Chrzest

Z Wikipedii

Jan van Eyck, Chrzest w Jordanie

Chrzest – praktykowane w wielu religiach rytualne polanie wodą lub zanurzenie w wodzie, oznaczające na ogół duchową odnowę bądź przemianę.

Spis treści

1 Etymologia i znaczenie słowa chrzest
2 Chrzest w różnych wyznaniach
3 Odczynianie chrztu
4 Podobne obrzędy
5 Zobacz też
6 Linki zewnętrzne
7 Przypisy

[edytuj] Etymologia i znaczenie słowa chrzest

Pochodzenie polskiego słowa chrzest oraz pokrewnych słów w innych językach słowiańskich np. křest w czeskim czy Крещение w rosyjskim nie jest całkiem jasne. Wywodzi się je w ostatecznym rachunku od imienia Chrystusa (łac. Christus, greckie Khristos – od khrein – namaszczać). Słowo chrzest nie jest więc przekładem greckiego i nowotestamentowego wyrazu baptidzo, które w większości polskich przekładów Biblii tłumaczone jest na chrzest, a dosłownie znaczy "zanurzenie".

[edytuj] Chrzest w różnych wyznaniach

Poglądy na chrzest są różne w zależności od danego wyznania chrześcijańskiego. Różnice obejmują zarówno sposób udzielania chrztu, jak też rozumienie jego istoty.

[edytuj] Kościół katolicki

Katolicki chrzest najczęściej jest dokonywany przez polanie głowy wodą

Chrzest święty to w katolicyzmie sakrament inicjacji i ponownych narodzin. Przyjęcie chrztu oznacza, że człowiek staje się chrześcijaninem i może przyjmować inne sakramenty. Obrzęd udzielany jest przez polanie głowy wodą i wypowiedzenie słów: Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego (formuła Trójcy Świętej jest uważana za niezbędny warunek chrztu). W przypadku zagrożenia życia wystarczy, aby uczyniła to jakakolwiek osoba, nawet niewierząca, ale zwykle chrzest jest udzielany przez księdza podczas niedzielnej mszy i obejmuje także wyznanie wiary przez obecnych, namaszczenie głowy katechumena krzyżmem świętym, włożenie białej szaty, wręczenie zapalonej świecy ojcu lub ojcu chrzestnemu i inne obrzędy. Tradycyjnie z obrzędem chrztu wiąże się nadanie imienia. Kościół chrzci dzieci, jeżeli rodzice zobowiązują się wychowywać je w wierze katolickiej (jeżeli będzie to niemożliwe ten obowiązek spada na rodziców chrzestnych). Zwyczajnym szafarzem chrztu jest kapłan lub diakon, nadzwyczajnym szafarzem chrztu jest każdy człowiek mający pragnienie udzielenia chrztu drugiej osobie w imię Trójcy Świętej. Materią tego sakramentu jest woda, a formą słowa: N. ja Ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.

Biblia (zarówno Stary i Nowy Testament) nie zawiera nakazu chrztu niemowląt czy dzieci. Obrzęd ten został określony w III w n.e. Według Nowego Testamentu, Jezus Chrystus podjął decyzję o chrzcie sam w wieku około 30 lat (wówczas mężczyźni stawali się pełnoletni mając lat 27). Część innych kościołów chrześcijańskich dokonuje wyłącznie chrztu osób, które osiągną wiek świadomy.

Chrzczeniu dzieci (a zwłaszcza niemowląt) sprzeciwia się wiele grup wyznaniowych (Własnowiercy np. uważają go wręcz za niezgodny z prawem).

[edytuj] Kościoły protestanckie

Chrzest w kościołach ewangelicznych następuje przez całkowite zanurzenie w wodzie katechumena w wieku świadomym

