Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
Z Wikipedii
| Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP | |
 |
|
| Religia | Chrześcijaństwo |
| Klasyfikacja główna | Protestantyzm |
| Kierunek teologiczny | Luteranizm |
| Forma organizacji | Ustrój Episkopalno-Synodalny |
| Czas założenia | XVI wiek |
| Członkostwo | Światowa Rada Kościołów, Konferencja Kościołów Europejskich, Światowa Federacja Luterańska, Polska Rada Ekumeniczna |
| Zasięg geograficzny | Polska |
| Liczba wiernych | 76 000 |
| Liczba parafii | 130 |
| Strona internetowa | |
Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej – kościół luterański prawnie działający na terenie Polski, będący członkiem takich organizacji jak Światowa Rada Kościołów, Konferencja Kościołów Europejskich, Światowa Federacja Luterańska, Polska Rada Ekumeniczna. Organem prasowym wspólnoty jest "Zwiastun Ewangelicki". Zwierzchnikiem kościoła jest bp Janusz Jagucki.
[edytuj] Historia
[edytuj] Geneza
Luteranie w Polsce pojawili się wkrótce po wystąpieniu Marcina Lutra. Duże znaczenie dla reformacji w Polsce miała sekularyzacja Prus Książęcych i uznanie w tym kraju luteranizmu za religię państwową. Do istnienia dziś największej liczebnie społeczności luteran w Polsce na Śląsku Cieszyńskim miały wpływ działania rządzącego wtedy Księstwem Cieszyńskim Wacława III Adama popularyzujące to wyznanie, na tyle, że luteranizm stał się dominującym wyznaniem w Księstwie. Tolerancja religijna sprzyjała rozwojowi wyznania, przeciętego kontrreformacją, później historia luteran układała się odmiennie w różnych zaborach. W okresie międzywojennym zaznaczył się antagonizm polsko-niemiecki, ale dzięki wysiłkom Juliusza Bursche nastąpiło scalenie zborów luterańskich. W okresie wojny Kościół był zaciekle zwalczany przez niemieckich okupantów (zginęło 30% księży, w tym Juliusz Bursche). Status prawny reguluje ustawa z 1994 r. oraz prawo wewnętrzne z 1991 r.
[edytuj] II wojna światowa
II wojna światowa była ogromnym ciosem dla luteran.
Podczas wojny zginęło ok. 30% duchownych kościoła oraz biskup kościoła ks. Juliusz Bursche.
W Polsce dramatycznie zmiejszyła się liczba luteran. Połowę kościołów przejęli katolicy.
Do dziś niektóre kościoły, które zostały zbudowane przez luteran, należą do katolików.
[edytuj] Nauka Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (Luterańskiego) w RP
Kościół Ewangelicko-Augsburski (Luterański) opiera swoją wiarę na czterech zasadach: tylko Pismo, tylko Chrystus, tylko wiara i tylko łaska. Najistotniejszą z nich jest zasada "Tylko Chrystus", której podporządkowane są wszystkie inne. Oznacza ona, że tylko Jezus Chrystus, Syn Boga Ojca, prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek, dzięki działaniu Ducha Świętego narodzony z Marii Panny, jest jedynym pośrednikiem między człowiekiem a Bogiem, jedynym Zbawicielem i ratunkiem dla grzesznika, który zbawienie przyjmuje z darowanej łaski, bez własnej zasługi, poprzez wiarę w Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego Pana (teologia krzyża). Nauka o usprawiedliwieniu w Kościele luterańskim podkreśla, że nie zbawiają uczynki, a jedynie wiara w usprawiedliwiające dzieło Chrystusa dokonane na krzyżu Golgoty. Dobre uczynki pokazują czy wiara jest prawdziwa - człowiek czyni dobrze nie dlatego, aby być zbawionym, ale czyni dobrze dlatego, ponieważ Chrystus złożył z życia