Stary Testament

Z Wikipedii

Stary Testament

Biblia Hebrajska (część wspólna dla judaizmu i chrześcijaństwa)

Kanon katolicki, prawosławny, etiopski i syryjski

Kanon prawosławny

Dodatek do kanonu prawosławnego

4 Machabejska

Kanon rosyjski i etiopski

4 Ezdrasza

Kanon etiopski

Kanon syryjski

Zwój Tory w języku hebrajskim

Fragment hebrajskiego tekstu Księgi Wyjścia rozdz. 20 (Dziesięć Przykazań)

Starożytny fragment manuskryptu Septuaginty (zwój Proroków mniejszych) ok. I w. p.n.e.

Stary Testament, Biblia Hebrajska, Pisma Hebrajsko-Aramejskie – to starsza część Biblii, przyjęta przez chrześcijaństwo z judaizmu. Judaistyczna (a za nią protestancka) wersja obejmuje 39 ksiąg (tylko hebrajskich), katolicka zawiera 46, a prawosławna w sumie 50-53 (księgi hebrajskie i greckie z Septuaginty oraz niekiedy apokryfy). Stary Testament razem z Nowym Testamentem tworzą chrześcijańskie Pismo Święte.

[edytuj] Historia Starego Testamentu

Stary Testament powstawał w ciągu wielu wieków, najstarszym tekstem w nim zawartym jest Pieśń Debory z Księgi Sędziów, spisana w XII w. p.n.e. Najpóźniej, w II w. p.n.e., powstała Księga Daniela. Cały kanon Starego Testamentu został ustalony pod koniec I w. n.e. Znanych jest kilka teorii co do wyboru ksiąg kanonicznych – uważa się np., że do kanonu weszły tylko te teksty, w których powstaniu dopatrywano się interwencji Boga. Długotrwały proces formowania kanonu ST rozpoczął się w 622 p.n.e., kiedy król Jozjasz wprowadził reformę religijną.

Stary Testament był już w starożytności tłumaczony na grekę. Najstarsze tłumaczenie to Septuaginta, zostało ono zapoczątkowane w Aleksandrii w połowie III w. p.n.e. i miało być stworzone dla istniejącej tam gminy żydowskiej. Według legendy przekładu dokonano na polecenie faraona Ptolemeusza II Filadelfosa, który chciał zapoznać się z prawem żydowskim. Na rozkaz kapłana Eleazara 72 mędrców żydowskich przetłumaczyło księgi w ciągu 72 dni. W rzeczywistości przekład kolejnych ksiąg trwał ponad 100 lat.

[edytuj] Kanon żydowski

Zobacz więcej w osobnym artykule: Tanach.

Istnieje wiele opinii na temat momentu ostatecznego ukształtowania się kanonu hebrajskiego. Przyjmuje się, że nastąpiło to pomiędzy II w. p.n.e., a II w. n.e. Po ustaleniu kanonu hebrajskiego działalność rozpoczęli Masoreci, którzy bardzo dokładnie kopiowali księgi – dzięki temu dysponujemy dzisiaj hebrajskimi tekstami, które są identyczne z tymi, których używano w czasach Chrystusa.

Prawo – Tora (Pięcioksiąg Mojżesza)

1. Księga Rodzaju – Bereszit ("Na początku")

2. Księga Wyjścia – Welle szemot ("Oto imiona")

3. Księga Kapłańska – Wajjikra ("I zawołał")

4. Księga Liczb – Wajedabber ("I mówił") a. Bemidmar ("Na pustyni")

5. Księga Powtórzonego Prawa – Elle Haddewarim ("Oto słowa")

Prorocy – Newiim

6. Księga Jozuego – Jehoszua

7. Księga Sędziów – Szoftim

8. 1-2 Księgi Samuela – Szemuel

9. 1-2 Księgi Królów – Melachim

10. Księga Izajasza – Jeszajahu

11. Księga Jeremiasza – Jiremijahu

12. Księga Ezechiela – Jichzekel

13. Dwunastu Proroków Mniejszych – Trej Asar (תרי עשר)

Pisma – Ketuwim

14. Księga Psalmów – Tehilim

15. Księga Przysłów – Miszlei

16. Księga Hioba – Ijow

17. Pieśń nad pieśniami – Szir Haszirim

18. Księga Rut – Rut

19. Lamentacje Jeremiasza – Eika

20. Księga Koheleta – Kohelet

21. Księga Estery – Ester

22. Księga Daniela – Daniel

23. Księgi Ezdrasza i Nehemiasza – Ezra wuNechemia

24. 1-2 Księgi Kronik – Diwrej Hajamim

[edytuj] Kanony chrześcijańskie

Chrześcijanie bardzo długo nie mieli ustalonego kanonu Starego Testamentu, gdyż uważali go za odziedziczony po żydach i przez nich skompletowany. Ponadto – inaczej niż Żydzi – tradycyjnie dzielili księgi Biblii na historyczne, dydaktyczne i prorockie. W V w. powstała Wulgata, przekład Starego Testamentu z hebrajskiego i greki (oraz Nowego Testamentu z greki), dokonany przez Hieronima, który za źródło przyjął hebrajskie oryginały pism, ale posiłkował się Septuagintą. Sam Hieronim nie uważał jednak ksiąg później nazwanych deuterokanonicznymi za część natchnionego kanonu. Podobne opinie istniały wśród wielu chrześcijańskich uczonych i duchownych aż do XVI w. Jednym z odrzucających księgi deuterokanoniczne był papież Grzegorz Wielki. Wielu teologów chrześcijańskich przedstawiało bardzo różne koncepcje kanonu, jednak do rozłamu doszło dopiero w trakcie reformacji.

