Bizmut
Z Wikipedii
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane ogólne | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa, symbol, l.a.* | Bizmut, Bi, 83 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Własności metaliczne | metal | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Grupa, okres, blok | 15 (VA), 6, p | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Gęstość, twardość | 9780 kg/m3, 2,25 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |  |
||||||||||||||||||||||||||||||
| Kolor | różowoszary | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Własności atomowe | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomowa | 208,98038 u | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Promień atomowy (obl.) | 160 (143) pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Promień kowalencyjny | 146 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Promień van der Waalsa | bd | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Konfiguracja elektronowa | [Xe]4f145d106s²6p³ | ||||||||||||||||||||||||||||||
| e- na poziom energetyczny | 2, 8, 18, 32, 18, 5 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Stopień utlenienia | 3, 5 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Własności kwasowe tlenków | średnio kwaśne | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Struktura krystaliczna | trójskośna | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Własności fizyczne | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Stan skupienia | stały | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura topnienia | 544 K (271 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura wrzenia | 1837 K (1564°C) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Objętość molowa | 21,31×10-6 m³/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Ciepło parowania | 104,8 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Ciepło topnienia | 11,3 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Ciśnienie pary nasyconej | 6,27×10-4 Pa (600 K) |
||||||||||||||||||||||||||||||
| Prędkość dźwięku | 1790 m/s (293,15 K) |
||||||||||||||||||||||||||||||
| Pozostałe dane | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektroujemność | 2,02 (Pauling) 1,67 (Allred) |
||||||||||||||||||||||||||||||
| Ciepło właściwe | 122 J/(kg*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Przewodność właściwa | 0,867×106 S/m | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Przewodność cieplna | 7,87 W/(m*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| I Potencjał jonizacyjny | 703 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| II Potencjał jonizacyjny | 1610 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| III Potencjał jonizacyjny | 2466 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| IV Potencjał jonizacyjny | 4370 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| V Potencjał jonizacyjny | 5400 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| VI Potencjał jonizacyjny | 8520 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Najbardziej stabilne izotopy* | |||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej, |
|||||||||||||||||||||||||||||||
| *Wyjaśnienie skrótów: l.a.=liczba atomowa wyst.=występowanie w przyrodzie, o.p.r.=okres połowicznego rozpadu, s.r.=sposób rozpadu, e.r.=energia rozpadu, p.r.=produkt rozpadu, w.e.=wychwyt elektronu |
|||||||||||||||||||||||||||||||
Bizmut (Bi, łac. bismutum) - pierwiastek chemiczny, metal bloku p układu okresowego. Nazwa pochodzi od niemieckiego słowa Wismut.
Bizmut posiada 35 izotopów z przedziału mas 190-215. Trwały jest tylko izotop 209, który stanowi niemal 100% składu izotopowego bizmutu. Do niedawna sądzono, że ten pierwiastek nie rozpada się w ogóle. Dopiero w 2003 roku we francuskim Institut d'Astrophysique Spatiale w Orsay stwierdzono, że półokres rozpadu tego izotopu wynosi 1,9*1019 lat (tj. ponad miliard razy więcej niż szacowany wiek Wszechświata)[1]. Ta śladowa radioaktywność ma jednak znaczenie naukowe, gdyż potwierdziła wcześniejsze obliczenia teoretyczne wskazujące na niestabilność wszystkich izotopów bizmutu. W naturalnym bizmucie występują też śladowe ilości radioizotopów, np. 210Bi (ok. 50 ppm składu izotopowego).
Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,048 ppm (2 razy więcej niż złoto) w postaci trzech rud: bizmutynu (Bi2S3), bizmutytu ((BiO)2CO3) i ochry bizmutowej, które stanowią zwykle zanieczyszczenie rud ołowiu i miedzi. Rzadko występuje w postaci rodzimej (elementarnej).
Bizmut jest znany od XV wieku. Głównymi producentami są Chiny, Meksyk i Peru. W XXI w. jego cena wzrosła od ok. 6 $/kg w 2000 r. do ok. 30 $/kg w 2007 r.
Podstawowe zastosowania bizmutu:
- Dodatek do stopów niskotopliwych (np. stop Wooda), w Niemczech także do produkcji stopów, z których odlewano czcionki drukarskie.