W wyznaniach protestanckich poglądy na istotę chrztu są podzielone, jednak zazwyczaj przyjmowane jest symboliczne znaczenie obrzędu. Częstą praktyką jest chrzest sprawowany przez zanurzenie w wodzie. W większości tradycyjnych kościołów (ewangelickich) praktykowany jest chrzest dzieci, podczas gdy kościoły ewangelikalne (m.in. adwentyści, baptyści, zielonoświątkowcy, wolni chrześcijanie, niektórzy kalwiniści, bracia polscy) chrzczą przez całkowite zanurzenie w wodzie jedynie wiernych w wieku świadomym, którzy dokonali w pełni świadomej deklaracji przyjęcia wiary. Swą wiarę w zanurzenie, jako właściwy sposób chrztu opierają na 6 rozdziale Listu do Rzymian apostoła Pawła, który mówi o chrzcie zanurzającym oraz na samym znaczeniu greckiego słowa „baptidzo” (chrzest), które dosłownie oznacza „zanurzenie”. Kwestię konieczności wieku odpowiedzialnego argumentuje się w oparciu o m.in. 28 rozdział Ewangelii Mateusza, gdzie Jezus Chrystus kazał najpierw nauczać, potem chrzcić, a także na warunku osobistej wiary, jaki postawił Filip Apostoł w stosunku do osoby pragnącej przyjąć chrzest (Dzieje Apostolskie 8:36-37).

Ewangelickie kościoły protestanckie zachowały praktykę chrztu niemowląt, choć poglądy odnośnie chrztu różnią się pomiędzy poszczególnymi wyznaniami. Luteranie uznają chrzest jako sakrament odradzający, jednak w przeciwieństwie do katolików odrzucają pogląd, iż działa on ex opere operato. Podobnie, jak inne sakramenty, jego skuteczność opiera się na wierze przyjmującego (w tym wypadku niemowlęcia), jako że do zbawienia prowadzi tylko wiara (zasada sola fide), nie zaś uczynki. Luteranie pojmują istotę chrztu za Marcinem Lutrem:

„

Chrzest nie jest niczym innym, jak Słowem Bożym połączonym z zanurzeniem w wodzie, według jego własnego ustanowienia i nakazu, czyli, jak Paweł powiada: „Kąpielą wodną przez Słowo” (Ef. 5:26), i jak mówi Augustyn: „Niech dołączy się słowo do elementu, a powstaje sakrament”. Dlatego nie podzielamy zdania Tomasza i mnichów kaznodziejów, czyli dominikanów, którzy zapominając o Słowie i ustanowieniu Bożym powiadają, że Bóg udzielił wodzie i włożył w wodę moc duchową, która przez wodę obmywa z grzechu.

— Marcin Luter, Artykuły Szmalkaldzkie 5:1-2

”

Część Kościołów ewangelickich za Ulrykiem Zwinglim odrzuciła chrzest jako środek przekazu łaski odradzającej, choć pozostali przy praktyce chrzczenia niemowląt, które oznaczać miało przyjęcie do wspólnoty ludu Bożego i wejście w przymierze z Bogiem (odpowiednik starotestamentowego obrzezania). Idea chrztu na wyznanie wiary pojawiła się w protestantyzmie w ruchach radykalnej reformacji. Jako pierwsi praktykę tą wprowadzili anabaptyści w XVI wieku, a za nimi baptyści i cały współczesny ewangelikalny protestantyzm. Istotę poglądów baptystycznych na chrzest oddaje Londyńskie Wyznanie Wiary z 1689 r.:

„

Chrzest jest obrzędem Nowego Testamentu nakazanym przez Jezusa Chrystusa. Dla osoby przyjmującej chrzest ma on być znakiem jej społeczności z Chrystusem w Jego śmierci i zmartwychwstaniu, znakiem wszczepienia w Chrystusa i przebaczenia grzechów. Wyraża to również fakt, że osoba przyjmująca chrzest oddała siebie Bogu przez Jezusa Chrystusa, aby móc żyć i postępować w „nowości życia". Poddać się temu obrzędowi mogą tylko te osoby, które upamiętały się przed Bogiem i wierzą w naszego Pana Jezusa Chrystusa, dobrowolnie oddając się Jemu w posłuszeństwo. Zewnętrznym elementem, który ma być używany w tym obrzędzie jest woda, w której wierzący ma być chrzczony w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Zanurzenie, tzn. pogrążenie wierzącego w wodzie, jest istotne dla właściwego udzielenia tego obrzędu.