swego jedyną i niepowtarzalną ofiarę dla zbawienia całego świata. Wierni uznają niedzielę za dzień święty. Na nabożeństwach odbywa się spowiedź "powszechna", jednak na życzenie możliwa jest również spowiedź uszna praktykowana raczej jako "rozmowa wiary". Istnieją dwa sakramenty: Chrzest i Komunia Święta. Kościół ten praktykuje chrzest niemowląt, a Komunia Święta nazywana Wieczerzą Pańską, Sakramentem Ołtarza, Sakramentem Ciała i Krwi Pańskiej lub Eucharystią udzielana jest pod dwiema postaciami chleba i wina. Luteranie wierzą, że chrzest święty włącza człowieka do społeczności Kościoła, jest kąpielą nowonarodzenia w Duchu Świętym, zmywa winę za grzech pierworodny (nie sam grzech), który rozumiany jest jako źródło grzesznego stanu całego człowieka (totus homo peccator est). Ewangelicy tradycji augsburskiej wyznają wiarę w cielesną obecność Chrystusa w, pod i z elementami chleba wina (tzw. konsubstancjacja). Luteranie wierzą, że tak jak ludzka natura Chrystusa przenika się i współistnieje bez konfliktu z jego boską naturą, tak substancja chleba i Ciała oraz wina i Krwi współistnieją obok siebie, i wiarą przyjmowane są przez wierzących podczas liturgii. Nauka ta obecna była w czasach apostolskich Kościoła i przez wiele wieków konkurowała z nauką o przemianie elementów (transubstancjacja) zdogmatyzowaną przez Kościół rzymski na IV Soborze Laterańskim (XIII wiek).
[edytuj] Duchowni
Obecnie Kościół Ewangelicko-Augsburski liczy 169 duchownych (biskupów, prezbiterów-księży, oraz diakonów i diakonki). Prezbiterem i biskupem w Kościele Ewangelicko-Augsburskim w RP może być mężczyzna, który ukończył Chrześcijańską Akademię Teologiczną w Warszawie – Wydział Teologii i uzyskał akceptację władz kościelnych. Kobiety mogą być ordynowane na urząd diakonki lub siostry diakonisy. Księży nie obowiązuje celibat.
W Polsce obowiązują następujące stroje liturgiczne[1]:
- czarna toga z białą befką,
- biała zakładana na czarną togę komża (alba),
- biała alba sięgająca do kostek z kolorową stułą.
Kościół uznaje tylko jeden urząd ordynowanego - nie ma różnicy między biskupem a prezbiterem co do ordynacji, a jedynie co do zakresu odpowiedzialności (jurysdykcji) kościelnej.
[edytuj] Diakoni i Diakonki
Zobacz więcej w osobnym artykule: Diakonat Eben-Ezer.W luteranizmie diakonat jest posługą duchowną, w Polsce pełnioną zarówno przez mężczyzn (diakoni) jak i kobiety (diakonki, siostry diakonisy)
[edytuj] Administracja Kościoła
Kościół Ewangelicko-Augsburski liczy 6 diecezji, w skład których wchodzi 130 parafii i 151 filiałów, 70 kaplic:
| Diecezja | Ordynariusz | Siedziba |
|---|---|---|
| cieszyńska | bp Paweł Anweiler | Bielsko-Biała |
| katowicka | bp Tadeusz Szurman | Warszawa |
| mazurska | bp Rudolf Bażanowski | Olsztyn |
| pomorsko-wielkopolska | bp Michał Warczyński | Sopot |
| warszawska | bp Mieczysław Cieślar | Łódź |
| wrocławska | bp Ryszard Bogusz | Wrocław |
Diecezje dzielą się na parafie i filiały posiadające osobowość prawną. Zgromadzenie parafialne składa się z członków parafii, którzy są konfirmowani, pełnoletni i opłacają regularnie składki kościelne. Zgromadzenie wybiera proboszcza i radę parafialną, a także delegatów do synodu diecezji. Proboszcz wraz z radą parafialną zarządzają parafią.
Diecezje nie mają stałych siedzib. Siedzibą biskupa diecezjalnego staje się z chwilą wyboru na ten urząd jego macierzysta parafia.
