Malezja

Z Wikipedii

Persekutuan Tanah Malaysia
Federacja Malezji


Flaga Malezji	Herb Malezji

Dewiza: (mal.) Bersekutu Bertambah Mutu
(W jedności siła)

Hymn: Negaraku

Monarchia konstytucyjna

Głowa państwa

Yang di-Pertuan Agong Tuanku Mizan Zainal Abidin

Szef rządu

Premier
Abdullah Ahmad Badawi

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

64. na świecie
329 750 km²
~0,3%

Liczba ludności (2007)
• całkowita
• gęstość zaludnienia

46. na świecie
27 173 000▲
82,5 osób/km²

Jednostka monetarna

ringgit (MYR)

Niepodległość

od Wielkiej Brytanii
31 sierpnia 1957

UTC +8

MAL

+60

Malezja (malajski Malaysia) – państwo w Azji Południowo-Wschodniej, na Półwyspie Malajskim i wyspie Borneo; obszar 329 847 km², ludność 23 275 tys. (lipiec 2000), stolica Kuala Lumpur (ok. 1 500 000 mieszkańców), siedziba rządu w Putrajaya. Malezja na Półwyspie Malajskim graniczy z Tajlandią, na wyspie Borneo z Brunei i Indonezją.

[edytuj] Geografia

Petronas Towers w Kuala Lumpur. Jedna z największych bliźniaczych budowli świata

Państwo obejmuje dwa terytoria oddzielone Morzem Południowochińskim, południową część Półwyspu Malajskiego oraz północną część wyspy Borneo. Ukształtowanie terenu jest podobne w obu częściach - nadmorskie równiny przechodzą w gęsto zalesione zbocza gór. Najwyższym szczytem Malezji jest Kinabalu, 4101 m n.p.m., położony na Borneo.

Malezja znajduje się w strefie klimatu równikowego. Nawiedzają ją południowo-zachodnie (od kwietnia do października) oraz intensywniejsze, północno-zachodnie monsuny (od października do lutego).

[edytuj] Historia

Pierwsza organizacja państwowa na terenie dzisiejszej Malezji powstała na początku XV w., kiedy powstał Sułtanat Malakki. W tym czasie na obszarze Azji południowo-wschodniej rozprzestrzenił się islam. W 1511 Malakkę podbili Portugalczycy, zakładając tam kolonię. Synowie ostatniego sułtana Malakki założyli Sułatanat Perak i Sułtanat Johor. Rozpoczęła się rywalizacji między Portugalczykami oraz Sułtanatem Aceh i Sułtanem Johor o kontrolę nad cieśniną Malakka. Konflikt ten trwał do 1641 r., kiedy Holandia wraz z sułtanem Johor przejęła kontrolę nad cieśniną.

W 1786 r. Kompania Wschodnioindyjska otrzymała od sułtana Kedah wyspę Penang. W drugiej połowie XIX w., wiele państewek malezyjskich prosiło o pomoc Wielką Brytanię w celu rozwiązania konfliktów wewnętrznych. Do początku XX w. stany Pahang, Selangor, Perak i Negeri Sembilan utworzyły Sfederalizowane Stany Malezji. Chociaż formalnie były suwerenne, to faktyczną władzę sprawowali brytyjscy rezydenci, mianowani jako doradcy miejscowych władców. Pozostałe stany: Johor, Kedah, Kelantan, Perlis i Terengganu utworzyły Niesfederalizowane Stany Malezji. One również przyjęły brytyjskich rezydentów, to nie podlegały one bezpośrednio Londynowi. Stany Sabah i Sarawak były natomiast częścią Brytyjskiego Borneo Północnego.

W styczniu 1942 r. wojska japońskie zaatakowały półwysep malajski. Mimo zaciekłego oporu sił brytyjskich, australijskich i indyjskich Japonia do końca lutego opanowały półwysep malajski jak i wyspę Borneo. Japończycy traktowali Malajów dość dobrze, przez co część malajskich urzędników i intelektualistów z nimi kolaborowała. Większość sułtanów także współpracowała z japońskim okupantami, choć później twierdzili, że robili to wbrew własnej woli. Japończycy stali się jednak niepopularni, po tym jak oddali Tajlandi cztery północne stany (Kedah, Perlis, Kelantan i Terengganu). Chińczycy natomiast brutalnie prześladowani, co spowodowało powstanie partyzantki antyjapońskiej.

