Чэхія
З Вікіпедыя.
| Česko
Чэхія |
||
| герб | сцяг | |
|---|---|---|
 |
 |
|
|
дэвіз: Pravda vítězí |
||
| геаграфічнае месцазнаходжанне | ||
 |
||
| дата ўтварэння | ||
| дзяржаўная мова: | чэшская | |
| сталіца: | Прага | |
| прадстаўнік дзяржавы: | ||
| кіраўнік дзяржавы: | ||
| плошча: | 78 886 км² | |
| насельніцтва: | 10 325 941 | |
| шчыльнасць насельніцтва: | 130 жых./км² | |
| грашовая адзінка: | - | |
| часавы пояс: | CET (UTC+1) CEST (UTC+2) |
|
| гімн: | Kde domov můj | |
| нумарныя знакі аўтамабіляў: | CZ | |
| дамен у Інтэрнеце: | .cz | |
| міжнародны тэлефонны код: | +420 | |
| карта | ||
 |
||
Чэшская рэспубліка (або Чэхія) - краіна ў Цэнтральнай Еўропе, не мае выйсця да мора. Чэхія мяжуе з Польшчай, Германіяй, Аўстрыяй і Славакіяй. Краіна складаецца з двух гістарычных рэгіёнаў - Багеміі і Маравіі, а таксама часткі Сілезіі і Ніжэйшай Аўстрыі.
Змест |
[правіць] Назва краіны
Афіцыйная назва краіны - Чэшская рэспубліка, хаця ў 1993 годзе кіраўніцтва краіны прапанавала па-за межамі афіцыйных дакументаў ужываць назву Чэхія (Czechia), якая, напрыклад, у англійскай мове не прыжылася. А ў паўднёваславянскіх мовах, што базуюцца на лацінскім алфавіце, ужываецца чэшская кароткая назва Česko, такая ж назва ўжываецца і ў некаторых іншых мовах, даволі часта ў скажоных выглядзе - Cesko.
[правіць] Гісторыя
Першыя людзі жылі на тэрыторыі сучаснае Чэхіі ў эпоху неаліта. У эпоху Антычнасці, у III ст. да н.э., праз гэтую тэрыторыю ішлі кельты, а крыху пазней, у I ст. н.э., тут жылі германскія плямёны Маркамані і Куадзі. А калі пачалося Вялікае перасяленне народаў, германскія плямёны рушылі на захад, а іхняе месца занялі славяне, што прыйшлі ад узбярэжжа Чорнага мора і з Карпацкіх гораў.
У VII ст. франкскі гандляр Само, падтрымаўшы тутэйшых славянаў у барацьбе супраць авараў, зрабіўся кіраўніком першай цэнтральнаеўрапейскай краіны. У VIII ст. на пасаду кіраўніка ўзняўся мясцовы маравец, ад яго кіравання бярэ пачатак гісторыя т.зв. Вялікае Маравіі.
У канцы IX ст. з'явілася каралеўства Багеміі, уніфікаванае дынастыяй Пшэмыслідаў. У Сярэднявеччы яно адыгрывала важную ролю ў палітыцы дзяржаваў Цэнтральнае Еўропы, а затым увайшло ў склад Свяшчэннай Рымскай Імперыі.
Гусіцкія войны і Трыццацігадовая вайна нанеслі шкоду землям сучаснае Чэхіі. Пазней, пад уплывам аўстрыйскіх Габсбургаў Багемія патрапіла ў склад Аўтра-Венгрыі.
Пасля Першай сусветнай вайны была ўтвораная незалежная Чэхаславакія. У новай рэспубліцы жыло шмат немцаў, венграў і палякаў. Для іх у Чэхаславакіі адчыняліся школы, дзе адукацыю дзіця атрымлівала на сваёй роднай мове. Але з адчыненнем школаў уся падтрымка нацыянальных меншасцяў спынілася, і тыя пажадалі выйсці са складу Чэхаславакіі. Гэтую сітуацыю скарыстаў дзеля дасягнення сваіх мэтаў Адольф Гітлер - праз Мюнхенскае пагадненне ён далучыў да Германіі Судэты - правінцыю, дзе большасць насельніцтва складалі немцы. Польшча, у сваю чаргу, далучыла да сябе т.зв. Чэшскі Цешын - тэрыторыю з польскім насельніцтвам. А Славакія дасягнула ў складзе Чэхаславакіі значнай аўтаноміі і запатрабавала, каб Чэхаславакія пісалася праз злучок: Чэха-Славакія. Потым, падчас Другой сусветнай вайны, Гітлер стварыў на тэрыторыі Чэхіі пратэктарат Багеміі і Маравіі, які адыгрываў ролю Райхпратэктара (імперскага абаронцы) ў Трэцім рэйху. Армія Гітлера, тым часам, забіла на тэрыторыі Чэхіі каля 125,000 чалавек, з якіх 83,000 - яўрэі.
