rok 1923 / MCMXXIII
XIX wiek · XX wiek · XXI wiek
1921 « 1922 « 1923 » 1924 » 1925
[edytuj] Wydarzenia w Polsce
[edytuj] Wydarzenia na świecie
- 4 stycznia - Włodzimierz Ilicz Lenin sporządził testament, w którym zamieścił sugestię odsunięcia Józefa Stalina od władzy.
- 10 stycznia - wybuchło powstanie w Okręgu Kłajpedy, po czym wojska litewskie wkroczyły do okręgu w celu pomocy rodakom, anektując terytorium.
- 11 stycznia - wojska francuskie i belgijskie obsadziły Zagłębie Ruhry. Okupowany obszar miał być dla Francji i Belgii gwarancją wypłacenia odszkodowań wojennych przez Niemcy.
- 15 stycznia - wojska litewskie zajęły Kłajpedę.
- 17 stycznia - hiszpański inżynier Juan de la Cierva zaprezentował nową konstrukcję wiatrowca (autogiro, autożyro) wyposażonego w wirnik nośny i śmigło (konstrukcja ulepszona w stosunku do konstrukcji z 1919).
- 15 lutego - po rokowaniach mocarstwa zachodnie zgodziły się odstąpić Okręg Kłajpedy Litwie.
- 23 lutego - Esteban Terradas i Illa, hiszpański naukowiec, zaprosił do odwiedzenia Barcelony Alberta Einsteina.
- marzec - w Paryżu wystawiono dramat Antygona w reżyserii Jean Cocteau. Scenografię do przedstawienia stworzył Pablo Picasso, muzykę skomponował Arthur Honegger, kostiumy zaprojektowała Gabrielle Chanel. W przedstawieniu wystąpił Antonin Artaud jako Tejrezjasz.
- 1 marca
- 2 marca - po raz pierwszy w USA ukazał się tygodnik Time.
- 9 marca - Włodzimierz Lenin doznał trzeciego z kolei wylewu krwi do mózgu; złożony chorobą nie mógł mówić i wycofał się z udziału w rządzie sowieckim.
- 28 marca - powstały wojska lotnicze faszystowskich Włoch (wł. Règia Aeronautica Italia).
- 12 kwietnia - rozpoczęło działalność Międzynarodowe Centrum Ruchu Skautowego (ang. Kandersteg International Scout Centre – KISC) w Kandersteg w Szwajcarii, należące do Światowej Organizacji Ruchu Skautowego.
- 26 kwietnia - ślub księcia Alberta Fryderyka Artura Jerzego Windsora przyszłego króla Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej i Elżbiety Angeli Małgorzaty Bowes-Lyon w Opactwie Westminsterskim.
- 23 maja - powstały Belgijskie Linie Lotnicze Sabena; działały do roku 2001, w 2002 ogłosiły bankructwo.
- 24 maja - koniec irlandzkiej wojny domowej.
- 27 maja - Ku Klux Klan nie podporządkował się prawu, które wymagało ujawnienia członków organizacji.
- 9 czerwca - zamach stanu w Bułgarii – premier Aleksander Stambolijski został pozbawiony władzy (został zamordowany 14 czerwca).
- 13 czerwca - chiński prezydent Li Yuanhong został zmuszony do opuszczenia swej rezydencji, ponieważ przywódcy wojskowi otoczyli pałac odcinając wodę i elektryczność, by zmusić go do rezygnacji z stanowiska.
- 16 czerwca - Armia Czerwona szturmem na port Ajan na Syberii rozgromiła ostatni ośrodek oporu „Białych” w Rosji (ros. Якутский поход - Bunt w Jakucji).
- 18 czerwca - wybuch wulkanu Etna we Włoszech pozbawił 60 tys. osób dachu nad głową.
- 25 czerwca - w Rumunii założono klub piłkarski Rapid Bukareszt.
- 6 lipca - w Związku Radzieckim uchwalono konstytucję.
- 10 lipca - opady dużego gradu zabiły 23 osoby w Rostowie w Związku Radzieckim.
- 18 lipca - na terenie Południowego Tyrolu wprowadzono ograniczenia dla mniejszości niemieckiej we Włoszech. Wprowadzono włoski jako jedyny język urzędowy.
