Srebro

Z Wikipedii

Pd - Ag - Cd   Cu Ag Au       Układ okresowy
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.*	Srebro, Ag, 47
Własności metaliczne	metal przejściowy
Grupa, okres, blok	11 (IB), 5, d
Gęstość, twardość	10490 kg/m3, 2,5
Wygląd
Kolor	srebrzysty
Własności atomowe
Masa atomowa	107,8682 u
Promień atomowy (obl.)	160 (165) pm
Promień kowalencyjny	153 pm
Promień van der Waalsa	172 pm
Konfiguracja elektronowa	[Kr]4d105s1
e- na poziom energetyczny	2, 8, 18, 18, 1
Stopień utlenienia	1
Własności kwasowe tlenków	amfoteryczne
Struktura krystaliczna	regularna ściennie centrowana
Własności fizyczne
Stan skupienia	stały
Temperatura topnienia	1234,93 K (961.78 °C)
Temperatura wrzenia	2435 K (2162°C)
Objętość molowa	10,27×10-6 m³/mol
Ciepło parowania	250,58 kJ/mol
Ciepło topnienia	11,3 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	0,34 Pa (1234 K)
Prędkość dźwięku	2600 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane
Elektroujemność	1,93 (Pauling) 1,42 (Allred)
Ciepło właściwe	232 J/(kg*K)
Przewodność właściwa	63×106 S/m
Przewodność cieplna	429 W/(m*K)
I Potencjał jonizacyjny	731,0 kJ/mol
II Potencjał jonizacyjny	2070 kJ/mol
III Potencjał jonizacyjny	3361 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy*
izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV r.p. 107Ag 51,84% stabilny izotop z 60 neutronami 108Ag {syn.} 130 lat w.e.   108Pd 109Ag 48,16% stabilny izotop z 62 neutronami 110mAg {syn.} 249,8 dni β- (99%) ok. 3 110Cd i.t. (1%)   110Ag 111Ag {syn.} 4,74 dni β- 1,037 111Cd
Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej, użyte są jednostki SI i warunki normalne.
*Wyjaśnienie skrótów: l.a.=liczba atomowa wyst.=występowanie w przyrodzie, o.p.r.=okres połowicznego rozpadu, s.r.=sposób rozpadu, e.r.=energia rozpadu, p.r.=produkt rozpadu, w.e.=wychwyt elektronu, i.t.=przejście izomeryczne

Srebro (Ag, łac. argentum) - pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Jest srebrzystobiałym metalem, o największej przewodności elektrycznej i termicznej. W przyrodzie występuje w stanie wolnym, a także w minerałach, takich jak argentyt czy chlorargyryt. Większość wydobywanego srebra występuje jako domieszka rud miedzi, złota, ołowiu i cynku.

Srebro było znane od czasów starożytnych. Przez lata było cenione jako metal szlachetny i używane jako waluta, a także do produkcji biżuterii, srebrnych naczyń i sztućców. Obecnie stosuje się je także do produkcji filmów fotograficznych, styków elektrycznych i luster. Pierwiastkowe srebro jest katalizatorem.

Srebro ma właściwości bakteriobójcze. W przeszłości rozcieńczone roztwory azotanu srebra były używane do dezynfekcji, ale zostały zastąpione przez inne środki. Według niektórych źródeł, w medycynie niekonwencjonalnej stosuje się srebro koloidalne w celu leczenia różnych dolegliwości. Spożycie dużej ilości srebra może spowodować chorobę zwaną argyrią, charakteryzującą się nieodwracalną zmianą koloru skóry na niebieskoszary.

Spis treści 1 Najważniejsze cechy 2 Występowanie i wydobywanie 3 Zastosowanie 3.1 W medycynie 3.1.1 W medycynie niekonwencjonalnej 3.1.2 Środki ostrożności 3.2 W odzieży 4 Związki srebra

[edytuj] Najważniejsze cechy

Srebro jest bardzo ciągliwym i kowalnym (nieco twardszym od złota), jednowartościowym metalem 11 grupy, z lśniącym połyskiem, dającym się łatwo polerować. Posiada największą z wszystkich metali przewodność elektryczną, większą nawet od miedzi, ale jego cena i skłonność do utleniania się na powietrzu przeszkodziły zastosowaniu go do produkcji przewodów elektrycznych, aczkolwiek użyto go w elektromagnesach służących do wzbogacania uranu podczas II wojny światowej (głównie z powodu deficytu miedzi podczas wojny).