[edytuj] Władze kościelne
- Synod – najwyższa władza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, uchwala on prawa kościelne. Do jego kompetencji należy wybór biskupa Kościoła, konsystorza i rady synodalnej. Synod tworzą: biskup Kościoła, biskupi diecezjalni, ewangelicki biskup wojskowy, generalny wizytator nauczania kościelnego, wiceprezes konsystorza i kuratorzy diecezjalni, 15 delegatów duchownych, 30 delegatów świeckich, przedstawiciel nauczycieli akademickich Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, przedstawicielka kobiet z akademickim wykształceniem teologicznym, pełniących urząd diakona, przełożona diakonatu "Eben-Ezer", przedstawiciele duszpasterstw organizacji i stowarzyszeń kościelnych. Od kwietnia 2007 r. prezesem Synodu jest ks. Jerzy Samiec.
- Biskup – kieruje pracami Kościoła jako prezes Konsystorza. Wybierany jest przez synod na okres 10 lat z możliwością powtórnej elekcji. Od 2001 r. Biskupem Kościoła jest Janusz Jagucki.
- Rada Synodialna – składa się z prezesa synodu oraz dwóch radców świeckich i duchownych, wybieranych przez synod. Podczas sesji rada synodalna pełni funkcję prezydium synodu.
- Konsystorz Kościoła – naczelna władza administracyjna Kościoła, organ wykonawczy synodu. W jego skład wchodzi: wiceprezes oraz trzech radców duchownych i trzech radców świeckich. Do jego zadań należy m.in. nadzór nad diecezjami i parafiami. prezesem Konsystorza jest ks. bp Janusz Jagucki.
- Konferencja Biskupów Kościoła - posiada prerogatywy doradcze. W jej skład wchodzi Biskup Kościoła, biskupi diecezjalni oraz ewangelicki biskup wojskowy.
[edytuj] Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP
- prezes diakonii Kościoła: Bp Ryszard Bogusz, zwierzchnik Diecezji Wrocławskiej
Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP to organizacja prowadząca służbę diakonijną przy Kościele Ewangelicko-Augsburskim w Polsce w poszczególnych parafiach. Posiada liczne ośrodki opiekuńcze, szpitale czy działające na terenie całego kraju diakonaty niosące pomoc najbardziej potrzebującym. Diakonia jest organizacją pozarządową, 10 lutego 1999 r. uzyskała osobowość prawną Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (Dz.U. Nr 20, poz. 178).
[edytuj] Centrum Misji i Ewangelizacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP
Centrum Misji i Ewangelizacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP prowadzi działalność na terenie całej Polski w ramach Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, docierając do różnych grup wiekowych i środowiskowych. Centrum wytycza sobie pięć kierunków pracy: Promowanie wolontariatu, organizowanie akcji ewangelizacyjnych (jak Tydzień Ewangelizacyjny w Dzięgielowie), wspieranie pracy diakonijnej, prowadzenie działalności wydawniczej i wspieranie powstawania nowych parafii i grup.
[edytuj] Polskie Towarzystwo Ewangelickie (PTEw)
Zobacz więcej w osobnym artykule: Polskie Towarzystwo Ewangelickie.- prezes Zarządu Głównego PTEw: Józef Król
- wiceprezes Zarządu Głównego PTEw: Jan Szturc
Polskie Towarzystwo Ewangelickie jest ogólnopolskim stowarzyszeniem społeczno-kulturalnym działającym w środowisku Kościołów ewangelickich. Powstało na bazie lokalnego stowarzyszenia, które założono w 1919 roku w Poznaniu. W 1983 roku nastąpiło rozszerzenie jego działalności na cały kraj. PTEw działa poprzez oddziały regionalne: Bielsko-Biała, Cieszyn, Jaworze, Katowice, Koszalin, Kraków, Lublin, Łódź, Piła, Poznań, Sopot, Ustroń, Warszawa i Wisła. Pracę oddziałów koordynuje Zarząd Główny, którego siedziba mieści się w Katowicach. PTEw jest wydawcą miesięcznika "Słowo i Myśl", poszczególne oddziały prowadzą swą działalność poprzez imprezy muzyczne, odczytowe, sesje popularno-naukowe, działania społeczne, polityczne, wydawnictwa. Największym przedsięwzięciem PTEw było zorganizowanie dwóch Światowych Zjazdów Polaków Ewangelików, które odbyły się w Warszawie w latach 1994 i 1996.
