rok 1921 / MCMXXI
XIX wiek · XX wiek · XXI wiek
1919 « 1920 « 1921 » 1922 » 1923
[edytuj] Wydarzenia w Polsce
- 4 stycznia - wicepremier Ignacy Daszyński ustąpił z rządu.
- 27 stycznia - Polska uznała Łotwę i Estonię.
- 15 lutego - w Krakowie odbyło się posiedzenie reprezentantów banków i kantorów. Uchwalono na nim, że od 17 lutego instytucje te będą pobierać pół promila od wszystkich operacji giełdowych, a od wszystkich innych transakcji dobrowolne datki na akcję plebiscytową na Śląsku.
- 19 lutego - zawarcie polsko-francuskiego sojuszu obronnego.
- 21 lutego - podpisanie polsko-francuskiej tajnej konwencji wojskowej.
- 3 marca - układ o sojuszu obronnym pomiędzy Polską a Rumunią.
- 15 marca - powstał klub sportowy Raków Częstochowa założony jako Racovia
- 17 marca - została uchwalona konstytucja (tzw. konstytucja marcowa).
- 18 marca - w Rydze podpisano polsko-radziecki traktat pokojowy między Polską, Rosją Radziecką i Ukrainą Radziecką. Kończył on wojnę polsko-bolszewicką z lat 1919-1920.
- 20 marca - odbył się plebiscyt na Górnym Śląsku.
- 1 kwietnia - generał Władysław Sikorski został szefem Sztabu Generalnego.
- 2 kwietnia - otwarcie pierwszych Targów Poznańskich.
- 16 kwietnia - uruchomiono lotnicze połączenie Paryż - Warszawa.
- 20 kwietnia - wystawa obrazów Leona Wyczółkowskiego w Krakowie.
- 24 kwietnia - Wojciech Korfanty podjął wstępną decyzję o III powstaniu śląskim.
- 29 kwietnia - Józef Piłsudski otrzymał dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- 2 maja - wybuchło III powstanie śląskie.
- 4 maja - odbyło się nadzwyczajne posiedzenie rady miejskiej Krakowa. Powołano na nim komitet pomocy dla kresów śląskich i przekazano mu 1 mln marek. W uchwale wyrażono przekonanie, że mocarstwa uszanują wolę ludu śląskiego wyrażoną w plebiscycie.
- 16 maja - założono piłkarski klub KKS Goplania Inowrocław.
- 21 maja
- 2 czerwca - oddziały niemieckiego Selbstschutzu przetrwały rozejm na Górnym Śląsku.
- 4 czerwca - w Warszawie na trasie Zamek Królewski - Belweder odbył się II "Bieg Belwederski".
- 24 czerwca - na Górnym Śląsku umowa o wycofaniu się walczących stron z terenu plebiscytowego.
- 1 lipca - w wyniku postępującej inflacji za dolara płaciło się już 2300 marek polskich.
- 5 lipca - cały obszar plebiscytowy na Górnym Śląsku przeszedł pod władzę Komisji Międzysojuszniczej.
- 11 lipca - w Łodzi rozpoczął się wielki strajk włókniarzy.
- 29 lipca - kulminacja rekordowych upałów. (+40,2°C w Prószkowie niedaleko Opola).
- 25 września
- nieudany zamach członka Ukraińskiej Wojskowej Organizacji na Naczelnika Piłsudskiego.
- otwarto we Lwowie pierwsze targi wschodnie.
- 27 września - premier Ponikowski wygłosił exposé sejmowe.
- 30 września - pierwszy powszechny spis ludności wykazał (bez Wileńszczyzny i Górnego Śląska) 27 176 171 mieszkańców.
- 1 października - powstał Związek Obrony Kresów Zachodnich.
- 20 października - decyzja Rady Ligi Narodów o podziale Górnego Śląska.
- 25 października - ślub Józefa Piłsudskiego z Aleksandrą Szczerbińską.
- 1 listopada - inauguracja linii kolejowej do Gdyni, omijającej Gdańsk.
- 4 listopada - w Warszawie złożył wizytę rumuński premier Take Ionescu.
- 19 listopada - utworzenie rządu Antoniego Ponikowskiego.
- 7 grudnia - powstała Korporacja Studentów Uczelni Poznańskiej Baltia.
- 16 grudnia - sejm uchwalił nadzwyczajną, przymusową daninę państwową.
- Powstają w Warszawie Polskie Zakłady Optyczne, producent obiektywów, lup, mikroskopów.
- Rozpoczęcie budowy portu i miasta Gdyni.
