Ewangelia
Z Wikipedii
Ewangelia (z gr. εὐαγγέλιον, euangelion, dosł. dobra nowina) – w starożytności termin używany jako określenie nagrody dla osoby przynoszącej dobrą nowinę.
Obecnie używa się go w następujących znaczeniach:
- jako określenie gatunku literatury stosowanej, pisma chrześcijańskie opisujące życie i śmierć Jezusa Chrystusa
- jest to dzielenie się wiarą za pośrednictwem autora natchnionego Duchem Świętym, wyznawaną przez całą społeczność chrześcijańską
- ewangelią (pisaną małą literą, lecz ze względu na nacechowanie emocjonalne często także wielką) jest też nazywana nauka chrześcijańska, słowa Jezusa: bliskie jest Królestwo Boże, nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię [Mk 1,15])
- jako jedna z ksiąg Nowego Testamentu (pisana wielką literą).
[edytuj] Nowy Testament
Ewangelie kanoniczne, wchodzące w skład Nowego Testamentu, zostały zredagowane w latach 65-100. Współczesne kościoły chrześcijańskie za natchnione uznają Ewangelie spisane przez 4 autorów:
Skład ten ukształtował się prawdopodobnie w 1 poł. II wieku. Ok. 170 r. Tacjan napisał "Harmonię czterech Ewangelii" zwaną "Diatessaron". W 2 poł. II wieku cztery ewangelie wymienia tzw. kanon Muratoriego oraz Tertulian, a Ireneusz z Lyonu ok. 180 r. jest przekonany o świętości jedynie czterech Ewangelii.
Istnieje wiele teorii dotyczących czasu powstania poszczególnych Ewangelii oraz zależności między nimi. Powszechnie uznaje się, że trzy Ewangelie – Łukasza, Marka i Mateusza (tzw. ewangelie synoptyczne) – są ze sobą bliżej związane niż z Ewangelią Jana: często używają podobnych sformułowań, mówią o podobnych wydarzeniach, i stosują podobną aranżację tekstu. Wnioskuje się zatem, że ewangeliści ci korzystali ze wspólnego źródła, albo autorzy późniejszych ewangelii synoptycznych wykorzystywali wcześniejsze z nich.
Według hipotezy dwu-źródłowej powstania Ewangelii, jako pierwsza z trójki powstała Ewangelia Marka, pozostali dwaj ewangeliści korzystali z niej oraz z innego wspólnego źródła (to hipotetyczne źródło jest nazywane ewangelią Q – od niemieckiego Quelle – źródło). Najpoważniejszym problemem tej hipotezy jest fakt, że ewangelia Q, jeśli istniała, zaginęła bardzo wcześnie, gdyż nie ma żadnych zapisów wczesnochrześcijańskich odnoszących się do dokumentu z wyjątkiem dość enigmatycznego stwierdzenia Papiasa z II wieku, które może być w ten sposób interpretowane. Kontrowersyjnym dokumentem uważanym przez niektórych za potwierdzenie tej hipotezy jest ewangelia Tomasza, która zawiera wiele sformułowań wspólnych dla Łukasza i Mateusza, nie występujących w ewangelii Marka. Interpretowane jest to na dwa sposoby – albo pismo to powstało bardzo wcześnie i Tomasz również korzystał z Q, co byłoby silnym argumentem za istnieniem Q, albo też powstał bardzo późno i korzystał z ewangelii Łukasza i Mateusza. Obie te hipotezy mają swoich zwolenników.
Istnieje wiele innych hipotez, które z grubsza można pogrupować według liczby dodatkowych dokumentów, których istnienie postulują. Te które tworzą najmniej lub nie tworzą ich wcale, nie wyjaśniają wszystkich zależności między ewangeliami synoptycznymi; te które tworzą kilka lub nawet kilkanaście takowych wchodzą w trudne do zweryfikowania spekulacje.
Każdy z ewangelistów przeprowadzał własną myśl teologiczną i liczył się z potrzebami środowiska, dla którego przeznaczał swoje dzieło, troszcząc się bardziej o objaśnienie prawd wiary chrześcijańskiej niż o historyczne szczegóły.
[edytuj] Apokryfy
Pozostałe pisma przedstawiające życie Jezusa określa się jako ewangelie apokryficzne. Spośród nich najbardziej znana jest ewangelia Tomasza. W latach 50. XX w. w Egipcie odnaleziony został tekst ewangelii Judasza. Rękopis, datowany metodą radiowęglową na III-IV w., został napisany w języku koptyjskim, jednej z późnych odmian języka egipskiego, którą posługiwali się egipscy chrześcijanie. Ewangelia opisuje Judasza jako wysłannika bożego, który miał wydać Jezusa na jego własne życzenie. O ewangelii tej pisał w II wieku pierwszy biskup Lyonu, święty Ireneusz, określając ją jako fałszywą. Rękopis po odnalezieniu przez pewien czas znajdował się w Szwajcarii, potem przez 20 lat w USA. Dopiero w 2001 r. rozpoczęto jego odczytywanie.
[edytuj] Wybrana bibliografia
- "Rozmowy o Biblii", A. Świderkówna, PWN Warszawa 2003;
Ewangelia wg św. Mateusza (Mt) • Ewangelia wg św. Marka (Mk) • Ewangelia wg św. Łukasza (Łk) • Ewangelia wg św. Jana (J) • Dzieje Apostolskie (Dz) • List do Rzymian (Rz) • 1. List do Koryntian (1Kor) • 2. List do Koryntian (2Kor) • List do Galatów (Galacjan) (Ga) • List do Efezjan (Ef) • List do Filipian (Flp) • List do Kolosan (Kol) • 1. List do Tesaloniczan (1Tes) • 2. List do Tesaloniczan (2Tes) • 1. List do Tymoteusza (1Tm) • 2. List do Tymoteusza (2Tm) • List do Tytusa (Tt) • List do Filemona (Flm) • List do Hebrajczyków (Hbr) • List św. Jakuba (Jk) • 1. List św. Piotra (1P) • 2. List św. Piotra (2P) • 1. List św. Jana (1J) • 2. List św. Jana (2J) • 3. List św. Jana (3J) • List Judy (Jud) • Apokalipsa (Objawienie) św. Jana (Ap)