[edytuj] Stowarzyszenie Przedsiębiorców Ewangelickich (SPE)
- prezes zarządu SPE: Edgar Barcikowski
- wiceprezes zarządu SPE: Piotr Kurek
Stowarzyszenie Przedsiębiorców Ewangelickich ma za zadanie rozwijać przedsiębiorczość prywatną w oparciu o zasady ewangelickiego etosu pracy i podnoszenia etyki zawodowej przedsiębiorców. Stowarzyszenie realizuje swe cele poprzez wszechstronne działania zmierzające do budowania ewangelickich postaw etyki gospodarczej i wychowania w szacunku do pracy, wyznania i Kościoła oraz współdziałanie z władzami Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w zakresie kształtowania aktywnych postaw społecznych.
[edytuj] Duszpasterstwa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP
Przy Kościele Ewangelicko-Augsburskim w RP działa 8. duszpasterstw:
| Duszpasterstwo | Duszpasterz | Główna siedziba |
|---|---|---|
| Ewangelickie Duszpasterstwo Młodzieży | ks. Grzegorz Giemza | Dzięgielów |
| Ewangelickie Duszpasterstwo Wojskowe | bp gen. bryg. Ryszard Borski | Warszawa |
| Ewangelickie Duszpasterstwo Policji | ks. Tadeusz Konik | |
| Ewangelickie Duszpasterstwo Straży Pożarnej | ks. mł. kpt. Adam Glajcar | Wisła |
| Ewangelickie Duszpasterstwo Korespondencyjne | ks. Marcin Brzóska | Warszawa |
| Ewangelickie Duszpasterstwo Więzienne | ks. Piotr Janik | Świętoszówka |
| Ewangelickie Duszpasterstwo Akademickie | Warszawa | |
| Polskie Duszpasterstwo Ewangelickie w Irlandii | ks. Adam Malina | Dublin |
[edytuj] Luteranie polscy
 Adam Małysz - skoczek narciarski, wyznania luterańskiego |
 Jerzy Buzek - polski premier w latach 1997-2001, wyznania luterańskiego |
 Józef Elsner - kompozytor, teoretyk muzyki, nauczyciel Fryderyka Chopina, wyznania luterańskiego |
Lista przedstawia osoby, które wyznawały luteranizm przez część lub całe życie:
- Władysław Anders (1892-1970) – generał Wojska Polskiego, później członek kościoła rzymskokatolickiego.
- ks. Juliusz Bursche (1862-1942) - biskup.
- Jerzy Buzek (1940) – polski polityk, premier w latach 1997-2001, poseł do Parlamentu Europejskiego.
- Igor Chalupec (1966) - były prezes PKN ORLEN
- Konstanty Ćwierk (1895-1944) - polski pisarz i poeta.
- Mikołaj Radziwiłł Czarny (1515-1565) - marszałek wielki litewski, kanclerz wielki litewski, wojewoda wileński.
- Adolf Daab (1872-1924) - przemysłowiec, radny Warszawy.
- Józef Elsner (1769-1854) - kompozytor, pedagog i teoretyk muzyki, nauczyciel Fryderyka Chopina.
- Andrzej Folwarczny (1970) – poseł na sejm RP III kadencji z ramienia UW.
- Andrzej Friszke (1956) - historyk.
- Jan Gawlas (1901-1965) - muzyk, kompozytor.
- Jan Stanisław Gebethner – naukowiec.
- Wojciech Gerson (1831-1901) – polski malarz, pejzażysta.
- Cezary Gmyz (1967) - polski dziennikarz i publicysta.
- Jan Heweliusz (1611-1687) - gdański astronom.
- Karol Hławiczka (1894-1976 - pianista, organista, pedagog, historyk muzyki, chopinolog, kompozytor.