- Powstał klub "WKS Lublin", który w późniejszych latach przekształcił się w Klub Sportowy Lublinianka.
- Powstała linia Kolejki Wąskotorowej relacji Szydłowiec - Chlewiska.
[edytuj] Wydarzenia na świecie
- 1 stycznia - amerykańscy futboliści z Uniwersytetu Kalifornijskiego pokonali drużynę z Uniwersytetu Stanowego w Ohio (ang. Ohio State University) 28 – 0, zdobywając „Puchar Róży” (ang. Rose Bowl) w rozgrywkach uniwersyteckich.
- 2 stycznia
- 20 stycznia - okręt podwodny należący do Royal Navy typu „K-boat K5” zatonął w Kanale La Manche – zginęło 56 członków załogi.
- 21 stycznia
- 1 lutego - decyzją Rady Piotrogrodzkiej, zamknięto dziewięć przedsiębiorstw, zatrudniających 2 tys. ludzi. Dziesięć dni później Rada wydała rozporządzenie o likwidacji kolejnych 93 zakładów.
- 25 lutego - Armia Czerwona dokonuje inwazji na Demokratyczną Republikę Gruzji.
- 27 lutego - w Wiedniu powstała Międzynarodowa Wspólnota Pracy Partii Socjalistycznych. Organizacja ta grupowała partie nurtu centrystowskiego które sprzeciwiały się wstąpieniu do II Międzynarodówki oraz Międzynarodówki Komunistycznej.
- 28 lutego - bunt rosyjskich marynarzy w Kronsztadzie.
- 1 marca
- 3 marca - podpisano sojusz Polski z Rumunią.
- 4 marca - Warren Harding został zaprzysiężony, jako 29 prezydent Stanów Zjednoczonych.
- 6 marca - powstała Portugalska Partia Komunistyczna.
- 8 marca - hiszpański premier Eduardo Dato Iradier został zastrzelony przez katalońskiego anarchistę.
- 13 marca - rosyjska Biała Armia okupuje Mongolię, należącą do tej pory do Chin. Roman Ungern von Sternberg ogłosił się władcą Mongolii i reinkarnacją Czyngis-chana.
- 17 marca
- 18 marca - w Rydze podpisano polsko-radziecki traktat pokojowy między Polską, Rosją Radziecką i Ukrainą Radziecką. Kończył on wojnę polsko-bolszewicką z lat 1919-1920.
- 21 marca - po zajęciu Gruzji przez Armię Czerwoną ogłoszono powstanie Abchaskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.
- 11 kwietnia - utworzono emirat Transjordanii, którego królem został Abd Allah I ibn Husajn.
- 14 kwietnia - w Wielkiej Brytanii, związki zawodowe przemysłu wydobywczego, kolei i pracowników transportu nawołują do strajku – rząd grozi użyciem armii.
- 16 kwietnia - powstała Komunistyczna Partia Czechosłowacji (KPCz).
- 21 kwietnia - Czechosłowacja i Rumunia zawarły sojusz obronny przeciwko Węgrom.
- 24 kwietnia - mieszkańcy Tyrolu wypowiedzieli się w referendum za przyłączeniem do Niemiec.
- 1-7 maja - w Jaffie w Palestynie, będącej pod kontrolą Brytyjczyków, doszło do rozruchów antybrytyjskich inspirowanych przez „Żydowską Partię Komunistyczną” prekursora „Palestyńskiej Komunistycznej Partii”. W rozruchach tych brali udział zarówno Żydzi jak i Arabowie, których celem było stworzenie „Sowieckiego Związku Palestyny”. W starciach z Brytyjczykami zginęło 45 Żydów i 48 Arabów.
- 5 maja - tylko 13 kibiców oglądało mecz piłkarski pomiędzy drużynami Leicester City F.C. i Stockport County F.C., była to najniższa frekwencja w historii rozgrywek piłkarskich organizowanych dla klubów Anglii i Walii.
- 6 maja - rozpoczął się strajk generalny w Norwegii.
- 8 maja - w Szwecji zniesiono karę śmierci.
- 14-17 maja - gwałtowne antyeuropejskie rozruchy w Kairze i Aleksandrii.
- 19 maja - Kongres Stanów Zjednoczonych przegłosował akt prawny (ang. Emergency Quota Act) ustanawiający limit roczny na emigrację z poszczególnych krajów.
- 24 maja - odbyły się po raz pierwszy wybory do parlamentu Irlandii Północnej.
- 31 maja - w mieście Tulsa w stanie Oklahoma doszło do rozruchów na tle rasowym. Oficjalnie zginęło 39 osób, ale najnowsze badania sugerują znacznie większa liczbę. Około 10 tys. ludzi straciło dach nad głową.