— Londyńskie Wyznanie Wiary Baptystów z 1689 29:1-4

”

Chrzest na wyznanie wiary w rzece Jordan niedaleko Jeziora Tyberiadzkiego (Izrael)

W kościołach ewangelicznych chrztu udziela się wyłącznie w wieku świadomym i poprzedzony jest on nawróceniem (tzw. nowonarodzeniem, czyli osobistym przyjęciem Jezusa Chrystusa). Obrzędu chrztu dokonuje się na wyznanie wiary złożone przez katechumena, które zazwyczaj polega na udzieleniu twierdzącej odpowiedzi na pytania pastora (np. czy wierzysz, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym?, czy wierzysz, że zmarł On za twoje grzechy, abyś mógł otrzymać życie wieczne?, czy pragniesz zostać ochrzczony i oświadczasz, że jest to twoją dobrą i nieprzymuszoną wolą?), zadawane tuż przed dokonaniem obrzędu. Przed zanurzeniem duchowny zazwyczaj unosi prawą rękę nad głową katechumena i wypowiada formułę: Na podstawie twojego wyznania wiary i pragnienia chrztu, chrzczę ciebie w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Ewangeliczni protestanci pojmują chrzest jako obrzęd publicznego wyznania wiary, nie przypisują mu jednak, podobnie jak Zwingli, właściwości odradzających (chrześcijaninem staje się człowiek w momencie nawrócenia, uznawanego za nowonarodzenie, czego chrzest jest symbolem).

W wielu ewangelicznych domach modlitwy znajdują się specjalne zbiorniki, zwane baptysteriami, w których dokonuje się chrztu przez zanurzenie. Niektóre wyznania udzielają chrztu wyłącznie w zbiornikach naturalnych. Stroje katechumenów zależą od zwyczajów wyznania i zboru. Rodzaj strojów przeważnie jest regulowany zwyczajowo, nie zaś formalnie. W wielu wspólnotach używane są specjalne płaszcze chrzcielne - zazwyczaj czarne dla pastora, zaś białe dla katechumena. W niektórych zborach istnieje również tradycja nakrywania chustkami głów przez kobiety przyjmujące chrzest. Są także kościoły, które udzielają chrztów w zwykłym ubraniu.

Większość wyznań protestanckich stosuje formułę trynitarną (wyjątkiem są zielonoświątkowcy jednościowi, którzy chrzczą w imię Jezusa). Chrztu wodnego nie praktykują kwakrzy oraz Armia Zbawienia. Za koniecznością chrztu do zbawienia opowiadają się luteranie wśród wyznań ewangelickich, a Kościoły Chrystusowe i niektórzy zielonoświątkowcy wśród protestantów ewangelicznych. Większość kościołów odrzuca ten pogląd (przytaczając m.in. przykład złoczyńcy, który został ukrzyżowany z Jezusem, nawrócił się i został zbawiony bez chrztu) podkreślając jednak, iż chrzest jest ustanowieniem Chrystusowym, wyrazem posłuszeństwa wobec woli Bożej i, o ile istnieje taka możliwość, winien zostać udzielony.

[edytuj] Świadkowie Jehowy

Chrzest praktykowany jest także w organizacji Świadków Jehowy. Udzielany jest jedynie osobom, które potrafią zrozumieć jego znaczenie. Podobnie, jak u ewangelicznych protestantów, stosuje się formę chrztu przez zanurzenie. Świadkowie Jehowy postrzegają chrzest jako symboliczny obrzęd wyrażający całkowite i bezwarunkowe oddanie się Jehowie Bogu. Praktykowany jest zazwyczaj podczas kongresów oraz zgromadzeń okręgowych, obwodowych i specjalnych. Chrztu dokonują upoważnieni przedstawiciele zboru bądź w specjalnych basenach, bądź w zbiornikach naturalnych.

Przyjęcie chrztu w organizacji Świadków Jehowy poprzedzone jest okresem biblijnych szkoleń na podstawie publikacji opracowanych przez Towarzystwo Strażnica. Materiał pozwalający na zgłębienie nauk głoszonych przez wyznanie podzielony jest na części. Kandydaci do chrztu po ukończeniu szkolenia zdają specjalny egzamin. Przed zanurzeniem osoby chrzczonej w obecności świadków zadawane są dwa pytania: „czy rozumiesz wartość i znaczenie chrztu wodnego” oraz „czy uznajesz organizację Świadków Jehowy za organizację Bożą”. Podczas chrztu nie wypowiada się żadnej szczególnej formuły.