- Krystyna Janda (1952) - aktorka filmowa i teatralna, prozaiczka i felietonistka, piosenkarka.
- Michał Kajka (1858-1940) - polski poeta ludowy, artysta, działacz mazurski.
- Helmut Kajzar (1941-1982) – dramatopisarz, reżyser, eseista.
- Wojciech Kętrzyński (1838-1918) - historyk, wieloletni dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie.
- Tadeusz Kotula (1923-2007) - historyk, twórca polskiej szkoły historii starożytnej.
- Samuel Bogumił Linde (1771-1847) – polski leksykograf, językoznawca i bibliotekarz.
- Jan Kubisz (1848-1929) - nauczyciel, poeta, pamiętnikarz, polski działacz narodowy Śląska Cieszyńskiego.
- Adam Małysz (1977) – polski skoczek narciarski.
- ks. Leopold Otto (1819-1882) - działacz narodowy, duchowny ewangelicki.
- Jerzy Pilch (1952) – pisarz, publicysta, scenarzysta.
- Józef Piłsudski (1867-1935) – Naczelnik Państwa, Generalny Inspektor Sił Zbrojnych, ojciec niepodległej Polski.
- Jan Radwan - piosenkarz.
- Olga Radwan (1982) - piosenkarka.
- Mikołaj Rej (1505-1569) - poeta, prozaik polskiego Odrodzenia, "ojciec polskiej literatury"; później członek Kościoła reformowanego.
- Walenty Roździeński (ok.1570- ok.1642) – prekursor hutnictwa na Śląsku, autor poematu kuźniczego "Officina ferreira".
- Juliusz Rómmel (1881-1967) – polski generał.
- Jacek Skubikowski (1954-2007) - piosenkarz.
- Michał Szubert (1787-1860) - polski biolog i botanik, działacz społeczny.
- ks. Jerzy Tytz - duchowny ewangelicki.
- Juliusz Ulrych (1888-1959) – polityk II RP, minister.
- ks. Eugeniusz Uthke - duchowny ewangelicki.
- Anna Wazówna (1568-1625) – siostra króla Polski i Szwecji Zygmunta III Wazy.
- Zygmunt Vogel (1764-1826) – malarz, rysownik i architekt.
- prof. Marian Weiss (1921-1981)- chirurg ortopeda, współtwórca polskiej szkoły rehabilitacji, twórca ośrodka "Stocer" w Konstancinie-Jeziornie.
- Emil Wedel (1841-1919) – przemysłowiec polski.
- Karol Wedel (1813-1902) - cukiernik z rodziny Wedlów, założyciel znanej firmy E.Wedel.
- Edward Wende (1936-2002) – senator I i II kadencji, poseł na sejm RP III kadencji z ramienia UW.
- Michalina Wisłocka (1921-2005) – polska lekarka, ginekolog, cytolog i seksuolog.
- Szymon Bogumił Zug (1733-1807) – architekt.
[edytuj] Przypisy
[edytuj] Bibliografia
- Jan Szturc, Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w., Bielsko-Biała 1998, ISBN 83-85970-50-9.
- Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski 1939-45. Słownik biograficzny, red. Alina Janowska, Warszawa 2007, ISBN 83-909051-09.
- Nasze Życie - luteranie w Polsce, praca zbiorowa, Bielsko-Biała 2007, ISBN 83-88941-77-1.
- Andrzej Tokarczyk, Ewangelicy polscy, Warszawa 1988, ISBN 83-223-2260-7.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Oficjalny Serwis Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego
- Centrum Misji i Ewangelizacji KEA
- Zwiastun Ewangelicki
- Polskie Duszpasterstwo Ewangelickie w Irlandii
- Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego
- Stowarzyszenie Przedsiębiorców Ewangelickich
- Wykaz Kościołów i związków wyznaniowych działających na podstawie odrębnych ustaw
- Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP (plik PDF)
Kościoły członkowskie: Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny • Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP • Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP • Kościół Polskokatolicki w RP • Kościół Chrześcijan Baptystów w RP • Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP • Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP •
Członkowie stowarzyszeni: Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie • Towarzystwo Biblijne w Polsce