- 1 lipca
- 2 lipca - prezydent USA Warren Harding podpisał rezolucję Kongresu Stanów Zjednoczonych deklarującą koniec stanu wojny z Niemcami Austrią i Węgrami.
- 4 lipca - we Włoszech został sformowany nowy konserwatywny rząd z premierem Ivanoe Bonomi na czele.
- 6 lipca - w Londynie podpisano traktat angielsko-irlandzki kończący irlandzką wojnę o niepodległość.
- 11 lipca - Armia Czerwona zajmuje Mongolię odbijając ją z rąk Białej Amii i ustanawia Mongolską Republikę Ludową na czele której stanął Damdin Suche Bator.
- 14 lipca - w Massachusetts, ława przysięgłych uznała za winnych morderstwa Nicola Sacco i Bartolomeo Vanzettiego – zostali skazani na śmierć na krześle elektrycznym.
- 17 lipca - proklamowano Republikę Mirdity w pobliżu albańsko-serbskiej granicy z centrum administracyjnym poza obszarem Albanii, na terenie Kosowa.
- 18 lipca - po raz pierwszy zastosowano szczepionkę BCG przeciw gruźlicy.
- 21 lipca - w Maroku Hiszpańskim, pod dowództwem Abd al-Karima, wojska Republiki Rif rozgromiły oddziały hiszpańskie.
- 22 lipca - rząd brytyjski deklaruje rozejm w Irlandii.
- 27 lipca - zespół naukowców z Uniwersytetu w Toronto pod przewodnictwem biochemika Fredericka Bantinga ogłosił odkrycie hormonu insuliny.
- 29 lipca - Adolf Hitler zostaje führerem w strukturze Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP).
- 2 sierpnia - zmarł sławny śpiewak operowy Enrico Caruso.
- 5 sierpnia - po raz pierwszy odbyła się transmisja radiowa z meczu baseballowego w Pittsburghu.
- 11 sierpnia - 39 stopni Celsjusza odnotowano we Wrocławiu – fala upałów dotknęła wiele miejscowości w Europie.
- 23 sierpnia - odbyła się koronacja króla Fajsala I w Bagdadzie.
- 24 sierpnia - w pobliżu miasta Hull w Anglii doszło do eksplozji podczas próbnego lotu sterowca typu R-38/USN ZR-2 – 41 osób straciło życie.
- 26 sierpnia
- podwyżki cen spowodowały rozruchy w Monachium.
- śmierć w zamachu niemieckiego polityka Matthiasa Erzbergera była powodem wprowadzenia stanu wojennego w Niemczech.
- 7 września - w Atlantic City w stanie New Jersey, po raz pierwszy odbył się konkurs piękności (ang. Miss America Pageant).
- 12 września - w Finlandii powstała paramilitarna organizacja dla kobiet – Lotta Svärd.
- 21 września - w miejscowości Oppau, która dzisiaj jest przedmieściem Ludwigshafen, doszło do katastrofy przemysłowej w fabryce koncernu BASF – zginęło od 500 do 600 osób.
- 10 października - po przeprowadzce rozpoczęły się zajęcia na Uniwersytecie w Szegedzie na Węgrzech.
- 19 października - w masakrze w Lizbonie ginie premier Portugalii António Granjo i inni politycy.
- 20 października - podjęcie przez Radę Ambasadorów Ligi Narodów decyzji o podziale Górnego Śląska.
- 21 października - w Londynie rozpoczęła się konferencja pokojowa pomiędzy Irlandią i Wielką Brytanią.
- 7 listopada - we Włoszech została założona przez Benito Mussoliniego Narodowa Partia Faszystowska (wł. Partito Nazionale Fascista, PNF).
- 9 listopada
- 11 listopada - w czasie obchodów dnia zwycięstwa w I wojnie światowej na cmentarzu w Arlington prezydent Stanów Zjednoczonych Warren Harding dedykował Grób Nieznanego Żołnierza wszystkim poległym niezidentyfikowanym amerykańskim żołnierzom.
- 14 listopada - została założona Komunistyczna Partia Hiszpanii.
- 1 grudnia - podwyżki cen spowodowały rozruchy w Wiedniu.
- 6 grudnia
- 13 grudnia - podpisanie układu o wspólnej obronie praw do wysp Oceanu Spokojnego przez: Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Francję i Japonię (międzynarodowa konferencja w Waszyngtonie).