Czyste srebro posiada największą przewodność cieplną, najjaśniejszą barwę i największy współczynnik odbicia światła, aczkolwiek glin jeszcze bardziej odbija światło widzialne, ale gorzej ultrafioletowe. Srebro posiada także najmniejszą rezystancję kontaktową spośród wszyskich metali. Halogenki srebra są czułe na światło i ulegają pod jego wpływem powolnemu rozkładowi. Srebro nie reaguje z czystym powietrzem i wodą, ale matowieje w zetknięciu z ozonem, siarkowodorem, powietrzem zanieczyszczonym związkami siarki. Srebro w związkach najczęściej posiada I stopień utlenienia (np. azotan(V) srebra(I) AgNO₃), dużo rzadziej II (np. fluorek srebra(II) AgF₂) lub III (np. nadtlenosiarczan srebra(III) Ag₂(SO₅)₃).

[edytuj] Występowanie i wydobywanie

Srebro występuje w przyrodzie w postaci rodzimej, razem z siarką, arsenem, antymonem i chlorem, a także w rudach, takich jak argentyt (Ag₂S), chlorargyryt (AgCl) czy pirargyryt (Ag₃SbS₃). Głównymi źródłami srebra są rudy miedzi, miedzi z niklem, złota, ołowiu i ołowiu z cynkiem, wydobywane w Kanadzie, Meksyku, Peru, Polsce, Australii i Stanach Zjednoczonych.

Metal ten otrzymuje się także poprzez elektrolityczne oczyszczanie miedzi, bądź też zastosowanie metody Parkesa do wydzielenia go z rud ołowiu zawierających domieszki srebra. Czyste srebro wysokiej jakości zawiera przynajmniej 99.9% tego metalu, dostępne są także czystości powyżej 99.999%. W 2002 roku Peru było największym producentem srebra na świecie, wyprodukowano tam 2762 tony srebra, ok. 15% światowej rocznej produkcji. Jeszcze w 2000 roku największym światowym producentem był Meksyk. Największym producentem srebra w Europie jest Polska. Zawdzięczamy to dolnośląskim złożom miedzi i srebra eksploatowanych przez KGHM Polska Miedź wytwarzającą rocznie ok. 1300 ton srebra rafinowanego. Przedsiębiorstwo to jest trzecim producentem srebra na świecie, po australijskiej firmie BHP Billiton i meksykańskiej grupie Industrias Penoles.

[edytuj] Zastosowanie

Srebro znajduje zastosowanie głównie jako metal szlachetny. Srebro próby 925 w stopie z miedzią jest używane do produkcji biżuterii, naczyń i sztućców. Używa się go też do produkcji medali. Instrumenty muzyczne wysokiej klasy, takie jak flety, są wytwarzane z tego stopu. Uważa się, że srebro wytwarza charakterystyczną barwę dźwięku, aczkolwiek inne metale, takie jak złoto i platyna, też są używane do produkcji fletów.

Funt brytyjski miał początkowo wartość 1 funta troy srebra próby 925. Srebro było używane do produkcji monet już 700 lat p.n.e. w Lidii, w postaci stopu ze złotem, zwanego elektronem. Później monety zaczęto wytwarzać z czystego srebra. Słowa "srebro" i "pieniądze" oznaczają to samo w przynajmniej 14 językach.

Srebro wykorzystuje się też na szeroką skalę w fotografii, w postaci związków – azotanu srebra i halogenków.

Związki srebra są toksyczne dla bakterii, wirusów, glonów i grzybów, podobnie jak związki innych metali ciężkich, takich jak ołowiu czy rtęci. Jednakże w przeciwieństwie do nich, nie są one aż tak szkodliwe dla ludzi. Bakteriobójcze właściwości tych związków zabijają wiele mikroorganizmów in vitro. Działanie bakteriobójcze srebra nie jest jeszcze w pełni wyjaśnione, istnieją różne teorie. Jedną z nich jest efekt oligodynamiczny. Teoria ta nie wyjaśnia jednak działania toksycznego na wirusy.

Srebro używa się też do produkcji sprzętu elektrycznego i elektronicznego, gdzie jest cenione za znakomitą przewodność elektryczną, nawet gdy jest utlenione. Ścieżki na niektórych płytkach drukowanych są wykonywane ze srebra. Klawiatury komputerowe posiadają styki wykonane ze srebra. W sprzęcie hi-fi wysokiej klasy miedź zastąpiona jest srebrem, co ma na celu obniżyć zakłócenia sygnału. Tlenek srebra-kadmu jest używany do produkcji styków wysokiego napięcia, ponieważ minimalizuje on powstawanie łuków elektrycznych. Srebro jest także niekiedy stosowane do produkcji spoiwa lutowniczego, a także baterii srebrowo-cynkowych i srebrowo-kadmowych o wysokiej pojemności. Pokrywanie elementów łożysk srebrem zapobiega ich zużywaniu.

