Dzieje Apostolskie
Z Wikipedii
Dzieje Apostolskie - księga historyczna Nowego Testamentu, zajmująca w kanonie miejsce piąte. Oryginalny tytuł grecki, Πραξεις(Prakseis) (dosł. czyny), znajdujemy już w Kodeksie Synaickim z IV stulecia, później będzie on rozszerzony do formy dziś używanej, Πραξεις <των> Αποστολων (Prakseis <ton> Apostolon) - Czyny Apostołów. Księga opisuje dzieje uczniów Chrystusa, formowanie się pierwszych zborów i rozprzestrzenianie chrześcijaństwa aż do panowania cesarza Nerona. Bohaterem (zbiorowym) pierwszych dwunastu rozdziałów jest zbór uczniów Chrystusa w Jerozolimie, kierowany przez Dwunastu Apostołów, wśród których wyróżnia się aktywnością i znaczeniem Szymon Piotr. Począwszy od r. 8 nowa nauka przekracza granice Jeruzalemu i Judei, docierając min. do Samarii i Antiochii Syryjskiej; od r. 13 głównym bohateremDziejów staje się Saul z Tarsu, dotąd prześladowca, a teraz świeżo pozyskany żarliwy wyznawca, który pod rzymskim imieniem Paweł (łac. Paulus) będzie przodującym apostołem chrystianizmu. Rozdziały 13 - 28 opisują kolejno trzy podróże misyjne Pawła z towarzyszami oraz czwartą podróż - przymusową, jako więźnia przed sąd cesarski w Rzymie. Księga kończy się opisem pobytu Pawła Apostoła w areszcie domowym w Rzymie w oczekiwaniu na proces sądowy przed cesarzem.
Spis treści |
[edytuj] Autor księgi
(zob. więcej: kwestia autorstwa Ewangelii Łukasza).
W tekścieDziejów Apostolskich nie znajdziemy imienia autora. Według starochrześcijańskiej tradycji (min. Ireneusz z Lyonu, Tertulian, Klemens z Aleksandrii, Euzebiusz z Cezarei, Orygenes) napisał tę księgę Łukasz Ewangelista, towarzysz podróży Pawła z Tarsu, z pochodzenia Grek, z zawodu lekarz. Identyczną wzmiankę zawiera Fragment Muratoriego. W zamierzeniu autora (Dz. Ap. 1, 1-5) dzieło miało być kontynuacją napisanej przez niego wcześniej Ewangelii (Ew. Łuk. 1, 1-4). Teza o Łukaszowym autorstwie Trzeciej Ewangelii i Dziejów Apostolskich, powszechnie przyjęta w kościołach chrześcijańskich, nie jest przez wszystkich biblistów podzielana.
[edytuj] Dedykacja
"Dzieje Apostolskie" dedykowane są znanemu nam tylko z imienia Teofilowi, zapewne chrześcijaninowi szlachetniejszego urodzenia i być może dobroczyńcy autora. Mniej prawdopodobnym jest przypuszczenie, by autor dzieła nie dedykował go konkretnej osobie (co było zwyczajem jego czasów), a każdemu czytelnikowi, ukrywającemu się pod greckim słowem <theofiles> ("miłujący Boga" lub "umiłowany przez Boga"). Przedmiotem dyskusji jest użyty przez autora termin <proton logon> (pierwsze księgi). Zdaniem niektórych biblistów (T. Zahn, W. Ramsay) oznacza on, że autor zamierzał kontynuować pracę i napisać przynajmniej trzecią część dzieła, w przeciwnym razie użyłby słowa <proteron> (z uwagi na ewolucję języka greckiego w czasach hellenistycznych z zanikiem różnicy między liczba podwójną a mnogą teza ta jest niepewna).
