Wielki Piątek

Z Wikipedii

Wielki Piątek – święto ruchome w Kalendarzu Chrześcijańskim. Przypada w Wielkim Tygodniu, 2 dni przed Wielkanocą. Obchodzone przez różne wyznania chrześcijańskie na pamiątkę męki i śmierci Jezusa.

Spis treści 1 Kościół katolicki 1.1 Liturgia Wielkiego Piątku 1.2 Tradycje i obrzędy 2 Kościół prawosławny 3 Kościoły protestanckie 3.1 Kościół ewangelicko-augsburski

[edytuj] Kościół katolicki

Wielki Piątek to jeden z dwóch, obok Wielkiej Soboty dni w roku, w których Kościół Rzymskokatolicki nie sprawuje Najświętszej Eucharystii. Wielki Piątek jest w tym Kościele dniem najgłębszej żałoby: dniem skupienia, powagi, wzmożonej pobożności i gorliwych praktyk religijnych. Wiernych tego dnia obowiązuje post ścisły - jakościowy i ilościowy. Ponadto niektóre osoby przez cały dzień dobrowolnie wstrzymują się od jedzenia i picia lub piją tylko czystą wodę i spożywają trochę suchego chleba.

[edytuj] Liturgia Wielkiego Piątku

Wielkopiątkowa liturgia (Nabożeństwo Wielkiego Piątku) jest pamiątką męki i śmierci Jezusa Chrystusa zabitego na krzyżu. Przed śmiercią był On biczowany, poddany mękom, zmuszony do dźwigania krzyża, ukrzyżowany i wyszydzany na nim.

Liturgia Wielkiego Piątku składa się z:

1. Liturgii Słowa Bożego
2. Adoracji krzyża
3. Komunii świętej
4. Przeniesienia Najświętszego Sakramentu do Grobu Pańskiego

[edytuj] Tradycje i obrzędy

W Wielkim Tygodniu, a przede wszystkim w Wielki Piątek, w sanktuariach zwanych kalwariami i w niektórych przyklasztornych kościołach odbywają się misteria męki Pańskiej. Po południu w bocznych nawach wszystkich świątyń odsłaniane są Groby Chrystusa. Obyczaj ten ma już w Polsce kilka wieków tradycji, a Groby Pańskie urządzane są z wielkim staraniem i troską o ich jak najpiękniejszy wystrój. W przygotowaniach Grobów czynny udział biorą parafianie. Zwyczaj pobożnego ich odwiedzania, zwany potocznie chodzeniem na Groby związał się trwale z polską tradycją wielkanocną. Z polską tradycją świąteczną – wielkanocną – związany jest także obyczaj straży grobowych. Co roku zaciągają się do nich ochotniczo strażacy, żołnierze i przedstawiciele różnych organizacji. Na początku nabożeństwa, kapłan upada krzyżem przed ołtarzem.

[edytuj] Kościół prawosławny

W tradycji Kościoła prawosławnego Wielki Piątek zajmuje szczególne miejsce w okresie Wielkiego Tygodnia. Według zasad Typikonu (księga zajmująca się sprawami porządkowymi w Cerkwi) dzień ten rozpoczyna się w czwartek wieczorem, kiedy to o godz. 2 nocy (20.00) rozpoczyna się uroczysta jutrznia, podczas której czytanych jest 12 fragmentów z Ewangelii, wspominających wydarzenia od Wieczerzy Pańskiej aż do pogrzebu Jezusa. Podczas tego nabożeństwa wierni, trzymając zapalone gromnice, stoją przed Ewangelią i Golgotą - wielkim krzyżem z przedstawieniem Ukrzyżowanego Chrystusa oraz Matki Bożej i Jana Ewangelisty po jego bokach. W Wielki Piątek nie odprawia się Liturgii świętej (eucharystycznej), gdyż jest to dzień, kiedy Bóg składa samego siebie w ofierze. Następnego dnia rano o godz. 4 dnia (10.00) celebrowane są Godziny Królewskie (pryma, tercja, seksta, nona i typika) autorstwa św. Cyryla Aleksandryjskiego, podczas których w szczególny sposób wspominane są momenty ukrzyżowania i śmierci Chrystusa. Czytane są wtedy również fragmenty ze Starego Testamentu.

