Berlien

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.

Blazoen vaan Berlien

Berlien (Duits: Berlin) is de hoofstad (sins 1991) en regeringszitplaots (sins 1999) vaan Duitsland. 't Is ouch es stadsstaot 'n apaart Bundesland vaan Duitsland en de twiede stad vaan de EU, nao Londe, mèt in november 2004 3.389.579 inwoeners. 't Oppervlak is 891,75 km². Börgemeister is (2005) Klaus Wowereit vaan de SPD. De stad ligk aon de revier de Spree, die evels neet haaf zoe dominant is es de Teems in Londe of de Seine in Paries.

[bewirk] Indeiling

Sins 1998 is de stadsstaot Berlien in twaolf districte (Bezirke) verdeild, namelek:

Berlin-Mitte
Friedrichshain-Kreuzberg
Pankow
Charlottenburg-Wilmersdorf
Spandau
Steglitz-Zehlendorf

Tempelhof-Schöneberg
Neukölln
Treptow-Köpenick
Marzahn-Hellersdorf
Lichtenberg
Reinickendorf

Dees districte zien gein apaarte gemeintes: Berlien is zoewel staot es gemeinte en de functies vaan Landeskanzler en börgemeister zien inein vereineg. Toch höbbe de districte 'n eige Bezirksparlement, 'n soort deilraod, en 'ne deilbörgemeister.

[bewirk] Historie

In 1237 weurt Cölln, nederzetting op de Spreeinsel, veur 't iers vermeld, in 1244 Berlien, tot op de euver vaan de Spree laog. In 1307 kaom Cölln bei Berlien. In 1451 woort 't, oondanks proteste vaan de Berlieners, residentiestad vaan de käörprinse vaan Brandeburg.

In d'n Daartegjaoregen Oorlog verloor de stad de helf vaan häör inwoeners. Nao väöl oetbreiinge in de zeventiende iew woort 't in 1701, bij de kroening vaan Frederik I de hoofstad vaan Pruse. In 1871 woort 't ouch de hoofstad vaan 't Twiede Riek. In 1918 woort hei de Weimarer Republik oetgerope.

In de jaore twinteg en daarteg waor de stad op häör huugdepunt: Bij 't oetbreke vaan de Twiede Wereldoorlog in 1939 had ze 4.339.000 inwoeners. De regering vaan 't derde Riek had planne veur Berlien um te bawwe tot 't megalomaan Germania. In 1945 woort de stad door de Rösse bezat. Door bomdardeminte en zwoer gevechte waor ze zoe good wie totaol verweus.

In dat jaor deilde de veer bezettingsmachte de stad op in 'n Franse, Britse, Amerikaanse en Sovjetrössische sector. Wie in 1949 de USSR vaan hun Duits gebeed 'n eige staot maakde, woort Berlien in twie stökker verdeild: e westelek deil vaan de kapitalistsiche en 'n oostelek deil vaan de communistische wereld. 't Westelek deil kaom geïsoleerd te ligke, meh wie de bezettingsmachte dat mèt 'n intensief lochbrök vaan ei vluigtoeg per drie minute verholpe gaof Stalin de isolatie op.

Wes-Berlien ofende 'n groete aontrèkkingskrach oet op gediplomeerde oos-Duitsers, wat veur leegloup zörgde in de stad. daorum besloot Nikita Chroesjtsjov in 1961 'n moer te bouwe, de Berliense Moer. De moer waor veurzeen vaan wachtories en miervoudege versperringe, zoetot gei vlöchte meugelek waor. Bekind is de reej vaan Kennedy gewore, dee heer dao in dat jaor hoolt, en aofsloot mèt de wäörd Ich bin ein Berliner.

In 1989 veel de moer, wie in gans Oos-Europa proteste tege 't communisme tot de val vaan rezjiems leide. Vaanaof de Wiedervereinigung op 3 oktober 1990 waor Berlien officieel mèt-hoofstad vaan Duitsland, in 1991 zelfs de eineg, al bleef 't parlemint tot 1999 in de aw hoofstad Bonn residere. In de jaore negenteg woort Berlien 'n modieuze stad, en woort dao oongekind väöl nuibouw niergezat. Nog ummer dominere kraone 't stadsgeziech vaan Berlien.

[bewirk] Bezeenswoerdeghede

De Brandenburger Tor

Reichstag, vergaojerplaots vaan de Bundestag, groetendeils touwgenkelek, mèt glaze kopel.
Gedächtniskirche, de oorlogsruïne vaan 'n neo-roemaanse kèrk in moderne bouw opgenome
Kurfürstendamm, winkel- en terreskesstraot in Wes-Berlien, bij de Gedächtniskirche;
Alexanderplatz, plein in 't aw Oos-Berlien mèt Fernsehturm.
Unter den Linden, brei laan in Oos-Berlien
Brandenburger Tor, symbool vaan de stad Berlien. Vreuger zjus tege de moer aon.