Харватыя

З Вікіпедыя.


(Сцяг)	(Герб)

Нацыянальны дэвіз: няма

Афіцыйная мова

Харвацкая

Сталіца

Заграб

Найбуйнейшы горад Заграб

Урад

Прэзідэнт
Прэм'ер-міністар

парламенцкая рэспубліка
Сцяпан Месіч
Іва Санадэр

Плошча
- Агульная
- % вады 123-е месца ў свеце
56 542 км²
0,01%

Насельніцтва
- Агульнае (2005)
- Шчыльнасць 117-е месца ў свеце
4 495 904
83/км²

СУП
- Агульны (2005)
- на душу насельніцтва 67-е месца ў свеце
$55 638 млн
$12 364

Валюта харвацкая куна (HRK)

Часавы пояс
- улетку CET (UTC+1)
СEST (UTC+2)

Незалежнасць
ад Югаславіі 25 чэрвеня 1991

Дзяржаўны гімн

Lijepa naša domovino

Аўтамабільны знак HR

Дамен верхняга ўзроўню

.hr

Тэлефонны код +385

Рэспубліка Харватыя (Republika Hrvatska) — дзяржава на захадзе Балканскага паўвострава, былая Саюзная рэспубліка ў складзе Югаславіі, сталая незалежнай у 1991 г. Форма кіравання — дэмакратычная рэспубліка. Назва адбываецца па этноніме народа — харваты. Сталіца і найбуйны горад — Заграб. Мяжуе на паўночным-захадзе са Славеніяй, на паўночным-усходзе — з Венгрыяй і Сербіяй, на поўдні — з Босніяй-Герцагавінай і Чарнагорыяй; на захадзе абмываецца Адрыятычным морам. Нацыянальная валюта — куна.

[правіць] Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Харватыі

Славянскія плямёны харватаў, далыя пачатак харвацкай нацыі, мігравалі да ўсходняга ўзбярэжжа Адрыятычнага мора ў VII стагоддзі. Неўзабаве Харвацкае каралеўства стала адным з наймоцных у рэгіёне, але ў 1102 г. у выніку дынастычнага крызісу краіна патрапіла ў залежнасць ад Каралеўства Венгрыі. У сярэдзіне XV стагоддзя венгерскі ўплыў на поўначы краіны змяніўся турэцкім, у той час як Далмація патрапіла пад кантроль Венецыі. Пры гэтым Дуброўніцкая рэспубліка заставалася ў асноўным незалежнай.

У 1526 г. Харватыя склала звяз з імперыяй Габсбургаў для процідзеяння турэцкай экспансіі.

У перыяд з 1797 па 1815 г. Істрыя, Далмація і Дуброўнік увайшлі ў склад Аўстра-Венгрыі. Пасля Першай Сусветнай вайны у 1918 годзе Харватыя ўвайшла ў склад Каралеўства Сербаў, Харватаў і Славенцаў , хоць Істрыя, Рыека і Задар знаходзіліся пад уладай Італіі. У 1929 годзе дзяржава было пераназвана ў Каралеўства Югаславія. Падчас Другой Сусветнай вайны пад кіраўніцтвам Антэ Павеліча была створана пранацысцкая Незалежная Дзяржава Харватаў (усташы). Пад націскам камуністычна наладжаных партызанскіх атрадаў Іосіпа Броза Ціта рэжым Павеліча быў звержанны і была створаная Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія або СФРЮ, у склад якой увайшлі шэсць федэратыўных рэспубалік: Сербія, Харватыя, Славенія, Македонія, Чарнагорыя і Боснія і Герцагавіна. У 1991 годзе Харватыя абвясціла незалежнасць, прызнаную міжнароднай супольнасцю ў 1991-1992 гадах, пачалася вайна за незалежнасць, якая доўжылася да канца 1995 г. Абвяшчэнне незалежнасці Харватыяй і Славеніяй стала пачаткам распаду СФРЮ. Канчаткова цэласнасць краіны была адноўленая ў 1998 г. Першым прэзідэнтам новай незалежнай Харватыі быў Франьё Туджман.

[правіць] Палітычная структура

Асноўны артыкул: Палітычная структура Харватыі

[правіць] Геаграфія

Асноўны артыкул: Геаграфія Харватыі

[правіць] Эканоміка

Асноўны артыкул: Эканоміка Харватыі

[правіць] Насельніцтва

Колькасць насельніцтва — 4 млн 700 тыс. Нацыянальны склад, паводле перапісу насельніцтва 2001 г.:

харваты (89,6 %),
сербы (4,5 %),
баснійцы (0,5 %),
венгры (0,5 %),
славенцы (0,3 %),
румыны (0,2 %),
албанцы (0,1 %),
чарнагорцы (0,1 %)
іншыя (4,1 %).

Рэлігія —

каталікі (87,8 %),
праваслаўныя (4,4 %)
іншыя хрысціяне (0,4 %)
мусульмане (1,3 %)
іншыя (0,9 %)
атэісты (5,2 %)

[правіць] Узброеныя сілы

Асноўны артыкул: Узброеныя сілы Харватыі

[правіць] Культура

Асноўны артыкул: Культура Харватыі

[правіць] Гэта цікава

З Харватыі пайшла мода на нашэнне гальштукаў, а таксама само слова «гальштук» у некаторых мовах. Падчас трыццацігадовай вайны французам спадабалася, як харвацкія вершнікі вязалі на шыю хусткі. Распавядаюць, што французы паказвалі на грудзі харватам і пыталі, «што гэта такое?». Харваты думалі, што іх пытаюць «хто ты такі?» і адказвалі «харват». Так з'явілася французскае слова «Cravate» («гальштук»). З французскай гэтае слова перавандравала ў шматлікія еўрапейскія мовы.

У харвацкай пісьменнасці нараўне з лацінкай доўга захоўвалася глаголіца. Яшчэ ў 18-ым стагоддзі па ўрачыстых выпадках узводзілі каменныя пліты, спярэшчаныя глаголіцай.