Wieczorem, o godz. 10 dnia (16.00) odprawiane są uroczyste wielkie nieszpory (wieczernia) rozpoczynające już właściwie Wielką Sobotę. Na początku czytane są proroctwa, i kompozycja składająca się z opowiadania różnych Ewangelistów. Gdy chór śpiewa sticherę: "Ciebie obleczonego światłością niczym szatą, zdjęli z drzewa Józef z Nikodemem...", kapłan okadza całun (gr. epitaphion. scs. płaszczanica, wyhaftowany lub wypisany na ikonie wizerunek Chrystusa złożonego do grobu) leżącą na prestole. Potem, na pamiątkę zniesienia Jezusa z krzyża, następuje uroczyste przeniesienie płaszczanicy do środkowej części świątyni, gdzie zostaje ona umieszczona na specjalnie przygotowanym stole symbolizującym grób. Na zakończenie nabożeństwa kapłani i wierni składają pokłon i całują płaszczanicę. Adoracja trwa aż do początku nabożeństwa paschalnego: często przed prawosławnymi świątyniami ustawiają się tego dnia ogromne kolejki.

Dla wiernych jest to (obok Wigilii Bożego Narodzenia) najściślejszy dzień postny w kalendarzu liturgicznym - każdy komu pozwala na to zdrowie powinien powstrzymać się od przyjmowania pokarmów przez cały dzień, aż do pokłonienia się płaszczanicy na wieczornym nabożeństwie. Nierzadko ten ścisły post nie kończy się w piątkowy wieczór, a zachowywany jest przez Wielką Sobotę aż do Wielkanocnego śniadania po nocnej Liturgii.

W Wielki Piątek wieczorem, lub w nocy z piątku na sobotę, odprawiana jest też jutrznia wielkosobotnia, w czasie której odbywa się uroczysta procesja z płaszczennicą. Symbolizuje ona złożenie Chrystusa w grobie.

[edytuj] Kościoły protestanckie

Wielki Piątek obchodzony jest również jako święto przez Kościoły i Wspólnoty Protestanckie. Wierni niektórych Kościołów protestanckich działających w Polsce na mocy obustronnych porozumień i ustaw z Państwem mają w czasie Wielkiego Piątku dzień wolny od pracy, jako że jest to szczególny dzień modlitwy i skupienia, ale bez zbytniego akcentowania żałoby. Tak w tradycyjnych jak i w ewangelicznych Kościołach wyrastających z nurtu Reformacji (zwanych potocznie protestanckimi) w dniu tym odbywają się uroczyste nabożeństwa, podczas których śpiewane są pieśni, czytane są fragmenty z Pisma Świętego i wspominana jest męczeńska śmierć Chrystusa na krzyżu.

[edytuj] Kościół ewangelicko-augsburski

Dla największego Kościoła protestanckiego w Polsce, Kościoła ewangelicko-augsburskiego (luterańskiego), Wielki Piątek jest najważniejszym świętem w pobożności ewangelickiej. Podczas liturgii wielkopiątkowej szczególne znaczenie ma spowiedź i liturgia komunijna, po kazaniu śpiewane są w dialogu z duchownym tzw. Improperia ("Ludu mój ludu, cóżem ci uczynił"), milkną dzwony, a krzyż ołtarzowy zasłonięty jest kirem. W tych regionach kraju, w których duchowni noszą tzw. albę śląską (komża), w Wielki Piątek na znak żałoby używana jest tylko czarna toga z białymi befkami. Dla luteran Wielki Piątek jest kwintesencją tajemnicy życia i śmierci oraz kluczowej dla tego Kościoła teologii krzyża (theologia crucis), która rozważana jest zawsze w połączeniu z radosnym wydarzeniem Poranka Wielkanocnego.