- Niektóre jego kompleksy karbonylkowe znalazły zastosowanie jako katalizatory metatezy węglowodorów.
- Ochra bizmutowa (Bi2O3) o barwie różowo-brązowej jest czasami stosowana jako barwnik w przemyśle kosmetycznym.
- Wykorzystuje się go do produkcji tworzyw sztucznych, farb.
- Stosuje się (np. w postaci zawiesiny) jako wypełnienie przy wykonywaniu zdjęć rentgenowskich.
- Leki przeciwzapalne
- Katalizator w procesie polimeryzacji
- Włókno w bezpiecznikach elektrycznych
Znaczenie: Znaczenie biologiczne - brak. Występuje naturalnie w kościach i krwi (ok. 0,2 ppm) ale nie odgrywa tam żadnej roli. Jego sole i tlenki są nietoksyczne, mimo, że jest metalem ciężkim.
Właściwości:
- Czysty bizmut jest kruchym metalem o srebrnym połysku z różowymi refleksami.
- Jako jedna z nielicznych substancji wykazuje inwersję rozszerzalności termicznej - przy obniżaniu temperatury zmniejsza się jego gęstość, gęstość bizmutu w stanie stałym jest mniejsza niż w stanie ciekłym (podobne właściwości wykazuje woda w temperaturze < 4 °C).
- Nie reaguje z tlenem i wodą w warunkach normalnych.
- Rozpuszcza się w stężonym kwasie azotowym.
Przypisy
- ↑ Szablon:Cite journal
(Ac) aktyn · (Am) ameryk · (Sb) antymon · (Ar) argon · (As) arsen · (At) astat · (N) azot · (Ba) bar · (Bk) berkel · (Be) beryl · (Bi) bizmut · (Bh) bohr · (B) bor · (Br) brom · (Ce) cer · (Cs) cez · (Cl) chlor · (Cr) chrom · (Sn) cyna · (Zn) cynk · (Zr) cyrkon · (Ds) darmsztadt · (Db) dubn · (Dy) dysproz · (Es) einstein · (Er) erb · (Eu) europ · (Fm) ferm · (F) fluor · (P) fosfor · (Fr) frans · (Gd) gadolin · (Ga) gal · (Ge) german · (Al) glin · (Hf) hafn · (Hs) has · (He) hel · (Ho) holm · (In) ind · (Ir) iryd · (Yb) iterb · (Y) itr · (I) jod · (Cd) kadm · (Cf) kaliforn · (Cm) kiur · (Co) kobalt · (Kr) krypton · (Si) krzem · (Xe) ksenon · (La) lantan · (Li) lit · (Lr) lorens · (Lu) lutet · (Mg) magnez · (Mn) mangan · (Mt) meitner · (Md) mendelew · (Cu) miedź · (Mo) molibden · (Nd) neodym · (Ne) neon · (Np) neptun · (Ni) nikiel · (Nb) niob · (No) nobel · (Pb) ołów · (Os) osm · (Pd) pallad · (Pt) platyna · (Pu) pluton · (Po) polon · (K) potas · (Pr) prazeodym · (Pm) promet · (Pa) protaktyn · (Ra) rad · (Rn) radon · (Re) ren · (Rh) rod · (Rg) roentgen · (Hg) rtęć · (Rb) rubid · (Ru) ruten · (Rf) rutherford · (Sm) samar · (Sg) seaborg · (Se) selen · (S) siarka · (Sc) skand · (Na) sód · (Ag) srebro · (Sr) stront · (Tl) tal · (Ta) tantal · (Tc) technet · (Te) tellur · (Tb) terb · (O) tlen · (Th) tor · (Tm) tul · (Ti) tytan · (Uub) ununbium · (Uuh) ununhexium · (Uuo) ununoctium · (Uup) ununpentium · (Uuq) ununquadium · (Uut) ununtrium · (U) uran · (V) wanad · (Ca) wapń · (C) węgiel · (H) wodór · (W) wolfram · (Au) złoto · (Fe) żelazo
Pierwiastki niezsyntezowane: (Uus) ununseptium · (Uue) ununennium · (Ubn) unbinilium · (Ubu) unbiunium · (Ubb) unbibium · (Ubt) unbitrium