У 1945-1946 гг. нямецкая меншасць была выгнаная па-за межы Чэхіі.
Пасля вайны Чэхаславакія паспрабавала зрабіцца "мастом" паміж Захадам і Усходам, але Камуністычная партыя ўзмацнілася і стала найбольш значнай палітычнай сілай у краіне. Чэхаславакія далучылася да Савецкага блока. У 1968 кіраўнікі краіны вырашылі змяніць тактыку Камуністычнай партыі на пабудову "сацыялізму з чалавечым тварам". Аднак савецкія войскі прыпынілі гэтыя спробы. Крывавыя падзеі вясны 1968 году з удзелам савецкіх войскаў атрымалі назву "Пражскае вясны".
У 1989 годзе ў Чэхаславакіі здарылася бяскроўная "аксамітная рэвалюцыя", што паклала канец кіраванню камуністаў. А ў 1993 годзе краіна падзялілася на незалежныя Чэхію і Славакію.
У 1999 годзе Чэхія далучылася да НАТО, у 2004 годзе - да Еўрасаюза.
[правіць] Геаграфія
Па землях Багеміі цякуць рэкі Лаба і Влтава, самі землі складаюцца пераважна з невысокіх узвышшаў. Аднак гэтыя тэрыторыі ўтрымліваюць найвышэйшы пункт Чэхіі - гару Снежка (1,602 м над морам). Землі Маравіі таксама няроўныя, з мноствам малых гор, прыгоркаў, а найбуйнейшая рака тут - Марава. Рэкі Чэхіі выцякаюць у Чорнае, Балтыйскае і Паўночнае моры.
[правіць] Дэмаграфія
Да 2001 году назіраўся станоўчы прырост насельніцтва, а ў 2001 годзе ўпершыню зафіксаваны адмоўны - -0,1%.
[правіць] Склад насельніцтва
Большасць насельніцтва ёсць чэхамі - каля 95%, яны размаўляюць па-чэшску. Сярод меншасцяў - славакі (каля 2%), рома (цыганы), палякі.
[правіць] Рэлігія
Згодна з перапісам 2001 году, большасць насельніцтва Чэхіі - атэісты (59%), 26% - каталікі, 2,5% - пратэстанты.
[правіць] Дзяржаўны лад
Чэхія - парламенцкая дэмакратычная краіна, дзе функцыі выканаўчае ўлады ляжаць на ўрадзе, а функцыі заканадаўчае ўлады - на ўрадзе і парламенце.
[правіць] Зброя і войска
Чэшскае войска складаецца з наземных і паветраных войскаў. На ўзбраенне штогод выдаткоўваюць 1,8% СУП.
[правіць] Адміністрацыйны падзел
Сталіца - (hlavní město) - Прага. Краіна падзяляецца на 14 адміністрацыйных адзінак - краёў. А кожны край падзяляецца на акрэсы.
Вось спіс краёў:
- Прага
- Сярэднячэшскі край
- Паўднёвачэшскі край
- Плзэньскі край
- Карлаварскі край
- Устэцкі край
- Ліберэцкі край
- Кралавеградэцкі край
- Пардубіцкі край
- Аламоўцкі край
- Мараўскаслезскі край
- Паўднёвамараўскі край
- Злінскі край
- Высачына
[правіць] Эканоміка
Чэшская эканоміка - рынкавая, адная з найбольш стабільных сярод краінаў былога сацыялістычнага блока. Рост СУП у 2000-2001 гг. быў выкліканы зніжкамі на мытныя пошліны з боку Еўрасаюза, а таксама замежнымі інвестыцыямі, у першую чаргу нямецкімі. Але хабарніцтва і дагэтуль трымаецца на адным з найбольш высокіх узроўняў у ЕС.
Рост СУП у 2005 годзе склаў - 6,0%, інфляцыя - 1,9%