Lustra wymagające jak najwyższego współczynnika odbicia światła są pokrywane srebrem (srebrzone), aczkolwiek w zwykłych lustrach częściej stosuje się glin. W procesie rozpylania katodowego, warstwy srebra lub złota o różnej grubości mogą być nałożone na szkło, pozwalając na różny stopień przenikania światła.

Właściwości katalityczne srebra powodują, że znajduje ono zastosowanie jako katalizator reakcji utleniania, np. podczas produkcji formaldehydu z metanolu i powietrza. Srebro jest jedynym katalizatorem pozwalającym na przemianę etylenu w tlenek etylenu, który potem w wyniku hydrolizy daje glikol etylenowy, używany do produkcji poliestru.

Tlen jest łatwo absorbowany przez srebro, w porównaniu z innymi gazami obecnymi w powietrzu. Aktualnie są podejmowane próby wytworzenia srebrowej membrany, która pozwoliłaby na oddzielenie tlenu od powietrza.

[edytuj] W medycynie

Hipokrates, ojciec współczesnej medycyny, pisał że srebro posiada właściwości lecznicze. Fenicjanie przechowywali wodę, wino i ocet w butelkach wykonanych ze srebra. Związki srebra były używane podczas I wojny światowej w celu zapobiegania infekcjom, zanim pojawiły się antybiotyki. Do tego celu używano najczęściej roztworu azotanu srebra, a potem kremu zawierającego sól srebrową sulfadiazyny, który stosowano głównie na oparzenia.

Po wynalezieniu antybiotyków zaprzestano stosować srebro do celów medycznych. Obecnie znajduje ono zastosowanie jako środek dezynfekujący i odkażający. Sól srebrową kwasu alginowego stosuje się jako środek zapobiegawczy przed infekcjami ran i oparzeń. Srebro stosuje się też w nowoczesnych pralkach i toaletach.

[edytuj] W medycynie niekonwencjonalnej

Związki srebra i srebro koloidalne są używane jako lekarstwo na różne dolegliwości. Na ogół środki te są nieszkodliwe, jednakże wielu ludzi przyjmuje zbyt duże dawki i zapada na argyrię po kilku miesiącach lub latach. Zaleca się konsultację z lekarzem przed przyjmowaniem tych środków.

[edytuj] Środki ostrożności

Srebro nie odgrywa żadnej biologicznej roli w organizmie człowieka, a jego wpływ na zdrowie jest przedmiotem sporów. Sam metal nie jest toksyczny, ale jego związki są i mogą wykazywać działanie rakotwórcze.

Srebro i jego związki mogą zostać wchłonięte do układu krwionośnego i spowodować argyrię – przebarwienie skóry, oczu i błon śluzowych na kolor niebieskoszary. Choć stan ten nie ma negatywnego wpływu na zdrowie ogólne, to jednak jest szpecący i najczęściej nieodwracalny.

[edytuj] W odzieży

Srebro jest naturalnym środkiem bakteriobójczym, dzięki czemu zapobiega powstawaniu przykrego zapachu i obniża ryzyko infekcji bakteryjnej lub grzybiczej. Do materiału, z którego jest wykonana odzież, można dodać srebro na dwa sposoby:

• poprzez zintegrowanie z polimerem, z którego wytworzone są włókna (nanotechnologia)
• poprzez pokrycie nim włókien

W obu przypadkach srebro zapobiega rozwojowi bakterii i grzybów. Dodatkowo, jest nieszkodliwe dla skóry i bakterie rzadko się na nie uodparniają, w przeciwieństwie do antybiotyków.

Srebro stosowano w celu zapobiegania przed infekcjami już w Starożytnej Grecji i Rzymie. Odkryto je na nowo w średniowieczu i używano do dezynfekcji wody i konserwowania żywności, a także do leczenia oparzeń i ran. W XIX wieku marynarze podczas długich wypraw umieszczali srebrne monety w beczkach z wodą i winem, by zachowały świeżość.

[edytuj] Związki srebra

• siarczek srebra powstaje na powierzchni przedmiotów srebrnych, gdy są wystawione na działanie związków siarki
• piorunian srebra jest silnym środkiem wybuchowym
• jodek srebra był używany w próbach wywołania deszczu
• tlenek srebra jest stosowany jako katoda w bateriach do zegarków