Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka
Z Wikipedii
|
|||||
|
|||||
Dewiza Пролетарі всіх країн, єднайтеся! (Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!) |
|||||
Stolica | |||||
Hymn | |||||
Data utworzenia | 25 grudnia 1917 | ||||
Data likwidacji | 24 sierpnia 1991 | ||||
Powierzchnia | 603 700 km² | ||||
Miejsce w ZSRR | 3 | ||||
Ludność
|
51 706 750 os. | ||||
Miejsce w ZSRR | 2 | ||||
Gęstość zaludnienia | 85,6 os./km² |
Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, Ukraińska Socjalistyczna Republika Sowiecka, skrótowo Ukraińska SRR, Ukraińska SSR (ros. Украинская Советская Социалистическая Республика, Украинская CCP - czyt.: Ukrainskaja Sowietskaja Socialisticzeskaja Riespublika, ukr. Українська Радянська Соціалістична Республіка, Українська PCP - czyt.: Ukrajins'ka Radians'ka Socjalistyczna Respublika) - jedna z republik ZSRR.
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Powstanie
Twór polityczny powstały na ziemiach ukraińskich w wyniku rewolucji październikowej w 1917. Radziecką Ukrainę powołano do życia w Kijowie 9 listopada 1917 roku. Rychło jednak do stolicy wkroczyły oddziały patriotów ukraińskich i przepędziły stamtąd bolszewików. 24-25 grudnia 1917 roku w wyniku powstania robotniczego w Charkowie proklamowano tam Ukraińską Ludową Republikę Rad (nazwa podobna do państwa Petlury). 8 lutego 1918 roku z Kijowa wyparte zostały oddziały Ukraińskiej Republiki Ludowej i wróciła na krótko władza radziecka. W latach 1918-1920 stolica Ukrainy najczęściej znajdowała się w rękach Niemców, Ukraińców (Pawło Skoropadski, Symon Petlura), białogwardzistów (Anton Denikin) oraz - krótko - wojsk polskich. 5-12 lipca 1918 roku utworzono ukraiński oddział WKP(b).
10 marca 1919 roku uchwalono konstytucję Ukrainy radzieckiej. Jej stolicą został Charków. Ukraina radziecka brała udział w negocjacjach pokojowych z Polską prowadzonych w Mińsku i Rydze w 1920 roku. Została uznana przez rząd Polski za jedynego reprezentanta ludności ukraińskiej, Polska odmówiła tym samym dotrzymania sojuszniczych zobowiązań wobec Ukraińców oraz utrzymywania dalszych stosunków z państwem Petlury, którego przedstawiciele udali się na emigrację do Paryża, Berlina i Wiednia.
[edytuj] Funkcjonowanie kraju
Na czele USRR stali w początku lat dwudziestych Stanisław Kosior, Emanuel Kwiring (sekretarze KP(b)U) oraz Chrystian Rakowski (przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych), Mykoła Skrypnyk (komisarz oświaty), którzy prowadzili politykę "ukrainizacji" w szkolnictwie i administracji. W latach 30. zostali oni zamordowani na rozkaz Stalina (Skrypnyk popełnił samobójstwo) pod zarzutem "burżuazyjnego nacjonalizmu". Później władzami Ukrainy kierowali posłuszni wykonawcy poleceń Stalina: Łazar Kaganowicz, Stanisław Kosior oraz Nikita Chruszczow.
Poza brutalną czystkę polityczną USRR wstrząsnęła w latach trzydziestych sztucznie wywołana przez Stalina fala głodu. Oblicza się, że zginęło wówczas ok. 5 mln obywateli tego państwa (choć te dane są trudno weryfikowalne). Rozprawiono się również z duchownymi oraz przedstawicielami mniejszości narodowych, szczególnie Polakami i Żydami[potrzebne źródło]. Zlikwidowano polski obwód autonomiczny na Wołyniu (tzw. Marchlewszczyzna) a wielu polskich komunistów (w tym Tomasza Dąbala) stracono.
W 1934 roku stolicę państwa przeniesiono do Kijowa "gubiąc" po drodze niewygodnych działaczy. Wówczas dokonano też podziału państwa na obwody: kijowski, charkowski, winnicki, zaporoski i doniecki.
Ukrainę przyjęto wraz z Białoruską SRR i ZSRR do ONZ jako pełnoprawnego członka. Uzasadniano to faktem, iż skoro formalnie brytyjskie dominia - Kanada i Australia także były członkami tej organizacji, nie ma przeszkód, by także niektóre z republik ZSRR weszły w skład ONZ, by zrównać brytyjską przewagę. Ponadto prawo do nadreprezentacji mogło być nagrodą za walkę z faszyzmem.