- 23 grudnia - z inicjatywy Rabindranatha Tagore powstał uniwersytet w miejscowości Santiniketan w pobliżu Bolpur – 145 km od Kalkuty (ang. Visva-Bharati University).
- 29 grudnia - William Lyon Mackenzie King został wybrany premierem Kanady.
- We Włoszech rozpoczęto regularne nadawanie programu radiowego.
- W Stanach Zjednoczonych wynaleziono Wibrafon.
[edytuj] Urodzili się
- 5 stycznia
- 13 stycznia - Jerzy Pomianowski, polski prozaik, eseista, specjalista ds. historii Europy Wschodniej, krytyk teatralny, scenarzysta filmowy, tłumacz literatury pięknej z języka rosyjskiego
- 14 stycznia - Murray Bookchin, amerykański myśliciel anarchistyczny (zm. 2006)
- 19 stycznia - Patricia Highsmith, amerykańska pisarka, autorka thrillerów psychologicznych (zm.1995)
- 22 stycznia - Krzysztof Kamil Baczyński, polski poeta okresu wojennego; zginął w powstaniu warszawskim w 1944
- 24 stycznia
- 27 stycznia - Donna Reed, amerykańska aktorka, laureatka Oscara (zm. 1986)
- 31 stycznia - Carol Channing, amerykańska piosenkarka i aktorka
- 3 lutego - Herbert Baack, niemiecki polityk (zm. 2006)
- 4 lutego
- 8 lutego - Lana Turner, amerykańska aktorka (zm. 1995)
- 17 lutego - Irena Szymańska-Matuszewska, polska tłumaczka, pisarka, wydawca (zm. 1999)
- 22 lutego
- 25 lutego - Pierre Laporte, polityk kanadyjski (zm. 1970)
- 28 lutego - Pierre Clostermann, francuski lotnik, as myśliwski okresu II wojny światowej (zm. 2006)
- 2 marca - Kazimierz Górski, polski trener piłkarski (zm. 2006)
- 3 marca - Paul Guimard, pisarz francuski (zm. 2004)
- 23 marca - Donald M. Campbell, brytyjski wielokrotny rekordzista prędkości na lądzie i wodzie (zm. 1967)
- 25 marca - Simone Signoret, aktorka francuska (zm. 1985)
- 28 marca - Dirk Bogarde, brytyjski aktor (zm. 1999)
- 14 kwietnia - Thomas Schelling, amerykański ekonomista, laureat Nagrody Nobla
- 15 kwietnia - Gieorgij Bieriegowoj, radziecki kosmonauta (zm. 1995)
- 16 kwietnia - Peter Ustinov, aktor brytyjski, a także reżyser, dramaturg i producent (zm. 2004)
- 23 kwietnia - Janet Blair, amerykańska aktorka (zm. 2007)
- 25 kwietnia - Karel Appel, holenderski malarz, grafik, rzeźbiarz i poeta (zm. 2006)
- 5 maja - Arthur Leonard Schawlow, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1999)
- 6 maja
- 9 maja
- 10 maja - Wieńczysław Gliński, polski aktor radzieckiego pochodzenia
- 12 maja
- 14 maja - Stanisław Jasiukiewicz, polski aktor (zm. 1973)
- 20 maja - Wolfgang Borchert, niemiecki pisarz (zm. 1947)
- 21 maja
- 23 maja
- 25 maja - Jack Steinberger, fizyk amerykański pochodzenia niemieckiego, laureat Nagrody Nobla
- 26 maja - Stan Mortensen, angielski piłkarz (zm. 1991)
- 10 czerwca - Filip Mountbatten, książę Edynburga, mąż królowej brytyjskiej Elżbiety II
- 28 czerwca - P. V. Narasimha Rao, polityk indyjski, premier Indii (zm. 2004)
- 4 lipca - Gérard Debreu, amerykański ekonomista francuskiego pochodzenia, laureat Nagrody Nobla (zm. 2004)
- 6 lipca - Nancy Reagan, żona byłego prezydenta USA Ronalda Reagana
- 14 lipca - Geoffrey Wilkinson, chemik brytyjski, laureat Nagrody Nobla (zm. 1996)
- 15 lipca - Robert Bruce Merrifield, biochemik amerykański, laureat Nagrody Nobla (zm. 2006)
- 18 lipca
- 19 lipca - Rosalyn Sussman Yalow, fizyk amerykańska, laureatka Nagrody Nobla
- 29 lipca - Zbigniew Przyrowski, polski dziennikarz, publicysta, popularyzator tematyki naukowo-technicznej (zm. 2008)
- 9 sierpnia - James Exon, polityk amerykański (zm. 2005)
