 72 км да поўначы ад Бергена, у ніжняй частцы дасягае глыбіні 1308 м. Ланцуг прыбярэжных выспаў – т.з. скергор абараняе фіёрды ад моцных заходніх вятроў, якія дзьмуць з Атлантычнага акіяна. Некаторыя выспы ўяўляюць сабой аголеныя скалы, аб якія разбіваецца прыбой, іншыя дасягаюць значных памераў.

Гейрангер-фіёрд

Большасць нарвежцаў жывуць на берагах фіёрдаў. Найважнейшыя – Осла-фіёрд, Хардангер-фіёрд, Согне-фіёрд, Нур-фіёрд, Стур-фіёрд і Троннхеймс-фіёрд.

На ўсходзе Нарвегіі знаходзяцца самыя вялікія рэкі, уключаючы Глому даўжынёй 591 км. На захадзе краіны рэкі кароткія і хуткія. У паўднёвай Нарвегіі шмат маляўнічых азёр. Найбуйнае ў краіне возера М'еса. У канцы 19 ст. было збудавана некалькі невялікіх каналаў, якія злучаюць возера з марскімі партамі на паўднёвым узбярэжжы, але ў цяперашні час яны выкарыстоўваюцца мала. Гідраэнергарэсурсы рэк і азёр Нарвегіі ўносяць істотны ўклад у яе эканамічны патэнцыял.

Нягледзячы на паўночнае становішча, Нарвегіі ўласцівы спрыяльны клімат з прахалодным летам і адносна мяккай (для адпаведных шырот) зімой – вынікам уздзеяння Гальфстрыму. Сярэдняя гадавая колькасць ападкаў вар'іруе ад 3330 мм на захадзе, куды ў першую чаргу паступаюць вільготныя вятры, да 250 мм у некаторых адасобленых рачных далінах на ўсходзе краіны. Сярэдняя тэмпература студзеня каля 0 °С характэрная для паўднёвага і заходняга ўзбярэжжаў, тады як ва ўнутраных раёнах яна паніжаецца да –4 °С і меней. У ліпені сярэднія тэмпературы на ўзбярэжжа каля 14 °С, а ва ўнутраных раёнах – каля 16 °С.

Урадлівыя глебы пакрываюць усяго каля 4 % усёй тэрыторыі Нарвегіі і сканцэнтраваны пераважна ў наваколлях Осла і Тронхейма.

Хваёвы лес

Паколькі бoльшую частку краіны займаюць горы, плато і ледавікі, магчымасці для росту і развіцця раслін абмежаваныя. Вылучаюць пяць геабатанічных раёнаў: бязлесны прыбярэжны з лугамі і хмызнякамі, на ўсход ад яго лісцёвыя лясы, далей у глыб краіны і да поўначы – хваёвыя лясы, вышэй і яшчэ далей на поўнач пояс карлікавых бяроз, верб і шматгадовай травы; нарэшце, на самых вялікіх вышынях – пояс травы, імхаў і лішайнікаў. Хваёвыя лясы – адзін з найважных прыродных рэсурсаў Нарвегіі, яны даюць разнастайную экспартную прадукцыю.

У арктычным раёне звычайна сустракаюцца паўночны алень, лемінг, пясец і гага. У лясах да самога поўдні краіны водзяцца гарнастай, заяц, лось, лісіца, вавёрка і, у невялікай колькасці, воўк і буры мядзведзь. Высакародны алень распаўсюджаны ўздоўж паўднёвага ўзбярэжжа.

[правіць] Насельніцтва

Нарвегія – даволі аднародная паводле складу насельніцтва краіна. Пераважную большасць складаюць нарвежцы, на поўначы жывуць лапландцы, паступова павялічваецца доля мігрантаў з іншых краін.

Традыцыйныя заняткі насельніцтва – рыбалоўства ў фіёрдах, земляробства, жывёлагадоўля і лясная гаспадарка ў асобных месцах па берагах фіёрдаў і ў горах.