- 19/20 lipca - udany zamach na Pancho Villa, generała z okresu rewolucji meksykańskiej.
- 24 lipca - podpisano traktat pokojowy w Lozannie w Szwajcarii, ustanawiający granice Turcji. Sygnatariuszami traktatu były Grecja, Bułgaria i inne państwa walczące w pierwszej wojnie światowej. Traktat anulował postanowienia traktatu pokojowego z Sèvres dotyczące podziału Imperium osmańskiego.
- 2 sierpnia - w San Francisco zmarł prezydent Stanów Zjednoczonych, Warren Harding, a jego następcą został wiceprezydent Calvin Coolidge.
- 13 sierpnia
- 1 września - trzęsienie ziemi w Tokio i Jokohamie spowodowało śmierć 142 807 osób.
- 4 września - w Lakehurst w stanie New Jersey odbył się lot pierwszego amerykańskiego sterowca „USS Shenandoah”.
- 6 września - w odwecie za zamordowanie włoskiego oficera Włoska Marynarka Wojenna okupowała wyspę Korfu. W skutek protestu Ligi Narodów Włosi opuszczają wyspę 29 września.
- 8 września - katastrofa morska przy Przylądku Honda. Siedem okrętów Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych wpadło na mieliznę w pobliżu wybrzeża Kalifornii.
- 9 września - Mustafa Kemal Atatürk założył Republikańską Partię Turcji (tur. Cumhuriyet Halk Partisi – CHP).
- 10 września - Irlandia stała się członkiem Ligi Narodów.
- 13 września - wojskowy zamach stanu w Hiszpanii – Miguel Primo de Rivera został dyktatorem, działalność związków zawodowych została zawieszona na 10 lat.
- 17 września - wybuchł pożar w gęsto zaludnionej części Berkeley w Kalifornii; 640 budynków, w tym 584 domy mieszkalne, zostały zniszczone.
- 18-26 września - strajk drukarzy w Nowym Jorku.
- 23 września - w Bułgarii wybuchło powstanie wrześniowe.
- 26 września - Gustav Ritter von Kahr zadeklarował niezależność Bawarii.
- 13 października - Ankara została stolicą Turcji w miejsce Stambułu.
- 22 października - w Hamburgu wybuchło komunistyczne powstanie. Skończyło się 24 stycznia.
- 26 października - w Persji Reza Pahlawi został mianowany premierem przez Ahmada Shaha Qajara.
- 29 października - Turcja stała się republiką po rozpadzie Imperium osmańskiego.
- 1 listopada - powstały narodowe linie lotnicze Finlandii – Finnair.
- 8/9 listopada - w Monachium doszło do nieudanej próby przejęcia władzy przez Hitlera - Puczu monachijskiego.
- 15 listopada - hiperinflacja osiągnęła w Niemczech najwyższy poziom. Jeden dolar amerykański był warty 4 200 000 000 000 000 (4,2 kwadrylionów) papierowych marek. Gustav Stresemann wycofał starą jednostkę monetarną.
- 23 listopada - upadł rząd koalicyjny Gustava Stresemanna w Niemczech.
- 12 grudnia - we Włoszech katastrofa zapory wodnej na rzece Pad pozbawiła życia 600 osób.
- 27 grudnia - nieudany zamach na następcę cesarskiego tronu w Japonii, księcia Hirohito.