- 14 sierpnia - Julia Hartwig, polska poetka, tłumaczka, eseistka
- 18 sierpnia - Zdzisław Żygulski, polski profesor historii i teorii sztuki
- 19 sierpnia - Gene Roddenberry, amerykański scenarzysta i producent filmowy (zm.1991)
- 23 sierpnia - Kenneth Arrow, amerykański ekonomista, laureat Nagrody Nobla
- 25 sierpnia - Monty Hall, kanadyjski aktor i piosenkarz
- 31 sierpnia- Jerzy Michotek, aktor i piosenkarz, (zm. 1995)
- 4 września - Ariel Ramírez, pianista i kompozytor argentyński
- 12 września - Stanisław Lem, polski pisarz i filozof (zm. 2006)
- 22 września - Kazimierz Ostrowicz, polski aktor, (zm. 2002)
- 30 września - Deborah Kerr, szkocka aktorka (zm. 2007)
- 9 października - Tadeusz Różewicz, polski poeta wojenny i powojenny
- 13 października - Yves Montand, francuski aktor i piosenkarz (zm. 1991)
- 16 października - Andrzej Munk, polski reżyser (zm. 1961)
- 19 października
- 21 października - Malcolm Arnold, angielski kompozytor (zm. 2006)
- 22 października - Georges Brassens, francuski bard (zm. 1981)
- 3 listopada - Charles Bronson, amerykański aktor, z pochodzenia Tatar Lipkowski
- 5 listopada - Fauzia bint Fuad (arab. فوزية بنت الملك فؤاد, pers. فوزیه فؤاد), pierwsza żona ostatniego szacha na perskim tronie Mohammada Rezy Pahlawiego
- 6 listopada - James Jones, amerykański pisarz (zm. 1977)
- 11 listopada - Ron Greenwood, angielski piłkarz i trener piłkarski (zm. 2006)
- 23 listopada - Fred Buscaglione, włoski muzyk, piosenkarz i aktor (zginął w wypadku samochodowym w 1960)
- 26 listopada - Andrzej Nadolskipolski historyk, archeolog, łódzki profesor archeologii, historyk wojskowości, wybitny bronioznawca. (zm. 1993)
- 27 listopada - Alexander Dubček, czechosłowacki lider polityczny (zm. 1992)
- 5 grudnia - Marian Łącz, polski aktor (zm. 1984)
- 10 grudnia - Christine Brückner, niemiecka pisarka (zm. 1996)
- 20 grudnia - Dominik Morawski, polski publicysta, dziennikarz, działacz społeczny
- 1 stycznia - Theobald von Bethmann-Hollweg, niemiecki polityk, kanclerz Cesarstwa Niemieckiego i premier Prus (ur. 1856)
- 18 stycznia - Filippo Camassei, łaciński patriarcha Jerozolimy, kardynał (ur. 1848)
- 23 stycznia - Władysław Żeleński, polski kompozytor, pianista, organista, pedagog (ur. 1837)
- 8 lutego - Piotr Kropotkin, klasyk anarchokomunizmu, rosyjski geograf (ur. 1842)
- 26 lutego - Carl Menger, austriacki ekonomista (ur. 1840)
- 1 marca - Mikołaj I Petrowić-Niegosz, król Czarnogóry (ur. 1841)
- 5 maja - Alfred Hermann Fried, austriacki dziennikarz i pacyfista, laureat Nagrody Nobla (ur. 1864)
- 13 lipca - Gabriel Lippmann, fizyk francuski, laureat Nagrody Nobla 1908 r. (ur. 1845)
- 2 sierpnia - Enrico Caruso, włoski śpiewak, "król tenorów" w pierwszym 20-leciu XX wieku (ur. 1873)
- 7 sierpnia - Aleksander Błok, rosyjski poeta symbolista, dramaturg (ur. 1880)
- 16 sierpnia
- 23 sierpnia - Feliksa Kozłowska, założycielka mariawityzmu (ur. 1862)
- 15 września - Roman Ungern von Sternberg, rosyjski generał, dowódca Białej Gwardii na Dalekim Wschodzie (ur. 1886)
- 27 września - Engelbert Humperdinck, niemiecki kompozytor (ur. 1854)
- 10 grudnia - George Coppinger Ashlin, irlandzki architekt (ur. 1837)
- 16 grudnia - Camille Saint-Saëns, francuski kompozytor i wirtuoz fortepianu i organów, również dyrygent (ur. 1835)
- 17 grudnia - Gabriela Zapolska, polska dramatopisarka (ur. 1857)
[edytuj] Nagrody Nobla
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Święta ruchome
|
|