[edytuj] Zestawienie

Wyznanie	Sposób	Chrzest dzieci	Konieczność do zbawienia	Formuła
Katolicyzm	Zazwyczaj przez polanie (dopuszczalne zanurzenie)^[1]	Tak	Tak	Trynitarna
Starokatolicyzm	Zazwyczaj przez polanie	Tak	Tak	Trynitarna
Prawosławie	Przez trzykrotne zanurzenie (inne formy – tylko w uzasadnionych przypadkach)	Tak	Tak	Trynitarna
Staroobrzędowcy	Tylko przez trzykrotne zanurzenie	Tak	Tak	Trynitarna
Anglikanizm	Przez polanie (rzadko zanurzenie)	Tak	Nie	Trynitarna
Luteranizm	Przez pokropienie, polanie lub zanurzenie	Tak	Tak	Trynitarna
Prezbiteriańscy kalwiniści	Przez pokropienie, polanie lub zanurzenie	Tak	Nie	Trynitarna
Kongregacjonalni kalwiniści	Przez pokropienie, polanie lub zanurzenie (Reformowani Baptyści: tylko przez zanurzenie)	Tak (Reformowani Baptyści: nie)	Nie	Trynitarna
Metodyzm	Przez pokropienie, polanie lub zanurzenie	Tak	Nie	Trynitarna
Baptyzm	Tylko przez zanurzenie	Nie	Nie	Trynitarna
Kościoły Chrystusowe	Tylko przez zanurzenie	Nie	Tak	Trynitarna
Ewangeliczni chrześcijanie	Tylko przez zanurzenie	Nie	Nie	Trynitarna
Pentakostalizm	Tylko przez zanurzenie. Zielonoświątkowcy wierzą ponadto w oddzielny Chrzest Duchem Świętym	Nie	Nie	Trynitarna
Pentakostalizm Jedności Bóstwa	Tylko przez zanurzenie. Zielonoświątkowcy wierzą ponadto w oddzielny Chrzest Duchem Świętym	Nie	Tak	„W Imię Jezusa”
Adwentyzm	Tylko przez zanurzenie	Nie	Nie	Trynitarna
Kwakrzy	Nie praktykują chrztu wodnego, jedynie Chrzest Duchem Świętym	–	–	–
Armia Zbawienia	Obecnie nie praktykują chrztu. Wierzą w jego wartość jedynie w czasach Chrystusa	–	–	–
Badacze Pisma Świętego	Tylko przez zanurzenie	Nie	Tak	„W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”
Świadkowie Jehowy	Tylko przez zanurzenie	Nie	Tak	Brak
Chrystadelfianie	Tylko przez zanurzenie	Nie	Tak	„w Imię Jezusa”
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich	Tylko przez zanurzenie przez osobę posiadającą upoważnienie kapłańskie	Nie	Tak	„W Imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”
Społeczność Chrystusa	Tylko przez zanurzenie przez osobę posiadającą upoważnienie kapłańskie	Nie	Tak	Trynitarna

[edytuj] Odczynianie chrztu

Według doktryny katolickiej i części pozostałych wyznań chrześcijańskich, chrzest jako ich sakrament inicjujący jest nieodwołalny i nieodwracalny. Jednak w wielu kulturach i systemach wyznaniowych (szczególnie etnicznych wierzeń pierwotnych) dotrwały nawet do współczesnych czasów obrzędy odczyniające chrzest. Jednym z najstarszych — potwierdzanych przez źródła^{[potrzebne źródło]} — był obrzęd przeprowadzany przez średniowiecznych Prusów, polegający na ponownym obmyciu osoby wodą przez pogańskiego kapłana i wygłoszeniu stosownej formuły z rodzaju: "Niechaj wiara w Boga, którego nie wyznajesz, odeszła razem z tą wodą, a wraz z nim chrześcijańskie imię... Nadaję Ci (lub zwracam) pogańskie imię ..."^{[potrzebne źródło]} Współcześnie osoby oficjalnie dokonujące wystąpienia ze wspólnoty katolickiej coraz częściej dokonują również (mniej lub bardziej udokumentowanych historycznie) obrzędów mających zneutralizować chrzest i jego konsekwencje (dość popularne w kręgach rodzimowierców).

[edytuj] Podobne obrzędy

Wiara w oczyszczająca moc wody występowała u większości etnicznych kultur pierwotnych (u Słowian np. w trakcie obrzędów Kupalnocnych). Obrzędy inicjacyjne związane z wodą są znane również w innych religiach: w pradawnym kulcie wody, w niektórych wyznaniach żydowskich (esseńczycy, zwolennicy Jana Chrzciciela), u mandenajczyków, w azteckim kulcie bogini Chalchihuitlicue, wśród wyznawców starożytnej bogini Kybele, a także w buddyzmie. Do chrztu nawiązują też różne formy uroczystości świeckich, często o charakterze zabawy (chrzest statku, chrzest równikowy)