[edytuj] Kanon katolicki

Kursywą zaznaczono księgi nieuznawane przez żydów i protestantów, tzw. deuterokanoniczne.

Księgi historyczne

Prawo – (Pięcioksiąg Mojżesza)

1. Księga Rodzaju (Rdz) – Liber Genesis (Gen)

2. Księga Wyjścia (Wj) – Liber Exodus (Ex)

3. Księga Kapłańska (Kpł) – Liber Leviticus (Lev)

4. Księga Liczb (Lb) – Liber Numeri (Nu)

5. Księga Powtórzonego Prawa (Pwt) – Liber Deuteronomium (Deu)

Pozostałe księgi historyczne

6. Księga Jozuego (Joz) – Liber Iosue

7. Księga Sędziów (Sdz) – Liber Iudicum

8. Księga Rut (Rt) – Liber Ruth

9. 1 Księga Samuela (1Sm) – Liber I Samuelis

10. 2 Księga Samuela (2Sm) – Liber II Samuelis

11. 1 Księga Królewska (1Krl) – Liber I Regum

12. 2 Księga Królewska (2Krl) – Liber II Regum

13. 1 Księga Kronik (1Krn) – Liber I Paralipomenon

14. 2 Księga Kronik (2Krn) – Liber II Paralipomenon

15. Księga Ezdrasza (Ezd) – Liber Esdrae

16. Księga Nehemiasza (Ne) – Liber Nehemiae

17. Księga Tobiasza (Tb) – Liber Thobis

18. Księga Judyty (Jd) – Liber Iudith

19. Księga Estery (Est) – Liber Esther

20. 1 Księga Machabejska (1Mch) – Liber I Maccabeorum

21. 2 Księga Machabejska (2Mch) – Liber II Maccabeorum

Księgi mądrościowe (dydaktyczne)

22. Księga Hioba (Hi) – Liber Iob

23. Księga Psalmów (Ps) – Liber Psalmorum

24. Księga Przysłów (Prz) – Liber Proverbiorum

25. Księga Koheleta (Koh) – Liber Ecclesiastes (Ecl)

26. Pieśń nad pieśniami (Pnp) – Canticum Canticorum

27. Księga Mądrości (Mdr) – Liber Sapientiae

28. Mądrość Syracha (Syr) – Liber Ecclesiasticus

Księgi prorockie

Prorocy więksi

29. Księga Izajasza (Iz) – Liber Isaiae

30. Księga Jeremiasza (Jer) – Liber Ieremiae

31. Lamentacje Jeremiasza (Treny) (Lm) – Lamentationes (Threni)

32. Księga Barucha (Ba) – Liber Baruch

33. Księga Ezechiela (Ez) – Prophetia Ezechielis

34. Księga Daniela (Dn) – Prophetia Danielis

Prorocy mniejsi

35. Księga Ozeasza (Oz) – Prophetia Osee

36. Księga Joela (Jl) – Prophetia Ioel

37. Księga Amosa (Am) – Prophetia Amos

38. Księga Abdiasza (Ab) – Prophetia Abdiae

39. Księga Jonasza (Jon) – Prophetia Ionae

40. Księga Micheasza (Mi) – Prophetia Michaeae

41. Księga Nahuma (Na) – Prophetia Nahum

42. Księga Habakuka (Ha) – Prophetia Habacuc

43. Księga Sofoniasza (So) – Prophetia Sophoniae

44. Księga Aggeusza (Ag) – Prophetia Aggaei

45. Księga Zachariasza (Za) – Prophetia Zachariae

46. Księga Malachiasza (Ml) – Prophetia Malachiae

[edytuj] Kanon prawosławny

Zawiera dodatkowo (w Septuagincie):

2 Księga Ezdrasza
3 Księga Machabejska
4 Księga Machabejska (pozakanoniczny apokryf, ale dozwolony w lekturze)
Modlitwa Manassesa
Psalm 151

W tradycji prawosławia rosyjskiego i etiopskiego występuje również księga znana jako 2(3) Księga Ezdrasza, która zawiera w sobie Księgę Ezdrasza i Księgę Nehemiasza. Kanon etiopski zawiera dodatkowo Księgę Henocha, Księgę Jubileuszów, 1, 2 i 3 Księgę Mekabiego (różne od Ksiąg Machabejskich) oraz 4 Księgę Barucha. Z kolei kanon syryjski zawiera również księgę uznawaną jako apokryf – 2 Księgę Barucha oraz Psalmy 152-155.

[edytuj] Kanon protestancki

W XVI w. Marcin Luter, podobnie jak niektórzy inni katoliccy bibliści owego czasu, przyjął założenie, że kanon hebrajski jest bardziej pierwotny niż zbiór ksiąg uznawanych dotychczas przez większość chrześcijaństwa. Odrzucił księgi w nim nie występujące, zachowując tradycyjny chrześcijański układ pism. W chrześcijaństwie rozgorzała trwająca do dziś dyskusja, które księgi powinny należeć do kanonu. Pisma odrzucone przez Lutra nazwano deuterokanonicznymi. Większa liczba ksiąg wynika z innego podziału (według podziału hebrajskiego prorocy mniejsi i niektóre inne księgi stanowią całość i dlatego kanon żydowski tradycyjnie liczy 24 księgi).

Nazwy ksiąg zgodnie z Biblią Warszawską; w nawiasie odpowiedniki nazw w katolickiej Biblii Tysiąclecia.

Księgi historyczne