[edytuj] Urodzili się
- 7 stycznia - Jerzy Nowosielski, polski malarz
- 19 stycznia - Jean Stapleton, amerykańska aktorka
- 25 stycznia - Arvid Carlsson, szwedzki neurobiolog, noblista
- 29 stycznia - Paddy Chayefsky, amerykański scenarzysta
- 31 stycznia - Norman Mailer, amerykański pisarz
- 9 lutego - Brendan Behan, irlandzki poeta (zm. 1964)
- 10 lutego - Cesare Siepi, włoski śpiewak operowy (bas)
- 12 lutego - Franco Zeffirelli, włoski reżyser
- 13 lutego - Chuck Yeager, amerykański pilot
- 1 marca - Péter Kuczka, węgierski pisarz science fiction i redaktor
- 9 marca - Walter Kohn, amerykański fizyk, noblista
- 10 marca - Val Fitch, fizyk amerykański
- 12 marca - Wally Schirra, astronauta amerykański (zm. 2007)
- 19 marca - Emil Karewicz, polski aktor
- 8 kwietnia - Jerzy Passendorfer, polski reżyser filmowy (zm. 2003)
- 16 kwietnia - Alina Janowska, polska aktorka
- 21 kwietnia - Gustaw Holoubek, polski aktor (zm. 2008)
- 22 kwietnia - Aaron Spelling, amerykański reżyser
- 25 kwietnia - Albert King, amerykański wokalista bluesowy (zm. 1992)
- 26 kwietnia - Andrzej Szczepkowski, polski aktor (zm. 1997)
- 1 maja - Joseph Heller, pisarz amerykański (zm. 1999)
- 2 maja - Patrick Hillery, irlandzki polityk
- 3 maja - Mirosław Azembski, polski reportażysta, dziennikarz i publicysta (zm. 1988)
- 26 maja - James Arness, amerykański aktor
- 27 maja - Henry Kissinger, polityk amerykański
- 28 maja - György Ligeti, węgierski kompozytor (zm. 2006)
- 31 maja – Rainier III, książę Monako (zm. 2005)
- 2 lipca - Wisława Szymborska, polska poetka, laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1996
- 6 lipca - Wojciech Jaruzelski, polski generał i polityk
- 27 lipca - Masutatsu Oyama, założyciel karate kyokushin (zm. 1994)
- 3 sierpnia - Jean Hagen, amerykańska aktorka (zm.1977)
- 2 września - René Thom, matematyk francuski, laureat Nagrody Medalu Fieldsa (zm. 2002)
- 6 września - Piotr II, król Jugosławii (zm. 1970)
- 9 września - Daniel Gajdusek, amerykański biofizyk i pediatra, laureat Nagrody Nobla w 1976.
- 4 października - Charlton Heston, amerykański aktor i polityk (zm. 2008).
- 15 października - Uziel Gal, izraelski konstruktor broni (zm. 2002)
- 22 października - Henryk Jaskuła, pierwszy Polak, który samotnie, bez zawijania do portów okrążył Ziemię.
- 5 listopada - Rudolf Augstein, niemiecki dziennikarz i publicysta (zm. 2002)
- 8 listopada
- 29 listopada - Krzysztof Boruń, polski pisarz science fiction (zm. 2000)
- 2 grudnia - Maria Callas, amerykańska śpiewaczka operowa pochodzenia greckiego, primadonna stulecia (zm. 1977)
- 15 grudnia - Leon Niemczyk, polski aktor filmowy i teatralny (zm. 2006)
- 3 stycznia - Jaroslav Hašek, pisarz czeski (ur. 1883)
- 11 stycznia - Konstantyn I Glücksburg, król Grecji (ur. 1868)
- 13 stycznia - Stanisław Kosiński, polski inżynier budujący koleje na terenie Galicji (ur. 1847)
- 10 lutego - Wilhelm Röntgen, fizyk niemiecki, laureat Nagrody Nobla w 1901 w dziedzinie fizyki (ur. 1845)
- 8 marca - Johannes Diderik van der Waals, fizyk holenderski, laureat Nagrody Nobla w 1910 w dziedzinie fizyki (ur. 1837)
- 5 kwietnia - George Herbert, 5. hrabia Carnarvon, brytyjski arystokrata i archeolog (ur. 1866)
- 20 czerwca - Pancho Villa, generał z okresu rewolucji meksykańskiej (ur. 1878)
- 12 grudnia - Raymond Radiguet, pisarz francuski (ur. 1903)
- 26 grudnia - Włodzimierz Tetmajer, polski malarz, poeta i prozaik (ur. 1861)
- 27 grudnia - Lluís Domènech i Montaner, kataloński architekt (ur. 1850)
- 28 grudnia - Gustave Eiffel, francuski inżynier konstruktor (ur. 1832)
[edytuj] Zdarzenia astronomiczne
[edytuj] Nagrody Nobla
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Święta ruchome
|
|