[edytuj] Czas powstania księgi
Ponieważ Dzieje Apostolskie są dalszym ciągiem jednego dzieła, którego pierwszą część stanowi Ewangelii Łukasza, napisano je, jeśli nie bezpośrednio, to przynajmniej w czasie niezbyt odległym od powstania pierwszej części. Datowanie Dziejów i Ewangelii jest więc ściśle powiązane. Zasadniczo stawia się trzy hipotezy: datę wczesną (przed powstaniem żydowskim i zburzeniem Jerozolimy w 70 r.), datę pośrednią - ok. 80-85 r. oraz datę późną - na początku II stulecia. Hipoteza pierwsza opiera się na założeniu, że dzieło musiało powstać przed śmiercią (męczeńską) głównego bohatera księgi, Apostoła Pawła z Tarsu (został stracony w Rzymie ok. 64-67 r.) - zobacz szczegółowe omówienie pod hasłem: Ewangelia Łukasza.
[edytuj] Dzieje Apostolskie w tradycji wschodniej
Apostoł (Dzieje Apostolskie) to księga cerkiewna zawierająca tę część Nowego Testamentu, gdzie po ewangeliach znajdują się Dzieje Apostolskie, Listy Apostołów i Listy św. Pawła (bez Apokalipsy św. Jana), czyli fakty z życia apostołów Piotra i Pawła opisane przez św. Łukasza ok. 64 r. po Chrystusie. Apostoł, podobnie jak ewangeliarz podzielony na rozdziały, wiersze i zaczata, z objaśnieniem na końcu księgi, jak i kiedy czytać zaczata, czytany był podczas liturgii przed ewangelią. W odróżnieniu od ewangelii, którą mógł czytać tylko diakon, prezbiter i biskup, apostoła czytał uprawniony lektor (tak zresztą jak w całym chrześcijaństwie) z ogłoszeniem uroczystego responsorium śpiewanego na dany ton poprzez wypowiedzenie słów początkowych „Prokimen hłas". W różnych sytuacjach, przy braku lektora, robił to kapłan. Czytaniu towarzyszyło okadzanie ołtarza, ikonostasu i wiernych. Drukarnie klasztorne zgodnie z przeznaczeniem uformowały zdobnictwo okładek apostołów, które na ogół nie wyszły poza skromne oprawy skórzane lub płócienno-materiałowe z wyjątkiem przeznaczonych dla biskupów. Apostoły XVI-XVIII w. są natomiast bogato ilustrowane grafiką drzeworytniczą. Apostoł wydany we Lwowie w 1574 r. przez Iwana Fedorowycza zawiera dla przykładu herb miasta Lwowa oraz znak wydawniczy drukarza, cechuje go jasność treści i charakterystyczny układ kompozycyjny stronic.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- Ks. E.Dąbrowski, Pismo Święte Nowego Testamentu - Nowy Przekład z jęz. greckiego, Poznań 1961.
- Ks. E.Dąbrowski, Dzieje Pawła z Tarsu, Warszawa 1953.
[edytuj] Linki zewnętrzne
Ewangelia wg św. Mateusza (Mt) • Ewangelia wg św. Marka (Mk) • Ewangelia wg św. Łukasza (Łk) • Ewangelia wg św. Jana (J) • Dzieje Apostolskie (Dz) • List do Rzymian (Rz) • 1. List do Koryntian (1Kor) • 2. List do Koryntian (2Kor) • List do Galatów (Galacjan) (Ga) • List do Efezjan (Ef) • List do Filipian (Flp) • List do Kolosan (Kol) • 1. List do Tesaloniczan (1Tes) • 2. List do Tesaloniczan (2Tes) • 1. List do Tymoteusza (1Tm) • 2. List do Tymoteusza (2Tm) • List do Tytusa (Tt) • List do Filemona (Flm) • List do Hebrajczyków (Hbr) • List św. Jakuba (Jk) • 1. List św. Piotra (1P) • 2. List św. Piotra (2P) • 1. List św. Jana (1J) • 2. List św. Jana (2J) • 3. List św. Jana (3J) • List Judy (Jud) • Apokalipsa (Objawienie) św. Jana (Ap)
