Staroobrzędowcy
Z Wikipedii
| Staroobrzędowcy | |
| Główna religia | Chrześcijaństwo |
| Czas założenia | XVII wiek |
| Wyznanie macierzyste | Rosyjski Kościół Prawosławny |
| Założyciel | Awwakum Pietrow |
| Klasyfikacja religii | |
Staroobrzędowcy, starowierzy, starowiercy, raskolnicy, lipowanie (ros. старообрядчество) - odłam prawosławia, powstały w Rosji, w wyniku sprzeciwu wobec reform patriarchy Nikona w 1652 roku.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Reformy Nikona zmierzały do poprawienia rytów tak, aby były zgodne z greckimi księgami liturgicznymi. Do najważniejszych reform należało czynienie znaku krzyża trzema palcami, a nie dwoma, oraz poprawiona pisownia imienia Jezus. Wprowadzono także śpiew polifoniczny.
Staroobrzędowcy postrzegali te zmiany jako herezje, zwiastującą koniec świata (staroobrzędowcy wierzą w istnienie trzech wielkich apostazji: katolickiej, greckiej i rosyjskiej - Nikona) i odrzucili je. "Raskoł" został potępiony w 1667 roku, uznany za przestępstwo i raskolnicy poddani zostali krwawym prześladowaniom, a ich duchowego przywódcę Awwakuma Pietrowicza uwięziono i spalono na stosie w roku 1682. Część staroobrzędowców uznała, że Bóg pozbawił ich całkowicie kapłanów i sakramentów - w powyższej sytuacji za drogę do oczyszczenia i powrotu do Boga uznawano niekiedy samospalenie. Wierni zamykali się w cerkwiach z całymi rodzinami i ze starymi księgami liturgicznymi, po czym podkładano ogień.
Część wyznawców - chroniąc sie przed prześladowaniami ze strony władz carskich i cerkiewnych - emigrowała w odległe zakątki imperium rosyjskiego i poza jego granice, docierając w końcu XVIII wieku m.in. na Suwalszczyznę i Mazury.
Po egzekucji Pawła Kołomieńskiego w 1656 roku starowierzy utracili własną hierarchię kościelną (zgodnie z prawosławną - podobnie jak katolicką - teologią wyświęcać kapłanów mogą tylko posiadający sukcesję biskupi). W tej sytuacji ruch podzielił się na bezpopowców, którzy odrzucili kapłanów i sakramenty (najczęściej z wyjątkiem chrztu) i popowców (biegłopopowców), którzy przyjmowali kapłanów wyświęconych w kościele prawosławnym, ale suspendowanych. Bezpopowcy podzielili się na wiele sekt, niektórych o skrajnych i niezwykłych praktykach (skopcy, chłyści). Popowcy uzyskali w końcu własną hierarchię (właściwie dwie główne hierarchie: białokrynicką i nowozybkowską).
Po złagodzeniu prześladowań powstał w Rosyjskim Kościele Prawosławnym ruch jednowierców, zmierzający do przyjęcia staroobrzędowców jako dozwolonego przez władze rytu (jedinowierczestwo, единоверчество). Większość staroobrzędowców odrzuca jednak obecną Cerkiew, w której ich zdaniem rządzi antychryst.
W 1846 w ówczesnych Austro-Węgrzech emerytowany prawosławny arcybiskup Bośni i Sarajewa Ambroży Popowicz wyświęcił dla staroobrzędowców dwóch biskupów. W ten sposób popowcy przywrócili hierarchię kościelną i powstała tzw. Cerkiew białokrynicka. W 1923 powstała druga cerkiew popowców, tzw. Cerkiew nowozbytowska, gdy były prawosławny arcybiskup Saratowa, Mikołaj Pozdiejew i były prawosławny biskup Swierdłowska, Stefan Rastorgujew wyświęcili biskupów dla części popowców nieuznającej ważności sukcesji apostolskiej hierarchów Cerkwi białokrynickiej.
Mimo niewielkich różnic doktrynalnych i liturgicznych wieki prześladowań i ukrywania swoich przekonań uczyniły ze starowierstwa specyficzną kulturę wyznaczaną przez nieufność wobec władzy, konserwatyzm i egzaltację religijną. Ruch staroobrzędowy wydał kilku wybitnych pisarzy rosyjskich poczynając od Awwakuma Pietrowicza, który był autorem autobiografii, uważanej za arcydzieło rosyjskiej prozy.
[edytuj] Różnice z ponikonowskim prawosławiem
| Stary obrządek | Reforma | |
|---|---|---|
| Pisownia imienia Jezusa | Исусъ (Isus) | Іисусъ (Iisus) |
| Wyznanie wiary | „Zrodzony a nie stworzony” „Królestwu zaś jego nie ma końca” „I w Ducha Świętego, Pana prawdziwego i Ożywiciela” |
„Zrodzony, nie stworzony” „Królestwu zaś jego nie będzie końca” „I w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela” |
| Znak krzyża | Czyniony dwoma palcami | Czyniony trzema palcami |
| Krucyfiks | Tylko ośmiokrańcowy | Ośmio- i czterokrańcowy |
| Forma chrztu | Jedynie przez trzykrotne zanurzenie | Zanurzenie lub polanie głowy |
| Liczba prosfor | Siedem | Pięć |
| Kierunek procesji | Zgodnie z pozornym ruchem słońca | Przeciwnie do pozornego ruchu słońca |
| Alleluja | Аллилуия, аллилуия, слава Тебе, Боже (/Alleluja/ 2 razy, chwała Tobie, Boże) | Аллилуйя, аллилуйя, аллилуйя, слава Тебе, Боже (/Alleluja/ 3 razy, Chwała Tobie, Boże) |
| Księgi | Sprzed 1654 r. | Poprawione zgodnie z greckimi oryginałami |
[edytuj] Staroobrzędowcy w Polsce
1 500 polskich staroobrzędowców zrzesza Staroprawosławna Pomorska Cerkiew RP, należąca do nurtu bezpopowców. Denominacja została zarejestrowana w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji RP w wykazie kościołów i związków wyznaniowych, działających na podstawie odrębnych ustaw, pod numerem 7. Przewodniczącym jest Mieczysław Kapłanow.