W 1986 roku Ukrainą wstrząsnęła awaria elektrowni w Czarnobylu, którą władze z początku starały się bagatelizować. Główne szkody poczyniła ona jednak na sąsiedniej Białorusi.
[edytuj] Likwidacja
Ukraińska SRR przestała oficjalnie istnieć 16 grudnia 1991, gdy uznane zostało niepodległe państwo ukraińskie. Przywrócono mu tradycyjne godło, hymn oraz wybrano nowe władze.
[edytuj] Przywódcy kraju
Faktycznymi przywódcami kraju byli pierwsi sekretarze Komunistycznej Partii Ukrainy:
- Jurij Piatakow (1918)
- Stanisław Kosior (1919-1920)
- Dmytro Manuilśkyj (1921-1923)
- Emanuel Kwiring (1923-1925)
- Łazar Kaganowicz (1925-1928)
- Stanisław Kosior (1928-1938)
- Nikita Chruszczow (1938-1947)
- Łazar Kaganowicz (1947)
- Nikita Chruszczow (1947-1949)
- Leonid Mielnikow (1949-1953)
- Aleksiej Kiriczenko (1953-1957)
- Nikołaj Podgorny (1957-1963)
- Petro Szelest (1963-1972)
- Wołodymyr Szczerbyckyj (1972-1989)
- Władimir Iwaszko (1989-1990)
- Stanisław Gurienko (1990-1991)
[edytuj] Obszar i granice
Pierwotnie, do 1939 r. USRR objęła swymi granicami większość obecnych ziem ukraińskich poza Galicją, zachodnią częścią Wołynia, Bukowiną, Polesiem i Rusią Zakarpacką.
Po agresji na Polskę 17 września 1939 nastąpiło przyłączenie do USRR nowych terenów ze Lwowem, Łuckiem i Stanisławowem (co propaganda sowiecka ochrzciła mianem "zjednoczenia ziem ukraińskich".
W 1940 roku Rumunia została zmuszona do zrzeczenia się na rzecz ZSRR pewnych obszarów, spośród których Bukowinę i południową Besarabię włączono w skład Ukraińskiej SRR. Jednocześnie z obszaru Ukraińskiej SRR wyłączono część terenów wchodzącej dotąd w skład Ukrainy Mołdawskiej ASRR. Obszary te wraz z pozostałymi częściami ziem odebranych Rumunii utworzyły Mołdawską SRR.
Po 1945 roku niemal wszystkie polskie tereny zajęte w 1939 roku zostały przy Ukraińskiej SRR, jedynie niewielkie skrawki powróciły do Polski. Ponadto do USRR przyłączono tereny Rusi Zakarpackiej, które do 1938/39 wchodziły w skład Czechosłowacji, a następnie - Węgier.
Ostatecznie granice Ukraińskiej SRR uformowały się w 1954 r., kiedy to Rosyjska FSRR podarowała Ukraińskiej Krym. Odtąd Ukraina obejmowała obszar 603 716 km², który w 1984 roku zamieszkiwało 50,667 milionów osób.
Ukraińska SRR graniczyła z Polską, Węgrami, Czechosłowacją i Rumunią. Wewnątrz ZSRR graniczyła z Białoruską SRR, Rosyjską FSRR i Mołdawską SRR.
[edytuj] Autonomiczne obszary wewnątrz Ukraińskiej SRR
W skład Ukraińskiej SRR wchodziły autonomiczne narodowe jednostki polityczno administracyjne:
- Mołdawski Obwód Autonomiczny (1924), przekształcony w Mołdawską ASRR (1924 - 1940)
- Polski Rejon Narodowy im. Juliana Marchlewskiego (1925 - 1935)
- W 1991 r., tuż przed rozwiązaniem ZSRR i likwidacją Ukraińskiej SRR powstałą na Krymie Krymska ASRR
[edytuj] Zobacz też:
Armeńska SRR • Azerbejdżańska SRR • Białoruska SRR • Estońska SRR • Gruzińska SRR • Kazachska SRR • Kirgiska SRR • Litewska SRR • Łotewska SRR • Mołdawska SRR • Rosyjska FSRR • Tadżycka SRR • Turkmeńska SRR • Ukraińska SRR • Uzbecka SRR
Karelo-Fińska SRR (1940-1956) •Zakaukaska FSRR (1922-1936)