W 1945 Brytyjczycy ustanowili w Brytyjskich Malajach administrację wojskową, a cztery stany północne zostały zwrócone przez Tajlandię. 1 kwietnia 1946 utworzono Związek Malajski. Malajowie protestowali ponieważ nie podobało im się ograniczenie władzy sułtanów jak i przyznanie obywatelstwa imigrantom, głównie Chińczykom. 31 stycznia 1948 utworzono Federację Malajską, składającą sie ze wszystkich malajskich stanów, lecz bez Singapuru. 31 sierpnia 1957 Federacja Malajska ogłosiła niepodległość od Wielkiej Brytanii.

16 września 1963 przyłączono północne Borneo i zmieniono nazwę kraju na Malezję. W 1965 od Malezji odłączył się Singapur, który stał się suwerennym państwem.

[edytuj] Ustrój polityczny

Malezja to federalna monarchia konstytucyjna. Głową państwa jest król, wybierany co 5 lat przez Zgromadzenie Władców (władcy i gubernatorzy stanów - sułtani). Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu (Izba Reprezentantów (219 przedstawicieli) o kadencji 5-letniej i Senat (70 przedstawicieli) o kadencji 3-letniej). Władzę wykonawczą sprawuje rząd, a premiera mianuje król. Stany Malezji mają autonomię wewnętrzną z własną konstytucją i organami władz, ale sprawy zagraniczne, obrona, finanse i oświata podporządkowane są rządowi centralnemu.

[edytuj] Gospodarka

PKB na jednego mieszkańca w Malezji wynosi $12,700 USD (2006 r.). Struktura PKB przedstawia się następująco (dane z 2006):

rolnictwo: 8,3%
przemysł: 48,1%
usługi: 43,6%

Główne towary eksportowe kraju to: kauczuk, olej palmowy, wyroby elektroniczne.

[edytuj] Podział administracyjny

Malezja podzielona jest na 13 stanów (negeri-negeri), w tym 9 sułtanatów, oraz trzy terytoria federalne (wilayah-wilayah persekutuan):

Malezja Zachodnia (Półwysep Malajski)
- Johor (18 986 km²)
- Kedah (9 426 km²)
- Kelantan (14 943 km²)
- Kuala Lumpur - terytorium federalne (243 km²)
- Malakka (1 650 km²)
- Negeri Sembilan (6 643 km²)
- Pahang (35 965 km²)
- Perak (21 005 km²)
- Perlis (795 km²)
- Penang (1 031 km²)
- Putrajaya - terytorium federalne
- Selangor (7 956 km²)
- Terengganu (12 955 km²)

Malezja Wschodnia
- Labuan - terytorium federalne (91 km²)
- Sabah (73 620 km²)
- Sarawak (124 449 km²)

Dziewięć spośród stanów posiada tytularnych władców, sułtanów, zwanych też radżami (Yang di-Pertuan Besar), oraz własnych premierów (Chief Minister). Pozostałe 4 stany, Penang, Malakka, Sabah oraz Sarawak, będące niegdyś koloniami Korony brytyjskiej, mają tytularnych zarządców, gubernatorów (Yang di-Pertuan Negeri) oraz premierów (Chief Minister).

Putrajaya jest nową stolicą administracyjną rządu federalnego Malezji. Powstała by odciążyć przeludnione Kuala Lumpur. Gabinet premiera został przeniesiony do Putrajayi w 1999 roku, a cały proces przenosin zakończył się w 2005. Kuala Lumpur nadal pozostaje siedzibą parlamentu oraz komercyjną i finansową stolicą państwa. Inne większe miasta Malezji to George Town, Ipoh oraz Johor Bahru.

Miasta w Malezji

[edytuj] Kultura

**Święta państwowe**
Data	Polska nazwa	Oryginalna nazwa
1 stycznia	Nowy Rok	Hari Tahun Baru
styczeń/luty	chiński Nowy Rok
marzec/kwiecień		Hari Raya Puasa
1 maja	Święto Pracy	Hari Buruh
27 maja	Dzień Vesak
5 czerwca	urodziny Yang di-Pertuan Agong (króla)
lipiec/sierpień		Hari Raya Haji
31 sierpnia	Święto narodowe	Hari Merdeka
październik/listopad		Deepavali
17 grudnia	urodziny Mahometa
25 grudnia	Boże Narodzenie

[edytuj] Ochrona przyrody

Ochronę przyrody w Malezji rozpoczęto w latach 20. XX w. Jednym z pierwszych chronionych obszarów był rezerwat ptaków Bukit Fraser utworzony w 1922 r. Dzisiaj istnieje przeszło 50 rezerwatów i parków narodowych.
Parki narodowe Malezji :